This shows you the differences between two versions of the page.
Next revision | Previous revision | ||
wiki:wujastyk:susrutasamhita:03-su.sa:provisional-edition_sarirasthana [2022/02/24 11:43] – created - external edit 127.0.0.1 | wiki:wujastyk:susrutasamhita:03-su.sa:provisional-edition_sarirasthana [2025/04/11 13:47] (current) – external edit 127.0.0.1 | ||
---|---|---|---|
Line 3: | Line 3: | ||
< | < | ||
< | < | ||
- | < | + | < |
+ | the Nepalese MSS, new edition (NE)</ | ||
</ | </ | ||
< | < | ||
+ | |||
< | < | ||
- | | + | |
+ | | ||
< | < | ||
< | < | ||
< | < | ||
<p> | <p> | ||
- | <ref target=" | + | <ref target=" |
- | | + | |
- | | + | |
- | | + | |
+ | License. </ | ||
</p> | </p> | ||
< | < | ||
- | < | + | < |
+ | | ||
< | < | ||
</ | </ | ||
Line 25: | Line 30: | ||
<p> | <p> | ||
< | < | ||
- | < | + | < |
- | by the author or licensor (but not in any way that suggests that | + | |
- | | + | |
- | < | + | |
- | | + | < |
- | | + | |
+ | | ||
</ | </ | ||
</p> | </p> | ||
- | < | + | < |
- | Commons website.</ | + | |
- | < | + | < |
- | rights of any copyright owners, known or unknown.</ | + | |
</ | </ | ||
< | < | ||
Line 43: | Line 49: | ||
< | < | ||
< | < | ||
- | < | + | < |
< | < | ||
- | < | + | < |
+ | | ||
</ | </ | ||
Line 52: | Line 59: | ||
<msDesc xml: | <msDesc xml: | ||
< | < | ||
- | <idno type=" | + | <idno type=" |
</ | </ | ||
</ | </ | ||
Line 58: | Line 65: | ||
</ | </ | ||
- | | + | |
< | < | ||
<change when=" | <change when=" | ||
+ | <change when=" | ||
+ | based on H </ | ||
+ | <change when=" | ||
+ | on H. Removed MS transcription coding.</ | ||
+ | |||
</ | </ | ||
- | | + | |
</ | </ | ||
- | | + | |
- | + | ||
- | <text xml: | + | <text xml: |
< | < | ||
- | + | ||
<div n=" | <div n=" | ||
- | | + | |
- | < | + | < |
- | + | ||
<div n=" | <div n=" | ||
- | < | + | < |
- | + | ||
- | + | | |
- | + | be edited. KL699 is a witness only for 3.1.1 below.</ | |
- | | + | |
- | | + | |
- | + | | |
- | < | + | athātaḥ sarvvabhūtacintāṃ śārīraṃ vyākhyāsyāmaḥ ||</ |
- | edited. | + | |
<l xml: | <l xml: | ||
- | | ||
- | <l xml: | ||
- | satvarajastamolakṣaṇam aṣṭarūpam akhilasyāsya jagataḥ sa|| ||mbhavahetur avyaktannāma || | ||
- | tad ekam anekeṣāṃ kṣetrajñānām adhiṣṭhānāṃ | samudra | ||
- | ivodakaujasām bhāvānāṃ</ | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | eva | talliṅgāc ca mahatas tallakṣaṇa evāhaṅkāra utpadyate | sa trividho | + | |
- | vaikārikas taijaso bhūtādir iti | tatra | + | |
- | vaikārikād ahaṃkārāt tallakṣaṇāny evaikādaśendriyāṇy utpadyante || tadyathā | + | |
- | || śrotraṃ tvak cakṣur jjihvā ghrāṇo vāg ghastopasthapāyupādamanānsīti | tatra | + | |
- | | + | bhāvānāṃ</ |
- | | + | |
- | tadyathā || śabdatanmātraṃ | sparśatanmātraṃ | rūpatanmātraṃ | rasatanmātraṃ | + | |
- | | + | |
- | vyomānilānalajalor vvyastebhyas tadviśeṣāḥ śabdasparśarūparasagandhāḥ | | + | |
- | evam etāni caturvviṃśati tatvāni vyākhyātāni bhavanti |</l> | + | |
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
+ | tasmād avyaktān mahān utpadyate talliṅga eva | talliṅgāc ca | ||
+ | mahatas tallakṣaṇa evāhaṅkāra utpadyate | sa trividho vaikārikas | ||
+ | taijaso bhūtādir iti | tatra vaikārikād ahaṃkārāt tallakṣaṇāny | ||
+ | | ||
+ | jjihvā ghrāṇo vāg ghastopasthapāyupādamanānsīti | ||
+ | pañca vuddhīndriyāṇi | itarāṇi pañca | ||
+ | manaḥ | bhūtādes tallakṣaṇāny eva pañcatanmātrāṇy utpadyante || | ||
+ | tad yathā | ||
+ | rasatanmātraṃ | gandhatanmātram iti | tebhyo bhūtāni | ||
+ | vyomānilānalajalor vvyastebhyas tadviśeṣāḥ | ||
+ | śabdasparśarūparasagandhāḥ | evam etāni caturvviṃśati tatvāni | ||
+ | vyākhyātāni bhavanti | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
+ | tatra buddhīndriyāṇāṃ śabdādayo viṣayāḥ | karmmendriyāṇāṃ | ||
+ | | ||
- | <l xml: | + | |
- | | + | < |
- | | + | |
- | | + | śeṣāḥ ṣoḍaśavikārāḥ</ |
+ | |||
+ | | ||
+ | | ||
+ | svaṃ svaṃ svaiṣāṃ viṣaye vibhutvaṃ | svayam adhyātmam adhidevan | ||
+ | | ||
+ | | ||
+ | | ||
| pāyor mmitraḥ | prajāpatir upasthasyeti | </l> | | pāyor mmitraḥ | prajāpatir upasthasyeti | </l> | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
- | | + | tatra sarvva evācetanaḥ | eṣa varggaḥ | puruṣaś ca |
- | | + | |
+ | | ||
+ | | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
- | | + | ata ūrdhvam prakṛtipuruṣayoḥ sādharmmyavaidharmmye vyākhyāsyāmaḥ |
- | | + | |
- | | + | |
- | | + | |
+ | | ||
+ | | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
- | | + | tatra kāraṇānurūpaṃ kāryam iti kṛtvā sarvva evaite ca viśeṣāḥ | |
- | | + | |
+ | | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | kālaḥ pariṇāmastatheś caraḥ | + | |
+ | vaidyake tu || | ||
< | < | ||
- | yadṛcchati ca manyante prakṛtim pṛthudarśiṇaḥ ||</ | + | |
+ | < | ||
+ | yadṛcchati ca manyante prakṛtim pṛthudarśiṇaḥ ||</ | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
+ | tato jātāni bhūtāni tadguṇāny eva nirddiśet | | ||
< | < | ||
- | | + | tebhyas tallakṣaṇaḥ kṛtsno bhūtagrāmaḥ prajāyate ||</ |
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
+ | tasyopayogo bhihitaś cikitsām prati sarvvadā | | ||
< | < | ||
- | | + | bhūtebhyo |
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | tatsambhavadravyasamūho bhūtādir ukta iti | bhautikāni | + | |
- | | + | yato ' |
+ | | ||
+ | | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
+ | bhavati cātra || indriyair indriyārthaṃ tu svaṃ svaṃ gṛhṇāti | ||
+ | | ||
< | < | ||
- | | + | niyataṃ tulyayonitvān nāmyenānyam iti sthitiḥ ||</ |
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
- | | + | na cāyurvvedaśāstreṣūpadiśyante || sarvvagatākṣetrajñanityāś ca |
- | | + | |
- | | + | |
- | | + | |
- | | + | |
- | mahābhūtaḥ śarīrasamavāyaḥ puruṣa iti | sa khalv eṣa | + | |
- | | + | mahābhūtaḥ śarīrasamavāyaḥ puruṣa iti | sa khalv eṣa karmmapuruṣaś |
+ | | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
- | | + | tasya khalu sukhaduḥkhecchādveṣaprayatnaḥ prāṇāpānau vuddhir |
+ | | ||
+ | | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
- | | + | sātvikās tu ānṛśaṃsyaṃ samvibhāgarucitā titikṣā satyan dharmma |
- | | + | |
- | | + | |
+ | | ||
+ | | ||
+ | | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
- | | + | antarikṣās tu śabdaśabdendriyaṃ sarvvacchidrasamūho viviktatā ca |
- | | + | |
- | | + | |
- | | + | |
+ | | ||
+ | | ||
ca |</l> | ca |</l> | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
- | | + | tatra satvavahulam ākāśaṃ | rajovahulo vāyuḥ | satvarajovahulo |
+ | | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
+ | | ||
+ | bhavati cātra | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | sve sve dravyeṣu sarvveṣāṃ vyaktalakṣaṇam iṣyate | ||
- | | ||
- | <l xml: | ||
- | < | ||
- | sve sve dravyeṣu sarvveṣāṃ vyaktalakṣaṇam iṣyate ||</ | ||
- | | ||
- | <l xml: | + | <l xml: |
- | | + | |
+ | aṣṭau prakṛtayaḥ proktā vikārāś caiva ṣoḍaśa | | ||
< | < | ||
- | | + | kṣetrajñāś ca samāsena svatantraparatantrata iti ||</l> |
+ | |||
+ | <p ana=" | ||
+ | |||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <div n=" | ||
+ | |||
+ | <head xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | n=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | syntax. Note that the 1931 and 1938 editions of the | ||
+ | vulgate text offer two different solutions to the awkward | ||
+ | phrase.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | />< | ||
+ | > </ | ||
+ | > </ | ||
+ | asamarthāni bhavanti | </ | ||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | SS by Ācārya have different readings at this point. | ||
+ | < | ||
+ | edition but omitted in the 1938 edition. There also seems | ||
+ | to be some textual confusion between | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | śleṣmavarṇṇavedanaṃ śleṣmaṇā | śoṇitavarṇṇam pittavedanaṃ śoṇitena | ||
+ | | kuṇapañ ca raktena | granthibhūtaṃ śleṣmavātābhyāṃ | | ||
+ | pūtipūyanibhaṃ pittaśoṇitābhyāṃ | kṣīṇaśukraṃ pittamārutābhyāṃ | | ||
+ | mūtrapurīṣagandhi sannipātena | teṣu kuṇapa< | ||
+ | > </ | ||
+ | kṛcchrasādhyāḥ | mūtrapurīṣaretasas tv asādhyā iti | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tribhiḥ samastaiś copasṛṣṭam abījan bhavati | tad api | ||
+ | doṣavarṇṇavedanābhir vvijñeyaṃ | teṣu kuṇapagranthi< | ||
+ | > </ | ||
+ | ceti || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra vātātmake retasi bilvavidārīkṣīram āsthāpanam | | ||
+ | madhūka< | ||
+ | > </ | ||
+ | vidadhyāt || dāḍima< | ||
+ | > </ | ||
+ | > </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | āsthāpanaṃ | sarjjadhavakalkaṃ yonyā dhārayet | madhukavipakvaṃ | ||
+ | tailam anuvāsanaṃ | tad evottaravastiñ ca vidadhyāt | | ||
+ | kāṇḍekṣu< | ||
+ | > </ | ||
+ | > </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | pippalīviḍaṃgamadhuvipakvan tailam anuvāsanan | tad evottaravastiñ | ||
+ | ca vidadhyāt | pāṣaṇabheda< | ||
+ | > </ | ||
+ | > </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | n=" | ||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | texts diverge again this point. The vulgate adds a | ||
+ | half-śloka < | ||
+ | not present in the Nepalese version. The Nepalese version | ||
+ | then has about eleven passages that are absent in the | ||
+ | vulgate. The vulgate' | ||
+ | appear as a single verse after 3.2.32. </ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | n=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | vulgate editions, the editor Y. T. Ācārya noted that words | ||
+ | to this effect were present in some sources (1931 ed., p. | ||
+ | 290, note 2; 1938 ed., p. 345, note 3).</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | pāyayet | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | > </ | ||
+ | kṛsarapāyasapiṇḍaṃ yonyān dhārayet | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | madhūkapuṣpakāśmaryaphalakvātham phānitayuktam vā | ||
