User Tools


Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

Link to this comparison view

Next revision
Previous revision
wiki:wujastyk:susrutasamhita:03-su.sa:provisional-edition_sarirasthana [2022/02/24 11:43] – created - external edit 127.0.0.1wiki:wujastyk:susrutasamhita:03-su.sa:provisional-edition_sarirasthana [2025/04/11 13:47] (current) – external edit 127.0.0.1
Line 3: Line 3:
         <fileDesc>         <fileDesc>
             <titleStmt>             <titleStmt>
-                <title>Provisional edition of the Suśrutasaṃhitā, Śārīrsthāna</title>+                <title>The Nepalese Version of the Suśrutasaṃhitā, Śārīrasthāna, based on 
 +                    the Nepalese MSS, new edition (NE)</title>
             </titleStmt>             </titleStmt>
  
             <publicationStmt>             <publicationStmt>
 +
                 <authority>The Suśruta Project</authority>                 <authority>The Suśruta Project</authority>
-                <idno>SS.śā.2022-01</idno>+ 
 +                <idno>SS.śā.2022-10-22</idno>
                 <availability status="restricted">                 <availability status="restricted">
                     <p>Copyright Notice</p>                     <p>Copyright Notice</p>
                     <p>Copyright (C) Dominik Wujastyk</p>                     <p>Copyright (C) Dominik Wujastyk</p>
                     <p>                     <p>
-                        <ref target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/" type="licence" +                        <ref target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/" 
-                            >Distributed by <ref target="http://sarit.indology.info" type="url" +                            type="licence">Distributed by <ref 
-                                >SARIT</ref> under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 +                                target="http://sarit.indology.info" type="url">SARIT</ref> 
-                            Unported License. </ref>+                            under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported 
 +                            License. </ref>
                     </p>                     </p>
                     <p>Under this licence, you are free <list>                     <p>Under this licence, you are free <list>
-                            <item>to Share — to copy, distribute and transmit the work</item>+                            <item>to Share — to copy, distribute and transmit the 
 +                                work</item>
                             <item>to Remix — to adapt the work </item>                             <item>to Remix — to adapt the work </item>
                         </list></p>                         </list></p>
Line 25: Line 30:
                     <p>                     <p>
                         <list>                         <list>
-                            <item>Attribution — You must attribute the work in the manner specified +                            <item>Attribution — You must attribute the work in the manner 
-                                by the author or licensor (but not in any way that suggests that +                                specified by the author or licensor (but not in any way 
-                                they endorse you or your use of the work).</item> +                                that suggests that they endorse you or your use of the 
-                            <item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, +                                work).</item> 
-                                you may distribute the resulting work only under the same or similar +                            <item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon 
-                                license to this one.</item>+                                this work, you may distribute the resulting work only 
 +                                under the same or similar license to this one.</item>
                         </list>                         </list>
                     </p>                     </p>
-                    <p>More information and fuller details of this license are given on the Creative +                    <p>More information and fuller details of this license are given on 
-                        Commons website.</p> +                        the Creative Commons website.</p> 
-                    <p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the +                    <p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes 
-                        rights of any copyright owners, known or unknown.</p>+                        the rights of any copyright owners, known or unknown.</p>
                 </availability>                 </availability>
                 <address>                 <address>
Line 43: Line 49:
                 <authority>                 <authority>
                     <name>The Suśruta Project</name></authority>                     <name>The Suśruta Project</name></authority>
-                <date>2020</date>+                <date>2020-2022</date>
                 <pubPlace>The University of Alberta</pubPlace>                 <pubPlace>The University of Alberta</pubPlace>
-                <publisher>The Suśruta Project<ptr target="http://sushrutaproject.org"/></publisher>+                <publisher>The Suśruta Project<ptr target="http://sushrutaproject.org" 
 +                    /></publisher>
             </publicationStmt>             </publicationStmt>
  
