User Tools


Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

Link to this comparison view

Both sides previous revisionPrevious revision
Next revision
Previous revision
wiki:wujastyk:susrutasamhita:05-su.ka:provisional-edition_kalpasthana [2021/07/27 19:54] – [Edit section SS.5.1.25] dominikwiki:wujastyk:susrutasamhita:05-su.ka:provisional-edition_kalpasthana [2025/04/04 12:30] (current) – external edit 127.0.0.1
Line 1: Line 1:
-<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> +<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> 
-    <teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">+    <teiHeader>
         <fileDesc>         <fileDesc>
             <titleStmt>             <titleStmt>
-                <title>Working edition of the Suśrutasaṃhitā, kalpasthāna, based on the Nepalese +                <title>The Nepalese Version of the Suśrutasaṃhitā, Kalpasthāna, based on 
-                    MSS</title>+                    the Nepalese MSS</title>
             </titleStmt>             </titleStmt>
  
Line 14: Line 14:
                     <p>Copyright (C) Dominik Wujastyk</p>                     <p>Copyright (C) Dominik Wujastyk</p>
                     <p>                     <p>
-                        <ref target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/" type="licence" +                        <ref target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/" 
-                            >Distributed by <ref target="http://sarit.indology.info" type="url" +                            type="licence">Distributed by <ref 
-                                >SARIT</ref> under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 +                                target="http://sarit.indology.info" type="url">SARIT</ref> 
-                            Unported License. </ref>+                            under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported 
 +                            License. </ref>
                     </p>                     </p>
                     <p>Under this licence, you are free <list>                     <p>Under this licence, you are free <list>
-                            <item>to Share — to copy, distribute and transmit the work</item>+                            <item>to Share — to copy, distribute and transmit the 
 +                                work</item>
                             <item>to Remix — to adapt the work </item>                             <item>to Remix — to adapt the work </item>
                         </list></p>                         </list></p>
Line 26: Line 28:
                     <p>                     <p>
                         <list>                         <list>
-                            <item>Attribution — You must attribute the work in the manner specified +                            <item>Attribution — You must attribute the work in the manner 
-                                by the author or licensor (but not in any way that suggests that +                                specified by the author or licensor (but not in any way 
-                                they endorse you or your use of the work).</item> +                                that suggests that they endorse you or your use of the 
-                            <item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, +                                work).</item> 
-                                you may distribute the resulting work only under the same or similar +                            <item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon 
-                                license to this one.</item>+                                this work, you may distribute the resulting work only 
 +                                under the same or similar license to this one.</item>
                         </list>                         </list>
                     </p>                     </p>
-                    <p>More information and fuller details of this license are given on the Creative +                    <p>More information and fuller details of this license are given on 
-                        Commons website.</p> +                        the Creative Commons website.</p> 
-                    <p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the +                    <p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes 
-                        rights of any copyright owners, known or unknown.</p>+                        the rights of any copyright owners, known or unknown.</p>
                 </availability>                 </availability>
                 <address>                 <address>
Line 46: Line 49:
                 <date>2020</date>                 <date>2020</date>
                 <pubPlace>The University of Alberta</pubPlace>                 <pubPlace>The University of Alberta</pubPlace>
-                <publisher>The Suśruta Project (<ref target="http://sushrutaproject.org" +                <publisher>The Suśruta Project<ptr target="http://sushrutaproject.org" 
-                        >https://sushrutaproject.org</ref>)</publisher>+                    /></publisher>
             </publicationStmt>             </publicationStmt>
  
Line 54: Line 57:
                 <msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en">                 <msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en">
                     <msIdentifier>                     <msIdentifier>
-                        <idno type="siglum">SP<!--<sub>ed</sub>--></idno>+                        <idno type="siglum">NE</idno>
                     </msIdentifier>                     </msIdentifier>
 +
                 </msDesc>                 </msDesc>
-            </sourceDesc> 
-        </fileDesc> 
  
 +                <listWit>
  
 +                    <witness xml:id="MN">The <title>Mādhavanidāna</title>, <abbr
 +                            type="siglum">MN</abbr>
 +                        <idno type="siglum">Mādhavanidāna</idno></witness>
 +
 +                    <witness xml:id="Bikaner_RORI_5157">MS Bikaner RORI_5157, <abbr
 +                            type="siglum">Gayī</abbr>
 +                        <idno type="siglum">Bikaner RORI 5157</idno></witness>
 +
 +                </listWit>
 +            </sourceDesc>
 +        </fileDesc>
  
         <revisionDesc>         <revisionDesc>
Line 70: Line 84:
     <text xml:lang="sa-Latn">     <text xml:lang="sa-Latn">
         <body>         <body>
 +
 +            <note>The siglum "<emph>Nep</emph>" signifies an agreement between MSS K and
 +                N.</note>
  
             <div n="5" type="sthāna">             <div n="5" type="sthāna">
  
-                <div type="adhyāya" n="1">+                <head>[Kalpasthāna]</head> 
 + 
 +                <div n="1" type="adhyāya">
  
                     <head>[Adhyāya 1]</head>                     <head>[Adhyāya 1]</head>
  
                     <l xml:id="SS.5.1.1">                     <l xml:id="SS.5.1.1">
-                        <label>1</label> athāto 'nnapānarakṣākalpaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> +                        <label>1938 ed. 5.1.1</label> 
-                    <l xml:id="SS.5.1.2"><label>2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l>+                         athāto 'nnapānarakṣākalpaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.2"><label>1938 ed. 5.1.2</label> 
 +                         yathovāca bhagavān dhanvantariḥ ||<anchor n="SS.5.1.2-n1"/> 
 +                    </l
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.1.2" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.2-n1"> One of the only two places in 
 +                                the Nepalese version where this phrase appears. The other 
 +                                is Suśrutasaṃhitā 6.60.2. The latter location also adds 
 +                                the phrase <foreign>śruṇu vatsa suśruta</foreign>, similar 
 +                                to the marginal note of a scribe of MS H here.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab>
  
                     <l xml:id="SS.5.1.3">                     <l xml:id="SS.5.1.3">
-                        <label>3</label> divodāsakṣitipatis tapodharmabhṛtāṃ varaḥ |+                        <label>1938 ed. 5.1.3</label> 
 +                         divodāsakṣitipatis<anchor n="SS.5.1.3-n1"/> tapodharmabhṛtāṃ 
 +                        varaḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          suśrutapramukhāñ chiṣyāñ śaśāsāhata<pc> </pc>śāsanaḥ || </l>                          suśrutapramukhāñ chiṣyāñ śaśāsāhata<pc> </pc>śāsanaḥ || </l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.4"><label>4</label> ripavo vikramākrāntāḥ sve vā syuḥ kṛtyatāṅ +                    <ab corresp="#SS.5.1.3" type="apparatus"> 
-                        gatāḥ |+                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.3-n1">Note that in the Nepalese 
 +                                version, it is Divodāsa, the king of the earth, who 
 +                                teaches the medical discipline to Suśruta, not 
 +                                Dhanvantari, king of Kāśī, as in the vulgate.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.4"><label>1938 ed. 5.1.4</label> 
 +                         ripavo vikramākrāntāḥ sve vā syuḥ kṛtyatāṅ gatāḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          sisṛkṣavaḥ krodhaviṣaṃ vivaraṃ prāpya tādṛśam || </l>                          sisṛkṣavaḥ krodhaviṣaṃ vivaraṃ prāpya tādṛśam || </l>
  
                     <l xml:id="SS.5.1.5ab">                     <l xml:id="SS.5.1.5ab">
-                        <label>5</label> viṣair hiṃsyur akiñcijjñaṃ nṛpatiṃ duṣṭacetasaḥ | </l>+                        <label>1938 ed. 5.1.5</label> 
 +                         viṣair hiṃsyur akiñcijjñaṃ nṛpatiṃ duṣṭacetasaḥ | </l>
  
                     <l xml:id="SS.5.1.5cd"/>                     <l xml:id="SS.5.1.5cd"/>
Line 99: Line 144:
  
                     <l xml:id="SS.5.1.6cd">                     <l xml:id="SS.5.1.6cd">
-                        <label>6</label> tasmād vaidyena satataṃ viṣād rakṣyo narādhipaḥ || </l>+                        <label>1938 ed. 5.1.6</label> 
 +                         tasmād vaidyena satataṃ viṣād rakṣyo narādhipaḥ || </l>
  
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.7"><label>7</label> yasmāc cānityacittatvam aśvavat prathitaṃ +                    <l xml:id="SS.5.1.7"><label>1938 ed. 5.1.7</label> 
-                        nṛṣu |+                         yasmāc cānityacittatvam aśvavat prathitaṃ nṛṣu |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          tasmān na viśvased rājā kadācid api kasya cit || </l>                          tasmān na viśvased rājā kadācid api kasya cit || </l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.8ab"><label>8</label> kulīnaṃ dhārmikaṃ snigdham akṛśaṃ +                    <l xml:id="SS.5.1.8ab"><label>1938 ed. 5.1.8</label> 
-                        satatotthitam | </l>+                         kulīnaṃ dhārmikaṃ snigdham akṛśaṃ satatotthitam | </l>
  
                     <l xml:id="SS.5.1.8cd"/>                     <l xml:id="SS.5.1.8cd"/>
Line 118: Line 164:
                     <l xml:id="SS.5.1.11ab"/>                     <l xml:id="SS.5.1.11ab"/>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.11cd"><label>11</label> mahānase niyuñjīta vaidyan +                    <l xml:id="SS.5.1.11cd"><label>1938 ed. 5.1.11</label> 
-                        tadvidyapūjitam || </l>+                         mahānase niyuñjīta vaidyan tadvidyapūjitam || </l>
  
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.12ab"><label>12</label> praśastadigdeśakṛtaṃ śucibhāṇḍam +                    <l xml:id="SS.5.1.12ab"><label>1938 ed. 5.1.12</label> 
-                        mahacchuciḥ | </l>+                         praśastadigdeśakṛtaṃ śucibhāṇḍam mahacchuciḥ | </l>
  
                     <l xml:id="SS.5.1.12cd"/>                     <l xml:id="SS.5.1.12cd"/>
Line 129: Line 175:
                     <l xml:id="SS.5.1.13ab"/>                     <l xml:id="SS.5.1.13ab"/>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.13cd"><label>13</label> parīkṣitastrīpuruṣaṃ bhavec cāpi +                    <l xml:id="SS.5.1.13cd"><label>1938 ed. 5.1.13</label> 
-                        mahānasam || </l>+                         parīkṣitastrīpuruṣaṃ bhavec cāpi mahānasam || </l>
  
                     <l xml:id="SS.5.1.14"/>                     <l xml:id="SS.5.1.14"/>
Line 140: Line 186:
                     <l xml:id="SS.5.1.17ab"/>                     <l xml:id="SS.5.1.17ab"/>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.17cd"><label>17</label> mahānasikavoḍhāraḥ +                    <l xml:id="SS.5.1.17cd"><label>1938 ed. 5.1.17</label> 
-                            saupodanika<pc> </pc>pūpikāḥ || </l>+                         mahānasikavoḍhāraḥ saupodanika<pc> </pc>pūpikāḥ || </l>
  
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.18"><label>18</label> bhaveyur vaidyavaśagā ye cāpy anye 'tra +                    <l xml:id="SS.5.1.18"><label>1938 ed. 5.1.18</label> 
-                        kecana |+                         bhaveyur vaidyavaśagā ye cāpy anye 'tra kecana |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          iṅgitajño manuṣyāṇāṃ vākceṣṭāmukhavaikṛtaiḥ || </l>                          iṅgitajño manuṣyāṇāṃ vākceṣṭāmukhavaikṛtaiḥ || </l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.19"><label>19</label> jānīyād viṣadātāram ebhir liṅgaiś ca +                    <l xml:id="SS.5.1.19"><label>1938 ed. 5.1.19</label> 
-                        buddhimān |+                         jānīyād viṣadātāram ebhir liṅgaiś ca buddhimān |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          vivakṣur muhyate pṛṣṭo nottaraṃ pratipadyate ||</l>                          vivakṣur muhyate pṛṣṭo nottaraṃ pratipadyate ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.20"><label>20</label> apārthaṃ bahusaṅkīrṇaṃ bhāṣate cāpi +                    <l xml:id="SS.5.1.20"><label>1938 ed. 5.1.20</label> 
-                        mūḍhavat |+                         apārthaṃ bahusaṅkīrṇaṃ bhāṣate cāpi mūḍhavat |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          hasaty akasmād aṅgulīḥ sphoṭayed vilikhed mahīm || </l>                          hasaty akasmād aṅgulīḥ sphoṭayed vilikhed mahīm || </l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.21"><label>21</label> vepathuś cāsya bhavati trastaś cānyo +                    <l xml:id="SS.5.1.21"><label>1938 ed. 5.1.21</label> 
-                        'nyam īkṣate |+                         vepathuś cāsya bhavati trastaś cānyo 'nyam īkṣate |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          vivarṇavaktro dhyāmaś ca nakhaiḥ kiñcic chinaty api || </l>                          vivarṇavaktro dhyāmaś ca nakhaiḥ kiñcic chinaty api || </l>
Line 166: Line 212:
                     <l xml:id="SS.5.1.22"/>                     <l xml:id="SS.5.1.22"/>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.23"><label>23</label> vartate viparītaś ca viṣadātā vicetanaḥ +                    <l xml:id="SS.5.1.23"><label>1938 ed. 5.1.23</label> 
-                        |</l>+                         vartate viparītaś ca viṣadātā vicetanaḥ |</l>
  