+ | candanapayasyākalkaṃ yonyān dhārayet | nimbagairikakaṣāyam | ||
+ | ācamanaṃ || śleṣmātmake bhadraśriyakaṭukarohiṇīkaṣāyam pāyayet | | ||
+ | kṣīravṛkṣapravālakalkam vā | tindukakapithaśalāṭucūrṇṇam vā | ||
+ | kṣaudreṇa lehayet | sarjjadhavakalkaṃ yonyān dhārayet | | ||
+ | lodhratindukakaṣāyam ācamanaṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | kuṣṭhabhadradārukalkaṃ yonyān dhārayet | teṣām eva kaṣāyam | ||
+ | ācamanaṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | kuṭajaphalabhadraśriyacandanam vā śarkkarāyuktaṃ || pūyābhe vā tad | ||
+ | eva prayacchet |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | || krimijāte vidañgapāribhadrakamañjiṣṭhākaṣāyam pāyayet | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | dhāryet | tayor eva kaṣāyam ācamanam bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | pibed bhadraśriyakvāthañ candanakvātham eva vā || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | evam aduṣṭaśukraḥ śuddhārtavā || <anchor n=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | manuscript witnesses. MS H adds a Newa comma after ṛtau in | ||
+ | the next section, suggesting that the scribe thought that | ||
+ | was the start of a new section of text.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | snānānulepanālaṅkāra< | ||
+ | divāsvapnāñjanāśru< | ||
+ | > </ | ||
+ | > </ | ||
+ | pariharet | | ||
+ | < | ||
+ | kiṃ kāraṇaṃ | divā svapatyā badhiraḥ | añjanād andhaḥ | rodanād | ||
+ | vikṛtadṛṣṭiḥ | snānānulepanād duḥśīlaḥ | tailābhyaṅgāt kuṣṭhī | | ||
+ | nakhāvakarttanāt kunakhaḥ | pralepanāt khalatiḥ | | ||
+ | mārutāyāsasevanād unmatto garbhbho bhavatīty evam etān< | ||
+ | n=" | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | > </ | ||
+ | haviṣyaṃ tryahaṃ bharttā rakṣet | tataḥ śuddhasnātān tu caturthyām | ||
+ | anāhata< | ||
+ | kṛtamaṅgalasvasti< | ||
+ | < | ||
+ | api tat kasya hetoḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tato vidheyaṃ putrīyam upādhyāyaḥ samācaret | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tato ' | ||
+ | brahmacārī tailamāṣottāhārān nārīm upagacched rātrau sāmabhir | ||
+ | abhiviśvāsya vikalpyam evaṃ caturthyāṃ ṣāṣṭhyām aṣṭamyān daśamyāṃ | ||
+ | dvādaśyāñ copeyād |<anchor n=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | folio at this point, image A 1267_11_67.jpg, | ||
+ | SS.3.2.22bis, | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | < | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <!-- 29, 30 and most of 31 missing | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | au même from < | ||
+ | 30 to the end of 31.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | lakṣmaṇā< | ||
+ | > </ | ||
+ | abhiṣūyāt | trīṃś caturo vā bindūn dadyād dakṣiṇe nāsāpuṭe | ||
+ | putrakāmāyai vāme strīkāmāyai na cainan niṣṭhīved iti || </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | close to the abraded top of the folio so that superscript | ||
+ | vowels are uncertain. Witness H has a scribal correction | ||
+ | of the vowel < | ||
+ | here, with a feminine sentence subject, is neither the | ||
+ | Nepalese nor the vulgate and is almost certainly | ||
+ | unoriginal. Without further evidence it is not possible to | ||
+ | recover the oldest reading.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | tad ārtavam praśansanti yac ca na virajyate || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tad evātiprasaṅgena pravṛttam anṛtāv api | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra māṃsa< | ||
+ | < | ||
+ | pāne mūtram udaśvic ca dadhiśuktañ ca bhojane | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra tejodhātur varṇṇānām prabhavaḥ iti kṛtvā yadā garbhotpattāv | ||
+ | apāndhātuprāyam āhāram bhavati tadā garbhbhasya gauratvaṃ |< | ||
+ | n=" | ||
+ | pṛthivyākāśadhātuprāyaḥ śyāmatvaṃ | yādṛkvarṇṇam āhāram upasevate | ||
+ | garbhbhiṇī tadvarṇṇaḥ prasavo bhavtīty eke bhāṣante | yathā | ||
+ | kṛṣṇapītaśvetāsu bhūmiṣu sarppa< | ||
+ | > </ | ||
+ | n=" | ||
+ | jjātyandhaṃ karoti | tad eva raktānugataṃ raktākṣaṃ | | ||
+ | śleṣmānugataṃ śuklākṣaṃ | pittānugatam piṅgākṣaṃ | vātānugatam | ||
+ | vikṛtākṣaṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | inflected genitive pl. of the first member of the compound | ||
+ | (Whitney 1250e).</ | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | >< | ||
+ | likely to be a variant pronunciation rather than a scribal | ||
+ | error.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | n=" | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | dual.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | tasya netre prakāśete śuklamaṇḍalamaṇḍale || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | /> || </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | dual.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | bīje tu vāyunā bhinne dvau jīvau kukṣim āgatau | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | tadā prasūyate nārī garbhbhiṇī dārakadvayaṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | sa śuklaṃ prāśya labhate dhvajocchrāyam asaṃśayaḥ ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yaḥ pūtiyonau jāyeta sa saugandhikasaṃjñitaḥ || | ||
+ | < | ||
+ | sa yoniśephasor ggandham āghrāya labhate balam || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | sve gude brahmacaryād yaḥ strīṣu svāsu pravartate | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | tatra strīceṣṭitākāro jāyate ṣaṇḍhasaṃjñakaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | tatra kanyā yadi bhavet sā bhaven naraceṣṭitā || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | n=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | two semen-carrying vessels in the | ||
+ | < | ||
+ | (śārīrasthāna 9.12), not many.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yadā tu nārī nārī ca maithunāyopakalpataḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tu te | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | gacchati | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | n=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | consonant after < | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | similar to < | ||
+ | witness L, which at least make good sense.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <p xml: | ||
+ | |||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <div n=" | ||
+ | |||
+ | <head xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | sānnidhyam asty aṇunā viśeṣeṇa parasparopakārāt | ||
+ | parasparānupraveśāc ca || <anchor n=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | in < | ||
+ | emend to the retroflex for grammar and sense. If other | ||
+ | manuscripts are discovered that read | ||
+ | < | ||
+ | would need to be revised.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra dampatyoḥ samprayoge tejaḥ śarīrād vāyus samīrayati | tatra | ||
+ | tejonila< | ||
+ | abhiprapadyate | saṃsṛjyate cārttavena | tato ' | ||
+ | saṃsṛjyamāno garbbhāśayam anuprapadyate | kṣettrajñaś cetayitā | ||
+ | spraṣṭā ghrātā draṣṭā śrotā rasayitā puruṣo gantā sākṣī dhātā | ||
+ | vaktā yaḥ ko 'sāv ādya āyur ity evam ādibhiḥ paryāyavācakair | ||
+ | nnāmabhir abhidhīyate | daivasaṃyogād akṣayo 'vyayo ' | ||
+ | bhūtātmā satvarajastamobhir ddevāsurair aparaiś ca saha bhāvair | ||
+ | vvāyunā preryamāṇo garbbhāśayam anupraviśati || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra śukrabāhulyāt pumān ārttavabāhulyāt strī sāmyād ubhayor | ||
+ | napuṃsakaṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra ṛtudvādaśarātraṃ bhavati |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra prathame divase ṛtumatyāṃ maithunagamanam anāyuṣyam puṃso | ||
+ | bhavati |<anchor n=" | ||
+ | saprasavato vipadyate | †dvitīye <damage extent=" | ||
+ | />gṛhe vipadyate† | tṛtīye 'py evam asampūrṇṇo 'ṅgo ' | ||
+ | bhavati | tasmāt trirātram pariharet | na ca pravarttati | ||
+ | raktabījaṃ pradiṣṭaṃ guṇakaraṃ bhavati | yathā nadyām | ||
+ | †pratisrotasi< | ||
+ | pratikṣiptaṃ na pratinivarttate | tadvad bījaṃ draṣṭavyan | tasmāt | ||
+ | trirātran niyamavantīm pariharet | tatra ṛtudvādaśarātran | ||
+ | dṛṣṭvānārttavā bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | separate sentence because of the gender difference with | ||
+ | < | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | dine vyatīte niyamaṃ saṃkucaty ambujaṃ yathā | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | || | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tad varṣād dvādaśāt kāle varttamānam asṛk punaḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra sadyo< | ||
+ | sakthi< | ||
+ | kharasphuraṇaṃ yonyāḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | rātrijāgaraṇaṃ śokaṃ yānārohaṇam bhayam utkaṭakāsanañ caikāntataḥ | ||
+ | snehādikramaṃ śoṇitamokṣaṇañ cākāle na seveta |< | ||
+ | n=" | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | and because of the instability of < | ||
+ | and < | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra prathame māse kalalañ jāyate || | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | jāyate | granthir yadi pumān | strī cet peśī | napuṃsakaṃ ced | ||
+ | arbbudam bhavati || | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | sarvvāṅgapratyaṅgavibhāgaś ca sūkṣmo bhavati || | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | garbbhahṛdapravyaktibhāvāc cetanādhātur abhivyakto < | ||
+ | n=" | ||
+ | caturthe māse abhiprāyam indriyārtheṣu karoti |< | ||
+ | n=" | ||
+ | ācakṣate | dvauhṛdayavimānanāt kubjakūniṃ ṣaṇḍam vāmanavikṛtākṣam | ||
+ | anakṣam vā nārī sutañ janayati | tasmāt sā yad icchet tat tasmai | ||
+ | dāpayet | labdhadauhṛdā hi vīryavantaṃ cirāyuṣañ janayati || </ | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | the vulgate. MS H, our only witness to the Nepalese | ||
+ | version at this point, is badly damaged here and while it | ||