Line 52: Line 59:
                 <msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en">                 <msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en">
                     <msIdentifier>                     <msIdentifier>
-                        <idno type="siglum">SP<!--<sub>ed</sub>--></idno>+                        <idno type="siglum">NE</idno>
                     </msIdentifier>                     </msIdentifier>
                 </msDesc>                 </msDesc>
Line 58: Line 65:
         </fileDesc>         </fileDesc>
  
-    +
  
  
         <revisionDesc>         <revisionDesc>
             <change when="2022-01-17" who="Dominik Wujastyk">Began this file.</change>             <change when="2022-01-17" who="Dominik Wujastyk">Began this file.</change>
 +            <change when="2023-10-22" who="Dominik Wujastyk">Started adding draft chapters
 +                based on H </change>
 +            <change when="2023-10-22" who="Dominik Wujastyk">Added all 10 adhyāyas, based
 +                on H. Removed MS transcription coding.</change>
 +
         </revisionDesc>         </revisionDesc>
-        +
     </teiHeader>     </teiHeader>
-     + 
-     + 
-        <text xml:lang="sa-Latn">            +    <text xml:lang="sa-Latn">
         <body>         <body>
-       +
             <div n="3" type="sthāna">             <div n="3" type="sthāna">
-                 + 
-                <head>[Śārīrasthāna]</head> +                <head xml:lang="en">[Śārīrasthāna]</head> 
-                +
                 <div n="1" type="adhyāya">                 <div n="1" type="adhyāya">
  
-                    <head>[Adhyāya 1]</head> +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 1]</head> 
-                     + 
-                     +                    <note>The text of this adhyāya is a duplicate of NAK 5-333, waiting to 
-                     +                        be edited. KL699 is a witness only for 3.1.1 below.</note> 
-                       <l xml:id="SS.3.1.1"><label>1.1</label>athātaḥ sarvvabhūtacintāṃ śārīraṃ + 
-                        vyākhyāsyāmaḥ ||</l+                    <l xml:id="SS.3.1.1"> 
-                     +                        <label>1931 ed. 3.1.1</label> 
-                    <label>From here on, the text is a duplicate of NAK 5-333, waiting to be +                         athātaḥ sarvvabhūtacintāṃ śārīraṃ vyākhyāsyāmaḥ ||</l>
-                        edited.  KL699 is a witness only for the first line, above.</label>+
  