                     <l xml:id="SS.5.1.24"/>                     <l xml:id="SS.5.1.24"/>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.25"> +                    <l xml:id="SS.5.1.25"><label>1938 ed. 5.1.25</label> 
-<label>25</label> dantakāṣṭhe 'nnapāne ca tathābhyaṅge +                         dantakāṣṭhe 'nnapāne ca tathābhyaṅge 'valekhane |
-                        'valekhane |+
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         utsādane parīṣeke kaṣāye <app> +                         utsādane parīṣeke kaṣāye sānulepane || </l>
-                            <lem>sānulepane</lem> +
-                            <rdg wit="#Bikaner999">sānulepane</rdg> +
-                        </app> ||  +
-</l>+
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.26"><label>26</label> srakṣu vastreṣu śayyāsu kavacābharaṇeṣu +                    <l xml:id="SS.5.1.26"><label>1938 ed. 5.1.26</label> 
-                        ca |+                         srakṣu vastreṣu śayyāsu kavacābharaṇeṣu ca |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          pādukāpādapīṭheṣu pṛṣṭheṣu gajavājinām || </l>                          pādukāpādapīṭheṣu pṛṣṭheṣu gajavājinām || </l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.27"><label>27</label> viṣajuṣṭeṣu cānyeṣu nasyadhūmāñjanādiṣu +                    <l xml:id="SS.5.1.27"><label>1938 ed. 5.1.27</label> 
-                        |+                         viṣajuṣṭeṣu cānyeṣu nasyadhūmāñjanādiṣu |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          lakṣaṇāni pravakṣyāmi cikitsāñ cāpy anantaram || </l>                          lakṣaṇāni pravakṣyāmi cikitsāñ cāpy anantaram || </l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.28"><label>28</label>nṛpabhaktād balin dattaṃ saviṣaṃ +                    <l xml:id="SS.5.1.28"><label>1938 ed. 5.1.28</label> 
-                        bhakṣayanti ye |+                         nṛpabhaktād balin dattaṃ saviṣaṃ bhakṣayanti ye |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          tatraiva te vinaśyanti makṣikāvāyasādayaḥ |</l>                          tatraiva te vinaśyanti makṣikāvāyasādayaḥ |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.29"><label>29</label>hutabhuk tena cānnena bhṛśañ caṭacaṭāyate +                    <l xml:id="SS.5.1.29"><label>1938 ed. 5.1.29</label> 
-                        |+                         hutabhuk tena cānnena bhṛśañ caṭacaṭāyate |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          mayūrakaṇṭhapratimo jāyate cāpi duḥsahaḥ |</l>                          mayūrakaṇṭhapratimo jāyate cāpi duḥsahaḥ |</l>
Line 203: Line 244:
                     <l xml:id="SS.5.1.30ab"/>                     <l xml:id="SS.5.1.30ab"/>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.30cd"><label>30</label>cakorasyākṣivairāgyaṃ jāyate kṣipram +                    <l xml:id="SS.5.1.30cd"><label>1938 ed. 1.30cd</label> 
-                        eva tu |</l>+                         cakorasyākṣivairāgyaṃ jāyate kṣipram eva tu |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.31"><label>31</label>dṛṣṭvānnaṃ viṣasaṃsṛṣṭaṃ mriyate +                    <l xml:id="SS.5.1.31"><label>1938 ed. 5.1.31</label> 
-                        jīvajīvakaḥ |+                         dṛṣṭvānnaṃ viṣasaṃsṛṣṭaṃ mriyate jīvajīvakaḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
                          kokilaḥ svaravaikṛtyaṃ kroñcas tu madam arcchati |</l>                          kokilaḥ svaravaikṛtyaṃ kroñcas tu madam arcchati |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.32"><label>32</label>hṛṣyen mayūram udvigne krośete śukasārike +                    <l xml:id="SS.5.1.32"><label>1938 ed. 5.1.32</label> 
-                        |+                         hṛṣyen mayūras tūdvigne krośete śukasārike |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         haṃsa kṣvelati cātya<lb n="2"/>rthaṃ kū<unclear extent="1" unit="char+                         haṃsaḥ <app> 
-                        />jate bhṅgarājakaḥ |</l>+                            <lem>kṣvelati</lem> 
 +                            <rdg wit="#Bikaner_RORI_5157">kṣveḍati</rdg> 
 +                        </app> cātyarthaṃ kūjate bhṛṅgarājakaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.33ab"><label>1938 ed. 5.1.33</label> 
 +                        <app> 
 +                            <lem>vṛṣabho</lem> 
 +                            <rdg wit="#Bikaner_RORI_5157">pṛṣato</rdg> 
 +                        </appvisjaty asraṃ muñcate viṭ ca markaṭaḥ |</l
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.33cd"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.34ab"/>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.33"><label>33</label>pṛṣato visṛjaty aśruṃ muñcate viṣṭā 
-                        markaṭāḥ |</l> 
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.34"><label>34</label>upakṣiptasya cānnasya vāṣpaiaurvvam +                    <l xml:id="SS.5.1.34cd"><label>1938 ed. 5.1.34cd</label> 
-                        udīyatā |</l>+                         upakṣiptasya cānnasya bāṣpeordhvam udīyatā |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.35"><label>35</label>hṛtpīḍā bhrāntanetratvaṃ śiroduḥkhañca +                    <l xml:id="SS.5.1.35"><label>1938 ed. 5.1.35</label> 
-                        jāyate |+                         hṛtpīḍā bhrāntanetratvaṃ śiroduḥkhañ ca jāyate |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         tatra nasyāñjate kuṣṭhaṃ lāmajjaṃ naladaṃ madhuḥ |</l>+                         tatra nasyāñjane kuṣṭhaṃ lāmajjaṃ naladaṃ madhuḥ |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.36"><label>36</label>hṛdicandanalepaś ca tathā sukhamavāpnuyāt+                    <l xml:id="SS.5.1.36ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.36cd"><label>1938 ed. 5.1.36cd</label> 
 +                         hṛdi candanalepaś ca tathā sukham avāpnuyāt |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.37"><label>1938 ed. 5.1.37</label> 
 +                         pāṇiprāptaṃ pāṇidāhaṃ nakhaśātaṅ karoti ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tatra pralepaḥ śyāmendra<pc> </pc>gopa<pc> </pc>somotpalāni ca
                         |</l>                         |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.37"><label>37</label>pāṇiprāptaṃ pā<lb n="3"/>ṇidāha +                    <l xml:id="SS.5.1.38"><label>1938 ed. 5.1.38</label> 
-                        nakhaśātaṅkaroti ca |+                         sa cet pramādān mohād vā tad bhukte bhojanaṃ yadi |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         tatra pralepaḥ śyāmendragopasomotpalāni ca |</l>+                         tato 'syāṣṭhīlavaj jihvā jāyate 'rasavedanī |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.38"><label>38</label>sa cetpramādānmohādvā tadbhuṃkte bhojanaṃ +                    <l xml:id="SS.5.1.39"><label>1938 ed. 5.1.39</label> 
-                        yadi |+                         tudyate dahyate cāpi śleṣmā cāsya prasicyate |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         tatosyāṣṭhīlavajjihvā jāyate rasavedanī |</l>+                         tatra bāṣperitaṃ karma yac ca syād dantakāṣṭhikam |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.39"><label>39</label>tudyate dahyate cāpi ślemā cāsya +                    <l xml:id="SS.5.1.40"><label>1938 ed. 5.1.40</label> 
-                        prasicyate |+                         mūrchāṃ chardiṃ romaharam ādhmānaṃ dāham eva ca |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         tatra vāṣperitaṃ karma yac ca syād dantakāṣṭhikaṃ |</l>+                         indriyāṇāñ ca vaikṛtyaṃ kuryād āmāśayaṃ gatam |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.40"><label>40</label>mūrcchāṃ cha<lb n="4"/>rdiṃ +                    <l xml:id="SS.5.1.41"><label>1938 ed. 5.1.41</label> 
-                        roṣaharṣamādhmānaṃ dāham eva ca |+                         tatrāśu madanālābubimbīkośātakīphalaiḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         indriyāṇāñ ca vaikṛtyaṃ kuryād āmāśayaṃ gataṃ |</l>+                         chardanaṃ dadhyudaśvidbhyām athavā taḍulāmbunā |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.41"><label>41</label>tatrāśu madanālāvuvimvīkośātakīphalaiḥ |+                    <l xml:id="SS.5.1.42"><label>1938 ed. 5.1.42</label> 
 +                         dāhaṃ mūrcchām atīsāraṃ tṛṣṇām indriyavaikṛtam |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         chardanaṃ dadhyudaśvibhyām athavā tāṇḍulāmvunā |</l>+                         āṭopaṃ pāṇḍutāṃ kārśyaṃ kuryāt pakvāśayaṃ gataṃ</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.42"><label>42</label>dāhaṃ mūrcchāmatīsāraṃ tṛṇām +                    <l xml:id="SS.5.1.43"><label>1938 ed. 5.1.43</label> 
-                        indriyavaikṛtaṃ |+                         tatra nīlīphalaṃ śreṭhaṃ sasarpiṣkaṃ virecanam |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                        <unclear extent="1" unit="syllables">bhū</unclear>ṭopaṃ pāṇḍutāṃ kāryaṃ +                         dadhnā dūṣīviṣāriś ca peyo madhusamāyutaḥ |</l>
-                        kuryātpakvāśayaṃ ga<unclear extent="1" reason="torn" unit="char" +
-                            >taṃ</unclear></l>+
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.43"><label>43</label>tatra nīlīphalaṃ +                    <l xml:id="SS.5.1.44"><label>1938 ed. 5.1.44</label> 
-                            <unclear>śuṣkaṃ</unclear> sasarpikaṃ virecanaṃ |+                         dravadravyeṣsarveu kīramadyodakādiṣu |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         dadhnā dūṣīviṣāriś ca peyo madhusapāyataḥ |</l>+                         bhavanti vividhā rājyaḥ phenabudbudajanma ca |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.44"><label>44</label>dravadravyeṣu sarveṣu kṣīramadyodakādiṣu +                    <l xml:id="SS.5.1.45"><label>1938 ed. 5.1.45</label> 
-                        |+                         chāyāś cātra na dṛśyante dṛśyante yadi vā punaḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         bhavanti vividhā rājyaḥ phenavadvudajanma ca |</l>+                         bhavanti vikṛtāś chidrās tanvyo vā vikṛtās tathā |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.45"><label>45</label>chāyā cātra na dṛśyante dṛśyante yadi vā +                    <l xml:id="SS.5.1.46"><label>1938 ed. 1.46</label> 
-                        punaḥ |+                         śākasūpānna<pc> </pc>māṃsāni klinnāni virasāni ca |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         bhavanti vikṛtā chidrās tanvyo vā vikṛtā<lb n="6"/>s tathā |</l>+                         sadyaḥ paryuṣitānīva vigandhīni bhavanti ca |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.46"><label>46</label>śākasūpāṃ<unclear extent="1" unit="char" +                    <l xml:id="SS.5.1.47"><label>1938 ed. 5.1.47</label> 
-                        />māṃsāni klinnāni virasāni ca |+                         gandhavarṇṇarasair hīnāḥ sarve bhakṣyāḥ phalāni ca |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         sadyaḥ paryuśitānīva vigandhīni bhavanti ca |</l>+                         pakvāny āśu prakuthyante pākam āmāni yānti ca |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.47"><label>47</label>gandhavarṇṇarasair hīnāḥ sarve bhakyāḥ +                    <l xml:id="SS.5.1.48"><label>1938 ed. 5.1.48</label> 
-                        phalāni ca |+                         viśīryante kūrcakas tu dantakāṣṭhagate viṣe |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         pakvānyāśuḥ praku<unclear>rva</unclear>nte pākamāmāni yānti ca |</l>+                         jihvādantauṣṭhamāṃseṣu śvayathuś copajāyate |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.48"><label>48</label>viśīryante kūrcakastu dantakāṣṭhagate +                    <l xml:id="SS.5.1.49"><label>1938 ed. 5.1.49</label> 
-                        viṣe |+                         athāsya dhātakīpupa<pc> </pc>jambvāmrāsthi<pc> </pc>harītakaiḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         jihvādantauṭhamā<unclear extent="2" reason="torn" unit="syllables" +                         sakaudraiḥ pracchite śophe kartavyaṃ pratisāraṇam |</l>
-                            >seṣu</unclear> śvayathuś copajāyate |</l>+
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.49"><label>49</label>athāsya dhātakīpuṣpajam +                    <l xml:id="SS.5.1.50"><label>1938 ed. 5.1.50</label> 
-                        vvāmrāsthiharīkakaiḥ |+                         athavāṅkollamūlāni tvacaḥ saptachadasya vā |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         sakṣaudraiḥ pracchite śophe kartavyaṃ pratisāraṇaṃ |</l>+                         śirīṣamāṣakā vāpi kartavyaṃ pratisāraṇam |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.50"><label>50</label>athavāṅkauṇṭhamūlāni tvacaḥ saptachadasya +                    <l xml:id="SS.5.1.51"><label>1938 ed. 5.1.51</label> 
-                        vā |+                         jihvānirlekhakavalau dantakāṣṭhavad ādiśet |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         śi<unclear>rī</unclear>amāṣakāś cāpi kartavyaṃ pratisāraṇaṃ |</l>+                         picchalo bahalo 'bhyaṅgo vivarṇaś ca viṣānvitaḥ |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.51"><label>51</label>jihvānirlekhakavalau dantakāṣṭhavadādiśet +                    <l xml:id="SS.5.1.52"><label>1938 ed. 5.1.52</label> 
-                        |+                         sphoṭā<pc> </pc>janmarujāsrāvas tvakpākaḥ sveda eva ca |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         picchalo vahulo<lb n="2"/>bhyago vivarṇaś ca viṣānvitaḥ |</l>+                         dāraṇañ cāpi māṃsānām abhyage viṣadūṣite |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.52"><label>52</label>sphoṭajanmarujāsrāvastvakpākaḥ +                    <l xml:id="SS.5.1.53"><label>1938 ed. 5.1.53</label> 
-                            sveda<unclear>me</unclear>va ca |+                         tatra śītāmbusiktasya kartavyam anulepanam |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         raṇañcāpi māṃsānāmabhyaṅge viṣadūṣite |</l>+                         candanan tagaraṃ kuṣṭham uśīraṃ veupatrikā |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.53"><label>53</label>tatra sīmvusiktasya kartavyam +                    <l xml:id="SS.5.1.54"><label>1938 ed. 5.1.54</label> 
-                        anulepanaṃ |+                         somavalyamṛtā śvetā padmaṃ kālīyakan tathā |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         candanantagaraṃ kuṣṭhamuśīraṃ veṇupatrikā |</l>+                         kapittharasapatrābhyāṃ pānam etac ca pūjyate |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.54"><label>54</label>somavalyamṛtā śvetā padmaṃ kālīyakan +                    <l xml:id="SS.5.1.55"><label>1938 ed. 5.1.55</label> 
-                        tathā |+                         utsādane parīṣeke kaṣāye sānulepane |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         kapittharasa<unclear>mū</unclear><lb n="3"/>trābhyāṃ pālaṃ tac ca pūjyate+                         śayyāvastratanutreṣu vidyād abhyaṅgavad bhiṣak |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.56"><label>1938 ed. 5.1.56</label> 
 +                         keśaśātaḥ śiroduḥkhaṃ khebhyaś ca rudhirāgamaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         granthijanmottamāṅge ca viṣajuṣṭe 'valekhane |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.57"><label>1938 ed. 5.1.57</label> 
 +                         tatra pralepo bahuśo bhāvitā kṛṣṇamṛttikā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ṛkṣapittaghṛta<pc> </pc>śyāmāpālindī<pc> </pc>taṇḍulīyakaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.58"><label>1938 ed. 5.1.58</label> 
 +                         gomayasvaraso vāpi hito vā mālatīrasaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         raso ṣikakarṇyā vā dhūmo vāgārasaṃjñitaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.59"><label>1938 ed. 5.1.59</label> 
 +                         śiro 'bhyaṅgaḥ śirastrāṇaṃ snānam uṣṇīṣam eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         srajaś ca viṣasaṃsṛṣṭāḥ sādhayed avalekhavat |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.60"><label>1938 ed. 5.1.60</label> 
 +                         mukhālepe mukhaśyāvaṃ yuktam abhyaṅgalakṣaṇaiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         padminīkaṇṭaka<pc> </pc>prakhyaiḥ kaṇṭakaiś copacīyate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.61"><label>1938 ed. 5.1.61</label> 
 +                         tatra kṣaudraghṛtaṃ pānam ālepaś candanaṃ ghṛtam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         payasyā madhukā phañjī bandhujīvaḥ punarṇṇavā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.62"><label>1938 ed. 5.1.62</label> 
 +                         asvāsthyaṃ kuñjarādīnāṃ lālāsravaṇam eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yātuś ca sphoṭanāsrāvau muṣka<pc> </pc>meḍhra<pc> </pc>gudeṣv 
 +                        atha |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.63"><label>1938 ed. 5.1.63</label> 
 +                         tatrābhyaṅgavad ācaṣṭe yātrivāhanayoḥ kriyām | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śoṇitāgamanaṃ khebhyaḥ śiroruk kaphasaṃsravaḥ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.64"><label>1938 ed. 5.1.64</label> 
 +                         nasyadhūmagate liṅgam indriyāṇāñ ca vaikṛtam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tatra sarpir gavādīnāṃ dugdhaiḥ sātiviṣaiḥ śṛtam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.65"><label>1938 ed. 5.1.65</label> 
 +                         nasyaṃ pānañ ca vihitaṃ śītaṃ samadayantikam || 
 +                        <caesura/> 
 +                        <!--                        got to here--> gandhahānir 
 +                        vivarṇṇatvaṃ puṣpāṇāṃ mlānatā tathā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.66"><label>1938 ed. 5.1.66</label> 
 +                         jighrataś ca śiroduḥkhaṃ vāripūrṇṇe ca locane | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tatreṣṭaṃ bāṣpikaṃ karma mukhālepe ca yat smṛtam ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.67"><label>1938 ed. 5.1.67</label> 
 +                         karṇṇatailagate śrotre vaikṛtyaṃ śophavedanā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         karṇṇāsrāvaś ca tatrāśu kartavyaṃ pratipūraṇam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.68"><label>1938 ed. 5.1.68</label> 
 +                         svaraso bahuputrāyāḥ saghṛtaṃ kṣaudrasaṃyutam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         somavalkarasaś cāpi suśīto hitam iṣyate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.69"><label>1938 ed. 5.1.69</label> 
 +                         asropadehau dāhaś ca vedanā dṛṣṭivibhramaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         añjane viṣasaṃsṛṣṭe bhaved āndhyam athāpi vā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.70"><label>1938 ed. 5.1.70</label> 
 +                         tatra sadyo ghṛtaṃ peyaṃ tarpaṇe ca samāgadham | 
 +                        <caesura/> 
 +                         añjanaṃ meṣaśṛṅgasya niryāso varuṇasya ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.71ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.71cd"><label>1938 ed. 5.1.71</label> 
 +                         kapittha<pc> </pc>meṣaśṛṅgābhyām puṣpam bhallātakasya ca</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.72ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.72cd"><label>1938 ed. 5.1.72</label> 
 +                         śophaḥ svāpas tathā srāvaḥ pādayoḥ sphoṭajanma ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.73"><label>1938 ed. 5.1.73</label> 
 +                         bhavanti viṣaduṣṭābhyāṃ pādukābhyām asaṃśayam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         upānatpādapīṭhāni pādukābhyāṃ prasādhayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.74"><label>1938 ed. 5.1.74</label> 
 +                         bhūṣaṇāni hatārcīṃṣi na vibhānti yathā purā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         svāni sthānāni hanyuś ca dāhapākāvadāraṇaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.75"><label>1938 ed. 5.1.75</label> 
 +                         pādukābhūṣaṇeṣūktam abhyaṅgavidhim ācaret | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣopasargo bāṣpādir bhūṣaṇānto ya īritaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.76"><label>1938 ed. 5.1.76</label> 
 +                         upadravāṃs tatra vīkṣya vidadhīta cikitsitam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mahāsugandham agadaṃ yaṃ pravakṣyāmi tam bhiṣak |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.77"><label>1938 ed. 5.1.77</label> 
 +                         pānālepananasyeṣu vidadhītāñjaneṣu ca || 
 +                        <caesura/> 
 +                         virecanāni tīkṣṇāni kuryāt pracchardanāni ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.78"><label>1938 ed. 5.1.78</label> 
 +                         śirāś ca vyadhayet prāptāḥ prāptaṃ visrāvaṇaṃ yadi | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mūṣikājaruhā vāpi haste baddhā tu bhūpateḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.79"><label>1938 ed. 5.1.79</label> 
 +                         karoti nirviṣaṃ sarvam annaṃ viṣasamāyutam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         hṛdayāvaraṇaṃ nityaṃ kuryāc cāmitramadhyagaḥ<anchor 
 +                            n="SS.5.1.79-n1"/> |</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.1.79" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.79-n1"> The reading of the parallel 
 +                                verse in the <emph>Aṣṭāṅgasaṅgraha</emph> (1.8.89) 
 +                                supports the reading <foreign>amitra</foreign>. </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.80"><label>1938 ed. 5.1.80</label> 
 +                         pibed ghṛtam ajeyākhyam amṛtaṃ cāpy abhuktavān | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sarpiḥ kṣaudraṃ dadhi payaḥ pibed vā śītalañ jalam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.81"><label>1938 ed. 5.1.81</label> 
 +                         godhāmayūranakulān pṛṣatān hariṇān api | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣaghnānāñ ca satataṃ rasāṃs teṣāṃ pibed api |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.82"><label>1938 ed. 5.1.82</label> 
 +                         godhānakulamāṃseṣu hariṇasya ca buddhimān | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dadyāt supiṣṭāṃ pālindīṃ madhukaṃ śarkaran tathā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.83"><label>1938 ed. 5.1.83</label> 
 +                         śarkarātiviṣe deye māyūre samahauṣadhe | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pārṣate cāpi deyāḥ syuḥ pippalyaḥ samahauṣadhāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.84"><label>1938 ed. 5.1.84</label> 
 +                         sakṣaudraḥ saghṛtaḥ śītaḥ nimbayūṣa hitas tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣaghnāni ca seveta bhakṣyabhojyāni buddhimān |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.85"><label>1938 ed. 1.85</label> 
 +                         pippalīmadhukakṣaudraśarkarekṣurasāmbubhiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         chardayed guptahṛdayo yadi pītaṃ bhaved viṣam </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.1.colophon">iti || || kalpeṣu prathamo 'dhyāyaḥ ||</l> 
 +                </div> 
 + 
 +                <div n="2" subtype="adhyāya"> 
 + 
 + 
 +                    <head>[Adhyāya 2]</head> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.1"><label>1938 ed. 5.2.1</label> 
 +                         athātaḥ sthāvara<pc> </pc>viṣavijñānīyaṃ vyākhyāsyāmaḥ ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.2"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.3"><label>1938 ed. 5.2.3</label> 
 +                         sthāvaraṃ jaṅgamaṃ caiva dvividhaṃ viṣam ucyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         daśādhiṣṭhānam ādyan tu dvitīyaṃ ṣoḍaśāśrayam ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.4"><label>1938 ed. 5.2.4</label> 
 +                         mūlaṃ patraṃ phalaṃ puṣpaṃ tvak kṣīraṃ sāram eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         niryāso dhātavaś caiva kandañ ca daśamaṃ smṛtam ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.5a" style="prose"><label>1938 ed. 5.2.5a</label> 
 +                         tatra klītakāśvamāraka<pc> </pc>guñjā<pc 
 +                            > </pc>subhaṅgurā<pc> </pc>karaṭā<pc 
 +                            > </pc>vidyucchikhānanta<pc> </pc>vijayā cety aṣṭau mūlaviṣāṇi 
 +                        ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.5b" style="prose"><label>1938 ed. 5.2.5b</label> 
 +                         viṣapatrikā<pc> </pc>lambaradā<pc> </pc>karambha<pc> </pc>mahākarambhādīni 
 +                        patraviṣāṇi ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.5c" style="prose"><label>1938 ed. 5.2.5c</label> 
 +                         kumudavati<pc> </pc>reṇuka<pc> </pc>kuruvaka<pc> </pc>veṇuka<pc> </pc>karambha<pc> </pc>mahākarambha<pc> </pc>nandanā<pc> </pc>kākādīni 
 +                            guñjāruṣkara<pc> </pc>viṣavedikādīnāṃ phalāni ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.5d" style="prose"><label>1938 ed. 5.2.5d</label> 
 +                         ullika<pc> </pc>reṇu<pc> </pc>karambha<pc> </pc>mahākarambhādīnāṃ 
 +                        puṣpāṇi |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.5e" style="prose"><label>1938 ed. 5.2.5e</label> 
 +                         vallija<pc> </pc>karaghāṭaka<pc> </pc>karambha<pc> </pc>nārācakādīnāṃ 
 +                        tvaksāraniryāsāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.5f" style="prose"><label>1938 ed. 5.2.5f</label> 
 +                         kumudavati<pc> </pc>dantī<pc> </pc>snuhā<pc> </pc>jālinī<pc> </pc>prabhṛtīnāṃ 
 +                        kṣīrāṇi |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.5g" style="prose"><label>1938 ed. 5.2.5g</label> 
 +                         haritāla<pc> </pc>phenāśma<pc> </pc>bhasma<pc> </pc>rakta<pc> </pc>prabhṛtīni 
 +                        dhātuviṣāṇi |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.5h" style="prose"><label>1938 ed. 5.2.5h</label> 
 +                         kālakūṭā<pc> </pc>vatsanābha<pc> </pc>sarṣapa<pc> </pc>kapālaka<pc> </pc>kardamaka<pc> </pc>vairāṭaka<pc> </pc>mustakā<pc> </pc>mahāviṣa<pc> </pc>puṇḍarīka<pc> </pc>mūlaka<pc> </pc>hālāhala<pc> </pc>śṛṅgī<pc> </pc>markaṭādīnāṃ 
 +                        kandāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.6"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.7"><label>1938 ed. 5.2.7</label> 
 +                         udveṣṭanam mūlaviṣaiḥ pralāpo moha eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jṛmbhaṇodveṣṭanaśvāsā jñeyāḥ patraviṣair nṛṇāṃ <anchor 
 +                            n="SS.5.2.7-n1"/>||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.7" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.7-n1"> Cf. <emph>Mādhavanidāna</emph> 
 +                                (69.8cd–9ab) <foreign>udveṣṭanaṃ mūlaviṣaiḥ pralāpo moha 
 +                                    eva ca </foreign>| <foreign>jṛmbhaṇaṃ vepanaṃ śvāso 
 +                                    mohaḥ patraviṣeṇa tu </foreign> || </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.8"><label>1938 ed. 5.2.8</label> 
 +                         muṣkaśophaḥ phalaviṣaiḥ dāhodveṣṭanam eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhavet puṣpaviṣaiś chardir ādhmānaṃ svāpam eva ca <anchor 
 +                            n="SS.5.2.8-n1"/> ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.8" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.8-n1"> Cf. <emph>Mādhavanidāna</emph> 
 +                                (69.9cd–10ab) <foreign>muṣkaśo 'thaḥ phalaviṣair dāho 
 +                                    'nnadveṣa eva ca </foreign>| <foreign>bhavet 
 +                                    puṣpaviṣaiś chardir ādhmānaṃ śvāsa eva ca </foreign> 
 +                                || </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.9"><label>1938 ed. 5.2.9</label> 
 +                         tvaksāraniryāsaviṣair upayuktair bhavanti ha | 
 +                        <caesura/> 
 +                         āsya<pc> </pc>daurgandhya<pc> </pc>pāruṣya<pc> </pc>śirorukkapha<pc> </pc>saṃsravāḥ 
 +                            <anchor n="SS.5.2.9-n1"/> ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.9" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.9-n1"> Cf. <emph>Mādhavanidāna</emph> 
 +                                (69.10cd–11ab) <foreign>tvaksāraniryāsaviṣair upayuktair 
 +                                    bhavanti hi </foreign>
 +                                    <foreign>āsyadaurgandhyapāruṣyaśirorukkaphasaṃsravāḥ 
 +                                </foreign> || </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.10"><label>1938 ed. 5.2.10</label> 
 +                         phenāgamaḥ kṣīraviṣair viḍbhedo gurujihvatā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         hṛtpīḍanan dhātuviṣair mūrcchā dāhaś ca tāluni <anchor 
 +                            n="SS.5.2.10-n1"/> ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.10" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.10-n1"> Cf. 
 +                                    <title>Mādhavanidāna</title> (69.11cd–12ab) <foreign> 
 +                                    phenāgamaḥ kṣīraviṣair viḍbhedo gurugātratā 
 +                                </foreign>| <foreign>hṛtpīḍanaṃ dhātuviṣair mūrcchā dāhaś 
 +                                    ca tāluni </foreign> || </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.11"><label>1938 ed. 5.2.11</label> 
 +                         prāyeṇa kālaghātīni viṣāṇy etāni nirdiśet <anchor 
 +                            n="SS.5.2.11-n1"/> || 
 +                        <caesura/> 
 +                         kandajāni tu tīkṣṇāni teṣām vakṣyāmi vistaram |</l> 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.11" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.11-n1"> Cf. <emph>Mādhavanidāna</emph> 
 +                                (gurujihv) <foreign> prāyeṇa kālaghātīni viṣāṇy etāni 
 +                                    nirdiśet </foreign> | </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.12"><label>1938 ed. 5.2.12</label> 