+ | looks as if the akṣara is < | ||
+ | just possible that a vertical line after the character has | ||
+ | been destroyed. The damaged portion may have supported the | ||
+ | word < | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | between < | ||
+ | < | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | n=" | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | because of symmetry with the second half of the | ||
+ | verse.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | n=" | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | vulgate.</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | dukūlapaṭṭa< | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | ato bhukteṣu yā nārīmabhi< | ||
+ | daurhṛdam | | ||
+ | < | ||
+ | || śarīrāhāraśīlaiḥ sā samānañ janayiṣyati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | sarvvapravyaktaṃ śarīraṃ || aṣṭame sthirībhavaty ojas tatra jāto | ||
+ | na jīvati || nairṛtabhāgadheyatvāt tato balim mānsodanaṃ | ||
+ | bhāgadheyan tasmai dāpayet || navamadaśamaikādaśadvādaśānām | ||
+ | anyatamasmiñ jāyate | atho ' | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | | māturāhārarasavīryam abhyavaharati || tenopasnehenābhivṛddhir | ||
+ | asya bhavati | asañjātāṅgavibhāgam api | ||
+ | niḥṣekānprabhṛtisarvvaśarīrānusāriṇīnāṃ rasavahānāṃ tiryaggatīnān | ||
+ | dhamanīnām upasnehena jīvayati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | śaunakas tanmūlatvāt | < | ||
+ | ana=" | ||
+ | kṛtavīryaḥ | buddher manasaś ca sthānaṃ nābhir iti pārāsaryas tato | ||
+ | varddhate de< | ||
+ | function=" | ||
+ | > | ||
+ | ana=" | ||
+ | > | ||
+ | tanmūlatvāc ceṣṭāyāḥ | garbbhasya śarīram iti || subhūtigautamas | ||
+ | tatra nibandhatvāt sarvvagātrasambhavasya tan tu na samyak | ||
+ | sarvvāṇy aṅgapratyaṅgāni yugapat sambhavanti | kāle garbbhasya | ||
+ | sūkṣmatvān nopalabhyante | vaṃśāṅkuravac cūtaphalavac ca | tad | ||
+ | yathā cūtaphalevipakve keśa< | ||
+ | ana=" | ||
+ | />< | ||
+ | > | ||
+ | kālaprakarṣāt tāny eva taruṇenopalabhyante || sūkṣmatvāt teṣāṃ | ||
+ | sūkṣmāṇāṃ keśarādīnām pravyaktaṃ kālaḥ karoti | etenaiva | ||
+ | vaṃśāṃkuro vyākhyātaḥ | evaṃ garbbhasya tāruṇye sarvveṣv | ||
+ | aṅgapratyaṅgeṣu satsv api saukṣmyād anupalabdhis tāny eva | ||
+ | kālaprakarṣāt pravyaktāni bhavanti | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | yathākālaṃ pravyaktāni bhavanti | tatra | ||
+ | pitṛjamātṛjarasajātmajasatvasātmyajāni śarīre lakṣaṇāni vakṣyāmaḥ | ||
+ | || tatra keśasmaśrudantanakharomāsthiretaḥprabhṛtīni pitṛjāni || | ||
+ | māṃsaśoṇitamedomajjāhṛnnābhiyakṛtplīhāntragudaprabhṛtīni mṛdūni | ||
+ | mātṛjāni | śarīropacayo balavṛddhir vvarṇṇasthitihāniś ca rasajāni | ||
+ | | indriyāṇi jñānam āyuḥ sukhaduḥkhādikaṃ cātmanaḥ satvajāny | ||
+ | uttaratra vakṣyāmaḥ | vīryamārogyam balaṃ varṇṇo medhā ca | ||
+ | sātmyajaṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra yasyādakṣiṇe stane prākpayaso darśanaṃ | | ||
+ | dakṣiṇakukṣimahatvañ ca pūrvvadakṣiṇaṃ sakthi utkarṣayati | | ||
+ | bāhulyāc ca punnāmadheyeṣu dravyeṣu daurhṛdam abhidhyāyati | | ||
+ | svapne copalabhate padmotpalakumudāmrāmrātakādīni pun nāmany eva | ||
+ | vā prasannamukhavarṇṇā ca bhavetāṃ brūyā< | ||
+ | pu</ | ||
+ | yasyāḥ pārśvadvayam avanatam purastān nirggatam udaraṃ | ||
+ | prāgabhihitañ ca lakṣaṇan tasyāḥ | napuṃsakam iti vidyāt | yasyā | ||
+ | madhye nimno droṇī prābhūtamu< | ||
+ | ana=" | ||
+ | prasūyata iti || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | mahāguṇāḥ prasūyante viparītās tu nirgguṇāḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | aṃgapratyaṃganirvṛttā ye bhavanti guṇāguṇāḥ || te vai garbbhasya | ||
+ | vijñeyā dharmmādharmmanimittajāḥ ||</ | ||
+ | |||
+ | <p ana=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <div n=" | ||
+ | <head xml: | ||
+ | |||
+ | |||
+ | < | ||
+ | be edited.</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | /> | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tasya khalu śukraśoṇitasyābhipacyamānasya kṣīrasyeva hi | ||
+ | santānikāḥ saptatvaco bhavanti || tasāṃ prathamo vabhāsinī nāma yā | ||
+ | sarvvavarṇṇān avabhāsayati | pañcavidhāñ ca cchāyām prakāśayati | | ||
+ | sā vrīher aṣṭādaśabhāgapramāṇā | dvitīyā lohitā nāma | ||
+ | ṣoḍaśabhāgapramāṇā | tṛtīyā śvetā dvādaśabhāgapramāṇā | carurthī | ||
+ | tāmrāṣṭabhāgapramāṇā | pañcamī vedanī nāma pañcabhāgapramāṇā | | ||
+ | ṣaṣṭhī rohiṇī nāma vrīhipramāṇā | saptamī śukradharā nāma | ||
+ | vrīhidvayapramāṇā || yato vakṣyatyudare | ||
+ | vrīhimukhenāṅgulamaṅguṣṭhodaramātram vāvagāhyeti</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ślokau || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | mmāṃseṣu cchidyamāneṣu dṛśyate || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | veṣṭitām̐ś cāpi kalābhāgām vidur vvudhāḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | māṃsasirāsnāyudhamanīsrotasān navanavapratāni bhavanti ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | paṃkodakasthāni tathā mānse sirādayaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | viśeṣataḥ sirāsu ca yakṛtplīhnoś ca bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | || bha || vṛkṣādyathā hi prahatāt kṣīriṇaḥ kṣīram āmrayet | | ||
+ | mānsādevaṃ kṣatāt kṣipraṃ śoṇitaṃ sampravartate || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | asthiṣu ca mahatsu cāntarmmajjā ca bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | bha || sthūlāsthiṣu viśeṣeṇa majjā tv abhyantarāsritaḥ | | ||
+ | athetareṣu sarvveṣu saraktaṃ meda ucyate ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | reason=" | ||
+ | sarvvaprāṇapratām bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | bha || snehābhyakte yathā hy akṣe cakraṃ sādhu pravarttate | | ||
+ | sandhayaḥ sādhu varttante saṃśliṣṭā śleṣmaṇā tathā || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | pracyutam pakvāsayopasthitaṃ dhārayati | koṣṭham vibhajati | ||
+ | pakvāsayasthā || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | bha || yakṛtsamantāt koṣṭhañ ca tathāntrāṇi samāsritāḥ | | ||
+ | uṇḍukaccham vibhajate malam maladharā< | ||
+ | || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | pacati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tajjīryati< | ||
+ | pittatejasā || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | bhavati ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | yathā | śarīreṣu tathā śukraṃ nṛṇām vidyādbhiṣagvaraḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tataḥ śukraṃ puruṣasya pravarttate || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | garbheṇa bhavanti || tasmād gṛhītagarbbhāṇām ārttavaṃ na tu | ||
+ | dṛśyate | tatas tad adhaḥ pratihatagatyūrddhvabhāgam upari | ||
+ | copacīyamānam udare mucyate | śeṣaṃ corddhatarabhāgam āgatam | ||
+ | payodharāv abhipratipadyete | tasmād garbbhiṇyaḥ | ||
+ | pīnonnatapayodharā bhavanti || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | śoṇitakiṭṭaprabhavaḥ | uṇḍukaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | taṃ pacyamānaṃ pittena vātaś cāpy anudhāvati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tato ' | ||
+ | mathyamānasya dhāmyamānasya rugmavat || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tad viśeṣeṇa cetanāsthānam uktaṃ || tasmim̐stamasāvṛte | ||
+ | sarvvaprāṇinaḥ svapanti || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | sarvvaprāṇino nispṛśati | tatra yadā saṃjñāvahāni srotānsi | ||
+ | tamobhūyiṣṭhaḥ śleṣmā pratipadyate || tadā tāmasī nāma nidrā | ||
+ | bhavatyanavabodhinī sā pralayakāle tamobhūyiṣṭhānāmahaḥsu ca | ||
+ | niśāsu bhavati | rajobhūyiṣṭhā nāma nimittasatvabhūyiṣṭhānām | ||
+ | ardharātre kṣīṇaśleṣmaṇām anilavahulānām mano bhighātāc ca | ||
+ | vaikārikī || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tamobhibhūte tasmiṃs tu nidrā viśati dehinaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | hetur ggarīyān parikīrtyate || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | place=" | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | bhūtātmā prasupta iti cocyate || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ' | ||
+ | vālavṛddhakṣatakṣīṇamadyapītastrīyānavāhanādhvakarmmapariśrāntānām | ||
+ | | abhuktavatāṃ medomārutakapharasakṣīṇānāṃ muhūrttam praśaṃsanti | | ||
+ | rātrāv api khalu jāgaritavatāṃ jāgaraṇakālārddhan divāsvapet | | ||
+ | vikṛtis tu divāsvapno nāma tatra svapatāmadharmmaḥ | ||
+ | sarvvadoṣaprakopaś ca tat prakopāt kāsaś cāsapratiśyāyaśiro | ||
+ | gauravāṅgamarddārocakāgnidaurvvalyāni bhavanti | rātrāv api khalu | ||
+ | jāgaritavatāntanimittāsta eva doṣāḥ prādurbhavanti || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | varjjayet | jñātvā doṣakarāv etau vudhaḥ svapnam itaś caret mitaṃ | ||
+ | || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | valavarṇṇānvitā bhṛśaṃ | nātisthūlakṛṣaḥ śrīmān naro jīvet samā | ||
+ | śataṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tamovātakaphātandrā nidrā śleṣmatamobhavā || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | bhavati pratyanīkaiḥ sa śāmyati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | gātrasyodvartanaṃ caiva hitaṃ saṃvāhanāni ca || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | madhuraṃ snigdhaṃ kṣīramāṃsarasādibhiḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | drākṣāsitekṣudravyāṇām upayogo bhavenniśi || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tathā' | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ca manovyākulanāni ca || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | hitam | divāsvapnaś ca bhṛṭchūlahikkājīrṇṇātisāriṇāṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | nidrārttasyaiva yasyehā tasya tandrā vinirddiśet || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | dhruvāṇy etāni marttyānām iti dhanvantarer mmataṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | prakṛtiṅ kṛtvā nakhakeśāv iti sthitiḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ref="# | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tena tāsāṃ me lakṣaṇaṃ śṛṇu || <g ref="# | ||