 +                         sparśājñānaṃ kālakūṭe vepathuś ca sudāruṇaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         grīvāstambho vatsanābhe pītaviṇmūtratā tathā |</l> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.13"><label>1938 ed. 5.2.13</label> 
 +                         sārṣape vāyuvaiguṇyam ānāho granthijanma ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         grīvādaurbalyavāksaṅgau pālakena bhavanti ha |</l> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.14"><label>1938 ed. 5.2.14</label> 
 +                         prasekaḥ kardamākhyena viḍbhedo 'kṣṇoś ca pītatā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vairāṭakenāṅgaduḥkhaṃ śirorogaś ca jāyate |</l> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.15"><label>1938 ed. 5.2.15</label> 
 +                         gātrastambho vepathuś ca mustakena prakīrtitau | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mahāviṣeṇāṅgasādadāhodaravivṛddhayaḥ |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.16"><label>1938 ed. 5.2.16</label> 
 +                         puṇḍarīkeṇa raktatvam akṣṇor vṛddhis tathodare | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mūlakenāṅgavaivarṇyaṃ gātrastambhaś ca jāyate |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.17"><label>1938 ed. 5.2.17</label> 
 +                         dhyāmaś cireṇocchvasiti naro hālāhalena tu | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śṛṅgīviṣeṇa hṛdaye granthiśūlodbhavo bhṛśam |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.18ab"><label>1938 ed. 5.2.18</label> 
 +                         markaṭenotplavaty ūrdhvaṃ hasaty api daśaty api |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.18cd"> kandajāny ugravīryāṇi yāny uktāni trayodaśa | 
 +                        <caesura/> 
 +                        <label>1938 ed. 5.2.19</label> 
 +                         jñeyāny uktāni kuśalair yuktāni daśabhir guṇaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.19cd"> rūkṣam uṣṇañ ca tīkṣṇañ ca sūkṣmam āśu 
 +                        vyavāyi ca |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.20"><label>1938 ed. 5.2.20</label> 
 +                         vikāsi viśadañ caiva laghv apāki ca te daśa | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tad raukṣyāt kopayed vātam auṣṇyāt pittaṃ saśoṇitam ||</l> 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.20" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.20-n1">Cf. 
 +                                    <foreign>Carakasaṃhitā</foreign> 6.23.24: 
 +                                    <foreign>laghu rūkṣam āśu viśadaṃ vyavāyi tīkṣṇaṃ 
 +                                    vikāsi sūkṣmaṃ ca</foreign> | <foreign> uṣṇam 
 +                                    anirdeśyarasaṃ daśaguṇam uktaṃ viṣaṃ 
 +                                    tajjñaiḥ</foreign> || <foreign>Carakasaṃhitā</foreign> 
 +                                6.23.25: <foreign>raukṣyād vātam aśaityāt pittaṃ</foreign> 
 +                                [...] | </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.21"><label>1938 ed. 5.2.21</label> 
 +                         taikṣṇyān matim mohayati marmabandhāñ chinatti ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         saukṣmyāc charīrāvayavān praviśed vikaroti ca |</l> 
 + 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.21" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.21-n1">Cf. 
 +                                    <foreign>Carakasaṃhitā</foreign> 6.23.26: 
 +                                    <foreign>tīkṣṇatvān marmaghnaṃ</foreign> [...]| 
 +                                    <foreign>Carakasaṃhitā</foreign> 6.23.25: [...] 
 +                                    <foreign>saukṣmyād asṛk prakopayati</foreign> || 
 +                            </item> 
 +                        </list> 
 +                        <list type="notes"> 
 +                            <item>The scribe of MS H first copied the same text as MS K, 
 +                                but corrected it to read with the vulgate. He must have 
 +                                known another manuscript with the correct reading. The old 
 +                                reading of K appears to be a plain textual error.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.22"><label>1938 ed. 5.2.22</label> 
 +                         āśutvād āśu tad dhanti vyavāyāt prakṛtiṃ bhajet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vikāsitvād anuviśed doṣān dhātūn malān api |</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.22" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.22-n1">Cf. 
 +                                    <foreign>Carakasaṃhitā</foreign> 6.23.26: 
 +                                    <foreign>śīghraṃ vyavāyibhāvād āśu vyāpnoti kevalaṃ 
 +                                    deham</foreign> | [...] <foreign>prāṇaghnaṃ tad 
 +                                    vikāsitvāt</foreign> || </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.23"><label>1938 ed. 5.2.23</label> 
 +                         vaiśadyāc cāsaktagatir duścikitsañ ca lāghavāt | 
 +                        <caesura/> 
 +                         durnirharam apākitvāt tasmāt kleśayate ciram ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.23" type="apparatus"> 
 +                        <list type="testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.23-n1">Cf. 
 +                                    <foreign>Carakasaṃhitā</foreign> 6.23.27 
 +                                    <foreign>durupakramaṃ laghutvād vaiśadyāt syād 
 +                                    asaktagatidoṣam </foreign>| Ḍalhaṇa noticed the 
 +                                reading in witness K: <foreign>asaktagativaiśadyāt iti 
 +                                    kecit paṭhanti</foreign> (Ācārya 1938: 565a).</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.24"><label>1938 ed. 5.2.24</label> 
 +                         sthāvaraṃ jaṅgamam vāpi kṛtrimam vāpi yad viṣam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sadyo mārayate martyaṃ jñeyan daśaguṇan tu tat |</l> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.25ab"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.25cd"><label>1938 ed. 5.2.25cd</label> 
 +                         jīrṇam viṣaghnauṣadhibhir hatam vā 
 +                        <caesura/> 
 +                         dāvāgnivātātapaśoṣitam vā |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.26"><label>1938 ed. 5.2.26</label> 
 +                         svabhāvato vā guṇaviprahīṇaṃ 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣaṃ hi dūṣīviṣatām upaiti | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vīryālpabhāvād avibhāvanīyaṃ 
 +                        <caesura/> 
 +                         kaphāvṛtatvāt sucirānubandhi |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.27"><label>1938 ed. 5.2.27</label> 
 +                         tenārdito bhinna<pc> </pc>purīṣa<pc> </pc>varṇo 
 +                        <caesura/> 
 +                         vidagdha<pc> </pc>vairasya<pc> </pc>yutaḥ pipāsī | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mūrcchāṃ bhramaṃ gadgadavākyamartyo 
 +                        <caesura/> 
 +                         viceṣṭamāno ratim āpnuyāc ca |</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.27" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.27-n1">Ḍalhaṇa noticed the Nepalese 
 +                                readings of <foreign>bhramaṃ</foreign> for the vulgate'
 +                                    <foreign>vaman</foreign> (Ācārya 1938: 565b).</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.28"><label>1938 ed. 5.2.28</label> 
 +                         āmāśayasthe kapha<pc> </pc>vātarogī 
 +                        <caesura/> 
 +                         pakvāśayasthe 'nilapittarogī | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhavet samudhvastaśiroruhāṅgo<anchor n="SS.5.2.28-n1"/> 
 +                        <caesura/> 
 +                         vilūnapakṣas tu yathā vihaṅgaḥ |</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.28" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.28-n1">The expected gemination in 
 +                                    <foreign>-uddhvasta-</foreign> is not found in MS K, 
 +                                but this is a valid grammatical optional form.</item> 
 +                        </list> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.28-n1">Ḍalhaṇa noted the reading of our 
 +                                manuscripts on 28c (Ācārya 1938: 565).</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.29"><label>1938 ed. 5.2.29</label> 
 +                         sthitaṃ rasādiṣv ayathāyathoktān 
 +                        <caesura/> 
 +                         karoti dhātuprabhavān vikārān | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kopañ ca śītānila<pc> </pc>durdineṣu 
 +                        <caesura/> 
 +                         yāty āśu pūrvaṃ śṛṇu tasya liṅgam |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.30"><label>1938 ed. 5.2.30</label> 
 +                         nidrāgurutvañ ca vijṛmbhaṇañ ca 
 +                        <caesura/> 
 +                         viśleṣaharṣāv athavāṅgamardam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tataḥ karoty annamadāvipākāv 
 +                        <caesura/> 
 +                         arocakaṃ maṇḍala<pc> </pc>koṭhatāñ ca |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.31"><label>1938 ed. 5.2.31</label> 
 +                         māṃsakṣayaṃ pādakarāsyaśophaṃ 
 +                        <caesura/> 
 +                         pralepakañ chardim athātisāram | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dūṣīviṣaṃ śvāsatṛṣājvarāṃś ca 
 +                        <caesura/> 
 +                         kuryāt pravṛddhiṃ jaṭharasya cāpi |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.32"><label>1938 ed. 5.2.32</label> 
 +                         unmādam anyaj janayet tathānyad 
 +                        <caesura/> 
 +                         ānāham anyat kṣapayec ca śukram | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kārśyan tathānyaj janayec ca kuṣṭhaṃ 
 +                        <caesura/> 
 +                         tāṃs tān vikārāṃś ca bahuprakārān |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.33"><label>1938 ed. 5.2.33</label> 
 +                         dūṣitaṃ deśakālānnadivāsvapnair abhīkṣṇaśaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yasmād vā dūṣayed dhātuṃ tasmād dūṣīviṣaṃ smṛtam ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.34"><label>1938 ed. 2.34</label> 
 +                         sthāvarasyopayuktasya vege tu prathame nṛṇām | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śyāvā jihvā bhavet stabdhā mūrcchā trāsaś ca jāyate |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.35"><label>1938 ed. 5.2.35</label> 
 +                         dvitīye vepathuḥ sādo dāhaḥ kaṇṭharujas tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣañ cāmāśaya<pc> </pc>prāptaṅ kurute hṛdi vedanām |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.36"><label>1938 ed. 5.2.36</label> 
 +                         tāluśoṣas tṛtīye tu śūlañ cāmāśaye bhṛśam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         durbale harite śūne jāyete cāsya locane ||<anchor 
 +                            n="SS.5.2.36-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.36" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.36-n1">The character 
 +                                    <foreign>śū</foreign> in c is hard to read in witness 
 +                                K, and this same character has a similar flaw in witness H 
 +                                and is corrected in the margin. This suggests that H was 
 +                                copied from K or a very close intermediate witness that 
 +                                copied the error of K.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.37"><label>1938 ed. 5.2.37</label> 
 +                         pakvāmāśayayos sādo hikkā kāso 'ntrakūjanam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         caturthe jāyate vege śirasaś cāpi gauravam |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.38"><label>1938 ed. 5.2.38</label> 
 +                         kaphapraseko vaivarṇyaṃ pārśvabhedaś ca pañcame | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sarvadoṣaprakopaś ca pakvādhāne ca vedanā |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.39"><label>1938 ed. 5.2.39</label> 
 +                         ṣaṣṭhe sañjñāpraṇāśaś ca bhṛśaṃ cāpy atisāryate || 
 +                        <caesura/> 
 +                         skandha<pc> </pc>pṛṣṭha<pc> </pc>kaṭībhaṅgāḥ sannirodhaś ca 
 +                        saptame || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.40"><label>1938 ed. 5.2.40</label> 
 +                         prathame viṣavege tu vāntaṃ śītāṃbusecitam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sarpirmadhubhyāṃ saṃyuktam agadam pāyayen naram ||<anchor 
 +                            n="SS.5.2.40-n1"/></l> 
 + 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.40" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Note"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.2.40-n1"> The reading of the K witness is 
 +                                grammatically clearer than the vulgate. The erroneous 
 +                                reading of nominative <foreign>naraḥ</foreign> in H may be 
 +                                the reason for the rewriting of this verse in the vulgate. 
 +                                Gayadāsa on the next verse shows that he read the same 
 +                                syntax as the Nepalese version.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.41"><label>1938 ed. 5.2.41</label> 
 +                         dvitīye pūrvavad vāntaṃ viriktañ cāpi pāyayet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tṛtīye 'gadapānan tu hitan nasyaṃ tathāñjanam ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.42"><label>1938 ed. 5.2.42</label> 
 +                         sindhuṃ caturthe 'lpasneham agadam pāyayed bhiṣak | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pañcame kṣaudramadhukakvāthayuktaṃ pradāpayet || 
 +                        <caesura/> 
 +                        <label>1938 ed. 5.2.43AB</label> 
 +                         ṣaṣṭhe 'tisāravat siddhir avasīdet tu saptame | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.43CD"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.44"><label>1938 ed. 5.2.44</label> 
 +                         vegāntare tv anyatame kṛte karmaṇi śītalām | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yavāgūṃ saghṛtakṣaudrām imāṃ dadyād viṣāpahām |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.45"><label>1938 ed. 5.2.45</label> 
 +                         kośavaty agnikaḥ pāṭhā sūryavaly amṛtābhayā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śeluḥ śirīṣakiṇihī haridre bṛhatīdvayam |<anchor n="SS.5.2.45-n1" 
 +                        /></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.2.45" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.45.2.45-n1"><emph>Aṣṭāṅgasaṅgraha</emph> 
 +                                Utt.40.55.</item> 
 +                            <item> 
 +                                <emph>Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā</emph> Utt.35.21.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.46"><label>1938 ed. 5.2.46</label> 
 +                         punarṇṇavau hareṇuś ca tryūṣaṇaṃ śārivotpale | 
 +                        <caesura/> 
 +                         eṣāṃ yavāgūr niḥkvāthe kṛtā hanti viṣadvayam |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.47"><label>1938 ed. 5.2.47</label> 
 +                         madhukaṃ tagaraṃ kuṣṭhaṃ bhadradāruhareṇavaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mañjiṣṭhailailavālūni nāgapuṣpotpalaṃ sitā |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.48"><label>1938 ed. 5.2.48</label> 
 +                         viḍaṅgaṃ candanaṃ patraṃ priyaṅgu dhyāmakan tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         haridre dve bṛhatyau ca sārivāṃśumatī balā |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.49"><label>1938 ed. 5.2.49</label> 
 +                         kalkair eṣāṃ ghṛtaṃ siddham ajeyam iti viśrutam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣāṇi hanti sarvāṇi śīghram evājitan tu tat ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.50"><label>1938 ed. 5.2.50</label> 
 +                         dūṣīviṣārttaṃ susvinnam ūrdhvañ cādham ca śodhitam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pāyayed agadam mukhyam idaṃ dūṣīviṣāpaham ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.51"><label>1938 ed. 5.2.51</label> 
 +                         pippalyo dhyāmakaṃ māṃsī lodhram elā suvarccikā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bālakaṅ gairiko hemas tathā ca paripelavā |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.52"><label>1938 ed. 5.2.52</label> 
 +                         kṣaudrayukto gado hy eṣa dūṣīviṣam apohati || 
 +                        <caesura/> 
 +                         dūṣīviṣārir nāmnā tu na cānyatrāpi vāryate |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.53"><label>1938 ed. 5.2.53</label> 
 +                         jvare dāhe ca hikkāyāṃ ānāhe śukrasaṃkṣaye | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śophe 'tisāre murcchāyāṃ tvagdoṣe jaṭhare pi ca |</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.54"><label>1938 ed. 5.2.54</label> 
 +                         unmāde vepathau caiva ye cāpy anya upadravāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yathāsvaṃ teṣu kurvīta viṣaghnair eva bheṣajaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.55"><label>1938 ed. 5.2.55</label> 
 +                         sādhyam ātmavataḥ sadyo yāpyaṃ samvatsarotthitam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dūṣīviṣaṃ varjanīyam ato 'nyad ahitāśinaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.2.end" ana="trailer"> iti kalpasthāne dvitīyo 'dhyāyaḥ 
 +                        || </l> 
 +                </div> 
 + 
 +                <div n="3" subtype="adhyāya"> 
 + 
 +                    <head>[Adhyāya 3]</head> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.1"><label>1938 ed. 5.3.1</label> 
 +                         athāto jaṅgamaviṣavijñānīyaṃ kalpaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.3"><label>1938 ed. 5.3.3</label> 
 +                         jaṅgamasya viṣasyoktāny adhiṣṭhānāni ṣoḍaśa | 
 +                        <caesura/> 
 +                         samāsena mayā yāni vistaras teṣu vakṣyate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.4" style="prose"><label>1938 ed. 5.3.4</label> 
 +                         tatra dṛṣṭi<pc> </pc>niśvāsa<pc> </pc>daṃṣṭrānakha<pc 
 +                            > </pc>mukha<pc> </pc>mūtra<pc> </pc>purīṣārtava<pc 
 +                            > </pc>śukra<pc> </pc>lāṅgūla<pc> </pc>lālāsparśa<pc 
 +                            > </pc>mukha<pc> </pc>sandaśāvaśardhita<pc 
 +                            > </pc>gudāsthi<pc> </pc>pitta<pc> </pc>śūkaśavāni ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.1" style="prose"><label>1938 ed. 5.3.5</label> 
 +                         tatra niśvāsadṛṣṭiviṣāḥ divyāḥ sarpāḥ |</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.2"> bhaumās tu daṃṣṭrāviṣāḥ ||</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.3"> mārjāraśva<pc> </pc>vānara<pc 
 +                            > </pc>nara<pc> </pc>makara<pc> </pc>maṇḍūka<pc 
 +                            > </pc>pākamatsya<pc> </pc>godhā<pc> </pc>śambūka<pc 
 +                            > </pc>pracalāka<pc> </pc>gṛhagoḍikāś catuṣpadāś ca kīṭās 
 +                        tathānye nakhamukhadaṃṣṭrāviṣāḥ |</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.4"> kiṭipa<pc> </pc>picciṭā<pc 
 +                            > </pc>kaṣāyavāsika<pc> </pc>sarṣapaka<pc 
 +                            > </pc>toṭaka<pc> </pc>varcaḥkīṭāḥ kauṇḍinyā mūtrapurīṣaviṣāḥ 
 +                        ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.5"> mūṣikāḥ śukraviṣāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.6"> vṛścika<pc> </pc>viśvambhara<pc 
 +                            > </pc>varaki<pc> </pc>matsyocciṭiṅga<pc> </pc>patravṛścikāḥ 
 +                        śūlaviṣāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.7"> lūtā lālā<pc> </pc>nakha<pc 
 +                            > </pc>mūtra<pc> </pc>purīṣārtava<pc> </pc>śukra<pc 
 +                        > </pc>daṃṣṭrāviṣāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.8"> makṣikā<pc> </pc>kaṇabha<pc> </pc>jalāyukā 
 +                        mukhasandaṃśaviṣāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.9"> citraśīrṣa<pc> </pc>śarāva<pc 
 +                            > </pc>kukṣita<pc> </pc>dārukāri<pc> </pc>medaka<pc 
 +                        > </pc>śārikā mukha<pc> </pc>sandaṃśa<pc 
 +                            > </pc>daṃṣtrāsyarśāvasarddhita<pc> </pc>guda<pc 
 +                            > </pc>purīṣa<pc> </pc>viṣāḥ |</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.10"> viṣahatāsthisarpakaṇṭakavaraki matsyāsthi 
 +                        cety asthiviṣāṇi ||</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.11"> śakalimatsyaraktarājivakimatsyāḥ pittaviṣā 
 +                        ||</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.12"> sūkṣmatuṇḍoc 
 +                        ciṭiṅgavāraṭiśatapadivalabhikaśṛṅgabhramarāḥ śūkaviṣāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.13"> kīṭasarpadehāvyasavaḥ śavaviṣā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.5.14"> śeṣās tv anuktā mukhadaṃśaviṣeṣv eva 
 +                        gaṇayitavyā iti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.6">bhavanti cātra ślokāḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                        <label>1938 ed. 5.3.6</label> 
 +                         rājño 'rideśe ripavo jalāni 
 +                        <caesura/> 
 +                         mārgāṃś ca bhaktāni ca dūṣayanti | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tāni praduṣṭāni bhiṣag vipaścid 
 +                        <caesura/> 
 +                         viśodhayed āgamitārthaśuddhaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.7"><label>1938 ed. 5.3.7</label> 
 +                         duṣṭañ jalaṃ picchilam asragandhi 
 +                        <caesura/> 
 +                         phenāvṛtaṃ rājibhir āvṛtañ ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         maṇḍūkamatsyaṃ mriyate vihaṅgā 
 +                        <caesura/> 
 +                         mattāś ca sānūpacarā bhramanti ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.8"><label>1938 ed. 5.3.8</label> 
 +                         majjanti ye cātra narāśvanāgās 
 +                        <caesura/> 
 +                         te cchardimohajvaraśophaśūlān | 
 +                        <caesura/> 
 +                         arcchanti teṣām apahṛtya rogāṃ 
 +                        <caesura/> 
 +                         duṣṭaṃ jalaṃ śodhayituṃ yateta | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.9"><label>1938 ed. 5.3.9</label> 
 +                         dhavāśvakarṇāv atha pāribhadraṃ 
 +                        <caesura/> 
 +                         sapāṭalaṃ sidhraka<pc> </pc>muṣkakau ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dagdhvā sarājadrumasomavalkān 
 +                        <caesura/> 
 +                         tad bhasma śītaṃ vikiret sarassu |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.10"><label>1938 ed. 5.3.10</label> 
 +                         bhasmāñjaliñ cāpi ghaṭe nidhāya 
 +                        <caesura/> 
 +                         viśodhayed īpsitam evam ambhaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         kṣitipradeśaṃ viṣadūṣitan tu 
 +                        <caesura/> 
 +                         tīrthaṃ śilām vāpy aribhiḥ sthalīm vā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.11"><label>1938 ed. 5.3.11</label> 
 +                         spṛśanti gātreṇa tu yena yena 
 +                        <caesura/> 
 +                         govājināgāḥ puruṣāḥ striyo vā 
 +                        <caesura/> 
 +                         tad āśu śūyaty atha dahyate ca 
 +                        <caesura/> 
 +                         śīryanti romāṇi nakhāś ca tasmin |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.12"><label>1938 ed. 5.3.12</label> 
 +                         tatrāpy anantāṃ saha sarvagandhaiḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         piṣṭvā surābhiḥ saha yojyamārgān | 
 +                        <caesura/> 
 +                         siñced athādbhiś ca mṛdanvitābhir 
 +                        <caesura/> 
 +                         mārgo 'sti cānyo yadi tena gacchet ||<anchor n="SS.5.3.12-n1" 
 +                        /></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.12" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.12-n1"> Ḍalhaṇa noted a variant reading 
 +                                of this verse that bears a close relationship to the 
 +                                Nepalese transmission: <foreign>tatrāpy anantāṃ saha 
 +                                    sarvagandhair vacāṃ tu piṣṭvā surayā 'numārgam/ siñcet 
 +                                    tathā mṛtsahitābhir adbhir mārgo 'sti nānyo yadi tena 
 +                                    gacchet</foreign> SS 5.3.12 (Ācārya 1938: 568).</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.13"><label>1938 ed. 5.3.13</label> 
 +                         tṛṇeṣu bhakteṣu ca dūṣiteṣu 
 +                        <caesura/> 
 +                         sīdanti mūrcchanti vamanti cānye | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viḍbhedam arcchanty athavā mriyante 
 +                        <caesura/> 
 +                         teṣāṃ cikitsām prayated yathoktām |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.14"><label>1938 ed. 5.3.14</label> 
 +                         viṣāpahair vāpy agadaiḥ pralipya 
 +                        <caesura/> 
 +                         vādyāni citrāṇy upavādayeta | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tārāvitāraḥ sasurendragopas 
 +                        <caesura/> 
 +                         tenaiva tulyaḥ kuruvindabhāgaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.15"><label>1938 ed. 5.3.15</label> 
 +                         pittena yuktaḥ kapilāhvayena 
 +                        <caesura/> 
 +                         vādyapralepo 'bhihitaḥ praśastaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vādyasya śabdena hi yānti nāśaṃ 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣāṇi ghorāṇy api yāni tatra ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.16"><label>1938 ed. 5.3.16</label> 
 +                         dhūme 'nile vā viṣasamprayukte 
 +                        <caesura/> 
 +                         khagā bhramantaḥ prapatanti bhūmau | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kāsapratiśyāyaśirovikārān 
 +                        <caesura/> 
 +                         archanti tīvrān nayanāmayāṃś ca ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.17"><label>1938 ed. 3.17</label> 
 +                         lākṣāharidrātiviṣābhayāś ca 
 +                        <caesura/> 
 +                         savakrakuṣṭhailahareṇukābhiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         priyaṅgavaś cāpy anile nidhāya 
 +                        <caesura/> 
 +                         dhūmānilau tena viśodhayīta ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.18"><label>1938 ed. 5.3.18</label> 
 +                         prajā imāḥ padmayoner brahmaṇaḥ sṛjataḥ kila | 
 +                        <caesura/> 
 +                         akarod vighnam asuraḥ kaiṭabho nāma darpitaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.19"><label>1938 ed. 5.3.19</label> 
 +                         tataḥ kruddhasya vadanād brahmaṇas tejasām nidheḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         krodho vigrahavān bhūtvā niṣpapātātidāruṇaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.20"><label>1938 ed. 5.3.20</label> 
 +                         sa tan dadāha garjantam antakābham mahāsuram | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tato 'suraṃ ghātayitvā tattejo 'vardhatādbhutam | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.21"><label>1938 ed. 5.3.21</label> 
 +                         tato viṣādo daityānām abhavat tan nirīkṣya vai | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣādajananatvāc ca viṣam ity abhidhīyate ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.22"><label>1938 ed. 5.3.22</label> 
 +                         tataḥ sṛṣṭvā prajāḥ paścāt tadā taṃ krodham īśvaraḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vyāveśayata bhūteṣu sthāvareṣu careṣu ca ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.23"><label>1938 ed. 5.3.23</label> 
 +                         yathāvyaktarasan toyam antarīkṣāt mahīgatam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         teṣu teṣu pradeśeṣu rasaṃ tan tan nigacchati ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.24"><label>1938 ed. 5.3.24</label> 
 +                         evam eva viṣaṃ yad yad dravyam prāpyāvatiṣṭhate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         svabhāvād eva tat tasya rasaṃ samanuvartate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.25"><label>1938 ed. 5.3.25</label> 
 +                         viṣe yasmād guṇāḥ sarve tīkṣṇāḥ prāyeṇa santi vai | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣaṃ sarvam ato jñeyaṃ sarvadoṣaprakopanam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.26"><label>1938 ed. 5.3.26</label> 
 +                         te tu vṛttīḥ prakupitā jahati svā viṣārditāḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         nopayāti viṣam pākam ataḥ prāṇān ruṇaddhi ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.27"><label>1938 ed. 3.27</label> 
 +                         śleṣmaṇāvṛtamārgatvād ucchvāso vinivāryate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         visaṃjñaḥ sati jīve 'pi tasmāt tiṣṭhati mānavaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.28"><label>1938 ed. 5.3.28</label> 
 +                         śukravat sarvasarpāṇām viṣaṃ sarvaśarīragam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kruddhānām eti cāṅgebhyaḥ śukraṃ nirmathanād iva ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.29"><label>1938 ed. 5.3.29</label> 
 +                         teṣām baḍiśavad daṃṣṭrā tāsu sajjati cāgatam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         anudvṛttam viṣaṃ tasmān na vimuñcati bhoginaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.30"><label>1938 ed. 5.3.30</label> 
 +                         yasmād atyartham uṣṇañ ca tīkṣṇañ ca paṭhitaṃ viṣam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ataḥ sarvaviṣeṣūktaḥ pariṣekaḥ suśītalaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.31"><label>1938 ed. 5.3.31</label> 
 +                         kīṭeṣu mandaṃ nātyuṣṇam bahuvātakapham viṣam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ataḥ kīṭaviṣe cāpi svedo na pratiṣidhyate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.32ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.32cd"><label>1938 ed. 5.3.32cd</label> 
 +                         svabhāvād avatiṣṭheta prahārādaṃśayor viṣam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.33"><label>1938 ed. 5.3.33</label> 
 +                         prakhyāpya deham mṛtayor digdhaviddhāhidaṣṭayoḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         laulyād viṣārditam māṃsaṃ yaḥ khāden mṛtamātrayoḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.34"><label>1938 ed. 5.3.34</label> 
 +                         yathāviṣaṃ sa rogeṇa kliśyate mriyate pi vā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ataś cāpy anayor māṃsam abhakṣyam mṛtamātrayoḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.35ab"><label>1938 ed. 5.3.35</label> 
 +                         muhūrtāt tad upādeyam prahārādaṃśavarjitam<anchor 
 +                            n="SS.5.3.35ab-n1"/> | </l> 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.35ab" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.35ab-n1">The scribal correction of 
 +                                    <foreign>ra</foreign> to <foreign>rā</foreign> in both 
 +                                witnesses K and H shows H's dependence on K or an 
 +                                exceptionally accurate unknown intermediate, or that the 
 +                                scribe of H corrected K.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.35.1" met="upajāti"> 
 +                        <label>5.3.35.1</label> 
 +                         kṣīṇakṣate 
 +                        <!--                     <app>       <lem>garbbhiṇi</lem> 
 +                            <rdg wit="#MN">mehini</rdg> 
 +                        </app> kuṣṭhim <app> 
 +                            <lem>eti</lem> 
 +                            <rdg wit="#MN">eti</rdg> 
 +                        </app> 
 +                        <caesura/> 
 +                          
 +--> garbhiṇī<pc> </pc>kuṣṭhimehirūkṣeṣu deheṣv abaleṣu caiva | 
 +                            <anchor n="SS.5.3.35.1-n1"/> 
 +                    </l> 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.35.1" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.35.1-n1"> 
 +                                <foreign>Mādhavanidāna</foreign> 69.21: 
 +                                    <foreign>kṣīṇakṣate mehini kuṣṭhayukte rūkṣe ’bale 
 +                                    garbhavatīṣu cāpi | śastrakṣate yasya na raktam eti 
 +                                    rājyo latābhiś ca na saṃbhavanti 21.</foreign> 
 +                            </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.35.2" met="śloka"><label>5.3.35.2</label> 
 +                        <caesura/> 
 +                         saran tu saukṣmyataikṣṇyoṣṇyād vikāsitvāt tathaiva ca |<anchor 
 +                            n="SS.3.35.2-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.35.2" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.35.2-n1"> Corresponds to the passage in 
 +                                MS H after SS.5.3.39.1. </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.35.3" met="śloka"><label>5.3.35.3</label> 
 +                         viṣam etair guṇair yuktaṃ kṣate samanudhāvati 
 +                        <caesura/> 
 +                         vātātapābhyāṃ nihataṃ nirvīryam upajāyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tasmād viṣahataṃ sarvam bhakṣitan tu na mārayet<anchor 
 +                            n="SS.5.3.35.3-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.35.3" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.35.3-n1">Most of this verse is 
 +                                presented as a marginal insertion in witness K and the 
 +                                insertion in MS K after SS.5.3.39.1. </item> 
 +                        </list> 
 +                        <!--      kṣīṇakṣate           <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.35-n1"><title xml:lang="en">Mādhavanidāna</title> 
 +                                69.21ab.</item>--> 
 +                        <!--</list>--> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.35cd"><label>1938 ed. 5.3.36ab</label> 
 +                         savātaṃ gṛhadhūmābhaṃ purīṣaṃ yo 'tisāryate | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.36ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.36cd"> 
 +                        <label>1938 ed. 5.3.36cd</label> 
 +                         phenam udvamate cāpi viṣapītan tam ādiśet ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.37"><label>1938 ed. 5.3.37</label> 
 +                         viṣavyāptam ato hy agnir hṛdayaṃ nirdahaty api | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tad dhi sthānañ cetanāyāḥ svabhāvād vyāpya tiṣṭhati ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.38"><label>1938 ed. 3.38</label> 
 +                         aśvatthadevāyatanaśmaśāna 
 +                        <caesura/> 
 +                         valmīkasandhyāsu catuṣpatheṣu | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yāmye ca daṣṭāḥ parivarjanīyāḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         ṛkṣe narā marmasu ye ca daṣṭāḥ |<anchor n="SS.5.3.38-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.38" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.38-n1"><title xml:lang="en" 
 +                                    >Mādhavanidāna</title> 69.19.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.39"><label>1938 ed. 5.3.39</label> 
 +                         darvīkarāṇām viṣam āśughāti 
 +                        <caesura/> 
 +                         sarvāṇi corjjadviguṇaṃ labhante | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ajīrṇapittānilapīḍiteṣu 
 +                        <caesura/> 
 +                         vṛddheṣu bāleṣu bubhukṣiteṣu |<anchor n="SS.5.3.39-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.39" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.39-n1"><title xml:lang="en" 
 +                                    >Mādhavanidāna</title> 69.20.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.39.1"><label>3.39.1</label> 
 +                         unmattamatteṣu<anchor n="SS.5.3.39.1-n1"/> bhayārditeṣu 
 +                        <caesura/> 
 +                         tīkṣī bhavet bhinnavalāsaheṣu 
 +                        <caesura/> 
 +                         kṣīṇakṣate garbhiṇi kuṣṭhim ehi 
 +                        <caesura/> 
 +                         rūkṣeṣu deheṣv avaleṣu caiva<anchor n="SS.5.3.39.1-n2"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.39.1" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.39.1-n1">Some similarity to <title 
 +                                    xml:lang="en">Mādhavanidāna</title> 69.24cd.</item> 
 +                        </list> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.39.1-n2">Most of this added as a 
 +                                marginal insertion in witness K. </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l corresp="#SS.5.3.35.2" xml:id="SS.5.3.39.2" 
 +                            ><label>SS.5.3.39.2</label> 
 +                         saran tu saukṣmyatair ślakṣṇyād vikāsitvāt tathaiva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣamatair gguṇair yuktaṃ kṣate samanudhāvati || 
 +                        <caesura/> 
 +                         vātātapābhyān nihatann ivīyam upajāyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tasmād viṣahataṃ sarvvam bhakṣitan tu na mārayet || <anchor 
 +                            n="SS.5.3.39.2-n1"/></l> 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.39.2" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.39.2-n1">This passage in MS H 
 +                                corresponds to SS.5.3.35.2 and 5.3.35.3.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.40ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.40cd"><label>1938 ed. 5.3.40cd</label> 
 +                         śastrakṣate yasya na raktam asti 
 +                        <caesura/> 
 +                         rājyo latābhiś ca na saṃbhavanti |<anchor n="SS.5.4.40cd-n1" 
 +                        /></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.40cd" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.40cd-n1"><title xml:lang="en" 
 +                                    >Mādhavanidāna</title> 69.21: <foreign>kṣīṇakṣate 
 +                                    mehini kuṣṭhayukte rūkṣe ’bale garbhavatīṣu cāpi | 
 +                                    śastrakṣate yasya na raktam eti rājyo latābhiś ca na 
 +                                    saṃbhavanti 21.</foreign></item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.41"><label>1938 ed. 5.3.41</label> 
 +                         śītābhir adbhiś ca na romaharṣo 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣābhibhūtam parivarjayet tam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jihmam mukhaṃ yasya ca keśaśāto 
 +                        <caesura/> 
 +                         nā sāvasādaś ca sakaṇṭhabhaṅgaḥ |<anchor n="SS.5.3.41-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.41" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.41-n1"><title xml:lang="en" 
 +                                    >Mādhavanidāna</title> 69.22.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.42"><label>1938 ed. 5.3.42</label> 
 +                         kṛṣṇaḥ saraktaḥ śvayathuś ca daṃśe 
 +                        <caesura/> 
 +                         hanvoḥ sthiratvaṃ sa visarjanīyaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vartir ghanā yasya nireti vaktrād 
 +                        <caesura/> 
 +                         raktaṃ sraved ūrdhvam adhaś ca yasya |<anchor n="SS.5.3.42-n1" 
 +                        /></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.42" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.42-n1"><title xml:lang="en" 
 +                                    >Mādhavanidāna</title> 69.23.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.43ab"><label>1938 ed. 5.3.43ab</label> 
 +                         daṃṣṭrānipātaś caturaś ca yasya 
 +                        <caesura/> 
 +                         tañ cāpi vaidyaḥ parivarjayīteti || <anchor n="SS.5.3.43ab-n1" 
 +                        /></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.3.43ab" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.3.43ab-n1"><title xml:lang="en" 
 +                                    >Mādhavanidāna</title> 69.24ab.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.43cd"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.3.44"/> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                </div> 
 + 
 +                <div n="4" type="adhyāya"> 
 + 
 +                    <head>[Adhyāya 4]</head> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.1"><label>1938 ed. 5.4.1</label> 
 +                         athātaḥ sarpa<pc> </pc>daṣṭa<pc> </pc>viṣa<pc> </pc>vijñānīyaṃ 
 +                        kalpaṃ vyākhyāsyāmaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.3"><label>1938 ed. 5.4.3</label> 
 +                         dhanvantariṃ mahāprājñaṃ sarvaśāstraviśāradam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         caraṇāv upasaṅgṛhya suśrutaḥ paripṛcchati ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.4"><label>1938 ed. 5.4.4</label> 
 +                         sarpasaṃkhyāṃ vibhāgaṃ ca daṣṭalakṣaṇam eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jñānañ ca viṣavegānāṃ bhagavan vaktum arhasi |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.5"><label>1938 ed. 5.4.5</label> 
 +                         tasya tad vacanaṃ śrutvā prābravīd bhiṣajām varaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         asaṃkhyeyā mahātmāno vāsukītakṣakādayaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.6"><label>1938 ed. 5.4.6</label> 
 +                         mahīdharāś ca nāgendrāḥ hutāgni<pc> </pc>samavarcasaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ye cāpy ajasraṃ garjanti varṣanti ca tapanti ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.7"><label>1938 ed. 5.4.7</label> 
 +                         sasāgaragiridvīpā yaiś ca sandhāryate mahī | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kruddhā niśvāsadṛṣṭibhyāṃ ye hanyur akhilaṃ jagat |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.8"><label>1938 ed. 5.4.8</label> 
 +                         namas tebhyo na taiḥ kiñcit kāryam atra cikitsayā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ye tu daṃṣṭrāviṣā bhaumā ye daśanti ca mānavān ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.9"><label>1938 ed. 5.4.9</label> 
 +                         teṣāṃ saṃkhyāṃ pravakṣyāmi yathāvad anupūrvaśaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         aśītir eva sarpāṇāṃ bhidyate te tu pañcadhā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.10"><label>1938 ed. 5.4.10</label> 
 +                         darvīkarā maṇḍalino rājīmantas tathaiva ca || 
 +                        <caesura/> 
 +                         nirviṣā vaikarañjāś ca trividhās te punaḥ smṛtāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.11"><label>1938 ed. 5.4.11</label> 
 +                         viṃśatiḥ phaṇinas teṣāṃ ṣaṭ ca maṇḍalinaḥ punaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tāvanta eva vijñeyā rājīmantas trayodaśa |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.12"><label>1938 ed. 5.4.12</label> 
 +                         nirviṣā dvādaśa proktā vaikarañjās trayaḥ smṛtāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.13"><label>1938 ed. 5.4.13</label> 
 +                         pādābhimṛṣṭā duṣṭā vā kruddhā grāsārthino 'pi vā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.14"><label>1938 ed. 5.4.14</label> 
 +                         te daśanti mahākrodhās tac ca trividham ucyate || 
 +                        <caesura/> 
 +                         sarpitan daritam vāpi tṛtīyam atha nirviṣam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sarpagātrāhataṅ kecid icchanti khalu tadvidaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.15"><label>1938 ed. 5.4.15</label> 
 +                         padāni yatra dantānām ekaṃ dve vā bahūni vā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         nimagnāny alparaktāni yāny udvṛttaḥ karoti ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.16"><label>1938 ed. 5.4.16</label> 
 +                         cuñcumālakayuktāni vaikṛtyakaraṇāni ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         saṃkṣiptāni saśophāni vidyāt tat sarpitaṃ bhiṣak |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.17"><label>1938 ed. 5.4.17</label> 
 +                         rājyāḥ salohitā yatra nīlā vā yadi vā sitā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vijñeyan daritan tat tu bhiṣajālpaviṣānvitam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.18"><label>1938 ed. 5.4.18</label> 
 +                         aśopham alpaduṣṭāsṛk prakṛtisthasya dehinaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         padaṃ padāni vā vidyād aviṣāṇi cikitsakaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.19"><label>1938 ed. 5.4.19</label> 
 +                         sarpaspṛṣṭasya bhīror hi bhayena kupito 'nilaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kasyacit kurute śophaṃ sarpagātrāhatan tu tat |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.20"><label>1938 ed. 4.20</label> 
 +                         vyādhitodvignadaṣṭāni jñeyāny alpaviṣāṇi tu || 
 +                        <caesura/> 
 +                         tathātibāla<pc> </pc>vṛddhānāṃ daṣṭam alpaviṣaṃ smṛtam ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.21"><label>1938 ed. 4.21</label> 
 +                         suparṇṇadevabrahmarṣi<pc> </pc>bhūta<pc> </pc>siddhaniṣevite | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣaghnauṣadhajuṣṭe ca deśe na kramate viṣam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.22"><label>1938 ed. 4.22</label> 
 +                         rathāṅgalāṅgalacchatrasvastikāṃkuśadhāriṇaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jñeyā darvīkarāḥ sarpāḥ phaṇinaḥ śīghragāminaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.23"><label>1938 ed. 5.4.23</label> 
 +                         maṇḍalair vividhaiś cittrāḥ pṛthavo mandagāminaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jñeyā maṇḍalinaś cāpi jvalitāgnisamā viṣaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.24"><label>1938 ed. 5.4.24</label> 
 +                         snigdhā vividhavarṇṇābhis tiryag ūrdhvañ ca rājibhiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vicitrā iva ye bhānti rājīmantas tu te smṛtāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.25"><label>1938 ed. 5.4.25</label> 
 +                         muktārūpyaprabhā ye ca kapilā ye ca pannagāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         suvarṇṇābhāḥ sugandhāś ca te jātyā brāhmaṇāḥ smṛtāḥ</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.26"><label>1938 ed. 5.4.26</label> 
 +                         kṣatriyāḥ snigdhavarṇṇās tu pannagā bhṛśakopanāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sūryaś candraḥ kṣitiś chatraṃ lakṣyaṃ teṣān tathādrijam || 
 +                        <caesura/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.27"><label>1938 ed. 5.4.27</label> 
 +                         kṛṣṇā vajraprabhā ye ca lohitā varṇṇatas tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dhūmrāḥ pārāvatābhāś ca vaiśyās te pannagāḥ smṛtāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.28"><label>1938 ed. 4.28</label> 
 +                         mahiṣadvīpivarṇṇābhās tathaiva paruṣatvacaḥ |<anchor 
 +                            n="SS.5.4.28-n1"/> 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhinnavarṇṇāś ca ye kecic chūdrās te parikīrttitāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.28" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.28-n1"> There is some scribal confusion 
 +                                in witnesses K and H about the second term in the first 
 +                                compound. Possibly <foreign>dvipa</foreign> "elephant" has 
 +                                been corrected to <foreign>dvīpin</foreign> "tiger". In H, 
 +                                    <foreign>dvija</foreign> has been added in the 
 +                                margin.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.31"><label>1938 ed. 5.4.31</label> 
 +                         rajanyāḥ prathame yāme sarvāś citrāś caranti ha |<anchor 
 +                            n="SS.5.4.31-n1"/> 
 +                        <caesura/> 
 +                         śeṣās tv atho maṇḍalino divā darvīkarās tathā |</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.31" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.31-n1">The reading <foreign 
 +                                    xml:lang="sa">sarvāś</foreign> seems to be sure in K 
 +                                and H, though <foreign xml:lang="sa">sarpāḥ</foreign> 
 +                                would be an easier reading.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.29"><label>1938 ed. 5.4.29</label> 
 +                         kopayanty anilañ jantoḥ phaṇinaḥ sarva eva tu | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pittaṃ maṇḍalinaś cāpi kaphaṃ cānekarājayaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.30"><label>1938 ed. 4.30</label> 
 +                         atyalpasamavarṇṇābhyāṃ dvidoṣakaralakṣaṇam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dampatyayogād vijñeyaṃ paravādañ ca vakṣyati |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.32"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.33"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.34.1"><label>1938 ed. 5.4.34.1</label> 
 +                         tatra darvīkarāḥ kṛṣṇasarpo mahākṛṣṇaḥ kṛṣṇodaraḥ | sarvakṛṣṇaḥ 
 +                        śvetaḥ kapoto valāhako mahāsarpaḥ śaṃkhapālo lohitākṣo gavedhukaḥ 
 +                        parisarpaḥ khaṇḍaphaṇaḥ kūkuṭaḥ padmo mahāpadmaḥ darbhapuṣpo 
 +                        dadhimukhaḥ puṇḍarīkamukho babhrūkuṭīmukho vicitraḥ 
 +                        puṣpābhikīrṇṇābho girisarpo ṛjusarpaḥ śvetadaro mahāśīrṣo 
 +                        'lagardaś ceti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.34.2"><label>1938 ed. 5.4.34.2</label> 
 +                         maṇḍalinas tu ādarśamaṇḍalaḥ śvetamaṇḍalo raktamaṇḍalaḥ pṛṣato 
 +                        devadinnaḥ pilindako vṛddhagonasaḥ panasako mahāpanasakaḥ 
 +                        veṇupatrakaḥ śiśuko madanakaḥ pālindakaḥ tantukaḥ puṣpapāṇḍuḥ 
 +                        ṣaḍaṅgo 'gniko babhru kaṣāyaḥ khaluṣaḥ pārāvato hastābharaṇakaḥ 
 +                        tatraś citrakaḥ eṇīpadaś ceti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.34.3"><label>1938 ed. 5.4.34.3</label> 
 +                         rājīmantas tu puṇḍarīko rājicitro aṅgulirājiḥ dvyaṅgulirājiḥ | 
 +                        bindurājiḥ kardamas tṛṇaśoṣakaḥ śvetahanur darbhapuṣpo lohitākṣaś 
 +                        cakrakaḥ kikkisādaś ceti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.34.4"><label>1938 ed. 5.4.34.4</label> 
 +                         nirviṣās tu valāhako 'hipatākaḥ śukapatro 'jagaro dīpyakaḥ | 
 +                        ilikinī | varṣāhīko dvyāhikaḥ | kṣīrikāpuṣpaḥ puṣpasakalī 
 +                        jyotīratho vṛkṣakaś ceti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.34.5"><label>1938 ed. 5.4.34.5</label> 
 +                         vaikarañjās tu trayāṇāṃ varṇṇānāṃ vyatirekajās tad yathā | 
 +                        mākuliḥ poṭagalaḥ snigdharājiś ceti || tatra kṛṣṇasarpeṇa gonasyāṃ 
 +                        vaiparītyena vā jāto mākuliḥ | rājilena gonasyāṃ vaiparītyena vā 
 +                        jātaḥ poṭagalaḥ || kṛṣṇasarpeṇa rājimatyāṃ vaiparītyena vā jātaḥ 
 +                        snigdharājir iti || teṣāṃ pitṛvad viṣam utkarṣād dvayor mātṛvad 
 +                        ity eke | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.34.5a">evam eṣāṃ sarpāṇām aśītir vyākhyātā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.34.6"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.35"><label>1938 ed. 5.4.35</label> 
 +                         tatra mahānetrajihvāśirasaḥ pumāṃsaḥ | sūkṣmanetrajihvāśirasaḥ 
 +                        striyaḥ | ubhayalakṣaṇā mandaceṣṭākrodhā napuṃsakā iti ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.36"><label>1938 ed. 5.4.36</label> 
 +                         tatra sarveṣām eva sarpāṇāṃ sāmānyata eva daṣṭalakṣaṇam 
 +                        upadekṣyāmaḥ | kiṃ kāraṇam | viṣaṃ hi huta<pc 
 +                            > </pc>hutavaha<pc> </pc>niśita<pc 
 +                            > </pc>nistriṃśāśani<pc> </pc>kalpam āśukāri muhūrttam apy 
 +                        upekṣitam āturam atipātayati | na cāvakāśo 'sti vāksamūham 
 +                        anusartum | pratyekam api ca daṣṭalakṣaṇe<anchor 
 +                            ana="SS.5.3.36-n1"/> 'bhihite sarpa<pc> </pc>traividhyāt 
 +                        kriyātraividhyaṃ bhavati | tasmāt traividhyena vakṣyāmaḥ | etad 
 +                        dhy āturahitam asaṃmohakarañ cāsminn eva ca 
 +                            sarvavyañjanāvarodha<anchor ana="SS.5.3.36-n2"/> iti |</l> 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.36" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.36-n1"> We emend against K and H, since 
 +                                    <foreign>daṣṭalakṣaṇa</foreign> is mentioned as the 
 +                                topic at the start of this passage and is attested in the 
 +                                vulgate.</item> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.36-n2"> The <hi>Vācaspatyam</hi> has a 
 +                                reading <foreign>sarvasarpavyañjanāvabodha</foreign>, 
 +                                which is closer to the vulgate and suggests that others 
 +                                too found this phrase hard to construe.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.37"><label>1938 ed. 5.4.37</label> 
 +                         tatra darvīkaraviṣeṇa tvaṅ<pc> </pc>nakha<pc 
 +                            > </pc>nayana<pc> </pc>vadana<pc> </pc>mūtra<pc 
 +                            > </pc>purīṣa<pc> </pc>daṃśa<pc> </pc>kṛṣṇatvaṃ raukṣyaṃ 
 +                        sandhivedanā śirogauravaṃ kaṭīpṛṣṭhagrīvādaurbalyaṃ jṛmbhaṇaṃ 
 +                        svarāvasādaḥ khurakhurako<anchor n="SS.5.4.37-n1"/> jaḍatā 
 +                        śuṣkodgāraḥ kāsaḥ śvāso hikkā vāyor urdhvagamanaṃ śūlodveṣṭanaṃ 
 +                        kṛṣṇalālāsravaṇaṃ phenāgamanaṃ srotovarodhas tās tāś ca vātavedanā 
 +                        bhavanti || maṇḍaliviṣeṇa tu tvaṅ<pc> </pc>nakha<pc 
 +                            > </pc>nayana<pc> </pc>daśana<pc> </pc>vadana<pc 
 +                            > </pc>mūtra<pc> </pc>purīṣa<pc> </pc>daṃśa<pc> </pc>pītatvaṃ 
 +                        śītābhilāṣaḥ paridhūpāyanaṃ dāhas tṛṣṇā mado mūrcchā jvaraḥ 
 +                        śoṇitāgamanam ūrdhvam adhaś ca māṃsavasāvasādaḥ śvayathur 
 +                        daṃśakotho viparītadarśanam āturakopas tās tāś ca pittavedanā 
 +                        bhavanti || rājīmadviṣeṇa<anchor n="SS.5.4.37-n2"/> tu 
 +                            tvaṅ<pc> </pc>nakha<pc> </pc>nayana<pc> </pc>daśana<pc 
 +                            > </pc>vadana<pc> </pc>mūtra<pc> </pc>purīṣa<pc 
 +                            > </pc>daṃśa<pc> </pc>pāṇḍutvaṃ śītajvaro romaharṣaḥ 
 +                        stabdhatvaṃ gātrāṇām ādaṃśaśophaḥ sāndrakaphaprasekaś chardir 
 +                        akṣṇoḥ kaṇḍū khurakhurakaḥ ucchvāsanirodhas tās tāś ca kaphavedanā 
 +                        bhavanti ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.37" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.37-n1"> We emend against K and H since 
 +                                    <foreign>kharukharuka</foreign>, which is a known 
 +                                lexeme, appears later in this same passage. This is an 
 +                                onomatapoeic word for "gurgling." The vulgate version, 
 +                                    <foreign>ghurghuraka</foreign> also appears in 
 +                                dictionaries.</item> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.37-n2"> Note the variant 
 +                                    <foreign>rājīmat</foreign>, an attested alternative to 
 +                                    <foreign>rājimat</foreign>.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.38"><label>1938 ed. 5.4.38</label> 
 +                         tatra puruṣeṇa daṣṭa ūrdhvaṃ prekṣate | striyā tiryaṅ 
 +                        napuṃsakenādha iti | garbhiṇyā pāṇḍumukho ādhmātaś ca bhavati | 
 +                        sūtikayā kukṣiśūlārttaḥ sarudhiraṃ mehati | grāsārthinānnam<anchor 
 +                            n="SS.5.4.38-n1"/> ākāṃkṣati | vṛddhena cirān mandāś ca vegā 
 +                        bhavanti | bālenāśus tīkṣṇaś ca | nirviṣeṇāviṣaliṅgam | 
 +                        andhāhikenāndhatvam eke | grasanād ajagaraḥ prāṇaharo na viṣād iti 
 +                        ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.38" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.38-n1"> We emend against K and H to 
 +                                follow the repeated syntactic pattern of the passage and 
 +                                for sense. It may be that the scribe of K mistook 
 +                                    <foreign>nā</foreign> for <foreign>mā</foreign>
 +                            </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.39"><label>1938 ed. 5.4.39</label> 
 +                         tatra sarvasarpaviṣāṇāṃ sapta viṣavegā bhavanti | tatra 
 +                        darvīkarāṇāṃ prathame vege viṣaṃ śoṇitaṃ dūṣayati | tatpraduṣṭaṃ 
 +                        kṛṣṇatām upaiti | tena kārṣṇyaṃ pipīlikāparisarpaṇam iva cāṅge 
 +                        bhavanti || dvitīye māṃsaṃ dūṣayati | tenātyarthakṛṣṇatā 
 +                        granthayaś ca bhavanti || tṛtīye medo dūṣayati | tena daṃśakledaḥ 
 +                        śirogauravaṃ cakṣurgrahaṇañ ca bhavati | caturthe koṣṭham 
 +                        anupraviśati | tataḥ kaphaprabhavān doṣān kopayati tena 
 +                        tandrīkaphaprasekaḥ sandhiviśleṣaś ca bhavati || pañcame 'sthīny 
 +                        anupraviśati tena parvabhedo hikkā dāhaś ca bhavati || ṣaṣṭhe 
 +                        majjām anupraviśati | tena grahaṇīdoṣā gātragauravam atīsāro 
 +                        hṛtpīḍā mūrcchā ca bhavati || saptame śukram anupraviśati vyānañ 
 +                        cātyarthaṃ kopayati kaphañ ca sūkṣmaṃ srotobhyaḥ pracyāvayati | 
 +                        tena śleṣmaprādurbhāvaḥ kaṭīpṛṣṭhaskandabhaṅgaḥ 
 +                        sarvaceṣṭhāvighātaḥ ucchvāsavirodho bhavatīti || maṇḍalinān tu 
 +                        prathame vege viṣaḥ śoṇitaṃ dūṣayati | tatpraduṣṭaṃ pītatām upaiti 
 +                        | tena pītāvabhāsatā paridāhaś ca bhavati || dvitīye māṃsaṃ 
 +                        dūṣayati | tena cātyarthapītāṅgatā cātyarthaparidāho 
 +                        daṃśaśvayathur bhavati || tṛtīye medo dūṣayati tena 
 +                        kṛṣṇādaṃśakledaḥ svedaś ca bhavati || caturthe pūrvavadanupraviśya 
 +                        jvaram āpādayati || pañcame dāhaṃ sarvagātreṣu karoti | 
 +                        ṣaṣṭhasaptamayoḥ pūrvavad iti | rājīmatāṃ tu prathame vege śoṇitan 
 +                        dūṣayati || tatpraduṣṭaṃ pāṇḍutām upaiti tena romaharṣaḥ 
 +                        pāṇḍvāvabhāsaś ca puruṣo bhavati || dvitīye māṃsaṃ dūṣayati tena 
 +                        pāṇḍur atyarthajāḍyañ ca bhavati | tṛtīye medo dūṣayati tena 
 +                        daṃśakledo 'kṣināsāsrāvaś ca bhavati || caturthe pūrvavad 
 +                        anupraviśya manyāstambhaśirogauravañ cāpādayati || pañcame 