+ | /></ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra vāta prakṛtijāgarūkaḥ śītadveṣī durbhagas tenonāryo | ||
+ | mastarogāndharvvaḥ | sphuṭitakaracaraṇau rūkṣālpakeśaḥ smaśruḥ | ||
+ | kaṭhimakrodhī dantakhādī alpavalo ' | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | dhamanītataḥ pralāpī | drutagatiraṭano navasthitātmā nabhasi ca | ||
+ | gacchati saṃbhrameṇa suptaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | kiñcid eva vilapaty anivaddhaṃ mārutaprakṛtireṣa manuṣyaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | śithilāṅgastāmranakhanayanatālujihvauṣṭapādapāṇitalo durbhago | ||
+ | valīpalito sṛṣṭo vahubhuguṣṇadveṣī kṣiprakrodhaprasādaśīlo | ||
+ | madhyamāyuś ca bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | samitiṣu durnnivāravīryaḥ | suptaḥ saṃ kanakapalāśakarṇṇikārāṃ | ||
+ | saṃpaśyed api ca hutāśavidyudulkāṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | na bhayāt praṇamet praṇateṣu mṛduḥ praṇateṣu ca sāṃvanadān aruciḥ | ||
+ | | bhavatīha sadā vyathitāsyagatiḥ sa bhaved iha pittakṛtaprakṛtiḥ | ||
+ | || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | anyatamavarṇaḥ subhagaḥ priyadarśano madhurapriyaḥ | kṛtajño | ||
+ | dhṛtimān sahiṣṇur alolupo valavāṃściragrāhī dṛḍhavairodīrghāyuś ca | ||
+ | bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | jaladamṛdaṅgasiṃhaghoṣaḥ | suptaḥ san sakamalahaṃsacakravākān | ||
+ | sampaśyed api ca jalāśrayān manojñāṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | pariniṣṭatavākyapadaḥ satataṃ gurumānakaraś ca kaphaprakṛtiḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | guṇasaṃgrahaḥ || | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | ity ete trividhāḥ kāyāḥ proktā vairājasādayaḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | iti śārīraṃ caturtho dhyāyaḥ || </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <div n=" | ||
+ | |||
+ | <head xml: | ||
+ | |||
+ | < | ||
+ | be edited.</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ity ucyate || tad acetanāva< | ||
+ | vāyur vvibhajate teja enam pacati | āpaḥ kledayati | pṛthivī | ||
+ | saṃhanti | ākāśam vivarddhayati | evam vivarddhitaḥ sa yadā | ||
+ | hastapādajihvāghrāṇavadanakarṇṇādibhir upetas tadā śarīram iti | ||
+ | saṃjñāṃ labhate | tac ca ṣaḍ aṅgaṃ śākhāś catvāraḥ | madhyaṃ | ||
+ | ṣaṣṭhaṃ śira iti || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | mastakodarapṛṣṭhanābhilalāṭa< | ||
+ | /> | ||
+ | sagaṇḍakakṣastanavaṃkṣyaṇavṛṣaṇapārśvasphik< | ||
+ | ref="# | ||
+ | viṃśatir aṅgulyaḥ srotānsi vakṣyante || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | ity etat praty aṅgavibhāgam uktaṃ tvayābhihitāḥ kalā dhātavo | ||
+ | maladharoś ca || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | /> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | mmukhāni | tāny eva strīṇām aparāṇi ca trīṇi | dve stanayor aparam | ||
+ | adhastād raktavāhi ca | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ref="# | ||
+ | kaṇḍarāṇāṃ nava nava prarohā grīvāhṛdayanivandhanīnām | ||
+ | meḍhraśoṇipṛṣṭhanivandhanīnāmadhogatānām nita mvam | ||
+ | ūruvandhotkapiṇ< | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | maṇivandhanagulphasaṃśritāni | yair vagākṣitam idaṃ śarītaṃ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ubhayato dve vāhye abhyantare ca dve | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | sapta sīmanyastatra vibhaktāḥ śirasi pañca jihvāśepasorekaikās | ||
+ | tāḥ parihartavyāḥ śastreṇa | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | etenetarasakthi vāhu ca vyākhyātau | trikaśirasorekaikaḥ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | akadaśaikeṣāṃ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | śalyatantreṣu trīṇy eva śatāni | teṣāṃ saviṃśaty asthiśataṃ | ||
+ | śākhāsu | saptadaśottaraṃ śataṃ śroṇīpārśvapṛṣṭhorassu grīvāyāṃ | ||
+ | praty ūrddhvan triṣaṣṭhir |<anchor n=" | ||
+ | |||
+ | <ab corresp="# | ||
+ | <list type=" | ||
+ | <item corresp="# | ||
+ | discussion of this passage (Hoernle 1907: | ||
+ | 218--219).</ | ||
+ | </ | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tāni pañcadaśa talakūrccagulphasaṃśritāni | daśa pā<g | ||
+ | ref="# | ||
+ | ekam ūrūbhyāṃ | triṃśad evam ekasmin sakthini bhavanti | etena | ||
+ | itarasakthi vāhu vyākhyātau || śroṇyām pañca | teṣāṃ | ||
+ | gudabhaganitamveṣu catvāri trikasaṃśritam ekaṃ pārśve ṣaṭtriṃśad | ||
+ | ekasmin tāvantyeva dvitīye | pṛṣṭhe dvā<g ref="# | ||
+ | /> | ||
+ | kaṇṭanāḍyāṃ catvāti | dve hanusaṃjñe dantā triṃśan nāsāyān trīṇy | ||
+ | ekatāluni gaṇḍakarṇṇaśaṃkheṣv ekaikaṃ ṣaṭ chirasīti | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tān etān asthīni paṃcavidhāni bhavanti || tad yathā || | ||
+ | kapālarūcakataruṇavalayanalakasaṃjñāni bhavanti | teṣāṃ | ||
+ | jānu< | ||
+ | daśanās tu rucakāḥ | ghrāṇakaṇṭhakarṇṇākṣikūṭeṣu taruṇāni | | ||
+ | pādahastagrīvāpṛṣṭheṣu valayāni | bhavati cātra || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | abhyantarāśritaḥ | | ||
+ | < | ||
+ | evam asthīni jantūnāṃ śarīran dhriyate tu taiḥ || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ekonaṣaṣṭiḥ koṣṭhe grīvā yāṃ<g ref="# | ||
+ | tryāśītiḥ | ekaikasyān tu pādāṅgulyāṃ trayas trayaḥ | dvāvaṅguṣṭhe | ||
+ | te caturddaśagulphajānuvaṃkṣyaṇeṣṭhekaikaḥ saptadaśaikasmin | ||
+ | sakthini bhavanti | etena itarasakthi vāhu ca vyākhyātau || trayaḥ | ||
+ | kaṭīkapāleṣu caturvviṃśatiḥ pṛṣṭhavaṃśe | tāvantya eva pārśvayoḥ | | ||
+ | aṣṭāvūrasi | tāvantya eva grīvāyān tu yaḥ kaṇṭhanāṇḍyāṃ | ||
+ | hṛdayaklomā< | ||
+ | dantaparimāṇā dantamūleṣv ekaikaḥ | kākalake nāsāyāñ caikkekaḥ | | ||
+ | dvau dvauva<g ref="# | ||
+ | nnetrāśritau | gaṇḍakarṇṇaśaṃkheṣv ekaikaḥ | dvau hanusaṃdhī | ||
+ | dvāvupariṣṭād bhuvau śaṃkhayoś ca pañca śiraḥ kapāleṣv eko | ||
+ | mūrddhri | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | ta ete saṃdhayoṣṭavidhā bhavanti | tad yathā | | ||
+ | korodūkhalasāmudgaprataratūnasīvanī vāyasatuṇḍamaṇḍalaśaṃkhāvartāḥ | ||
+ | | teṣām aṅgulimaṇivandhagulphajānukūrppareṣu korāḥ saṃdhayaḥ | | ||
+ | kakṣavaṃkṣaṇadaśaneṣū dūkhalasaṃjñā | aṃsam | ||
+ | pīṭhagudabhaganitamveṣu sā<g ref="# | ||
+ | grīvāpṛṣṭhavaṃśeṣu pratarāḥ | śiraḥ kaṭīkapāleṣu tūna sīvanī | ||
+ | saṃjñāḥ | hanvorūbhayatas tu vāyasa tuṇḍāḥ | | ||
+ | kaṇṭhahṛdayanetravartmmaklomanāḍīṣu maṇḍalasaṃjñāḥ | | ||
+ | srotaśṛṃgāṭakeṣu śaṃkhāvartāḥ || teṣāṃ nāmabhir evākṛtayaḥ prāyeṇa | ||
+ | vyākhyātāḥ || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ref="# | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | nava snāyu śatāni bhavanti | teṣāṃ śā<g ref="# | ||
+ | />khāsu ṣaṭ chatāni | dve śate triṃśac ca koṣṭhe grīvāyāṃ | ||
+ | pratyurdhvaṃ saptatiḥ | ekaikasyāṃ pādāṅgulyāṃ ṣaṭnicitāni triṃśac | ||
+ | ca | tāvatya eva talakūrccagulpheṣu tāvatya eva jaṃghāyāṃ | daśa | ||
+ | jānuni | catvāriṃśadūrvvāḥ | daśavaṃkṣaṇe | pañcāśat chatam evam | ||
+ | ekasmin sakchini bhavanti | etena itarasakthi vahū vyākhyātau || | ||
+ | ṣaṣṭiḥ kaṭyāḥ pṛṣṭhetvaśītiḥ | pārśvayoḥ | ṣaṣṭiḥ | urasi triṃśat | ||
+ | | ṣaṭtriṃśad grīvāyāṃ | mūrddhri catustriṃśat | eva | ||
+ | navasnāyuśatāni vyākhyātāni bhavanti | mahāsnāyuṣu kaṇḍareti | ||
+ | saṃjñā || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | me | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ca || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | cāpy atha | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | naur yathā phalakās tīrṇṇā vandhanair vahubhir yutāḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | eva, eva śarīresmin yāvantaḥ sandhayaḥ smṛtāḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | na hy asthīni na peśyo vā na sirā na ca sandhayaḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yaḥ snāyūni vijānāni sa vāhyāsyantarāṇi ca | | ||
+ | < | ||
+ | sa guḍhāṃ śalyamudvarntun dehāc chakroti mānavaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ṣaṣṭhiḥ | grīvāyāṃ pratyurddhañ catvāriṃśat || ekaikasyāṃ | ||
+ | pādāṃgulyāṃ tisrastisrastāḥ pañcadaśa | pañcadaśaprapede pādopari | ||
+ | | kurccasanniviṣṭās tāvantya eva | daśagulphatalayoḥ | | ||
+ | gulphajānvontare viṃśatiḥ | pañca jānini | ūrvoddaśa | vaṃkṣaṇe | ||
+ | daśa | śatam eka<g ref="# | ||
+ | na itara sakthi vāhū ca vyākhyātau || ekā meḍhra sevanyāṃ | apare | ||
+ | dve vṛṣaśayoḥ | gude tisraḥ | sphicoś ca pañca pañca | dve vasti | ||
+ | śira<g ref="# | ||
+ | pṛṣṭhorddhasaṃniviṣṭāḥ pañca pañca dīrghāḥ | pārśvayor daśa | dve | ||
+ | vakṣasi | akṣakāṃ saṃpratisamaṃtāt sapta | dve hṛdyāmāsaye | | ||
+ | ekābhyantarataḥ koṣṭhe | grīvāyāñ ca tasra | ekaikā galakālayoḥ | | ||
+ | dve tāluni | jihvāyāṃ ṣaṭ | dve joṣṭhayoḥ | nāsāyāṃ dve | gaṇḍayoś | ||
+ | catasraś catasraḥ | netrayor ddha | karṇṇayor dve | catasro lalāṭe | ||
+ | | ṣaṭ chirasīti | tāny etāni pañca peśīśatāni puṃsām bhavanti | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | pañca | yauvane tāsāṃ parivṛddhir bhavati | apatyapathe catasras | ||
+ | tāsāṃ dve prasṛte bhyantarataḥ | dve mukhāsri< | ||
+ | ref="# | ||
+ | tisraḥ śukrār bhavaḥ prave<g ref="# | ||
+ | tisra eva garbhaśayyāyāṃ yatra garbhas tiṣṭhati | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | vibhāgaḥ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | rūpataḥ | | ||
+ | < | ||
+ | tat sthānañ ca yathārūpaṃ garbhaśayyām vidurvvudhā || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | sa yoniṃ yāti śirasā svabhāvāt prasavam prati || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tvak paryantasya dehasya yo yam aṅgaviniścayaḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | apahṛtyāpagāyāṃ | vivaddhaṃ muñjavalvajaiḥ pañjarastamprakāśe deśe | ||