 +                        vāksaṅgaḥ śītajvaraś<anchor n="SS.5.4.39-n1"/> ca || 
 +                        ṣaṣṭhasaptamayoḥ pūrvavad iti ||</l> 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.39" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.39-n1">We emend to a nominative for 
 +                                    <foreign>-jvara</foreign> since the MS readings are 
 +                                extremely clear for the visarga on 
 +                                    <foreign>-saṅgaḥ</foreign>.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.40"><label>1938 ed. 5.4.40</label> 
 +                         bhavanti cātra ślokāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         dhātvantareṣu yāḥ sapta kalāḥ saṃparikīrttitāḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         tāsv<anchor n="SS.5.4.40-n1"/> ekaikam atikramya vegaṃ prakurute 
 +                            viṣaḥ<anchor n="SS.5.4.40-n2"/> ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.40" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.40-n1">The reading 
 +                                    <foreign>tāḥsv</foreign> of witnesses H and K is hard 
 +                                to account for. The confusion may have arisen over the 
 +                                ligature of a conjectured reading <foreign>tās tv 
 +                                    ekaikaṃ</foreign>.</item> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.40-n2">Unusually, 
 +                                    <foreign>viṣaḥ</foreign> has masculine gender in both 
 +                                witnesses K and H. The <title>Siddhāntakaumudī</title> 
 +                                allows a masc. form.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.41"><label>1938 ed. 5.4.41</label> 
 +                         yenāntareṇa tu kalāḥ kālakalpaṃ bhinatti ha | 
 +                        <caesura/> 
 +                         samīraṇenohyamānaṃ tat tu vegāntaraṃ matam ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.42"><label>1938 ed. 5.4.42</label> 
 +                         śūnāṅgaḥ prathame vege paśuḥ pradhyāti duḥkhitaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         dvitīye lālimān kiñcid dhṛṣṭāṅgaḥ<anchor n="SS.5.4.42-n1"/> 
 +                        pīḍyate hṛdi |</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.42" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Note"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.4.42-n1">Note the erroneous 
 +                                over-correction by the scribe of witness H. </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.43"><label>1938 ed. 5.4.43</label> 
 +                         tṛtīyasya śiroduḥkhaṃ karṇṇagrīvāñ ca bhajyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         caturthe vepate mūḍhaḥ khādan dantāñ jahāty asūn |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.44"><label>1938 ed. 5.4.44</label> 
 +                         kecid vegatrayaṃ prāhur antaḥsvedeṣu tadvidaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         vege tu prathame pakṣī dhyāti muhyaty ataḥ param ||<anchor 
 +                            n="SS.5.4.44-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.44" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.44-n1"> Ḍalhaṇa noted that his text of 
 +                                4.44cd, that began <foreign>dhyāyati prathame 
 +                                    vege</foreign> was not read by some authorities 
 +                                    (<foreign>kecid ācāryāḥ</foreign>). The Nepalese 
 +                                version does not read exactly as the vulgate or Ḍalhaṇa, 
 +                                but it is similar, and not absent.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.4.45"><label>1938 ed. 5.4.45</label> 
 +                         dvitīye vihvalaḥ kūjan pakṣī maraṇam arcchati | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kecid ekaṃ vihaṅgeṣu viṣavegam uśanti<anchor n="SS.5.4.45-n1"/> 
 +                        vai || 
 +                        <caesura/> 
 +                         mārjāranakulādīnāṃ viṣaṃ nātipravartata iti ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.4.45" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.1.45-n1"> The root must be 
 +                                    <foreign>vaś</foreign>, against the Nepalese 
 +                                transmission.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 + 
 +                </div> 
 + 
 +                <div n="5" type="adhyāya"> 
 + 
 +                    <head>[Adhyāya 5]</head> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.1"><label>1938 ed. 5.5.1</label> 
 +                         athātaḥ sarpa<pc> </pc>daṣṭa<pc> </pc>cikitsitaṃ kalpaṃ 
 +                        vyākhyāsyāmaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.3"><label>1938 ed. 5.5.3</label> 
 +                         sarvair evāditaḥ sarpaiḥ śākhādaṣṭasya dehinaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         badhnīyād gāḍham upari daṃśāt tu caturaṅgulam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.4"><label>1938 ed. 5.5.4</label> 
 +                         plotacarmāntavalkānāṃ mṛdunānyatamena vā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         na paryeti viṣaṃ deham ariṣṭābhir nivāritam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.5"><label>1938 ed. 5.5.5</label> 
 +                         dahed daṃśam athoddhṛtya yatra bandho na jāyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ācūṣaṇacchedadāhāḥ sarvatraiva tu pūjitāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.6"><label>1938 ed. 5.5.6</label> 
 +                         pratipūrya mukhaṃ pāṃśor hitam ācūṣaṇaṃ bhavet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sandaṣṭavyo 'thavā sarpo daṣṭamātreṇa jānatā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.7"><label>1938 ed. 5.5.7</label> 
 +                         atha maṇḍalidaṣṭan tu na kathañ cit tu dāhayet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sa pittaviṣabāhulyād daṃśo dāhād vināśayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.8"><label>1938 ed. 5.5.8</label> 
 +                         ariṣṭām api mantrais tu badhnīyāt mantrakovidaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sā tu rajjvādibhir baddhā viṣapūtikarī matā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.9"><label>1938 ed. 5.5.9</label> 
 +                         devabrahmarṣivihitā mantrāḥ satyatapomayāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhavanty anatyayāḥ kṣipraṃ viṣaṃ hanyuś ca dustaram |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.10"><label>1938 ed. 5.5.10</label> 
 +                         viṣaṃ tejomayair mantraiḥ satyabrahmatapomayaiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yathā nivāryate kṣipraṃ prayuktair na tathauṣadhaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.11"><label>1938 ed. 5.5.11</label> 
 +                         mantrāṇāṃ grahaṇaṃ kāryaṃ strīmāṃsamadhuvarjinā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yatāhāreṇa śucinā kuśāstaraṇaśāyinā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.12"><label>1938 ed. 5.5.12</label> 
 +                         gandhamālyopahāraiś ca balibhiś cāpi devatām | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pūjayet mantrasiddhyarthaṃ japahomaiś ca yatnataḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.13"><label>1938 ed. 5.5.13</label> 
 +                         mantrās tv avidhinā proktā hīnā vā svaravarṇṇataḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yasmān na siddhim āyānti tasmād yojyo 'gadakramaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.14"><label>1938 ed. 5.5.14</label> 
 +                         daṃśāt samantāc ca sirāṃ vyadhayet kuśalo bhiṣak | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śākhāśrayāṃ lalāṭe ca veddhavyā visṛte viṣe |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.15"><label>1938 ed. 5.5.15</label> 
 +                         raktan nirhriyamānan tu kṛtsnaṃ nirharate viṣam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tasmād visrāvayed raktaṃ sā hy asya paramā kriyā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.16"><label>1938 ed. 5.5.16</label> 
 +                         daṃśaṃ samantād agadaiḥ pracchayitvā ca lepayet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         candanośīrasiktena vāriṇā cāpi secayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.17"><label>1938 ed. 5.5.17</label> 
 +                         pāyayec cāgadāṃs tāṃs tān dadhikṣaudraghṛtādibhiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadalābhe hitā vā syāt kṛṣṇavalmīkamṛttikā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.18"><label>1938 ed. 5.5.18</label> 
 +                         kovidāraśirīṣārkaṃ kaṭabhīṃ vāpi bhakṣayet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         na pibet tailakaulatthaṃ madyaṃ sauvīrakaṃ ca na |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.19"><label>1938 ed. 5.5.19</label> 
 +                         dravam anyat tu yat kiñcit pītvā pītvā tad uddharet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         prāyo hi vamanenaiva sukhaṃ nirhriyate viṣam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.20"><label>1938 ed. 5.5.20</label> 
 +                         phaṇināṃ viṣavege tu prathamaṃ śoṇitaṃ haret | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dvitīye madhusarpirbhyām agadaṃ saha pāyayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.21"><label>1938 ed. 5.5.21</label> 
 +                         nastaḥ<pc> </pc>karmāñjane yuñjyāt tṛtīye viṣanāśane<anchor 
 +                            n="SS.5.5.21-n1"/>
 +                        <caesura/> 
 +                         vānte caturthe viṣaghnāṃ yavāgūṃ pāyayed bhiṣak<anchor 
 +                            n="SS.5.5.21-n2"/> || </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.5.21" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.5.21-n1">We read 
 +                                    <foreign>viṣanāśane</foreign>, agreeing with the acc. 
 +                                dual of <foreign>nastaḥkarmāñjane</foreign>, against the 
 +                                Nepalese witnesses K and H, because an accusative does not 
 +                                construe. It is most unlikely to be an adverbial form 
 +                                qualifying <foreign>yuñjyat</foreign>.</item> 
 +                        </list> 
 +                        <list type="Note"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.5.21-n2"> At this point in manuscript K, 
 +                                the scribe's eye skipped from the word 
 +                                    <foreign>yavāgūṃ</foreign> forward to the phrase 
 +                                    <foreign>yavāgūn dāpayed dhitāṃ</foreign> in verse 
 +                                5.5.26b. A different scribe noticed this and added an 
 +                                asterisk to the text and inserted the skipped passage at 
 +                                the bottom of the folio, between two asterisks. This 
 +                                addition is very faint. </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.22"><label>1938 ed. 5.5.22</label> 
 +                         śītopacāraṃ puruṣaṃ vegayoḥ pañcaṣaṣṭhayoḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pāyayec chodhanaṃ tīkṣṇaṃ yavāgūñ cāpi kīrttitām | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.23"><label>1938 ed. 5.5.23</label> 
 +                         saptame tv avapīḍena śiras tīkṣṇena śodhayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.24"><label>1938 ed. 5.5.24</label> 
 +                         pūrvo maṇḍalināṃ vego darvīkaravad ācaret | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.25"><label>1938 ed. 5.5.25</label> 
 +                         dvitīye sarppirmmadhunī pāyayitvā ca vāmayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.26"><label>1938 ed. 5.5.26</label> 
 +                         tṛtīye ca viriktasya yavāgūn dāpayed dhitām | 
 +                        <caesura/> 
 +                         caturthe pañcame cāpi darvvīkaravad ācaret |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.27"><label>1938 ed. 5.5.27</label> 
 +                         kākolyādir hitaḥ ṣaṣṭhe peyaś ca madhuro 'gadaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         hito 'vapīḍe tv agadaḥ saptame viṣanāśanaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.28"><label>1938 ed. 5.5.28</label> 
 +                         atha rājimatāṃ vege prathame śoṇitaṃ haret |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.29"><label>1938 ed. 5.5.29</label> 
 +                         vāntaṃ dvitīye tv agadaṃ pāyayed viṣanāśanam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tṛtīyādiṣu triṣv eva vidhir dārvīkaro hitaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.30"><label>1938 ed. 5.5.30</label> 
 +                         ṣaṣṭhe 'ñjanaṃ tīkṣṇatamam avapīḍaś ca saptame | 
 +                        <caesura/> 
 +                         garbhiṇībālavṛddhānāṃ sirāvedhavivarjitam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.31"><label>1938 ed. 5.5.31</label> 
 +                         viṣārttiṣu yathoddiṣṭaṃ vidhānaṃ mṛdu śasyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         raktāvasekāñjanāni naratulyāny ajāvike |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.32"><label>1938 ed. 5.5.32</label> 
 +                         gavāśvayos tad dviguṇaṃ triguṇaṃ mahiṣoṣṭrayoḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         caturguṇaṃ tu nāgānāṃ kevalaṃ sarvapakṣiṇām |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.33"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.34"><label>1938 ed. 5.5.34</label> 
 +                         deśa<pc> </pc>prakṛti<pc> </pc>sātmya<pc> </pc>rtu<pc> </pc>viṣavegabalābalam<anchor 
 +                            n="SS.5.5.34-n1"/>
 +                        <caesura/> 
 +                         pradhārya nipuṇaṃ budhyā tataḥ karma samācaret | </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.5.34" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.5.34-n1">We emend <foreign>ntu</foreign> 
 +                                to <foreign>rtu</foreign>; the readings of this akṣara in 
 +                                the Nepalese manuscripts are hard to judge, but on balance 
 +                                it looks as if scribes at an earlier stage of transmission 
 +                                may have misread <foreign>rtu</foreign> as 
 +                                    <foreign>ntu</foreign>.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.35"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.36"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.37"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.38"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.39"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.40"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.41"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.42"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.43"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.44"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.45"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.46"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.47ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.47cd"><label>1938 ed. 5.5.47</label> 
 +                         niḥśeṣaṃ nirharec cainaṃ viṣaṃ paramadurjayam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.48"><label>1938 ed. 5.5.48</label> 
 +                         svalpam apy avatiṣṭhaṃ hi bhūyo vegāya kalpate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kuryād vā sādavaivarṇṇyajvarakāsaśirorujaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.49"><label>1938 ed. 5.5.49</label> 
 +                         śoṣaśophapratiśyāyatimirāruci<pc> </pc>jāḍyatām | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tāsu cāpi yathāyogaṃ pratikarma prayojayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.50"><label>1938 ed. 5.5.50</label> 
 +                         viṣārttopadravāṃś cāpi yathāsvaṃ samupācaret || 
 +                        <caesura/> 
 +                         athāriṣṭāṃ vimucyāśu pracchayitvāṅkitaṃ tayā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.51"><label>1938 ed. 5.5.51</label> 
 +                         vidyāt tatra viṣaṃ skannaṃ bhūyo vegāya kalpate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.52"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.52.1"><label>1938 ed. 5.5.52.1</label> 
 +                         viṣāpāye 'nilaṃ kruddhaṃ jayed anilavāraṇaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.53"><label>1938 ed. 5.5.53</label> 
 +                         taila<pc> </pc>madya<pc> </pc>kulatthāmla<pc> </pc>varjair 
 +                        viṣaharāyutaiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pittaṃ pittajvaraharaiḥ kaṣāyasneharecanaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.54"><label>1938 ed. 5.5.54</label> 
 +                         kapham āragvadhādyena sakṣaudreṇa gaṇena tu ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.55"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.56"><label>1938 ed. 5.5.56</label> 
 +                         gāḍhaṃ baddhe 'riṣṭayā pracchite vā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tīkṣṇair lepair viṣaśeṣeṇa vāpi | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śūne gātre klinnam atyarthapūti 
 +                        <caesura/> 
 +                         śīrṇṇaṃ māṃsaṃ viṣapūti pradiṣṭaṃ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.57" met="unmetrical"><label>1938 ed. 5.5.57</label> 
 +                         sadyaḥ kṣataṃ pacyate yasya jantoḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kṛṣṇaṃ raktaṃ sravate dahyate ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śyāvībhūtaṃ klinnam atyarthapūti | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kṣatāt māṃsaṃ śīryate yasya cāpi |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.58"><label>1938 ed. 5.5.58</label> 
 +                         tṛṣṇā mūrcchā jvaradāhau ca yasya | 
 +                        <caesura/> 
 +                         digdhāhataṃ taṃ manujam vyavasyet ||<anchor n="SS.5.5.58-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.5.58" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Note"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.5.58-n1">These two hemistiches are in 
 +                                different eleven-syllable metres, 
 +                                    <foreign>śālinī</foreign> and 
 +                                    <foreign>indravajrā</foreign>. The vugate casts the 
 +                                same general material into two <foreign>śālinī</foreign> 
 +                                hemistiches.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.58.1"><label>1938 ed. 5.5.58.1</label> 
 +                         liṅgāny etāny eva vā yasya vidyād | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vraṇe viṣaṃ yasya dattaṃ pramādāt | 
 +                        <caesura/> 
 +                         digdhāhataṃ viṣajuṣṭaṃ vraṇañ ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ye cāpy anye viṣapūtivraṇārttāḥ ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.59cd"><label>1938 ed. 5.5.59cd</label> 
 +                         teṣāṃ dhīmān adhimāṃsāny apohya | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jalaukābhiḥ śoṇitaṃ cāpahṛtvā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.59"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.60"><label>1938 ed. 5.5.60</label> 
 +                         hṛtvā doṣān ūrdhvamadhaś ca samyak | 
 +                        <caesura/> 
 +                         siñcec chītaiḥ kṣīriṇāṃ tvakaṣāyaiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vastrāntarān dāpayec ca pradehāñ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         cchītair dravyair ghṛtayuktair viṣaghnaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.61"><label>1938 ed. 5.5.61</label> 
 +                         kṣate 'sthani<anchor n="SS.5.5.61-n1"/> sa viṣair eṣa eva | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vidhiḥ kāryaḥ pittaviṣe tathaiva || 
 +                        <caesura/> 
 +                         trivṛd viśalyā madhukaṃ haridre | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mañjiṣṭha<pc> </pc>vakrau lavaṇaś ca sarvaḥ |<anchor 
 +                            n="SS.5.5.61-n2"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.5.61" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.5.61-n1">We emend against the Nepalese 
 +                                manuscripts, following the sense of 
 +                                    <foreign>asthnā</foreign> in the vulgate text.</item> 
 + 
 +                            <item corresp="#SS.5.5.61-n2">There is no <foreign>mañjiṣṭhā 
 +                                    varga</foreign>; there is a plant 
 +                                    <foreign>vakra</foreign>.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.62"><label>1938 ed. 5.5.62</label> 
 +                         kaṭutrikaṃ caiva vicūrṇṇitāni 
 +                        <caesura/> 
 +                         śṛṅge nidadhyāt madhusaṃyutāni | 
 +                        <caesura/> 
 +                         eṣo 'gado hanti viṣaṃ prayuktaḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         pānāñjanābhyañjana<pc> </pc>nasya<pc> </pc>yogaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.63"><label>1938 ed. 5.5.63</label> 
 +                         avāryavīryo<anchor n="SS.5.5.63-n1"/> viṣavegahantā 
 +                        <caesura/> 
 +                         mahāgado nāma mahāprabhāvaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         viḍaṅga<pc> </pc>pāṭhā<pc> </pc>triphalājamodā- 
 +                        <caesura/> 
 +                         hiṅgūni vakraṃ trikaṭuṃ tathaiva |</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.5.63" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.5.63-n1">We emend to 
 +                                    <foreign>avārya-</foreign> against the Nepalese 
 +                                manuscripts, following the sense and the vulgate 
 +                                text.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.64"><label>1938 ed. 5.5.64</label> 
 +                         sarvaś ca vargo lavaṇaḥ susūkṣmaḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         sacitrakakṣaudrayuto nidheyaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śṛṅge gavāṃ śṛṅgamayena caiva 
 +                        <caesura/> 
 +                         pracchāditaḥ pakṣam upekṣitaś ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.65"><label>1938 ed. 5.5.65</label> 
 +                         eṣo 'gadaḥ sthāvarajaṅgamānāñ 
 +                        <caesura/> 
 +                         jetā viṣāṇām ajito hi nāmnā || 
 +                        <caesura/> 
 +                         prapauṇḍarīkaṃ suradāru rāsnā 
 +                        <caesura/> 
 +                         kālānusārī kaṭurohaṇīś ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.66"><label>1938 ed. 5.5.66</label> 
 +                         sthauṇeyakadhyāmaka<pc> </pc>padmakāni 
 +                        <caesura/> 
 +                         punnāga<pc> </pc>tālīsa<pc> </pc>suvarcikāś ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kuṭannaṭailāsitasindhuvārāḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         śaileyakuṣṭhe tagaraṃ priyaṅguḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.67"><label>1938 ed. 5.5.67</label> 
 +                         lodhraṃ tathā guggula<pc> </pc>gairikañ ca 
 +                        <caesura/> 
 +                         sasaindhave pippalināgare ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sūkṣmāṇi cūrṇṇāni samāni kṛtvā 
 +                        <caesura/> 
 +                         śṛṅge nidadhyāt madhusaṃyutāni |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.68"><label>1938 ed. 5.5.68</label> 
 +                         eṣo 'gadas tārkṣya iti pradiṣṭo 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣan nihanyād api takṣakasya || 
 +                        <caesura/> 
 +                         māṃsīhareṇutriphalāmuruṅgī 
 +                        <caesura/> 
 +                         mañjiṣṭha<pc> </pc>yaṣṭyāhvaya<pc> </pc>padmakāni |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.69"><label>1938 ed. 5.5.69</label> 
 +                         viḍaṅga<pc> </pc>tālīsa<pc> </pc>sugandhikailā 
 +                        <caesura/> 
 +                         tvakkuṣṭhavakrāṇi sacandanāni | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhārgī paṭolīkiṇihī sapāṭhā 
 +                        <caesura/> 
 +                         mṛgādanī kroṣṭakamekhalā ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.70"><label>1938 ed. 5.5.70</label> 
 +                         pālindyaśokau kramukaṃ surasyā 
 +                        <caesura/> 
 +                         prasūnam āruṣkarajañ ca puṣpam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         cūrṇṇāny athaiṣāṃ nihitāni śṛṅge 
 +                        <caesura/> 
 +                         deyāni pittāni samākṣikāni |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.71"><label>1938 ed. 5.5.71</label> 
 +                         varāhagodhāśikhiśalyakānāṃ 
 +                        <caesura/> 
 +                         mārjārajaṃ pārṣatanākule ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yasyāgado 'yaṃ sukṛto gṛhastho 
 +                        <caesura/> 
 +                         nāmnārṣabho nāma nararṣabhasya |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.72"><label>1938 ed. 5.5.72</label> 
 +                         na tatra sarpāḥ kuta eva kīṭās 
 +                        <caesura/> 
 +                         tyajanti vīryāṇi viṣāṇi caiva | 
 +                        <caesura/> 
 +                         etena bheryaḥ paṭahāś ca digdhāḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         nānadyamānā viṣam āśu hanyuḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.73"><label>1938 ed. 5.5.73</label> 
 +                         digdhāḥ patākāś ca nirīkṣya sadyo 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣābhibhūtāḥ sukhino bhavanti || 
 +                        <caesura/> 
 +                         lākṣā hareṇvau naladapriyaṅgvau 
 +                        <caesura/> 
 +                         mañjiṣṭhayaṣṭyāhvayapṛthvikāś ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.74"><label>1938 ed. 5.5.74</label> 
 +                         cūrṇṇīkṛto 'yaṃ rajanīvimiśro 
 +                        <caesura/> 
 +                         vargo nidheyo madhusarpiṣāktaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śṛṅge gavāṃ pūrvavad ā pidhānas 
 +                        <caesura/> 
 +                         tataḥ prayojyo 'ñjana<pc> </pc>pāna<pc> </pc>nasyaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.75"><label>1938 ed. 5.5.75</label> 
 +                         sañjīvano nāma gatāsukalpān 
 +                        <caesura/> 
 +                         eṣo 'gado jīvayatīha martyān | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śleṣmātakīkaṭphalamātuluṅga 
 +                        <caesura/> 
 +                         śvetā girihvā kiṇihī sitā ca ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.76"><label>1938 ed. 5.5.76</label> 
 +                         sataṇḍulīyo 'gada eṣa mukhyo 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣeṣu darvīkararājilānām || 
 +                        <caesura/> 
 +                         drākṣāśvagandhā gajavṛttikā ca 
 +                        <caesura/> 
 +                         śvetā ca piṣṭā samabhāgayuktāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.77"><label>1938 ed. 5.5.77</label> 
 +                         deyo dvibhāgaḥ surasacchadasya 
 +                        <caesura/> 
 +                         kapitthabilvād api dāḍimāc ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tathā ca bhāgo sitasinduvārād 
 +                        <caesura/> 
 +                         aṅkollabījād api gairikāc ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.78ab"><label>1938 ed. 5.5.78ab</label> 
 +                         eṣo 'gadaḥ kṣaudrayuto nihanti 
 +                        <caesura/> 
 +                         viśeṣato maṇḍalinām viṣāṇi ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.78cd"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.79"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.80"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.81"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.82"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.83"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.84ab"><label>1938 ed. 5.5.84ab</label> 
 +                         somarājīyabahulā kadalī sinduvārakaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.85ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.85cd"><label>1938 ed. 5.5.85cd</label> 
 +                         śyāmāmbaṣṭhā tālapatrī tathāmrāśmantako 'pi ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.85.1"><label>1938 ed. 5.5.85.1</label> 
 +                         maṇḍūkaparṇṇī varuṇaḥ saptalā sa punarṇṇavā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.84cd"> 
 +                        <label>1938 ed. 5.5.84cd</label> 
 +                         corako nāgavinnā ca tathā sarpasugandhikā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.5.86"><label>1938 ed. 5.5.86</label> 
 +                         bhūmī kuravakaś caiva gaṇa ekarasaḥ smṛtaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         ekaikaśo dvandvaśo vā prayoktavyo viṣāpahaḥ || </l> 
 + 
 +                    <p xml:id="SS.5.5.trailer" style="prose">|| iti kalpe 5 ||</p> 
 + 
 +                </div> 
 + 
 +                <div n="6" type="adhyāya"> 
 + 
 +                    <head>[Adhyāya 6 in the Nepalese MSS, dhyāya 7 in the vulgate]</head> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.1"><label>1938 ed. 5.7.1</label> 
 +                         athāto mūṣikākalpaṃ vyākhyāsyāmaḥ ||<anchor n="SS.5.7.1-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.1" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.1-n1">This chapter is numbered chapter 
 +                                6 in witnesses N and H.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.3"><label>1938 ed. 5.7.3</label> 
 +                         pūrvam uktāḥ śukraviṣāḥ mūṣikā ye samāsataḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         nāmalakṣaṇabhaiṣajyair aṣṭādaśa nibodha tāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.4"><label>1938 ed. 5.7.4</label> 
 +                         lālanaḥ putrakaḥ kṛṣṇo vasiraś cikkiras tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         cchucchundaro 'ralaś caiva kaṣāyadaśano 'pi ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.5"><label>1938 ed. 5.7.5</label> 
 +                         kuliṅgaś cājitaś caiva capalaḥ kapilas tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kokilo 'ruṇa<pc> </pc>saṃjñaś ca mahākṛṣṇas tathonduruḥ |<anchor 
 +                            n="SS.5.7.5-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.5" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.5-n1">I emend the Nepalese reading 
 +                                    <foreign>kokilā</foreign> in accordance with the 
 +                                vulgate, for grammar. One solution would be to read 
 +                                    <foreign>kokilā</foreign>, but there is no other 
 +                                evidence for this lexeme.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.6"><label>1938 ed. 5.7.6</label> 
 +                         śvetaś ca mahatā sārdhaṃ kapilenākhunā tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mūṣikaś ca kapotābhas tathaivāṣṭādaśa smṛtāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.7"><label>1938 ed. 5.7.7</label> 
 +                         śukraṃ patati yatraiṣāṃ śukraspṛṣṭaiḥ spṛśanti vā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         nakhadantādibhis tasmiṃ gātre raktaṃ praduṣyati |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.8"><label>1938 ed. 5.7.8</label> 
 +                         jāyante granthayaḥ śophāḥ karṇṇikā maṇḍalāni ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         piṭakopacayāś cogrā visarpāḥ kiṭibhāni ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.9"><label>1938 ed. 5.7.9</label> 
 +                         parvabhedo rujaś cāpi jvaro mūrcchā ca dāruṇāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         daurbalyam aruciḥ sādo vamathur lomaharṣaṇam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.10"><label>1938 ed. 5.7.10</label> 
 +                         daṣṭarūpaṃ samāsoktam etad vyāsam ataḥ śṛṇu || 
 +                        <caesura/> 
 +                         lālāsrāvo lālanena cchardi hikkā ca jāyate |<anchor 
 +                            n="SS.5.7.10-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.10" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.10-n1">I emend the Nepalese reading 
 +                                    <foreign>lālanā</foreign> in accordance with the 
 +                                vulgate, for metre (in the case of K, which is short of a 
 +                                syllable) and to provide a subject for the sentence. The 
 +                                use of the instrumental also follows the grammatical 
 +                                pattern of rat-names in the subsequent paragraphs. Reading 
 +                                K as an ablative, <foreign>lālanāc chardi</foreign> still 
 +                                leaves the verse short of a syllable.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.11"><label>1938 ed. 5.7.11</label> 
 +                         taṇḍulīyakakalkaṃ tu lihyāt tatra samākṣikam || 
 +                        <caesura/> 
 +                         putrakeṇāṅgasaṃsādaḥ pāṇḍu<pc> </pc>valguś ca jāyate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.12"><label>1938 ed. 5.7.12</label> 
 +                         cīyate granthibhiś cāṅgaṃ śiśur mūṣikasaṃsthitaiḥ |<anchor 
 +                            n="SS.5.7.12-n1"/> 
 +                        <caesura/> 
 +                         śirīṣeṅgudipatraṃ tu lihyāt tatra samākṣikam ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.12" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.12-n1">The expression <foreign>śiśur 
 +                                    mūṣikasaṃsthitaiḥ</foreign> is problematic. Various 
 +                                ideas for emendation do not greatly help.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.13"><label>1938 ed. 5.7.13</label> 
 +                         kṛṣṇenāsṛk chardayati durdine tu viśeṣataḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śirīṣapatraṃ kuṣṭhailāḥ pibet kiṃśukabhasmanā ||<anchor 
 +                            n="SS.5.7.13-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.13" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.13-n1">The Nepalese witnesses are clear 
 +                                about the lack of visarga after 
 +                                    <foreign>kuṣṭhailā</foreign>.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.14"><label>1938 ed. 5.7.14</label> 
 +                         vasireṇānnavidveṣo jṛmbho romnāñ ca kuṣṭhatā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pibed āragvadhādin tu vāntas tatrāśu mānavaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.15"><label>1938 ed. 5.7.15</label> 
 +                         cikkireṇa śiroduḥkhaṃ śopho hikkā vamis tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         suvānto jālinīkvāthaiḥ sāram aṅkollajam pibet ||<anchor 
 +                            n="SS.5.7.15-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.15" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.15-n1">Ḍalhaṇa noted that the 
 +                                commentator Gayadāsa had this reading, <foreign>suvānto 
 +                                    ... pibet</foreign>, i.e., the Nepalese 
 +                                reading.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.16cd"><label>1938 ed. 5.7.16cd</label> 
 +                         chucchundareṇa viṭsaṅga<pc> </pc>grīvāstambha<pc 
 +                        > </pc>vijṛmbhikāḥ |<anchor n="SS.5.7.16cd-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.16cd" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.16cd-n1">We emend to 
 +                                    <foreign>viṭsaṅga</foreign>, a known condition. 
 +                                Witness K is so effaced at this point that one could 
 +                                project any reading on it. Witness H has post corr. 
 +                                tamperings that obscure its readings. The vulgate retains 
 +                                the <foreign>-ṭch-</foreign> conjunct at this place in the 
 +                                text, albeit in different words. Probably it is the sandhi 
 +                                of <foreign>viṭ+śaṅga</foreign> (Macdonell para. 53a: 
 +                                    <foreign>-ṭ+ś-</foreign> to <foreign>-ṭch-</foreign>
 +                                with the common Nepalese scribal insensitivity to the 
 +                                    <foreign>s/ś</foreign> distinction.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.16ab"><label>1938 ed. 5.7.16ab</label> 
 +                         yavanālārṣabhīkṣāraṃ vṛhatyau cātra dāpayet ||<anchor 
 +                            n="SS.5.7.16ab-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.16ab" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.16ab-n1">We add <foreign>cātra 
 +                                    dāpayet</foreign> following MS H and Ḍalhaṇa'
 +                                citation of this reading from Gayadāsa. MS K is impossible 
 +                                to read definitively here.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.17"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.18ab"><anchor n="SS.5.7.18ab-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.18ab" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.18ab-n1">The text 
 +                                    <foreign>aṅkoṭha...viṣāpaham</foreign> in the 
 +                                vulgate's 5.7.18ab reads like a marginal note that has 
 +                                migrated into the main text.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.18cd"><label>1938 ed. 5.7.18cd</label> 
 +                         grīvāstambho 'ralenātha rujāś cādaṃśamaṇḍale |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.19"><label>1938 ed. 5.7.19</label> 
 +                         mahāgadam mahāvīryaṃ lihyāt tatra samākṣikam || 
 +                        <caesura/> 
 +                         nidrā kaṣāyadantena jāyate kārśyam eva ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.20"><label>1938 ed. 5.7.20</label> 
 +                         lihyāt tatra śirīṣasya madhunā sāramāṣakān || 
 +                        <caesura/> 
 +                         kuliṅgena rujaḥ śopho rājyaś cādamśamaṇḍale |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.21"><label>1938 ed. 5.7.21</label> 
 +                         sahe sasinduvāre ca lihyāt tatra samākṣike || 
 +                        <caesura/> 
 +                         ajitena vamī mūrcchā hṛdgrahaḥ kṛṣṇagātratā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.22">tatra snuhākṣīrayuktāṃ mañjiṣṭhāṃ madhunā lihet 
 +                        || 
 +                        <caesura/> 
 +                         capalena bhavec chardir mūrcchā ca saha tṛṣṇayā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.23"><label>1938 ed. 5.7.23</label> 
 +                         sabhasmakāṣṭhāṃ sajaṭāṃ kṣaudreṇa triphalāṃ pibet || 
 +                        <caesura/> 
 +                         kapilena vraṇaṃ kothaṃ jvaro granthyudgamas tathā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.24"><label>1938 ed. 5.7.24</label> 
 +                         kṣaudreṇa lihyāc chvetātra śvetā vāpi punarṇṇavā || 
 +                        <caesura/> 
 +                         granthayaḥ kokilenoktā jvaro dāhaś ca dāruṇaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.25"><label>1938 ed. 5.7.25</label> 
 +                         nīlāvarṣābhuniḥkvāthaiḥ siddhaṃ tatra pibed ghṛtam || 
 +                        <caesura/> 
 +                         aruṇenānilaḥ kruddho vātajāṃ kurute gadān |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.26"><label>1938 ed. 5.7.26</label> 
 +                         mahākṛṣṇena pittañ ca śvetena kapha eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mahatā kapilenāsṛk kapotena catuṣṭayam ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.27"><label>1938 ed. 5.7.27</label> 
 +                         bhavanti caiṣān daṃśeṣu granthimaṇḍalakarṇṇikāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         piḍakopacayāś cāṅge śophāś ca bhṛśa<pc> </pc>dāruṇāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.28"><label>1938 ed. 5.7.28</label> 
 +                         dadhikṣīraghṛtaprasthās trayaḥ pratyekaśo mitāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         karañjāragvadhaṃ vyoṣaṃ bṛhaty<pc> </pc>aṃśumatī<pc> </pc>sthirāḥ
                         |</l>                         |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.55"><label>55</label>utsādane parīṣeke kaṣāye sānulepane |+                    <l xml:id="SS.5.7.29"><label>1938 ed. 5.7.29</label> 
 +                         nikvāthya tasya kvāthasya caturthāṃśaḥ punarbhavet ||
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         śayyāvastratanutreṣu vidhyādabhyaṅgavadbhiṣak |</l>+                         tṛvṛt<pc> </pc>tilvāmṛtā<pc> </pc>vakra<pc> </pc>sarvagandhāgamṛttikāḥ 
 +                            |<anchor n="SS.5.7.29-n1"/></l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.56"><label>56</label>keśaśātaḥ śiroduḥkhaṃ khebhyaś ca +                    <ab corresp="#SS.5.7.29" type="apparatus"> 
-                        rudhirāgamaḥ |+                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.29-n1">The Nepalese MSS support the 
 +                                reading <foreign>agamṛttikā</foreign>, a reading attested 
 +                                by Jejjaṭa as cited by Ḍalhaṇa in his comment on this 
 +                                verse.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.30"><label>1938 ed. 5.7.30</label> 
 +                         kapitthadāḍimatvak ca ślakṣṇapiṣṭāni dāpayet |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         granthijanmottamāṅge caviṣajuṣṭevalekhane |</l>+                         tat sarvam ekataḥ kṛtvā śanair mṛdvagninā pacet ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.57"><label>57</label>tatra pralepo vahuśo bhāvitā kṛṣamṛttikā +                    <l xml:id="SS.5.7.31"><label>1938 ed. 5.7.31</label> 
-                        |+                         pañcānām aruṇādīnāṃ viṣam etad vyapohati |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         ṛṣyapi<unclear extent="1" reason="torn" unit="char">tta</unclear>ghṛ<lb +                         kākādanīkākamācī svarasveṣv athavā kṛtam |</l>
-                            n="4"/>taśyāmāpālindītaṇḍulīyakaiḥ |</l>+
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.58"><label>58</label>gomayasvaraso vāpi hito vā mālatī rasaḥ |+                    <l xml:id="SS.5.7.32"><label>1938 ed. 5.7.32</label> 
 +                         sirāś ca vyadhayet prāptāḥ kuryāt saṃśodhanāni ca |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         raso mūikakarṇyā vā dhūmo vāgārasajñitaḥ ||</l>+                         sarvvevā vidhiḥ kāryo mūṣikāām viṣeṣv ayaṃ || </l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.59"><label>59</label>śirobhyaṅgaḥ śirastrāaṃ snānamuṣṇīṣam +                    <l xml:id="SS.5.7.33"><label>1938 ed. 5.7.33</label> 
-                        eva ca |+                         dagdhvā visrāvayed daṃśaṃ pracchitañ ca pralepayet |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         srajaś ca viasasṣṭāḥ sādhayed avalekhanā<del>va</del>|</l>+                         śirīarajanīvakraṃ kuṃkumair amtāyutaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.34ab"><label>1938 ed. 5.7.34ab</label> 
 +                         cchardanaṃ nīlinīkvāthaiḥ śukākhyāṅkollayor api |</l
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.35"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.36"/>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.60"><label>60</label>mukhālepe mukhaśyāvaṃ yuktam +                    <l xml:id="SS.5.7.37"><label>1938 ed. 5.7.37</label> 
-                            abhyaṅgala<lb n="5"/>kaṇaiḥ |+                         virecane tṛvṛddantītriphalākalka iyate |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         padminīkaṇṭakaprakhyaiḥ kaṇṭakaiś copacīyate |</l>+                         śirovirecane sāraḥ śirīṣasya phalāni vā |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.61"><label>61</label>tatra kṣaudraghṛtaṃ pānamālepaś candanaṃ +                    <l xml:id="SS.5.7.38"><label>1938 ed. 5.7.38</label> 
-                        ghṛtaṃ |+                         kaṭutrikāḍhyaś ca hito gomayasvaraso 'ñjane |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         payasyā madhukā phañjī vandhujīva punarṇṇavā ||</l>+                         kapitthagomayarasau sakṣaudrau leha iṣyate |<anchor 
 +                            n="SS.5.7.38-n1"/></l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.62"><label>62</label>asvāsthyam kuñjarādīnāṃ lālāśravaṇam eva +                    <ab corresp="#SS.5.7.38" type="apparatus"> 
-                        ca |+                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.38-n1">We emend to the vulgate'
 +                                    <foreign>gomayasvaraso</foreign> against the Nepalese 
 +                                MSS.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.39"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.40"><label>1938 ed. 5.7.40</label> 
 +                         taṇḍulīyakamūleṣu sarpiḥ siddhaṃ piben naraḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         āsphotamūlasiddham vā pañcakāpittam eva vā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.41"><label>1938 ed. 5.7.41</label> 
 +                         mūṣikāṇāṃ viṣaṃ prāyaḥ kupyaty abhreṣu nirhṛtam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tatrāpy eṣa vidhiḥ kāryaḥ yaś ca dūṣīviṣāpahaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.42"><label>1938 ed. 5.7.42</label> 
 +                         sthirāṃ mandarujāś cāpi karṇṇikāṃ pracchayed bhiṣak | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sarvasminn eva tu viṣe vraṇavac cācaret kriyām ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.43"><label>1938 ed. 5.7.43</label> 
 +                         śvaśṛgālavṛkavyāghratarakṣvāder viṣaṃ yadā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śleṣmā praduṣṭo muṣṇāti saṃjñāṃ saṃjñāvahāśritaḥ ||<anchor 
 +                            n="SS.5.7.43-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.43" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.43-n1">Unfortunately, the reading of MS 
 +                                K has been overwritten perhaps by a second hand and the 
 +                                result is unclear.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.44"><label>1938 ed. 5.7.44</label> 
 +                         tadā prasrastalāṅgūlahanuskandho 'bhilālimān | 
 +                        <caesura/> 
 +                         avyaktavadhiro 'ndhaś ca so 'nyonyam abhidhāvati |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.45"><label>1938 ed. 5.7.45</label> 
 +                         tena daṣṭasya cāṅge syuḥ<anchor n="SS.5.7.45-n1"/> suptaḥ kṛṣṇaṃ 
 +                        kṣaraty asṛk ||</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.45" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Note"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.45-n1">The reading <foreign>cāṅge 
 +                                    syuḥ</foreign> is almost certainly erroneous but 
 +                                emendations such as <foreign>cāṅgeṣu, cāṅgasya</foreign> 
 +                                do not help materially.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.46"><label>1938 ed. 5.7.46</label> 
 +                         digdhaviddhasya liṅgena prāyaśaś cābhiliṅgitaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yena cāpi bhaved daṣṭas tasya ceṣṭārutan naraḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.47"><label>1938 ed. 5.7.47</label> 
 +                         bahuśaḥ pratikurvāṇaḥ kriyāhīno vinaśyati || 
 +                        <caesura/> 
 +                         daṃṣṭriṇā yena daṣṭas tu taṃ daṣṭo yadi paśyati |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.48"><label>1938 ed. 5.7.48</label> 
 +                         apsu vā yadi vādarśe 'riṣṭaṃ tasya vinirdiśet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yadi trasyaty adaṣṭo 'pi śabdasparśanadarśanaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.49ab"><label>1938 ed. 5.7.49ab</label> 
 +                         jalatrāsaṃ tu taṃ vidyād ṛṣṭaṃ tad api kīrttitam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.49cd"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.50ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.50cd"><label>1938 ed. 5.7.50cd</label> 
 +                         visrāvya daṃśaṃ taṃ daṣṭe sarpiṣā paridāhitam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.51"><label>1938 ed. 5.7.51</label> 
 +                         pradihyād agadaiḥ sarpiḥ purāṇaṃ cāpi pāyayet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         arkakṣīrayutañ cāpi śīghran dadyād virecanam |<anchor 
 +                            n="SS.5.7.51-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.51" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.51-n1">Ḍalhaṇa recorded variant 
 +                                versions of this verse known to Jejjaṭa, Gayadāsa and 
 +                                others.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.52ab"><label>1938 ed. 5.7.52ab</label> 
 +                         śvetāṃ punarṇṇavāñ cāsyai dadyād dhuttūrakāyutām |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.52cd"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.53"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.54"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.55"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.56"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.57"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.58"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.59"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.60ab"><label>1938 ed. 5.7.60ab</label> 
 +                         snāpayet taṃ nadītīre samantrair vā catuṣpathe |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.60cd"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.60.1"><label>1938 ed. 5.7.60.1</label> 
 +                         bījaratnauṣadhīgarbhaiḥ kumbhaiḥ śītāmbupūritaiḥ ||</l> 
 + 
 +                    <!-- 59cd is given after 60 and given it above, id no. 60.1 --> 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.61ab"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.61cd"><label>1938 ed. 5.7.61cd</label> 
 +                         alarkādhipate yakṣa sārameyagaṇādhipa |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.62"><label>1938 ed. 5.7.62</label> 
 +                         alarkajuṣṭam etan me nirviṣaṃ kuru mā cirāt || svāhā || 
 +                        <caesura/> 
 +                         dadyāt saṃśodhanan tīkṣṇam evaṃ snātasya dehinaḥ |<anchor 
 +                            n="SS.5.7.62-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.7.62" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.7.62-n1">We emend to the vulgate text. 
 +                                The patient was previously bathed, and the Nepalese 
 +                                readings, though probably representing a different 
 +                                reading, are not coherent.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.63ab"><label>1938 ed. 5.7.63</label> 
 +                         aśuddhasya surūḍhe 'pi vraṇe kupyati tad viṣam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.63cd"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.63.1"><label>5.7.63.1</label> 
 +                         prasupto votthito vāpi svasthaḥ trasto na sidhyati | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jalatrāsī ca yo martyo daṣṭe yaś ca prakupyatīti ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.64"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.65"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.7.trailer" style="prose">kalpe 6 || o ||</l> 
 + 
 +                </div> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                <div n="7" type="adhyāya"> 
 + 
 +                    <head>[Adhyāya 7 in the Nepalese MSS, 6 in the vulgate]</head> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.1"><label>1938 ed. 5.6.1</label> 
 +                         athāto dundubhisvanīyaṃ kalpaṃ vyākhyāsyāmaḥ || <anchor 
 +                            n="SS.5.6.1-n1"/></l
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.6.1" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.6.1-n1">This chapter is numbered chapter 
 +                                7 in witness H.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.2"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.3"><label>1938 ed. 5.6.3</label> 
 +                         dhavāśvakarṇṇa<pc> </pc>tiniśa<pc> </pc>picumarda<pc> </pc>pāṭalī<pc> </pc>pāribhadrakodumbara<pc> </pc>karaghāṭakārjuna<pc> </pc>sarjja<pc> </pc>kapītana<pc> </pc>śleṣmātakāṅkoṭha<pc> </pc>kuṭaja<pc> </pc>śamī<pc> </pc>kapitthāśmantakārka<pc> </pc>ciribilva<pc> </pc>mahāvṛkṣārala<pc> </pc>madhuka<pc> </pc>madhukaśigru<pc> </pc>śāka<pc> </pc>gojī<pc> </pc>bhūja<pc> </pc>tilvakekṣuraka<pc> </pc>gopaghoṇṭārimedānāṃ<anchor 
 +                            n="SS.5.6.3-n1"/> bhasmāny āhṛtya gavāṃ mūtreṇa kṣārakalpena 
 +                        parisrāvya vipacet | dadyāc cātra pippalī<pc 
 +                            > </pc>pippalīmūla<pc> </pc>taṇḍulīyaka<pc 
 +                            > </pc>varāṅga<pc> </pc>coraka<pc> </pc>mañjiṣṭhā<pc 
 +                            > </pc>karañjikā<pc> </pc>hastipippalī<pc 
 +                            > </pc>viḍaṅgā<pc> </pc>gṛhadhūmānanta<pc> </pc>soma<pc 
 +                            > </pc>sarala<pc> </pc>bāhlīka<pc> </pc>kuśāmra<pc 
 +                            > </pc>sarṣapa<pc> </pc>varuṇa<pc> </pc>plakṣa<pc 
 +                            > </pc>nicula<pc> </pc>vardhamāna<pc> </pc>vañjula<pc 
 +                            > </pc>putraśreṇī<pc> </pc>saptaparṇṇa<pc 
 +                            > </pc>ṭuṇṭukailavāluka<pc> </pc>nāgadanty<pc 
 +                            > </pc>ativiṣā<pc> </pc>bhadradāru<pc> </pc>marica<pc 
 +                            > </pc>kuṣṭha<pc> </pc>vacā<pc> </pc>cūrṇṇāni lohānāṃ 
 +                        samabhāgāni tataḥ kṣāravad āgatapākam avatārya lohakumbhe 
 +                        nidadhyāt |</l
 +                    <ab corresp="#SS.5.6.3" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.6.3-n1">Note the unanimous Nepalese MS 
 +                                reading MIA <foreign>bhūja</foreign> for OIA 
 +                                    <foreign>bhūrja</foreign>.</item> 
 +                        </list></ab> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.4"><label>1938 ed. 5.6.4</label> 
 +                         etena dundubhiṃ limpet patākāstaraṇāni ca ||<anchor 
 +                            n="SS.5.6.4-n1"/> 
 +                        <caesura/> 
 +                         darśanāc chravaāc cāpi viṣān sarvān pra<pc> </pc>mucyate |</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.6.4" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.6.4-n1">Cited in the 
 +                                    <title>Rasavaiśeṣika</title> (Muthuswami 1976, p. 55, 
 +                                sūtra 136).</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.5"><label>1938 ed. 5.6.5</label> 
 +                         eṣa kṣārāgado nāma śarkarāsv aśmarīṣu ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         arśassu vātagulmeṣu kāsaśūlodareṣu ca |</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.6"><label>1938 ed. 5.6.6</label> 
 +                         ajīrṇṇe grahaṇīdoṣe bhaktadveṣe ca dāruṇe | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śophe sarvasare cāpi deyaḥ śvāse ca dustare |</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.7"><label>1938 ed. 5.6.7</label> 
 +                         eṣa sarvaviṣārttānāṃ sarvathaivopayujyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tathā takṣakamukhyānām api sarpāṃkuśo 'gadaḥ ||</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.8"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.9"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.10"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.11"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.12"><label>1938 ed. 5.6.12</label> 
 +                         apāmārgasya bījāni śirīṣasya ca māṣakām | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śvete dve kākamācīñ ca gavām mūtreṇa pīṣayet |<anchor 
 +                            n="SS.5.6.12-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.6.12" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.6.12-n1">Note the BHS form 
 +                                    <foreign>pīṣayet</foreign> and see discussion in the 
 +                                translation.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.13"><label>1938 ed. 5.6.13</label> 
 +                         sarpir eteṣu saṃsiddhaṃ viṣasaṃśamanaṃ param | 
 +                        <caesura/> 
 +                         amṛtaṃ nāma vikhyātam api sañjīvayet mṛtam ||</l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.14"><label>1938 ed. 5.6.14</label> 
 +                         candanāguruṇī kuṣṭhaṃ tagaraṃ tailaparṇṇikam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         prapauṇḍarīkan naladaṃ saralaṃ devadāru ca |</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.15"><label>1938 ed. 5.6.15</label> 
 +                         bhadraśriyaṃ yavaphalāṃ bhārgīn nīlīṃ sugandhikām | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kāleyakaṃ padmakañ ca madhukaṃ sanakhāṃ jaṭām |</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.16"><label>1938 ed. 5.6.16</label> 
 +                         punnāgailailavālūni gairikaṃ dhyāmakaṃ tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         toyaṃ sarjarasaṃ māṃsīṃ śatapuṣpāṃ hareṇukām |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.17"><label>1938 ed. 5.6.17</label> 
 +                         tālīsapatraṃ kṣudrailāṃ priyaṅgū sakuṭannaṭām | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tilapuṣpaṃ saśaileyam patraṃ kālānusārivām |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.18"><label>1938 ed. 5.6.18</label> 
 +                         kaṭutrikaṃ śītaśivaṃ kāśmaryaṃ kaṭurohiṇīm | 
 +                        <caesura/> 
 +                         somarājīm ativiṣāṃ pṛthvīkām indravāruṇīm |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.19"><label>1938 ed. 5.6.19</label> 
 +                         uśīre dve varuṇakaṃ kustumburyo nakhāni ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tvacaṃ taskarasāhvañ ca granthilāṃ saharītakīm | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śvete haridre sthauṇeyaṃ lākṣāñ ca lavaṇāni ca |</l> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.20"><label>1938 ed. 5.6.20</label> 
 +                         kumudotpalapadmāni puṣpañ cāpi tathārjakam |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         yātuś ca sphoṭa<unclear extent="6" unit="syllables"/>meḍhragudeṣv atha+                         campakāśoka<pc> </pc>sumanā<pc> </pc>tilaka<pc> </pc>prasavāni ca
                         |</l>                         |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.63"><label>63</label>tatrābhyaṃgavadāya<lb n="6"/>ṣṭe +                    <l xml:id="SS.5.6.21"><label>1938 ed. 5.6.21</label> 
-                        yātrivāhanayoḥ kriyāṃ |+                         pāṭalīśālmalī<pc> </pc>śelū<pc> </pc>śirīṣāān tathaiva ca |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         śoitāgamanaṃ khebhyaḥ śirorukkaphasaṃśravaḥ | </l>+                         surasyās tṛamūlyasya sinduvārasya yāni ca |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.64"><label>64</label>nasyadhūmagate liṅgam indriyāṇāñ ca +                    <l xml:id="SS.5.6.22"><label>1938 ed. 5.6.22</label> 