+ | kothayet | samyak prakuthitañ coddhṛtyāya tad ehaṃ< | ||
+ | ref="# | ||
+ | anyatamena śanaiḥ śanair eva ghṛṣyatvagādīn sarvvaān eva | ||
+ | vāhyābhyanta< | ||
+ | ṅgapratyaṅgaviśeṣān yathoktān lakṣayec cakṣuṣā || </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <p xml: | ||
+ | |||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <div n=" | ||
+ | <head xml: | ||
+ | |||
+ | < | ||
+ | be edited.</ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | śārīram vyākhyāsyāmaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tad yathā | mānsamarmmāṇi | śirāmarmmāṇi | snāyumarmmāṇi, | ||
+ | asthimarmmāṇi | sandhimarmmāṇi | na khalu | ||
+ | māṃsaśirāsnāyvasthisandhivyatirekeṇānyāni marmmāṇi bhavanti || | ||
+ | yasmān nopalabhyante || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | saptāviṃśatiḥ snāyumarmmāṇi | aṣṭāv asthimarmmāṇi | viṃśatiḥ | ||
+ | sandhimarmmāṇīti | tad etat saptottaram marmmaśataṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | vyākhyātau <del rend=" | ||
+ | ddvā<g ref="# | ||
+ | grīvāyām pratyūrddhvaṃ saptatriṃśat | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra sakthimarmmāṇi | kṣipratalahṛdayakurccakū< | ||
+ | ref="# | ||
+ | /> | ||
+ | etenetaratsakthibāhū vyākhyātau || udarorasos tu marmmāṇy | ||
+ | anuvyākhyāsyāmaḥ || gudo vastir nnābhir hṛdayaṃ stanamūle | ||
+ | stanalohite apālāye apastambhe ce<g ref="# | ||
+ | pṛṣṭhamarmmāṇi tu | kaṭīkataruṇa | kukundaranitambe | ||
+ | pārśvasandhibṛhatyaṃsaphalakrakanyāsau ce<g ref="# | ||
+ | />ti || jatruṇa ūrdhvaṃ catasro dhamanyo ṣṭau mātṛkāḥ | dve | ||
+ | kṛkāṭike | dve vidhure | dve phaṇe | dvāv apāṅgau | dvau śaṃkhau | | ||
+ | dvāv āvartau | dvāv utkṣepau | ekā sthapaṇī | pañca sīmantāḥ | | ||
+ | catvāri śṛṃgāṭakānyeko ' | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra talahṛdayendravastigudastanarohitāni | māṃsamarmmāṇi | | ||
+ | nīladhamanī | mātṛkā sirāḥ | ||
+ | śṛṅgāṭakāpāṅgasthapaṇīphaṇastanamūlāpalāpāpastambhahṛdayanābhipārśvasandhibṛhatīlohitākṣāṇy | ||
+ | ūrvvyās sirāmarmmāṇi | ciṭipakakṣadharakurccaḥ | | ||
+ | kūrccaśirovastikukṣāṇy ansavidhuro< | ||
+ | /> | ||
+ | ref="# | ||
+ | jānukurpparasīmantā' | ||
+ | ceti | sandhimarmmāṇi || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tāny etāni marmmāṇi pañcavidhāni bhavanti || tad yathā | | ||
+ | sadyaḥprāṇaharāṇi | kālāntaraprāṇaharāṇi | viśalyaghnāni | | ||
+ | vaikalyakarāṇi | rujākarāṇi ceti || tatra sadyaḥprāṇaharāṇy | ||
+ | ekonaviṃśatiḥ | kālāntaraprāṇaharāṇi trayastriṃśat | viśalyaghnāni | ||
+ | trīṇi | catuścatvāriṃśad vaikalyakarāṇi | aṣṭau rujākarāṇīti || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | kālāntaraharāṇi tu | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | viśalyaghnāni nirddiśet || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | manye phaṇe tathā | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | āvarttau dvau tathaiva ca || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | svabhāvata eva prāṇās tiṣṭhanti | marmmasv abhihatās tām̐s tān | ||
+ | bhāvān āpadyante || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra sadyaḥprāṇaharāṇi | āgneyāni | agniguṇeṣu kṣīṇeṣv āyuḥ | ||
+ | kṣapayanti | viśalyaghnāni vāyavīyāni śastramukhāvaruddho yāvad | ||
+ | atra vāyus tiṣṭhati tāvaj jīvaty uddhṛtamātre tu śalye | | ||
+ | marmmasthānāśrayo vāyur nniṣkrāmati | tasmāt saśalyo jīvaty | ||
+ | uddhṛtaśalyo mriyate | vaika<g ref="# | ||
+ | saumyāni | somo hi śaityāt sthiratvāc ca prāṇāvalambanaṃ karoti | | ||
+ | rujākarāṇi | agnimārutabhūyiṣṭhāni viśeṣeṇa tau rujākarau | ||
+ | pāñcabhautikīñ ca rujām apare tv āhuḥ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | kecid āhur mmānsādīnāṃ samastānāṃ samṛddhānāñ ca samavāyāt | | ||
+ | sadyaḥprāṇaharāṇi | ekahīnānām alpānāñ ca | ||
+ | samavāyakālāntaraprāṇaharāṇi | dvihīnānāṃ tu viśalyaprāṇaharāṇi | | ||
+ | trihīnānān tu vaiguṇyakarāṇi | ekasminn eva rujākarāṇīti || yataś | ||
+ | caivamato sthimarmmasv api kṣateṣu śoṇitāgamanam bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | >,</ | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | >,</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | vivarddhamānas tu sa mā<g ref="# | ||
+ | sutīvrāḥ pratanoti kāye || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | >,</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | etena śeṣaṃ vyākhyātaṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra sadyaḥprāṇaharam ante viddhaṃ kālāntareṇa mārayati | | ||
+ | kālāntaraprāṇahara< | ||
+ | vaikalyakaram bhavati | viśalyaghnañ ca vaikalyakaram bhavati | | ||
+ | nānātīvrāṃ< | ||
+ | vaikalyakaraṃ kālāntareṇa kleśayati | rujām vā karoti rujākaraṃ | ||
+ | cālpavedanāṃ karoti |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra sadyaḥprāṇaharāṇi saptarātrābhyantarāt mārayanti | | ||
+ | kālānta< | ||
+ | vā | teṣv api tu kṣiprāṇi kadācid āśu mārayanti | | ||
+ | viśalyaprāṇaharāṇi< | ||
+ | <unclear reason=" | ||
+ | atyabhi</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | uta ūrdhvaṃ sakthimarmmāṇy anuvyākhyāsyāmaḥ || tatra | ||
+ | pādasyāṅguṣṭhāṅgulyor mma< | ||
+ | marma <gap reason=" | ||
+ | madhyamāṅgulim anupūrvveṇa madhye pādatalasya talahṛdayan nāma | ||
+ | marmma tatra rujāyām maraṇaṃ | kṣipratyopariṣṭā< | ||
+ | reason=" | ||
+ | unit=" | ||
+ | bhavataḥ | gulphasandher adhaḥ kūrccaśiro nāma tatra rujā< | ||
+ | ref="# | ||
+ | sandhāne gulpho nāma tatra <unclear reason=" | ||
+ | > | ||
+ | unit=" | ||
+ | jaṃghāmadhyendravastir nnāma marmma tatra śoṇitakṣa< | ||
+ | ref="# | ||
+ | jānur nnāma tatra khañjatā bhavati | <unclear reason=" | ||
+ | tryaṅgulād ūrddhva< | ||
+ | /></ | ||
+ | stabdhasakthitā ca | ūrūma< | ||
+ | nāma marmma tatra śoṇitakṣayāt sakthiśoṣaḥ | ūrvvyās < | ||
+ | reason=" | ||
+ | unit=" | ||
+ | tatra śoṇitakṣaye maraṇam pakṣāghāto vā || vaṃkṣaṇavṛṣaṇayor | ||
+ | antare ciṭipan nāma marmma<g ref="# | ||
+ | sāṃḍhyam alpaśukratā ca bhavati | evam etāny ekādaśa | ||
+ | sakthimarmmāṇi vyākhyātāni | etenetarasakthi bāhū ca vyākhyātāḥ || | ||
+ | viśeṣatas tu yāni sakthini gulphajānuvaṃkṣaṇaciṭipāni tāni bāhau | ||
+ | maṇibandhakurpparakakṣadharāṇi bhavanti | yathā ca pādajaṃghayos | ||
+ | tu sandhau gulphau nāma marmma | evaṃ hastatalaprakoṣṭhayoḥ | ||
+ | sandhau maṇibandho< | ||
+ | ca jaṃghorvvoḥ sandhāne jānu nāma marmma | evaṃ prahastabāhvoḥ | ||
+ | sandhāne kurpparo nāma marmma | yathā ca vaṃkṣaṇavṛṣaṇayor mmadhye | ||
+ | ciṭipan nāma marmma | evam akṣakakṣayor mmadhye kakṣadharo nāma | ||
+ | marmma | tatra viddheṣu ta evopadravā bhavanti | viśeṣatas tu | ||
+ | maṇibandhe kuṇṭhatā | kurppare pakṣāghātaḥ | kuṇitvaṃ kakṣadhare< | ||
+ | ref="# | ||
+ | chākhāmarmmāṇi vyākhyātā< | ||
+ | ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | ata ūrdhvam udarorasor dvādaśa marmmāṇy anuvyākhyāsyāmaḥ || tatra | ||
+ | vātavarcconiḥsaraṇī sthūlāntrapratibaddham mahāgudo nāma | tatra | ||
+ | sadyo maraṇaṃ | alpamāṃsaśoṇitam abhyantarataḥ | kaṭyāmutrāsayayor | ||
+ | vastir nnāma marmma | tatrāpi sadyo maraṇaṃ | aśmarīvraṇād ṛte | ||
+ | tatrāpy ubhayato viddhe maraṇam ekato bhinne mūtrāsrāvī vraṇo | ||
+ | bhavati | sa tu yatnenopakrānto rohati || pakvāmāśayayor mmadhye | ||
+ | śirāprabhāvo nābhir nnāma marmma tatrāpi sadyo maraṇaṃ | stanayor | ||
+ | mmadhyam adhiṣṭhāyorasi āmāśayadvāraṃ sattvarajastamasām | ||
+ | adhiṣṭhānaṃ hṛdayan nāma marmma tatrāpi sadyo maraṇaṃ | stanayor | ||
+ | adhastād dvyaṅgulam ubhayataḥ stanamūle nāma marmaṇī | tatra | ||
+ | kaphapūrṇṇakoṣṭhatayā maraṇaṃ | stanacūcukayor ūrddhve stanarohite | ||
+ | nāma marmmaṇī | tatra raktapūrṇṇakoṣṭhatayā kāsaśvāsābhyām maraṇaṃ | ||
+ | | aṃsakūṭayor adha<g ref="# | ||
+ | uparibhāgayor apālāpau nāma marmmaṇī | tatra pūyabhāvam āpanne | ||
+ | śoṇite maraṇaṃ | ubhayatroraso nāḍyo vātavahe | apastambhau nāma | ||
+ | marmmaṇī | tatra vāta<g ref="# | ||
+ | kāsaśvāsābhyām maraṇaṃ | evam etāny udarorasor dvādaśa marmmāṇi | ||
+ | vyākhyātāni ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | ata ūrdhvam pṛṣṭhamarmmāṇy anuvyākhyāsyāmaḥ || tatra pṛṣṭhavaṃśam | ||
+ | ubhayataḥ pratiśroṇīkarṇṇāvasthinī kaṭīkataruṇe nāma marmmaṇī | | ||
+ | tatra śoṇitakṣayāt pāṇḍuvivarṇṇo hīnarūpo vā maraṇaṃ | pārśvayor | ||
+ | jjaghanabahirbbhāge pṛṣṭhavaṃśam ubhayato kukundare <g | ||
+ | ref="# | ||
+ | sparśājñānam adhaḥkāye daurbbalyaṃ ceṣṭānāśaś ca bhavati | | ||
+ | śroṇīkarṇṇayor upary āmāśayāc chādane pārśvāntaraprativahe nitambe | ||
+ | nāma marmmaṇī | tatrādhaḥkāyaśoṣo daurbbalyam maraṇañ ca | | ||
+ | adhaḥpārśvāntarapratibaddhe jaghanapārśvamadhye tiryag | ||
+ | ūrddhvajaghanāt pārśvasandhī nāma marmmaṇī | tatra | ||
+ | śoṇitapūrṇṇakoṣṭhatayā mriyate | stanamūlādṛjūbhayataḥ | ||
+ | pṛṣṭhavaṃśasya bṛhatī nāma marmmaṇī | tatra | ||
+ | śoṇitātipravṛttinimittair upadravair mmriyate | pṛṣṭhopari | ||
+ | pṛṣṭhavaṃśam ubhayataḥ | trikasaṃbandhe ' | ||
+ | tatra bāhuś cāpaśoṣaḥ | bāhuśīrṣagrīvāmadhye ' | ||
+ | ref="# | ||
+ | tabdhabāhur bbhagnapṛṣṭhatā vā bhavati | evam etāni caturddaśa | ||
+ | pṛṣṭhamarmmāṇi vyākhyātāni || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | ata ūrddhvam ūrddhajatrugatāni marmmā< | ||
+ | />ṇy anuvyākhyāsyāmaḥ || tatra kaṇṭhanāḍīm ubhayataś catasro | ||
+ | dhamanyo vyatyāsena | dve nīle dve ca manye nāma marmmaṇī | tatra | ||
+ | mūkatā svaravaikṛtya maraṇam arasagrāhitā ca bhavati | grīvāyām | ||
+ | ubhayataś catasraḥ sirāmātṛkā nāma marmmaṇī | tatra sadyo maraṇaṃ | ||
+ | | śirogrīvayoḥ kṛkāṭikā nāma marmmaṇī | tatra calaśīrṣatā maraṇam | ||
+ | vā | karṇṇapṛṣṭhato ' | ||
+ | bādhiryaṃ | ghrāṇamārggam ubhayataḥ srotomārggapratibaddhe | ||
+ | ' | ||
+ | bhruvoḥ pucchāntayor adhaḥ | netrayor bbāhyataḥ | apāṅgau nāma | ||
+ | marmmaṇī | tatrāndhyadṛṣṭyupaghāto vā | bhruvoḥ pucchayor upary | ||
+ | anukarṇṇalalāṭo śaṃkhau nāma marmmaṇī | tatra sadyo maraṇaṃ | | ||