-                        vaiktaṃ |+                         dhavāśvakarṇayoś cāpi puṣpāṇi tiniśasya ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.23"><label>1938 ed. 5.6.23</label> 
 +                         etat sambhtya sambhāraṃ sūkṣmaṃ cūrṇṇaṃ tu kārayet |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         tatra sarpirgavādīnāṃ dugdhaiḥ sātiviṣaiḥ śritaṃ |</l>+                         gopittamadhusarpirbhir yuktaṃ śṛṅge nidhāpayet |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.65"><label>65</label>nasyaṃ pānañca vihitaṃ śīta +                    <l xml:id="SS.5.6.24"><label>1938 ed. 6.24</label> 
-                        samadayantikaṃ ||+                         bhagnaskandha<pc> </pc>vivṛttākṣaṃ mṛtyor daṣṭrāntaraṃ gatam |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         gandhahānirvivarṇṇatvaṃ pupāṇāṃ mlā<lb n="7"/>natā tathā |</l>+                         anenāgadamukhyena manuyaṃ punar ānayet |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.66"><label>66</label>jighrataś ca śiroduḥkhaṃ vāripūrṇṇe ca +                    <l xml:id="SS.5.6.25"><label>1938 ed. 5.6.25</label> 
-                        locane |+                         eṣo 'gnikalpaṃ durvāraṃ kruddhasyāmitatejasaḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         tatreṣṭaṃ ṣpikaṃ karma mukhālepe ca ya smṛtaṃ ||</l>+                         sarvanāga<pc> </pc>pater hanyād api vā vāsuker viṣam |<anchor 
 +                            n="SS.5.6.25-n1"/></l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.67"><label>67</label>karṇṇatailagate śrotre vaikṛtyaṃ +                    <ab corresp="#SS.5.6.25" type="apparatus"> 
-                        śophavedanā |+                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.6.25-n1"> We emend 
 +                                    <foreign>-nāgagater</foreign> of the Nepalese 
 +                                witnesses to <foreign>-nāgapater</foreign>, for the sense 
 +                                and following the vulgate.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.26"><label>1938 ed. 5.6.26</label> 
 +                         mahāsugandho nāmnāyaṃ pañcāśītyaṅgasabhṛtaḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         karṇṇaśvaś ca tatrāśuḥ kartavyaṃ pratipūraṇaṃ |</l>+                         rājāgadānāṃ sarveṣāṃ rājño haste bhavet sadā |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.68"><label>68</label>svaraso vahuputrāyāḥ<unclear extent="1" +                    <l xml:id="SS.5.6.27"><label>1938 ed. 5.6.27</label> 
-                            reason="torn" unit="pada"/>+                         tenānuliptaś ca nṛpo bhavet sarvajanapriyaḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         somavalkarasaś cāpi suśīto hitamiyate |</l>+                         bhrājiṇutāñ ca labhate śatrumadhyagato 'pi saḥ |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.69"><label>69</label>aśrūpadeho dāhaś ca vedanādṛṣṭivibhrama+                    <l xml:id="SS.5.6.28"><label>1938 ed. 5.6.28</label> 
 +                         uṣṇavarjyo vidhiḥ kāryo viṣārttānāṃ vijānatā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tyaktvā kīṭaviṣaṃ tad dhi śītenābhipravardhate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.29"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.30"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.31"><label>1938 ed. 5.6.31</label> 
 +                         divāsvapnaṃ vyavāyañ ca vyāyāmaṃ krodham ātapam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         surātilakulatthāṃś ca varjayīta viṣāturaḥ ||</l> 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.32"><label>1938 ed. 5.6.32</label> 
 +                         prasannadoṣaṃ prakṛtisthadhātum annābhikāmaṃ 
 +                            samamūtraviṭkam<anchor n="SS.5.6.32-n1"/>
 +                        <caesura/> 
 +                         prasannasarvendriyacittaceṣṭaṃ vaidyo 'vagacched aviṣaṃ manuṣyam 
 +                        || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.6.trailer" style="prose">iti kalpe 7 </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.6.32" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.6.32-n1"> Ḍalhaṇa was aware of the 
 +                                reading <foreign>-viṭkam</foreign>, which he called 
 +                                "sensible'' (<foreign>subodham</foreign>).</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                </div> 
 + 
 + 
 +                <div n="8" type="adhyāya"> 
 + 
 +                    <head>[Adhyāya 8]</head> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.1"><label>1938 ed5.8.1</label> 
 +                         athātaḥ kīṭakalpaṃ vyākhyāsyāmaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.3"><label>1938 ed. 5.8.3</label> 
 +                         sarpāṇāṃ śukraviṇmūtraśavapūtyaṇḍasambhavāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vāyvagnyambuprakṛtayaḥ kīṭās tu trividhāḥ smṛtāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.4"><label>1938 ed. 5.8.4</label> 
 +                         sarvadoṣaprakṛtibhir yuktāś cāpy apare matāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kīṭās te 'pi sughorās te sarva eva caturvidhāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.5"><label>1938 ed. 5.8.5</label> 
 +                         uṇḍunābhas tuṇḍikerī śṛṅgī śatakulimbhakāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ucciṭiṅgāgnyalpavācaḥ viciṭiṅgamasūrikāḥ |<anchor n="SS.5.8.5-n1" 
 +                        /></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.8.5" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.8.5-n1">The conjecture 
 +                                    <foreign>ucciṭiṅgāgnyalpavācaḥ</foreign> is 
 +                                uncertain.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.6"><label>1938 ed. 5.8.6</label> 
 +                         āvarttakas tathorabhraḥ śārikāmukhavaidalau | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śatakurdo 'bhirājīva paruṣaś citraśīrṣakaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.7ab"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.7cd"><label>1938 ed. 5.8.7cd</label> 
 +                         aṣṭādaśaite vāyavyāḥ kīṭāḥ vātaprakopanāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.8"><label>1938 ed. 5.8.8</label> 
 +                         tair bhavantīha daṣṭānāṃ rogā vātanimittajāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         kauṇḍinyaḥ kaṇabhaḥ svargo vāraṇī patravṛścikaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.9"><label>1938 ed. 5.8.9</label> 
 +                         vināsikā brahmaṇīkā bindulo bhramaras tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bāhyakaḥ piccaṭāḥ kumbhīvarcaḥ kīro 'rimedakaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.10"><label>1938 ed. 5.8.10</label> 
 +                         padmakīṭo dundubhako maśakaḥ śatapādakaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pañcālakaḥ pākamatsyaḥ kṛṣṇatuṇḍo 'tha garddabhī |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.11"><label>1938 ed. 5.8.11</label> 
 +                         kīṭāḥ krimisarāvī ca yaś cānyaḥ śleṣmakaḥ smṛtaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ete hy agniprakṛtayaś caturviṃśatir īritāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.12"><label>1938 ed. 5.8.12</label> 
 +                         tair bhavantīha daṣṭānāṃ rogāḥ pittanimittajāḥ |<anchor 
 +                            n="SS.5.8.12-n1"/> 
 +                        <caesura/> 
 +                         vaiśvambharaḥ pañcaśuklaḥ pañcakṛṣṇo 'tha kokilaḥ |</l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.8.12" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.8.12-n1">We emend <foreign>vegā</foreign> 
 +                                to <foreign>rogāḥ</foreign> for sense and on the pattern 
 +                                of SS.5.8.8 and 5.8.15. </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.13"><label>1938 ed. 5.8.13</label> 
 +                         śairyakaḥ pravalākaś ca bhaṭābhaḥ kiṭibho 'ṭakī | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sūcīmukhaḥ kṛṣṇagodhā kuṣṭaḥ kāṣāyavāsikaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.14"><label>1938 ed. 5.8.14</label> 
 +                         trayodaśaite saumyās tu kīṭāḥ śleṣmaprakopanāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.15"><label>1938 ed. 5.8.15</label> 
 +                         tair bhavantīha daṣṭānāṃ rogāḥ śleṣmanimittajāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         tuṅganāso valabhikaḥ tolako nāhanas tathā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.16"><label>1938 ed. 58.16</label> 
 +                         koṇṭāgīrī krimikaro yaś ca maṇḍalapuṣpakaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tuṇḍavaktraḥ sarṣapakaḥ sphoṭakaḥ śambukaś ca yaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.17"><label>1938 ed. 5.8.17</label> 
 +                         agnikīṭāś ca ghorāḥ syur dvādaśaite tridoṣajāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tair bhavanti ha daṣṭānāṃ vegajñānāni sarpavat |<anchor 
 +                            n="SS.5.8.17-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.8.17" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.8.17-n1">K's reading <foreign>bhavanti 
 +                                    ha</foreign> is an uncommon but known phrase in the 
 +                                Nidāna, Kalpa, and Uttara sthānas. </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.18"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.19"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.20"><label>1938 ed. 5.8.20</label> 
 +                         piṭakopacayaḥ śophāḥ granthayo maṇḍalāni ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.21"><label>1938 ed. 5.8.21</label> 
 +                         dardruś ca karṇṇikāś caiva visarpāḥ kiṭibhāni ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhavanti daṃśaparyante dehe vāpi viṣākule |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.22"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.23"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.24"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.25ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.25cd"><label>1938 ed. 5.8.25cd</label> 
 +                         ekajātīn atas tūrdhvaṃ kīṭān bhedena vakṣyate |<anchor 
 +                            n="SS.5.8.25cd-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.5.8.25cd" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.5.8.25cd-n1">The passive 
 +                                    <foreign>vakṣyate</foreign> should be a plural 
 +                                governed by nominatives.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.26"><label>1938 ed. 5.8.26</label> 
 +                         sāmānyato daṣṭaliṅgaiḥ sādhyāsādhyakrameṇa ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         trikaṇṭakaḥ kunī cāpi hastikakṣyo parājitaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         catvāra ete kaṇabhāḥ vyākhyātās tīvravedanāḥ |</l> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27"><label>1938 ed. 5.8.27</label> 
 +                         ebhir daṣṭeti gurutā gātrāṇām aṅgavedanā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         lālāsrāvaś ca bhavati gātrabhedaś ca ruṇaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.2"><label>added passage 5.8.27.2</label> 
 +                         pratisūryaḥ piṅgabhāso bahuvarṇṇo mahāśirāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tathā nirupamaś cāpi paṇcagodherakāḥ smṛtāḥ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.3"><label>added passage 5.8.27.3</label> 
 +                         tair bhavantīha daṣṭānāṃ vegajñānāni sarpavat | 
 +                        <caesura/> 
 +                         rujaś ca vividhākārā granthayaś ca sudāruṇāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.4"><label>added passage 5.8.27.4</label> 
 +                         svetākṛṣṇākṛṣṇarājīraktāraktaiś ca maṇḍalaiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sarvasvetā sarṣapikā ṣaḍetā gṛhagolikāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.5"><label>added passage 5.8.27.5</label> 
 +                         tābhir daṣṭadaṃśatodo hṛtpīḍā dāha eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         daṃśaśophaś ca bhavati granthijanma ca dāruṇaṃḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.6"><label>added passage 5.8.27.6</label> 
 +                         paruṣā kṛṣṇacitre ca kapilā pītikā tathā || 
 +                        <caesura/> 
 +                         raktā svetāgnivarṇṇā ca śatapādyoṣṭadhā smṛtāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.7"><label>added passage 5.8.27.7</label> 
 +                         tābhir daṣṭe rujās tīvrā daṃśaśophaś ca dāruṇaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         daṃśe ca piṭakotpattir mūrcchāṃ cāpi sudāruṇāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.8"><label>added passage 5.8.27.8</label> 
 +                         śvetaś ca kṛṣṇavarṇṇaś ca śaravarṇṇo 'yam aprabhaḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         kuharo haritaś cāpi bhṛkuṭī koṭikaś ca yaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.9"><label>added passage 5.8.27.9</label> 
 +                         aṣṭāv ete kīṭāsañjñā dardurāḥ parikīrttitāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tair daṣṭaḥ kaṇḍusaṃyukto haritaṃ mūrchito vamet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.10"><label>added passage 5.8.27.10</label> 
 +                         jalaukāḥ ṣadmamākhyātāḥ salakṣaṇacikitsitāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ahikutthuḥ kutthukaś ca vṛttaśūkas tathaiva ca ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.11"><label>added passage 5.8.27.11</label> 
 +                         trayo viśvambharāḥ proktāḥ dāhajvararujāvahāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tair darṣṭamātre śvayathurādaṃśe kaṇḍur eva ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.12"><label>added passage 5.8.27.12</label> 
 +                         phenāgamo 'tisāraś ca koṭhajanme ca dāruṇam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         gamvāhikāsthūlaśīrṣā brāhmaṇyaṅgulikā tathā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.13"><label>added passage 5.8.27.13</label> 
 +                         vivarṇṇā kapilā cāpiṣaṭproktās tu pipīlikāḥ</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.14"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.15"><label>added passage 5.8.27.15</label> 
 +                         tābhir daṣṭe rujādāhaḥ | kaṇḍuśvayathur eva ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.16"><label>added passage 5.8.27.16</label> 
 +                         viśeṣeṇa daṃśatyetāḥ netrayor netravallabhāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         maṇḍalaḥ pārvataś caiva kṛṣṇaḥ sāmudra eva ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.17"><label>added passage 5.8.27.17</label> 
 +                         maśako hastināmā ca maśakāḥ pañcakīrttitāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tair daṣṭe roṣasaṃyuktāṃ śūnam ādaṃśamaṇḍalam |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.27.18"><label>added passage 5.8.27.18</label> 
 +                         vedanā rāgabahulaṃ kaṇḍūyuktaṃ kṣaraty asṛk |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.28"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.29"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.30"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.31"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.32"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.33"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.34"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.35"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.36"/> 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.37"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.38"><label>1938 ed. 5.8.38</label> 
 +                         godherakaḥ sthālakā ca ye ca śvetāgnisaprabhe | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhrṛkuṭī koṭikaś caiva na sidhyantyekajātiṣu |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.39"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.40"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.41"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.42"><label>1938 ed. 8.42</label> 
 +                         kīṭairdaṣṭānugraviṣaiḥ sarpavat samupācaret | 
 +                        <caesura/> 
 +                         trividhānāntu śeṣāṇāṃ traividhyaṃ bhavati kriyā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.43"><label>1938 ed. 5.8.43</label> 
 +                         svedāṃ bahuprakārāṃś ca yuñjyād anyatra mūrcchitāt |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.44"><label>1938 ed. 5.8.44</label> 
 +                         viṣaghnañ ca vidhiṃ kuryāt saṃśodhanāni ca</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.45"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.46"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.47"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.48"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.49"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.50"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.51"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.52"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.53"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.54"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.55"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.56"><label>1938 ed. 5.8.56</label> 
 +                         trividhā vścikāḥ proktā mandamadhyamahāviṣāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.57"><label>1938 ed. 8.57</label> 
 +                         sarpakotthodbhavās tīkṣṇā digdhadaṣṭaṃ viṣairhate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.58"><label>1938 ed. 5.8.58</label> 
 +                         kotthamadhye gavādīnāṃ saśakṛt kotthavarāḥ smṛtāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         saptaviṃśatir evaite saṅkhyāyā parikīrttitāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.59"><label>1938 ed. 5.8.59</label> 
 +                         kṛṣṇa śyāvaḥ karvuro romaśaś ca gomūtrābhaḥ paruṣodakaś ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śveto rakto romaśīrṣāgradhūmaḥ sarve py ete mandaviṣāmatās tu 
 +                        |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.60"><label>1938 ed. 5.8.60</label> 
 +                         ebhir daṣṭe vedanā vethuś ca gātrastabdhaḥ kṛṣṇaraktāgamaś ca 
 +                        |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.61"><label>1938 ed. 5.8.61</label> 
 +                         śākhāviddhe vedanāś cordhvam eti daṃśasvedo mukhaśophaś ca tīvra
                         |                         |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         añjane viṣasasṛṣṭe bhavedāndhyamathāpi vā |</l>+                         raktaṃ pītaṃ kapilaṃ codaras tu dhūmro varṇṇas tatra yo 
 +                        madhyavīryāḥ |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.70"><label>70</label>tatra sadyo ghṛtaṃ peyaṃ tarpaṇe ca +                    <l xml:id="SS.5.8.62"/> 
-                        samāgadhaṃ |+ 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.63"><label>1938 ed. 5.8.63</label> 
 +                         jihvāśopho rasanasyopaghāto mūrchā cogrā madhyaviṣābhidaṣṭe |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         añjanaṃ meṣaśṛṅgasya niryāso varuṇasya ca |</l>+                         śvetaḥś citraḥ śavalo lohitābhaḥ kṛaśyāva śvetanīlodarau ca 
 +                        |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.71"><label>71</label>kapitthameṣaśṛṅga<unclear extent="9" +                    <l xml:id="SS.5.8.64"><label>1938 ed. 5.8.64</label> 
-                            reason="torn" unit="syllables"/></l>+                         rakto babhru pūrvavad ekaparvā pūrvā cāpi parvaṇī dve ca yasya 
 +                        |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.72"><label>72</label>śophaḥ svāpas tathā srāvaḥ pādayoḥ +                    <l xml:id="SS.5.8.65"><label>1938 ed. 5.8.65</label> 
-                        sphoṭajanma ca |</l>+                         nānāvarṇṇā rūpataś cāpi ghorāḥ jñeyā hy ete vṛścikāḥ prāṇanāśāḥ 
 +                        |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.73"><label>73</label>bhavanti viṣaduṣṭābhyāṃ +                    <l xml:id="SS.5.8.66"><label>1938 ed. 5.8.66</label> 
-                        pādukābhyāmasaṃśayaṃ |+                         ebhir daṣṭe viṣavegapravṛttiḥ sphootpattir jvaradāhau bhramaś ca 
 +                        |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         upānatpādapīṭhāni pādukābhyāṃ prasādhayet |</l>+                         khebhyaḥ kṛṣṇaṃ śoṇitaṃ cātitīvraṃ tataḥ prāṇais tyājyate kṣipram 
 +                        eva |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.67"><label>1938 ed. 8.67</label> 
 +                         ugramadhyaviṣair daṣṭāṃś cikitset sarpadaṣṭavat |</l
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.68"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.69"/>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.74"><label>74</label>bhūṣaṇāni hatārcīṃṣi na vibhānti yathā +                    <l xml:id="SS.5.8.70"><label>1938 ed. 5.8.70</label> 
-                        purā |+                         daśamandaviṣāān tu cakratailena secayet |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         svāni sthānāni hanyuś ca dāhapākāvadāruṇaiḥ |</l>+                         vidārigandhāditailena sukhoṣṇenāthavā punaḥ |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.75"><label>75</label>pādukābhūṣaṇeṣūktamabhyaga<lb n="3+                    <l xml:id="SS.5.8.71"><label>1938 ed. 5.8.71</label> 
-                        />vidhimācaret |+                         kuryāc cotkārikā svedaṃ viṣaghnair upanāhanaiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.71.1">ādaṃ rajanī saindhavavyoṣaśirīṣaphalapuṣpajaiḥ 
 +                        |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.71.2">mātuluṅgāmlagomūtrapiṣṭañ ca surasāgrajam |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         viopasargau vāṣpādirbhūṣaṇānto ya īritaḥ |</l>+                         lepe sukhoṣṇañ ca tathā gomayaṃ hitam ucyate ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.76"><label>76</label>upadravāstatra vīkṣya vidadhīta +                    <l xml:id="SS.5.8.71.3">sarpiḥ kṣaudrayutaṃ pāne kṣīram vā 
-                        cikitsitaṃ |+                        bahuśarkaram |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         mahāsugandhamagadaṃ yaṃ pravakṣyāmi tambhiṣak |</l>+                         guḍodakaṃ vā suhitaṃ caturjātavāsitam |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.77"><label>77</label>pānālepananasyeṣu vidadhītāñjaneṣu ca ||+                    <l xml:id="SS.5.8.72"><label>1938 ed. 5.8.72</label> 
 +                         śikhi kukkuṭavarhāṇi saindhavaṃ tailam eva ca |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.73"><label>1938 ed. 5.8.73</label> 
 +                         dhūpo hanti prayukto 'yaṃ śīghraṃ vṛścikajaṃ viṣam |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         virecanāni tīkṣṇāni kuryātpracchardanāni ca |</l>+                         kusuṃbhapuṣpaṃ rajanī niṣyā vā kṣaudrakas tṛam |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.78"><label>78</label>śirāś ca +                    <l xml:id="SS.5.8.74"><label>1938 ed. 8.74</label> 
-                            vyadhayet<unclear>prāptā</unclear><lb n="4"/> prāptaṃ visrāvaṇaṃ yadi |+                         ebhir ghṛtāktair dhūpas tu pāyudeśprayojitaḥ ||
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         mūṣikājaruhā vāpi haste vaddhā tu bhūpateḥ |</l>+                         nāśayed āśu kīṭotthaṃ vṛścikasyā ca yad viṣam |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.79"><label>79</label>karoti nirviṣaṃ sarvamannaṃ viṣasamāyuta+                    <l xml:id="SS.5.8.75"><label>1938 ed. 5.8.75</label> 
 +                         lūtāviṣaṃ ghoratamaṃ durvijñeyatamañ ca yat | 
 +                        <caesura/> 
 +                         duścikitsyatamañ cāpi bhiṣagbhir mandabuddhibhiḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.76"><label>1938 ed. 5.8.76</label> 
 +                         saviṣaṃ nirviṣañ cedam ity evaṃ saviśaṃkite | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viṣaghnam eva garttavyam avirodhi yadauṣadham |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.77"><label>1938 ed. 5.8.77</label> 
 +                         agadānāṃ hi saṃyogo viṣaduṣṭasya yujyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         nirviṣe mānave yuktogadaḥ saṃpadyate gadaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.78"><label>1938 ed. 5.8.78</label> 
 +                         tasmāt sarvaprayatnena jñātavyo viṣaniścayaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         ajñātvād viṣasadbhāvaṃ bhiṣagvyāpādayennaram ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.79"><label>1938 ed. 5.8.79</label> 
 +                         yadvat prasūtena navāṃkureṇa na vyaktajāti pratibhāti vṛkṣaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadvad durālakṣyatamaṃ hi tāsāṃ viṣaṃ rśarīre pravikīrṇṇamātra 
 +                        |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.80"><label>1938 ed. 5.8.80</label> 
 +                         īṣat sakaṇḍūpracalañ ca koṭham avyaktavarṇṇaṃ prathame hani syāt
                         |                         |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         hṛdayāvaraṇaṃ nityaṃ kuryāc ca mitramadhyagaḥ |</l>+                         anteṣu śūlaṃ parinimnamadhyamavyaktavarṇṇañ ca dine dvitīye |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.80"><label>80</label>pivedghṛtamajeyākhyamamṛtaṃ cāpy +                    <l xml:id="SS.5.8.81"><label>1938 ed. 5.8.81</label> 
-                            a<unclear>nūktavān</unclear> |+                         tryaheṇtad darśayatīha daṃśaṃ viṣaṃ caturthe 'hani kopam eti |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         sarpiḥ kaudraṃ dadhipayaḥ pivedvā śītalañjalaṃ |</l>+                         ato 'dhike 'hni prakaroti janto viaprakopaprabhavān vikārān 
 +                        |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.81"><label>81</label>godhāmayū<lb n="5"/>ranakulāṃ pṣatā +                    <l xml:id="SS.5.8.82"><label>1938 ed. 5.8.82</label> 
-                        hariānapi |+                         ṣaṣṭhe dine viprasṛtan tu sarvān marmapradeśān bhśam āvṛoti |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         viṣaghnānāñca satataṃ rasāsteṣāṃ pivedapi |</l>+                         tat samety arthaparītagātraṃ vyāpādayet martyam atipravṛddhaṃ 
 +                        |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.83"><label>1938 ed. 8.83</label> 
 +                         yās tīkṣṇacaṇḍograviṣā hi lūtās tāḥ saptarātreṇa naraṃ nihanyuḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ato dhikenāpi nihanyur anyā yeṣāṃ viṣaṃ madhyamavīryam uktaṃ 
 +                        |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.84"><label>1938 ed. 5.8.84</label> 
 +                         yāsāṃ kanīyo viṣavīryamuktaṃ tāḥ pakṣamātreṇa vināśayanti | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tasmāt prayatnaṃ bhiṣag atra kuryād ādaṃśapātād viṣaghātavegaiḥ 
 +                        |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.85"><label>1938 ed. 5.8.85</label> 
 +                         viṣaṃtu lālānakhamūtradaṣṭrārajaḥ purīair atha cendriyeṇa | 
 +                        <caesura/> 
 +                         saptaprakāraṃ visṛjanti lūtās tad ugram adhyāvaravīryam uktaṃ 
 +                        ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.86"><label>1938 ed. 5.8.86</label> 
 +                         koṭhaṃ sagaṇḍasthiram alpamūlaṃ lālākṛtaṃ mandarujaṃ vadanti | 
 +                        <caesura/> 
 +                         coṣaś ca kaṇḍuś ca pulāyikāś ca dhūmāyanaṃ caiva nakhāgradaśe 
 +                        |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.82"><label>82</label>godhānakulamāseu hariasya ca vuddhimāṃ+                    <l xml:id="SS.5.8.87"><label>1938 ed. 5.8.87</label> 
 +                         daśe tu mūtreṇa sakṛṣṇamadhyam | saraktaparyantamavaihi dīrṇṇam
                         |                         |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         dadyātsupiṣṭāṃ pālindīṃ madhukaṃ śarkarantathā |</l>+                         daṃṣṭrābhirugraṃ kaṭhinaṃ vivarṇṇam | jānīṣvadaṃśaṃ 
 +                        sthiramaṇḍalañ ca |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.83"><label>83</label>śarkarātivie deye māyūre samahauṣadhe |+                    <l xml:id="SS.5.8.88"><label>1938 ed. 5.8.88</label> 
 +                         rajaḥ purīendriyajañ ca viddhi sphoṭaṃ prapakvāmalapīlupāṇḍum |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         pārate cāpi deyā syuḥ pippalyaḥ sama<lb n="6"/>hauṣadhāḥ |</l>+                         etāvad etat samudāhṛtaṃ te vakyāmi lūtā prabhavaṃ pramānam |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.84"><label>84</label>sakaudraḥ saghṛtaḥ +                    <l xml:id="SS.5.8.89"><label>1938 ed. 5.8.89</label> 
-                        <unclear>śī</unclear>taḥ nimvayūṣa hitas tathā |+                         sāmānyato daṭam asādhyasādhyaṃ cikitsitaṃ cāpi viśeṣaṇañ ca 
 +                        ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.5.8.90"><label>1938 ed. 5.8.90</label> 
 +                         viśvāmitro nṛpavaraḥ kadācid ṛṣisattamaṃ
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         viṣāghnāni ca seveta bhakṣyabhojyāni vuddhimā|</l>+                         vaśiṭhaṃ kopayāmāsa gatvāśramapadaṃ kila |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.5.1.85" +                    <l xml:id="SS.5.8.91"><label>1938 ed. 5.8.91</label> 
-                        ><label>85</label>pippalīmadhukakṣaudraśarkarekṣurasāmvubhiḥ |+                         kupitasya munes tasya lalāṭāt svedavindavaḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                         chardayed guptahṛdayo yadi pītaṃ bhaved viṣam iti || kalpe 1 ||<unclear +                         niyetur darśanād eva raves tat samarvarcasaḥ |</l>
-                            extent="1" unit="char"/>||</l>+
  
 +                    <l xml:id="SS.5.8.92ab"><label>1938 ed. 5.8.92</label>
 +                         lūne tṛṇe maharṣiṇā veśvarthe sambhṛte 'pi ca | </l>
  
 +                    <l xml:id="SS.5.8.92cd"/>
  
 +                    <l xml:id="SS.5.8.92ef"> apakārāya varttante nṛpaśāsanavāhane |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.93"><label>1938 ed. 5.8.93</label>
 +                         yasmāl lūtaṃ tṛṇaṃ prāptāt munes te svedavindavaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         tasmāl lūtā vibhāvyante saṃkhyayā tāś ca ṣoḍaśaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.94"><label>1938 ed. 5.8.94</label>
 +                         kṛcchrasādhyās tathā sādhyā lūtās tu dvividhāḥ smṛtāḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         tāsām aṣṭau kṛcchrasādhyā vakṣyās tāvanta eva tu ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.95"><label>1938 ed. 5.8.95</label>
 +                         trimaṇḍala tathā svetā kapilā pītikā tathā |
 +                        <caesura/>
 +                         malamūtraviṣe raktā kasanā cāṣṭamī smṛtāḥ ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.96"><label>1938 ed. 5.8.96</label>
 +                         tābhir daṣṭe śiroduḥkhamādaṃśe kaṇḍur eva ca |
 +                        <caesura/>
 +                         bhavanti ca viśeṣeṇagadāḥ śleṣmikavātikāḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.97"><label>1938 ed. 5.8.97</label>
 +                         sauvarṇṇikā lājavarṇṇā jālinyeṇīpadī tathā |
 +                        <caesura/>
 +                         kṛṣṇāgnimukhyau kākāṇḍā mālāguṇyaṣṭamī smṛtāḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.98"><label>1938 ed. 5.8.98</label>
 +                         tābhir daṣṭe daṃśako 'thaḥ pravṛttiḥ kṣatajasya ca |
 +                        <caesura/>
 +                         jvaro dāhotisāraś ca gadāḥ syuś ca tridoṣajāḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.99"><label>1938 ed. 5.8.99</label>
 +                         piṭakā vividhākārā maṇḍalāni mahānti ca ||
 +                        <caesura/>
 +                         śophā mahānto mṛduvo raktāḥ śyāvāś calās tathā |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.100"><label>1938 ed. 5.8.100</label>
 +                         sāmānyaṃ sarvalūtānām etad ādaṃśalakṣaṇam |
 +                        <caesura/>
 +                         viśeṣalakṣaṇaṃ tāsāṃ vakṣyāmi sacikitsitam |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.101"><label>1938 ed. 5.8.101</label>
 +                         trimaṇḍalāyā vahalaṃ daṃśaḥ kṛṣṇaṃ kṣaratyasṛk |
 +                        <caesura/>
 +                         vādhiryaṃ kaluṣā dṛṣṭis tathā dāhaś ca netrayoḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.102"><label>1938 ed. 5.8.102</label>
 +                         tatrārkamūlaṃ rajanī nākulī pṛśniparṇṇikā ||
 +                        <caesura/>
 +                         nastaḥ karmaṇi śasyante pādābhyaṅgāñjaneṣu ca |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.103"><label>1938 ed. 5.8.103</label>
 +                         śvetāyāḥ piḍakādaṃśe śvetā kaṇḍūmatī bhavet |
 +                        <caesura/>
 +                         dāhamūrcchā jvaravatī visarpakledarukkarī</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.104"><label>1938 ed. 5.8.104</label>
 +                         tatra candanarāsnailahareṇunalavañjulāḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         kuṣṭha lāmajjakaṃ vakraṃ naladaṃ cāgado hitaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.105"><label>1938 ed. 5.8.105</label>
 +                         ādaṃśe piṭakāstāmrā sthirā kapilayā bhavet |
 +                        <caesura/>
 +                         śiraso gauravaṃ dāho bhavejjantoś ca netrayoḥ </l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.106"><label>1938 ed. 5.8.106</label>
 +                         padmapadmakakuṣṭhailakarañjakakubhatvacaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         sthirākampiṇyapāmārgadūrvābrāhmyau viṣāpahāḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.107"><label>1938 ed. 5.8.107</label>
 +                         ādaṃśe piṭakā pītā pītayā jāyate sthirā |
 +                        <caesura/>
 +                         tathā cchardijvaraḥ śūlo rakte syātāñ ca locane |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.108"><label>1938 ed. 5.8.108</label>
 +                         tatreṣṭhāḥ kakubhośīramuñjāvalvajavañjalāḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         kuśakāśavaṃśakiṇihī śirīṣakakubhatvacaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.109"><label>1938 ed. 8.109</label>
 +                         raktamaṇḍalavaddaṃśe piṭakāḥ sarṣapā iva |
 +                        <caesura/>
 +                         dūyate tāluśoṣaś ca dāhaś calaviṣānvite |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.110"><label>1938 ed. 5.8.110</label>
 +                         tatra priyaṅguhrīverakuṣṭhalāmajjakāni vā |
 +                        <caesura/>
 +                         agadaḥ śatapuṣpā ca sapippalavaṭāṅkurāḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.111"><label>1938 ed. 5.8.111</label>
 +                         pūtimūtraviṣādaṃśo visarpīkṛṣṇaśoṇitaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         kāsaśvāsavamīmūrcchā jvaradāhasamanvitaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.112"><label>1938 ed. 5.8.112</label>
 +                         manaḥ śilālamadhukakuṣṭhapadmakacandanaiḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         lāmajjakayutais tatra viṣanāśaḥ prakīrttitaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.113"><label>1938 ed. 5.8.113</label>
 +                         daṃśaḥ sapāṇḍupiṭako dāha kledasamanvitaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         raktayā raktaparyanto vijñeyaś coṣasaṃyutaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.114"><label>1938 ed. 5.8.114</label>
 +                         cikitsā tatra hrīveracandanośīrapadmakaiḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         karttavyārjunaśelubhyāṃ tvagbhir āmrāntakasya ca |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.115"><label>1938 ed. 8.115</label>
 +                         picchilaṃkasanādaṃśārudhiraṃ śītalaṃ sret |
 +                        <caesura/>
 +                         śvāsakāsau ca tantroktaṃ raktalūtā cikitsitam |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.116"/>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.117"/>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.118"/>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.119"/>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.120"><label>1938 ed. 5.8.120</label>
 +                         sarveṣām eva yuñjīta viśe śleṣmātakatvacam |
 +                        <caesura/>
 +                         dhīraḥ sarvavikāreṣu tathā cākṣīvapippalam |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.121"><label>1938 ed. 5.8.121</label>
 +                         kṛcchrasādhyaviṣā hy aṣṭau śūtāḥ proktā yathāgamaṃ |
 +                        <caesura/>
 +                         avāryaviṣavīryāṇāṃ lakṣaṇāni nivodha me |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.122"><label>1938 ed. 5.8.122</label>
 +                         dhyātaḥ sauparṇṇikādaṃśaḥ saphenomatsyagandhikaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         kāsaśvāso jvarastṛṣṇā mūrcchā cātra sudāruṇāḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.123"><label>1938 ed. 5.8.123</label>
 +                         dhyāmaḥ pūti sravedraktam ādāṃśelājavarṇṇayā |
 +                        <caesura/>
 +                         dāho mūrcchātisārau ca śiroduḥkha ca jāyate |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.124"><label>1938 ed. 5.8.124</label>
 +                         ghorodaṃśaś ca jālinyā rājimāṇavadīryate |
 +                        <caesura/>
 +                         stambhaḥ śvāsastamovuddhistāluśoṣaś ca tatkṛtaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.125"><label>1938 ed. 5.8.125</label>
 +                         eṇīpadāmahādāho daṃśaḥ kṛṣṇatilākṛtiḥ
 +                        <caesura/>
 +                         tṛṣṇā mūrcchā jvaracchardiḥ śvāsakāsasamanvitaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.125.1">kṛṣṇayākṛṣṇaparyanto nimnamadhyoticoṣavān |
 +                        <caesura/>
 +                         pāṇḍumūrcchāvamīdāhaḥ śvāsakāsasamanvitaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.125.2"><label>1938 ed. 5.8.125.2</label>
 +                         daṃśognimukhyo vijñeyo dagdhaḥ sphoṭāḥ savedanaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         coṣakaṇḍūromaharṣo dāhajvaranipīḍataḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.126"><label>1938 ed. 5.8.126</label>
 +                         daṃśaḥ kākāṇḍikādaṣṭe pāṇḍuraktotivedanaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         hikkā kāsastṛṣāmūrcchānidrāhṛdrogapīḍitaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.127"><label>1938 ed. 5.8.127</label>
 +                         rakto daṃśo dhūmagandhirmālāguṇyātivedanaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         vidīryate ca bahudhā dāhamūrcchājvarānvitaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.128"><label>1938 ed. 8.128</label>
 +                         asādhyānāmapibhiṣakdrayuñjīta cikitsitam ||
 +                        <caesura/>
 +                         doṣocchrāyo viśeṣeṇa cchedakarmavivarjitam |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.129"><label>1938 ed. 8.129</label>
 +                         sādhyābhirathalūtābhir daṣṭamātrasya dehinaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         vṛddhipatreṇa matimāṃ samyagādaṃśamuddharet |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.129.1">jamvoṣṭhena sutaptena dahedākaravāraṇāt |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.130"/>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.131"><label>1938 ed. 5.8.131</label>
 +                         madhusaindha<cb n="5"/>vasaṃyuktairagardai lepayet tataḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.132"/>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.133"><label>1938 ed. 5.8.133</label>
 +                         kṣīriṇāṃ tvak kaṣāyeṇa kusumbhamadhusaindhavaiḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.134"/>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.135"/>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.136"/>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.137"><label>1938 ed. 8.137</label>
 +                         kiṇvaguggulagodantapārāvatamalair api |
 +                        <caesura/>
 +                         viṣavṛddhikarañcānnaṃ hitvā saṃbhojanaṃ hitam |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.138"><label>1938 ed. 5.8.138</label>
 +                         viṣebhyaḥ khalusarvebhyaḥ karṇṇikāmarujāṃ sthirām |
 +                        <caesura/>
 +                         pracchayitvā madhuyutaiḥ śodhanīyair upācaret |
 +                        <caesura/>
 +                         sadāhapākānyannena cikitsed dṛṣṭavā bhiṣak |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.139"><label>1938 ed. 5.8.139</label>
 +                         saptaṣaṣṭhasya kīṭānāṃ śatasyaitad vibhāgaśaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         daṣṭalakṣaṇamākhyātaṃ cikitsāñcāpyataḥ param |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.140"><label>1938 ed. 8.140</label>
 +                         saviṃśam adhyāyaśatam etad uktaṃ vibhāgaśaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         ihoddiṣṭān anirdiṣṭān arthān vakṣyāmi cottare ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.140.1"><label>1938 ed. 5.8.140.1</label>
 +                         śāstraṃ śāstrasamutpattiṃ vyādhikāryavālāvalaṃ
 +                        <caesura/>
 +                         sūtrabhūtaṃ samāsena ślokasthānaṃ pracakṣate ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.140.2"><label>1938 ed. 8.140.2</label>
 +                         doṣāhārāpacāraiś ca sāgantuvyādhilakṣaṇam |
 +                        <caesura/>
 +                         avasthālakṣaṇañ caiva nidānaṃ sthānam ucyate ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.140.3"><label>1938 ed. 5.8.140.3</label>
 +                         sambhavaś caiva dehasya dhāturindriyamarmasu |
 +                        <caesura/>
 +                         sirādīnāñ ca sarveṣāṃ śārīre kathitam mayā |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.140.4"><label>1938 ed. 5.8.140.4</label>
 +                         yathā sthānopadiṣṭānāṃ viditānāñ ca lakṣaṇaiḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         vyādhīnā sādhanaṃ śāstre cikitsitam iti smṛtāḥ ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.140.5"><label>1938 ed. 5.8.140.5</label>
 +                         sthāvare jaṅgame caiva viśe hitavikalpanam |
 +                        <caesura/>
 +                         sādhanaṃ caiva kārtsnye kalpasthānaṃ tad ucyate ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.140.6"><label>1938 ed. 5.8.140.6</label>
 +                         sāhasro vistaraḥ pūrvaṃ prajāpatimukhodbhavaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         saviṃśadadhyāyaśataṃ mayā vatsaprakīrttitam ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.141"><label>1938 ed. 5.8.141</label>
 +                         sanātanatvāt vedānām akṣaratvāt tathaiva ca |
 +                        <caesura/>
 +                         dṛṣṭādṛṣṭaphalatvāc ca hitatvāc cāpi dehinām |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.142"><label>1938 ed. 8.142</label>
 +                         vāksamūhārthavistārāt pūjitatvāc ca dehiṣu |
 +                        <caesura/>
 +                         cikitsitāt puṇyatamaṃ na kiñcidapi suśrutaḥ |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.143">ṛṣerindraprabhāvasya tasmād amṛtajanmanaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         dhārayitvedam amalaṃ matam paramasammatam |
 +                        <caesura/>
 +                         uktācārasamācāraḥ pratyeceha ca nandati |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.143.1"><label>1938 ed. 5.8.143.1</label>
 +                         śeṣāṇām api tantrāṇāṃ yuktijñalokavāndhavaḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         yat kiṃcid āvādhakaran tad yasmāc chalpasañjñitam |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.143.2"><label>1938 ed. 5.8.143.2</label>
 +                         vyāptāny aṅgāny atas tena śalyajñānena sūriṇā |
 +                        <caesura/>
 +                         ataś cāsya viśeṣeṇa gatir na pratiṣidhyate |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.143.3"><label>1938 ed. 5.8.143.3</label>
 +                         yathā svaviṣayasthasya rājño valavato gatiḥ |
 +                        <caesura/>
 +                         upadravānāṃ nirdeśo nidānaṃ vyañjanāni ca |</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.143.4"><label>1938 ed. 5.8.143.4</label>
 +                         jvarādīnāñ cikitsārtham uttaran tantram ucyate ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.143.5"><label>1938 ed. 5.8.143.5</label>
 +                         bhavati cātra ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.143.6"><label>1938 ed. 5.8.143.6</label>
 +                         idan tu yaḥ pañcasu sanniveśitam |
 +                        <caesura/>
 +                         saviṃśadadhyāyaśataṃ sahottaram |
 +                        <caesura/>
 +                         paṭhet sarājño rhati vaidyapūjitaḥ
 +                        <caesura/>
 +                         kriyām prayoktuṃ bhiṣag āgatakramaḥ ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.143.7"><label>1938 ed. 8.143.7</label>
 +                         annarakṣāsthāvaraviṣaṃ jaṅgamañ ca viṣaṃ tathā |
 +                        <caesura/>
 +                         sarpadaṣṭaviṣājñanaṃ sarpadaṣṭacikitsitam ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.143.8"><label>1938 ed. 8.143.8</label>
 +                         mūṣikādundubhiś caiva kīṭākalpena cāṣṭamaḥ ||</l>
 +
 +                    <l xml:id="SS.5.8.trailer" style="prose">sauśrute śalyatantre
 +                        kalpasthānaṃ samāptam || ❈ ||</l>
 +                    <l xml:id="SS.5.8.trailer2" style="prose"/>
                 </div>                 </div>
 +
             </div>             </div>