+ | bhruvor antare upari nimnayor āvarttau nāma marmmaṇī | tatrāpy | ||
+ | āndhyaṃ dṛṣṭyupaghāto vā | āvarttaśaṃkhayor upari keśānte utkṣepau | ||
+ | nāma marmmaṇī | tatra saśalyaḥ pākāt patitaśalyo vā jīve | ||
+ | noddhṛtaśalyaḥ | bhruvor mmadhye sthapaṇir nnāma marmma | tatro< | ||
+ | ref="# | ||
+ | vibhaktāḥ sīmantā nāma marmmaṇī | tatrotmādacittanāsābhyāṃ maraṇaṃ | ||
+ | | ghrāṇasrotrākṣisandhijihvātarppaṇīnāṃ sirāṇāṃ madhye śiraḥ | ||
+ | srotaḥ sannipātas tāni catvāri śṛṅgāṭakāni marmmāṇi | tatrāpi | ||
+ | sadyo maraṇaṃ | mastakābhyantaram upariṣṭāt sirāsandhisannipāto | ||
+ | romāvarttaḥ so ' | ||
+ | evam etāny ūrddhvajatrugatāni saptatriṃśad marmmāṇi vyākhyātāni | ||
+ | bhavanti || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | stanamūlagulphāḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | saha kurpparābhyāṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | daśa yāni ca dve || | ||
+ | < | ||
+ | tāni ścapāṇitalakuñcitasanmitāni< | ||
+ | >,</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ākuñcanāt khalu nṛṇām asṛg alpam eti | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | >,</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | karoti vāyuḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | paṅkajāni ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | bhavanti marttyāḥ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | asaṃśayaṃ hi || | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | śarīradeśaiḥ | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | vividhāḥ prahārāḥ || | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | santi bhūtātmanā saha || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | hate kālāntare cāpi< | ||
+ | dhātukṣayo nṛṇāṃ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tato dhātukṣayāj jantur vvedanābhiś ca naśyati | | ||
+ | < | ||
+ | hate vaikalyajanake< | ||
+ | vaidyanaipuṇāt || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | mriyante || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | || ||</ | ||
+ | |||
+ | <p ana=" | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <div n=" | ||
+ | <head xml: | ||
+ | |||
+ | < | ||
+ | be edited.</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | sapta śirāśatāni bhavanti | yābhir idaṃ śarīram ārāma iva | ||
+ | jalaharaṇībhiḥ | kedāra iva ca kulyābhir upasnihyate | ||
+ | cākuñcanaprasāraṇābhir vviśeṣair ddrumapatrasevanīnām iva tāsām | ||
+ | pratānām tāsāṃ khalu nābhimūlan tataḥ prasaranty ūrdhvam adhas | ||
+ | tiryak ca ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | pittavahāḥ | daśa śleṣmavahāḥ | daśa raktavahā iti | tāsāṃ khalu | ||
+ | vātavahānāṃ sirāṇāṃ vātasthānaga tānām pañcasaptatiśataṃ bhavati | | ||
+ | tāvanty eva pittavahāḥ pittasthāne | raktavahāś ca yakṛtplīhāḥ | | ||
+ | kaphavahāś ca kaphasthāne | evam etāni sapta śirāśatāni bhavanti | ||
+ | |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra vātavahānām ekasmin sakthini pañcaviṃśatiḥ sirā bhavanti | | ||
+ | etenetarasakti vāhū ca vyākhyātau | koṣṭhe catustriṃśat tāsāṃ | ||
+ | gudameḍhrasaṃśritāḥ śroṇyām aṣṭau dve dve pārśvayoḥ ṣaṭpṛṣṭhe | ||
+ | tāvantya evodare daśa vakṣasi | jatruṇa ūrddhvam ekacatvāriṃśat | ||
+ | tāsām aṣṭau jihvāyāṃ | nava nāsāyāṃ | dve grīvāyāṃ | hanvoś | ||
+ | catasraḥ | netrayoḥ ṣaṭ lalāṭe tisraḥ karṇṇayoś catasraḥ | dve | ||
+ | śaṃkhayoḥ | tisraḥ śirasītyevam etat pañcasaptatiśataṃ | | ||
+ | vātavahānāṃ śirāṇāṃ vyākhyātaṃ | eṣa eva vibhāgaḥ śeṣāṇām evam | ||
+ | etāni sapta śirāśatāni vyākhyātāni bhavanti |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yadā vāyur aduṣṭas tu sevate svavahāḥ sirāḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yadā tu kupito vāyuḥ stāḥ śirā pratipadyate | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yadā tvakupitam pittaṃ sevate svavahāḥ sirāḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yadā tu kupitam pittaṃ tāḥ sirāḥ pratipadyate | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yadā tv akupitaḥ śleṣmā svāḥ sirāḥ saṃprapadyate | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yadā tu kupitaḥ śleṣmā tāḥ sirāḥ pratipadyate | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yadā tv akupitaṃ raktaṃ sevate svavahāḥ sirāḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yadā tu kupitaṃ raktaṃ tāḥ sirāḥ pratipadyate | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | na hi vātasirāḥ kaścit na pittaṃ kevalaṃ sirāḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | <gap extent=" | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | ata ūrddhvaṃ pravakṣyāmi yās tv avadhyāḥ sirā nṛṇāṃ |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra sirāḥ śatam ekasmin sakthini bhavanti | tāsāṃ jaladhārā | ||
+ | tvekā tisraś cābhyantarataḥ | tatrorvvīsaṃjñe dve lohitākṣa | ||
+ | saṃjñakā tās tv avyadhyāḥ | etenetarasakthi vāhū ca vyākhyātau | | ||
+ | evam aśastrakṛtyāḥ ṣoḍaśaśākhāsu | śroṇyāṃ dvātriṃśat | tāsām | ||
+ | aṣṭāvaśastrakṛtyāḥ | dve dve vaṃkṣaṇaciṭipayor evaṃ | ||
+ | kaṭīkataruṇayoś ca | aṣṭāvaṣṭāv ekaikasmin pārśve tāsām ekaika | ||
+ | ūrddhvage ubhayato dve pārśve sandhisaṃśrite ca pariharet | | ||
+ | caturvviṃśatiḥ pṛṣṭhe pṛṣṭhavaṃśam ubhayataḥ | tāsāṃ vṛhatī saṃjñe | ||
+ | ūrddhvagāminye dve pariharet | tāvantya evodare tāsāṃ meḍhropari | ||
+ | romarājīm ubhayato dve dve pariharet | catvāriśaṃd vakṣasi tāsāṃ | ||
+ | caturddaśāśastrakṛtyā hṛdi dve stanamūle saṃśrite tu dve dve | ||
+ | pariharet | stanam ubhayataś catasraḥ pariharet | dve dve cāpālāpe | ||
+ | stambheṣv ity e va dvātriṃśadaśastrakṛtyāḥ | śroṇī pṛṣṭhodaroraḥsu | ||
+ | bhavanti catiḥṣaṣṭiśataṃ mūrddhani tāsāṃ viṃśatiḥ | śirodharāyāṃ | ||
+ | tāsām aṣṭau catasraś ca marmmasaṃjñāḥ | dve kṛkāṭikayos tāvantya | ||
+ | eva vidhurayoḥ hanvor ubhayato aṣṭāvaṣṭau tāsāṃ tu | ||
+ | sandhinivaṃdhanyau dve dve pariharet | ṣaṭtriṃśaj jihvāyāṃ tāsām | ||
+ | adhaḥ ṣoḍaśāśastrakṛtyā rasavāhinyaḥ | catuvviṃśatir nnāsāyāṃ | ||
+ | tāsām aupanāsyāś catasraḥ parihare tāsām eva ca tāluny ekā | ||
+ | ṣaṭtriṃśad ubhayor nnetrayoḥ | tāsām ekaikām apāṅgayoḥ pariharet | | ||
+ | lalāṭe ṣaṣṭistāsāṃ keśāntānugatāś catasraḥ pariharet | āvarttayor | ||
+ | ekaikāsthapaṇyāś caikā pariharttavyāḥ karṇṇayoḥ pañ ca pañca | | ||
+ | tāsāṃ śabdavahām ekaikāṃ pariharet | śaṃkhayoś ca tāvantya eva | ||
+ | tāsāṃ śaṃkhasandhigatām ekaikām pariharet | dvādaśamūrddhani tāsām | ||
+ | utkṣepayoḥ | dve dve sīma manteṣv ekaikām adhipatau parihared iti | ||
+ | ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <p ana=" | ||
+ | |||
+ | |||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <div n=" | ||
+ | <head xml: | ||
+ | |||
+ | < | ||
+ | be edited.</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | bālasthavirabhīrurūkṣakṣatakṣīṇamadyādhvastrīkarṣitānāsitavāntaviraktadantavastiklībagarbbhiṇīkāsaśvāsaśoṣapravṛddhajvarātīsārākṣepakapakṣāghātopavāsapīḍitānāṃ | ||
+ | sirānavyadhyāḥ || kiṃ kāraṇameṣāṃ tu khalu vedhādindriyasaṃmohaḥ | ||
+ | śoṣo vā bhavati | raktapittino raktātyayād vātakopo mṛtyurvvā | | ||
+ | garbbhiṇyas tu garbbhaśoṣapatanahīnāṃgānāyuṣkatā vā garbbhasya || | ||
+ | bhavati cātra || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | mṛtyurvvā sirāvedhena sambhavet || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yāś cāvyadhyā dṛṣṭādṛṣṭāś cāyantritāyantritā notthitā iti || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | cānyeṣu cānubhukteṣu yathābhyāsam anatyayañ ca sirāṃ vyadhayet || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra snigdhasvinnam āturaṃ yathā doṣapratyanīkaṃ dravaprāyam | ||
+ | annaṃ bhuktavantaṃ yavāgūm pītam vā yathākālam upasthāpyāsīnaṃ | ||
+ | sthitam vā prāṇān abādhamānaḥ | plotapaṭṭaś | ||
+ | carmmāntarvvalkalalatānām anyatamena yantreṇa yantrayitvā | ||
+ | nātigāḍhannātiśithilaṃ śarīrapradeśam āsādya vidhivacchastramādāya | ||
+ | yathoktāṃ sirāṃ vyadhayet | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra vyadhyasirāṃ | naivātiśīte nātyuṣṇe na pravāte na ca | ||
+ | durddine | sirāṇāṃ vyadhanaṃ kāryam aroge vā kadācana || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra vyadhyasirāṃ puruṣaṃ pratyād ity amukhamarannimātrocchrite | ||
+ | niveśyāsane sakthnor ākuñcitayor nniveśya kurpparasandhidvayaṃ | ||
+ | hastāvantagūḍhāṅguṣṭhakṛtamuṣṭīm anyayo< | ||
+ | ana=" | ||
+ | > | ||
+ | anyena paścāt sthitena puruṣeṇa vāmahastena śāṭakāntadvayaṃ | ||
+ | grāhayitvā sirotthāpanārtham asṛksrāvaṇārthañ ca yantram pramāṇena | ||
+ | pīḍayet | karmmapuruṣaś ca mukhaṃ vāyunā pūrayet | | ||
+ | uttamāṅgagatānām eṣa sirotthāpam ayantravidhiḥ | sthitasakthim | ||
+ | īṣet kuñcitapādam uccaiḥ sthāpayitvā vyadhapradeśasyopari samyag | ||
+ | yantram badhvā pādasirām vidhyet | upaviṣṭasya hastaṃ gūḍhāṃ< | ||
+ | ana=" | ||
+ | samyagāsane sthāpayitvā hastasirāṃ vidhyet | | ||
+ | gṛdhrasīviśvacyorākuñcitajānukurpparasya | ||
+ | śroṇīpṛṣṭhaskandheṣūnnamitapṛṣṭhasya udarorasau prasārito rasaḥ | ||
+ | sphurjjitadehasya bāhūbhyām avalambamānasya pārśvayoḥ | | ||
+ | avanamitameḍhrasya meḍhraṃ | unnāmitavidaṣṭajihvāsyādhojihvāyām | | ||
+ | ativyātānānanasya tāluni dantamūle ca | evaṃ yantropāyān anyām̐ś | ||
+ | ca sirotthāpanahetūn buddhyāvekṣya śarīravaśena vyādhivaśena ca | ||
+ | vidadhyād iti | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | vā | ato nyathārddhayavamātram asthnām upari kuṭhārikayā || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | hemantakāle madhyāhne śastrakālās trayaḥ smṛtāḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tiṣṭhec ca suviddhāntāṃ vinirddiśet || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | viddhāsu duṣṭam agre pravarttate || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | visrāvyāt tūttare 'hani vāyunaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | cheṣaṃ saṃśamanair jjayet || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | pādadāhapādaharṣacipyavātaśoṇitapādakaṇṭakavipādikāpādadārīprabhṛtiṣu | ||
+ | rogeṣu kṣipramarmmopariṣṭād dvyaṅgule vrīhimukhena sirāṃ vyadhayet | ||
+ | | ślīpadeṣu yathoktaṃ kroṣṭukaśirṣavātavedanāsu sakthisaṃsritāṃ | | ||
+ | gulphasandher upari caturaṅgule apacyāmindrabaster adhastād | ||
+ | dvyaṅgule | jānusandher upari caturaṃgule | ||
+ | gṛdhrasyāmūrusaṃdhisanniviṣṭāṃ | galagaṇḍe śroṇipratisamantāt | ||
+ | pravāhikā< | ||
+ | > | ||
+ | etenetarasakthibāhūvyākhyātau || viśeṣatas tu | ||
+ | vāmabāhukurpparasandhāvabhyantarato bāhumadhye plīhni etām eva | ||
+ | dakṣiṇabāhuyakṛddālye | etām eva ca kāsaśvāsayor apyādiśanti | | ||
+ | gṛdhrasyāmiva vipaṃcyām vāmapārśvakakṣastanāntarayor antarasthām | ||
+ | vidradhau pārśvaśūle ca | etām eva ca kaphodare | dakṣiṇapārśve | ||
+ | bāhuśoṣāpabāhukayor bbāhumadhye eke vadanty aṃsamadhye | ||
+ | trikasandhimadhyagatān tṛtīyake | skandhasandhigatānām | ||
+ | anyatarapārśvasaṃsthitānāñ caturthake | hanusandhimadhyagatām | ||
+ | apasmāre | śaṃkhasandhigatānām unmāde | jihvāroge< | ||
+ | cert=" | ||
+ | function=" | ||
+ | 3</ | ||
+ | tālavye ca | karṇṇayor upari samantāt karṇṇaśūle tadroge ca | | ||
+ | gandhāghrāṇe nāsārogeṣu nāsāgre | timirākṣipākaprabhṛtiṣv | ||
+ | akṣcāmayeṣūpanāsyāṃ lālāṭīm āpāṃgī vā | etām eva | ||
+ | śirorogādhimanthaprabhṛtiṣu ca rogeṣu | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra durvviddhātividdhākuñcitā piccitā kuṭṭitā aprasrutānutīrṇṇā | ||
+ | anteviddhāpariśuṣkākūṇitā vepitā anutthitaviddhā | avyadhyaviddhā | ||
+ | śastrahatā tiryagviddhā | aviddhā vidrutā dhenukā punaḥ | ||
+ | punarvviddhā marmmasirāsnāyvasthisandhiṣu viddhā ceti | viṃśatiṃ | ||
+ | duṣṭavyadhyā bhavanti || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra sūkṣmaśastrapraṇidhānān nāsṛgvyaktaṃ sravati | tatra rujā | ||
+ | śophau bhavataḥ | sā durvviddhā nāma | | ||
+ | pramāṇātiriktaviddhāyāmantaḥ śoṇitam praviśatyatipravṛttirvvā | ||
+ | bhavati sātividdhā nāma kuñcitāyām apyevaṃ | | ||
+ | kuṇṭhaśastrapramathitāpṛthulabhāvam āpannā piccitā nāma | ||
+ | anāsāditamantayoś ca bahuśaḥ | kuṭṭitākuṭṭitā nāma śītabha< | ||
+ | ana=" | ||
+ | > | ||
+ | function=" | ||
+ | > | ||
+ | tīkṣṇamahāmukhaśastraviddhā anudīrṇṇā nāma | ||
+ | alparaktasrāvinyanteviddhā nāma| kṣīṇaśoṇitānilapūrṇṇāpariśuṣkā | ||
+ | nāma | caturthabhāgamāsāditā kiñcitpravṛttaśoṇitākūṇitā nāma | | ||
+ | dutthānabandhodveṣiṇyāśoṇitasaṃmoho bhavati | sā vepitā nāma | | ||
+ | anusthitāyām apyevamaśastrakṛtyā avyadhyā nāma | chitvāt | ||
+ | ipravṛttaśoṇitā kriyāsaṃgrahakarī śastrahatā nāma | | ||
+ | tiryakpraṇihitaśastrākiñciccheṣātiryagviddhā nāma | bahuśaḥ kṣatā | ||
+ | hīnaśastrapraṇidhānenāviddhā nāma | anavasthitaviddhā vidrutā nāma | ||
+ | | vyadhapradeśasya bahuśovaghaṭṭanādasaṃārohamāṇavyadhā | ||
+ | raktasrāvinyatyarthaṃ dhenukā nāma | punaḥ punaḥ praṇidhānā | ||
+ | sirāmarmmasnāyvasthisaṃdhiṣu viddhā rujāśophau vaikalyam maraṇam | ||
+ | vā bhavati || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | matsyavat parivarttante tasmād yatnena tāḍayet || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | bahavaś cāpy upadravāḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | vyādhayaḥ śāntiṃ yathā samyak sirāvyadhāt || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | praṇihitā vastiḥ kāyacikitsite ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra snigdhasvinnavāntaviriktānuvāsitāsthāpitaviddhasirair | ||
+ | mmanuṣyaiḥ pariharttavyāni || | ||
+ | krodhāyāsamaithunadivāsvapnoccairbbhāṣyavyāyāmayānāsanānisthānacaṃkramaṇaśītavātātapaciruddhāsātmyājīrṇṇānyācalalābhātmāsameke | ||
+ | manyante | vistaram eṣām upariṣṭād vakṣyāmaḥ || </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | avagāḍhaṃ yathāpūrvvaṃ kriyate duṣṭaśoṇitaṃ ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <p ana=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <div n=" | ||
+ | <head xml: | ||
+ | |||
+ | < | ||
+ | be edited.</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | kecid āhur ācāryāḥ | sirāmanīsrotasāmavibhāgaḥ | sirāvikārā eva hi | ||
+ | dhamanyaḥ srotānsi ceti | tat tu na samyagatrocyate | anyā eva hi | ||
+ | dhamanyaḥ srotānsi sirāśceti | kasmād vyañjanānyatvāt | ||
+ | mūlasanniyamāt karmmavaiśeṣyād āgamāc ca | kevalaṃ < | ||
+ | cert=" | ||
+ | parasparapratānasannikarṣāt sadṛśakarmmatvāt saukṣmyāc ca | ||
+ | vibhaktakarmmaṇām apyavibhāga eva karmmasu bhati |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | catasras tiryaggāḥ |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | khaluśabdasparśarūparasagandhapraśvāsocchvāsaprakṣitajṛmbhitahasitakathitaruditādīn | ||
+ | viśeṣān abhivahantyaḥ śarīran dhārayanti | tās tu hṛdayam | ||
+ | abhiprapannās tridhā tridhā jāyante | tāstriṃśat tāsāṃ tu | ||
+ | vātapittaśleṣmaśoṇitarasān dve dve vahatastā daśa | | ||
+ | śabdasparśarūparasagandhān aṣṭābhir gṛ hīte | dvābhyāṃ bhāṣate | ||
+ | dvābhyāṃ ghoṣaṃ karoti | dvābhyāṃ svapiti dvābhyāṃ prativudhyate | | ||
+ | dve asravāhinyo dve stanyas triyā vahataḥ stanasaṃśritā | eva | ||
+ | śukraṃ nara sya stanayor abhivahatas tās tv etās triṃśat savibhāgā | ||
+ | vyākhyātāḥ | etābhir ūrddhvan nābher udarapārśvapṛṣṭhoraḥ | ||
+ | skandhagrīvāśīrṣavāhavo dhāryante yāpyante ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | bhāvayanti | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | adho gatāmās tu vātamūtrapurīṣaśukrārttavān abhivahanti | tās tu | ||
+ | pittāśayam abhiprapannās tatrasthām annapānarasam abhipakvam | ||
+ | auṣṇād vivecayantyo ' | ||
+ | tiryaggānāñ ca rasasthānāñcābhipūrayanti | tatra | ||
+ | mūtrapurīṣasvedām̐ś ca vivecayaṃty āmapakvāśayāntare tridhā tridhā | ||
+ | prajāyante tāṃs triśat | tāsān tu vātapittakaphaśoṇitarasān dve | ||
+ | dve vahatas tā daśa | dve annavāhinyau | antrāsrite toyavaha dve | ||
+ | dve mūtravastim abhiprapanne | śukraprādurvbhāvāya ca dve | evaṃ | ||
+ | raktam abhivahate | nārīṇām ārttavasaṃjñe dve | varccāniḥsarataḥ | ||
+ | sthūlāntraprativaddhe dve | aṣṭāv anyas tiryaggās tāḥ khedam | ||
+ | arppayanti | tāstvetās triṃśat saṃvibhāgā vyākhyātāḥ | tābhir adho | ||
+ | nābheḥ pakvāsayakaṭīmūtravastigudameḍhrasakthīni dhāryante | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tāstvasaṃkhyeyā tābhir idaṃ śarīraṃ gavākṣitaṃ vivaddham ātatañ ca | ||
+ | tāsāñ ca sukhāni romakūpaprativaddhāni yaiḥ sveda prasravati rasaś | ||
+ | cābhis antarppayati | antarvvahiś ca tābhieva | ||
+ | cābhyaṃgapariśekāvagāhāvalepanavīryāṇyantaḥ śarīram | ||
+ | abhiprapadyante | tvacivipakvāni tābhir eva ca sparśaśubhamaśubham | ||
+ | vā gṛhīte tāś catasro dhamanyaḥ sarvvāṅgagatāḥ savibhāgā | ||
+ | vyākhyātāḥ ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | ata ūrddhvaṃ srotasāṃ mūlaṃ viddhalakṣaṇaṃ vyākhyāsyāmaḥ | tāni | ||
+ | tu prāṇān nodakarasaraktamāṃsamedomūtrapurīṣaśukrārttavavahāni | ||
+ | yeṣv adhīkāraḥ | eṣāṃ viśeṣāvahavaḥ | teṣāṃ mūlaṃ dayaṃ | ||
+ | rasavahinyaś ca dhamanyas tatra viddhasya | ||
+ | krośanavinamanabhramaṇāni saṃjñānāśo maraṇañ ca | annavahe dve | ||
+ | tayor mmūlamāmāsayonnavāhinyaś ca dhamanyaḥ | tatra viddasya | ||
+ | prāṇavahaviddhavat maraṇaṃ | talliṅgaś ca raktavahe dve tayor | ||
+ | mūlaṃ yakṛtplīhānau tatra viddhasya śyāvāṅgatā jvaraḥ pāṇḍutādāhaṛ | ||
+ | śoṇitābhigamanañ ca | mānsavahe dve tayor mmūlaṃ | ||
+ | snāyustvagraktavahāś ca nāḍyas tatra viddhasya śvayathur | ||
+ | mmāṃsaśoṣaḥ śirāgranthayor mmaraṇañ ca | medovahe dve tayor mmūlaṃ | ||
+ | kaṭīvṛkkau ca tatra viddhasya svedāgamanaṃ snigdhāṅgan tāluśoṣaś | ||
+ | ca | mūtravahe dve tayor mmūlaṃ vastimeḍhrañ ca | tatra | ||
+ | viddhasyānaddhavastitā mūtranirodhastavdhameḍhratā ca | purīṣavahe | ||
+ | dve tayor mmūlam pakvāśayo gudaś ca tatra viddhasyānāho | ||
+ | durggandhatāgrathitāntratā ca | śukravahe dve tayor mmūlaṃ stanau | ||
+ | vṛṣaṇau ca | tatra viddhasya klaivyaṃ cirād vā pra sekaḥ praseke | ||
+ | cālpaśukradarśanaṃ | sevanīcchedā pradurvbhāvo maraṇañ ca | | ||
+ | srotoviddhan tu pratyākhyāyopakrameta | uddhṛtaśalyaṃ tu | ||
+ | kṣatavidhānenopakramed iti | </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | ya evaṃ na prajānāti srotasām mūlaniścayaṃ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | yaḥ samyag etaṃ jānīyāt sa bhaved rājasammataḥ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <p ana=" | ||
+ | </ | ||
+ | |||
+ | <div n=" | ||
+ | <head xml: | ||
+ | |||
+ | < | ||
+ | be edited.</ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | || athāto garbbhiṇīvyākaraṇaṃ śārīram vyākhyāsyāmaḥ ||</ | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra garbhiṇīm prathamadivasāt prabhṛtyādi sennityaṃ | ||
+ | hṛṣṭaśucyalaṃkṛtavāsasā śāntimaṅgaladevatābrāhmaṇaguruparā ca | ||
+ | bhavitavyaṃ | malinavikṛtahīnagātrāṇi ca na spṛśet | | ||
+ | durggandhadurddaśanāni ca dūrata eva pariharet | vahin | ||
+ | nniḥkṛṭāśūnyāgāracaity aśmaśānacaity avṛkṣasevāś ca | ||
+ | krodhāyāsakarāṃś ca bhāvān uccair bhāṣyādikaṃ ca pariharet | | ||
+ | udvejanīyāś ca kathāḥ śuṣkam paryuṣitaṃ kuthitaṃ klinnaṃ | ||
+ | cānnanopayuñjīta yāni ca garbham vyāpādayanti | na ca | ||
+ | tailābhyaṅgotsā danādīni niśeveta | na cāyāsayeccharīraṃ | ||
+ | pūrvvoktāni ca pariharet | śayanāsanañ ca samṛddhās taraṇaṃ | ||
+ | nātyucchritam apāśrayopetam asaṃvādham vidadhyāt | hṛdyaṃ | ||
+ | dravamadhuraprāyasnigdhan dīpanīyaṃ saṃskṛtabhojanañ ca bhojayet | ||
+ | sāmānyam etad ā prasavakālāt |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | madhuraśītadravaprāyamāhāramā āseveta | caturthe māse payo | ||
+ | navanītam āhāram āharet | pañcame kṣīrasarppiḥ saṃsṛṣṭaṃ | ṣaṣṭhe | ||
+ | svadaṃṣṭrāsiddhasya sarppiṣā pakṣamātraṃ yuktyā yavāgūm pāyayet | | ||
+ | saptame pṛthak parṇyādisiddham evam āpyāyyate garbhaḥ | aṣṭame | ||
+ | khalv enāṃ vadarodakena valātivalāpayodadhimas tu | ||
+ | tailamadhughṛtaśatapuṣpāmiśreṇāsthāpayet purāṇapurīṣaśuddhyartham | ||
+ | anulomārthañ ca vāyos tataḥ payo madhurasiddhena tailenānuvāsayet | ||
+ | | anulome hi vāyau sukham prasūyate | nirupadravāś ca bhavanti | | ||
+ | ata ūrddhvaṃ snigdhābhir yavāgūbhir jjāṅgalarasaiś copahared ā | ||
+ | prasavakālāt | evam upakrāntāsnigdhāvalavatīsukham anupadravā | ||
+ | prasūyate |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | tatreṣṭāgāraṃ brāhmaṇakṣattriyavaiśyaśūdrāṇāṃ śvetaraktakṛṣṇeṣu | ||
+ | bhūmipradeśeṣu | vilvanyagrodhatindukanirmmitaṃ sarvvāgāran tat | ||
+ | mayañ ca paryavanaddhaṃ samupaliptabhittiparicchadaṃ prāgdvāram | ||
+ | udagdvāram vāṣṭahastāyata caturhastavistṛtaṃ rakṣāmaṃgalasampannam | ||
+ | vidheyaṃ |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | | mūtramabhīkṣṇam prasicyate | yonimukhāc ca śleṣmā </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | kṛtamaṅgalāmathenāṃ sa ghṛtāṃ yavāgūṃ kaṇṭhāt pītavatī mṛduni | ||
+ | kṛtopadhānavistīrṇṇe śayane sthitāmābhugnasakthinīmuttānām | ||
+ | aśaṅkanīyās tisraś catasraḥ pariṇatavayasaḥ | vrajananakuśalāḥ | ||
+ | kalpitanakhyaḥ paricareyuriti ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | cainām etāḥ subhage pravāhayaś ceti | mā cāprāptāvīḥ pravāhiṣṭhāḥ | ||
+ | | anāgatā svāviṣu pravāhamāṇāḥ | badhiraṃ mūkaṃ srastahanuṃ | ||
+ | mūrddhābhighātinaṃ kāsaśvāsaśoṣopadrutaṃ kuvjaṃ vikaṭam vā | ||
+ | janayati |tasmād anāgatāvī na pravāheta | sraste tu kukṣau vimukte | ||
+ | garbhanāḍī pravandhe samūle śroṇīvaṃkṣaṇavastiśiraḥ supravāheta | ||
+ | śanaiḥ śanais tato garbhayonimukhaṃ prapannagāḍhataram | ||
+ | āviśalyabhāvāt |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra pratilom anupānaṃ pāyayet śosayet |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | vaddhayitvā kuṣṭhatailenābhyajya sūtreṇāvaddhya kumārasya grīvāyām | ||
+ | vadhnīyāt |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | atha kumāraṃ śītābhir adbhir āśvāsya jātakarmmaṇi | ||
+ | madhusarppiranantāmiśraṃ vrahmīrasena suvarṇṇamaṅgulyā nāsikayā | ||
+ | lehayet | sūtikāñ ca ghṛtatailayor anyatarasya mātrāṃ pipalyādi | ||
+ | kaṣāyam anupānam pāyayet | valavatīm avalāṃ yavāgūn trirātram | ||
+ | pañcarātram vā || ata ūrddhvaṃ snigdhenānnasaṃsarggeṇopacaret | ||
+ | snehanity ā ca syāt |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | krodhāyāsamaithunādīm̐ś ca pariharet ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | sa kṛcchrasādhyo ' | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | pramṛśet kaṭukā lāvukṛtavedhanasarṣapasarppanirmmocakair vvā | ||
+ | kuṭatailair yonim udrūpayet | lāṅgalakīmūlakalkena vāsyāḥ | ||
+ | pāṇipādatalam ālimpet | kuṣṭhalāṅgalakīmūlakalkam vā madyamūtrayor | ||
+ | anyatareṇa pāyayet | śālimūlakalkam vā 'pi ppalyādikalkam vā | ||
+ | madyena | | ||
+ | siddhārthakakuṣṭhailālāṅgalakīmahāvṛkṣakṣīrasurāmaṇḍairāsthāpayet | ||
+ | | etaiṣveva ca siddhena siddhārthakatailenottaracūrṇṇavastiś | ||
+ | cāsyai dadyāt | hastena cāpaharet |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | karoti sa makkalaḥ | tatra yavakṣāracūrṇṇaṃ sarppiṣā sukhodakena | ||
+ | pāyayet || lavaṇacūrṇṇam vā surāmaṇḍena | purāṇaguḍam vā trikaṭuka | ||
+ | trijātakakustumvurumiśram vā khādayet | pṛthakparṇṇyādikvāthaṃ | ||
+ | bhadradārumaricavacāsaṃsṛṣṭam pāyayet |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | atha vālaṃ kṣaumaparihitaṃ kṣaumakārppāsās tṛtāyāṃ śāyayīta | | ||
+ | nimvapīluparuṣaka śākhābhiś cainaṃ parivījayet | mūrddhni cāsya | ||
+ | tailapicum avatārayet | dhūpayec cainaṃ rakṣoghnaiddhūpaiḥ | | ||
+ | rakṣoghnāni cāsya pāṇipādaśirogrīvāsvavasujet | | ||
+ | tilātasīsarṣapakaṇāś cātra prakiret | adhiṣṭhāne cāgnim | ||
+ | prajvālayet | vraṇitopāsanīyañ cāvekṣyeta </ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tato daśamyāṃ mātāpitarau kṛtamaṅgalakautukau | ||
+ | svastivācakapūrvvakaṃ nāma kuryāt āṃ | yathābhipretaṃ nakṣatran | ||
+ | nāma vā |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tato yathāvarṇṇaṃ dhātrīm upasthāpayet | kṛṣāmasthūlām | ||
+ | vayaḥsthāmam avyādhitām prasannakṣīrāmavalamvorddhastanīm avyaṅgām | ||
+ | avyasanaṃ nījīvavatsāṃvatsalāṃ dogdhīm akṣudrāṃkule jātamato | ||
+ | bhūyiṣṭaiś ca guṇair anvitām ārogyavalavṛddhaye kumārasya | | ||
+ | tatrātikṛṣātisthūlāninditā vyādhitāś ca vyākhyātās | ||
+ | tāviṣamadhātutvād rogān āpādayanti vālasya viśeṣataḥ | ūrdhvastanī | ||
+ | karālaṃ kumāraṃ kuryāl lamvastanī nāsikāmukhaṃ cchādayitvā maraṇam | ||
+ | āpādayanti | atha praśastāṃ śirasnātā mahadvāsasām udaṅmukhīm | ||
+ | upaveśya dakṣiṇaṃ stanaṃ kumāraṃ pūrvvam pāyayet || anena | ||
+ | mantreṇābhimantrya ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | santu te śubhage nityaṃ vālasyānuvalapradāḥ |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | piben vālomṛtarasaṃ payas tava śubhānane | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | yavagodhūmaśāliṣaṣṭikamāṃsakṣīrasurāsauvīrapiṇyāka | ||
+ | rasonamatsyakaśerukāśṛṅgāṭakavidārīkandaśatāvarīviśamṛṇālanālikālāvukālaśākaprabhṛtīni | ||
+ | vidadhyāt | atha tasyāḥ stanyam apsu parīkṣeta tac cec chītalam | ||
+ | amalaṃ tanuṃ śaṃkhāvabhāsaṃ apsu caikībhāvaṃ gacchaty aphenilam̐ | ||
+ | matraṇḍulaṃ na plavate sīdati vā tac chuddham iti vindyāt | tena | ||
+ | kumārasyārogyaṃ bhavati ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | yathābhihitaṃ mṛdvacchedanīyam auṣadham mātrayā kṣīrasya | ||
+ | kṣīrasarppiḥ saṃyuktaṃ vidadhyāt | dhātryāś ca kevalaṃ | kṣīrānnād | ||
+ | asya kalkī kṛtaṃ | dhātryāś ca pūrvvavat | annād asya kaṣāyādīnām | ||
+ | ātmanyeva na dhātryāḥ ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | siddhārthakavacāpayasyāśārivāvrahmīkuṣṭhasaindhavasiddhaṃ sarppiḥ | ||
+ | pātuṃ prayacchet | kṣīrānnād asya madhukavacātriphalāsiddhaṃ | | ||
+ | annād asya dvipañcamūlīkṣīratagarabhadradāruviḍaṅga- | ||
+ | drākṣādisiddhaṃ tena kumārasyārogyavalamedhāyūṃṣi bhavanti |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | na prabodhayed vitrāsabhayāt | sahasā nāhared utkṣiped | ||
+ | vātābhighātabhayān nopaveśayet kauvjabhayān nityaṃ cainam | ||
+ | anuvartteta priyahitair eva m abhihitamanādyamapyabhivarddhate | ||
+ | nityamudagrasatvasampannastv arogo bhavati ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | grahopasarggebhyo rakṣyā vālā bhavanti ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | atha kumāra udvijate trasyati roditi naṣṭasaṃjño bhavati || | ||
+ | nakhadaśanair ddhātrīm ātmānañ ca paritudati dantān khādati kūjati | ||
+ | jṛmbhate bhrūvāvutkṣipaty ūrddhvan nirīkṣate phenam udvamati | ||
+ | sandaṣṭauṣṭhaḥ krūrabhinnārttasvaro niśi jāgartti durvvalomnāṅgo | ||
+ | yathāpūrvvaṃ dhātryāḥ stanyan nābhilaṣatīti sāmānyaṃ | ||
+ | grahopasṛṣṭalakṣaṇ uktaṃ | vistareṇotta re vakṣyāmaḥ ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | mitradharmmārthakāmaprajāḥ prāpsyāmīti ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | yady ādhatte pumān garbhaḥ kukṣisthaḥ sa vipadyate |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | jāto vā ni ciraṃ jīved vā durbalendriyaḥ |</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | tatra pūrvoktaiḥ kāraṇaiḥ prapatiṣyati garbha | | ||
+ | garbbhāśayaśroṇīvaṃkṣaṇavastiśūlāni bhavanti | raktadarśanañ ca | | ||
+ | tāsām pariṣekāvagāhālepanair upacaret kṣīrapānaiś ca | | ||
+ | alpālpasyandate kṣīramutpalādi siddham vā pāyayet | saṃsramāne | ||
+ | savātapārśvaśūlānāha mūtrasaṅgāḥ sthānāt sthānaṃ cotkrāmati | ||
+ | garbhaḥ | tatra snigdhaṃ śītāḥ kriyāḥ | vedanāyāṃ | ||
+ | mahāsahamadhukasvadaṃṣṭrakaṇṭakārikāsiddha payaḥ | | ||
+ | < | ||
+ | darvbhādisiddhaṃ | ānāhe hiṃgusauvarccalaraso na siddhaṃ sravati | ||
+ | rakte koṣṭhāt kaṇṭakārikāmṛtpiṇḍagairikasarjjarasāñjanacūrṇṇa | ||
+ | yathālābhaṃnyagrodhāditvakpravālakalkan vā pāyayet | utpalādikase | ||
+ | di siddham vā | vṛhatīdvayotpalaśārivāpayasyāmadhukasiddham vā | | ||
+ | etenopavarttate rujasu garbhaś cāpy āyyate || māsānumāsikam | ||
+ | <unclear extent=" | ||
+ | extent=" | ||
+ | bhojayet | atīte lavaṇaṃ varjyābhir uddālukādīnāṃ | ||
+ | pācanīyopasaṃbhṛtābhir upakrāmet yāvanto māsā garbhasya | ||
+ | tāvantyahāni vastyudaraśūle purāṇaguḍan dīpanīyasaṃyuktam pāyayed | ||
+ | ariṣṭam vā | vātātapaśramasevinyā vātopahīhītatvāt srotasāṃ līyate | ||
+ | garbhaḥ sotikālam avatiṣṭhamāno vyāpadyate | tāṃ mṛdunā snehādinā | ||
+ | krameṇopacaret | utkrosarasaṃ yavāgūñ cālpasnehām prayacchet | | ||
+ | kālātītasthāyini garbhaviśeṣato dhānyam udūkhalamusalenābhihanyāt | ||
+ | | viṣamam vā yānāsanam upasevet | vātābhipanna eva śuṣyati garbhaḥ | ||
+ | samātuḥ kukṣin na pūrayati | mandaṃ spandate ca taṃ vṛṃhaṇīyaḥ | ||
+ | payobhir mmāṃsarasaiś copacaret | śukraśoṇitaṃ vāyunoparuddham | ||
+ | anavaktrāntajīvam ādhmāpayatyudaran tat kadācid yadṛcchayopaśāntan | ||
+ | naigameṣā pahṛtam iti vadanti | tam eva kadācit pravilīyamānam | ||
+ | āpūryamāṇam vā nāgodaram ity āhus tatrāpi līnavat pratikāraḥ | | ||
+ | nivṛttaprasavāyāḥ punaḥ ṣaḍbhyo varṣebhya ūrddhvam prasavatyāḥ | ||
+ | kumāro ' | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | > | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | payas tu śritaśītam praśasyate ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | evam apyāyyate garbhas tīvrā ruk copaśāmyati ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | atha garbbhiṇī vyādhyutpannāvātyayec charddayen | ||
+ | madhurāmlenānnopahitena | anulomayec ca saṃśamanīyam mṛdu | ||
+ | vidadhyāt | annapānayor iti | aśnīyāc ca mṛduvīryaṅ | ||
+ | garbbhāviruddhām̐ś ca kriyāyogān vidadhīta iti ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | extent=" | ||
+ | |||
+ | <p ana=" | ||
+ | || o ||</ | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <l xml: | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | < | ||
+ | | ||
+ | |||
+ | <p ana=" | ||
- | <p ana=" | + | |
- | </ | + | |
- | | + | |
</ | </ |