                     <l xml:id="SS.3.1.2"/>                     <l xml:id="SS.3.1.2"/>
-                         
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.3"><label>1.3</label>sarvvabhūtānāṅ kāraṇam akāraṇaṃ 
-                        satvarajastamolakṣaṇam aṣṭarūpam akhilasyāsya jagataḥ sa|| ||mbhavahetur avyaktannāma ||  
-                        tad ekam anekeṣāṃ kṣetrajñānām adhiṣṭhānāṃ | samudra 
-                        ivodakaujasām bhāvānāṃ</l> 
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.4"><label>1.4</label>tasmād avyaktān mahān utpadyate talliga +                    <l xml:id="SS.3.1.3"> 
-                        eva | talliṅgāc ca mahatas tallakṣaa evāhaṅkāra utpadyate | sa trividho +                        <label>1931 ed. 3.1.3</label> 
-                        vaikārikas taijaso bhūtādir iti | tatra +                         sarvvabhūtānāṅ kāraam akāraṇaṃ satvarajastamolakṣaṇam aṭarūpam 
-                        vaikārikād ahakārāt tallakṣaṇāny evaikādaśendriyāṇy utpadyante || tadyathā +                        akhilasyāsya jagataḥ sambhavahetur avyaktannāma || tad ekam 
-                        || śrotraṃ tvak cakur jjihvā ghrāṇo vāg ghastopasthapāyupādamanānsīti | tatra +                        anekeṣāṃ ketrajñānām adhiṣṭhānāṃ | samudra ivodakaujasām 
-                        pūrvvāṇi pañca vuddhīndriyāṇi itarāṇi pañca karmmendriyāṇi +                        bhāvānāṃ</l>
-                        ubhayātmakam manaḥ | bhūtādes tallakaṇāny eva pañcatanmātrāṇy utpadyante || +
-                        tadyathā || śabdatanmātraṃ | sparśatanmātraṃ | rūpatanmātraṃ | rasatanmātraṃ +
-                        | gandhatanmātram iti | tebhyo bhūtāni +
-                        vyomānilānalajalor vvyastebhyas tadviśeṣāḥ śabdasparśarūparasagandhāḥ | +
-                        evam etāni caturvviśati tatvāni vyākhyātāni bhavanti |</l>+
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.5"><label>1.5</label>tatra buddhīndriyāṇāṃ śabdādayo +                    <l xml:id="SS.3.1.4"> 
-                        viayāḥ | karmmendriyāṇāṃ yathāsakhyāvacanādāānandavisarggaviharaṇāni |</l>+                        <label>1931 ed. 3.1.4</label> 
 +                         tasmād avyaktān mahān utpadyate talliṅga eva | talliṅgāc ca 
 +                        mahatas tallakṣaa evāhaṅkāra utpadyate | sa trividho vaikārikas 
 +                        taijaso bhūtādir iti | tatra vaikārikād ahakārāt tallakṣaṇāny 
 +                        evaikādaśendriyāṇy utpadyante || tad yathā | śrotraṃ tvak cakur 
 +                        jjihvā ghrāṇo vāg ghastopasthapāyupādamanānsīti tatra pūrvvāṇi 
 +                        pañca vuddhīndriyāṇi | itarāṇi pañca karmmendriyāṇi | ubhayātmakam 
 +                        manaḥ | bhūtādes tallakṣaṇāny eva pañcatanmātrāṇy utpadyante || 
 +                        tad yathā || śabdatanmātraṃ | sparśatanmātraṃ | rūpatanmātraṃ | 
 +                        rasatanmātraṃ | gandhatanmātram iti | tebhyo bhūtāni 
 +                        vyomānilānalajalor vvyastebhyas tadviśeṣāḥ 
 +                        śabdasparśarūparasagandhāḥ | evam etāni caturvviṃśati tatvāni 
 +                        vyākhyātāni bhavanti |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.6"><label>1.6</label>avyaktam mahān ahakāraḥ pañcatanmātrāṇi +                    <l xml:id="SS.3.1.5"> 
-                        cety aṣṭau prakṛtayaḥ śeṣāḥ ṣoḍaśavikārā</l>+                        <label>1931 ed. 3.1.5</label> 
 +                         tatra buddhīndriyāṇāṃ śabdādayo viṣayāḥ | karmmendriyāṇāṃ 
 +                        yathāsaṃkhyāvacanādān ānandavisarggaviharaṇāni |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.7"><label>1.7</label>svaṃ svaṃ svaiṣāṃ viṣaye +                    <l xml:id="SS.3.1.6"> 
-                            vibhutvaṃ | svayam adhyātmam adhidevan tu | atha +                        <label>1931 ed. 3.1.6</label> 
-                        vuddher vvrahyā | ahaṃkārasyeśvaraḥ | manasaś candramāḥ | diśaḥ śrotrasya | +                         avyaktam mahān ahaṃkāraḥ pañcatanmātrāṇi cety aṣṭau prakṛtayaḥ 
-                        tvaco vāyuḥ | sūryaś cakṣuṣaḥ | rasanā āpaḥ | pṛthivī ghrāṇasya | vāco 'gniḥ | hastayor indra | pādayor vviṣṇuḥ+                        śeṣāḥ ṣoḍaśavikārāḥ</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.1.7"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.1.7</label> 
 +                         svaṃ svaṃ svaiṣāṃ viṣaye vibhutvaṃ | svayam adhyātmam adhidevan 
 +                        tu | atha vuddher vvrahyā | ahaṃkārasyeśvaraḥ | manasaś candramāḥ 
 +                        | diśaḥ śrotrasya | tvaco vāyuḥ | sūryaś cakṣuṣaḥ | rasanā āpaḥ | 
 +                        pṛthivī ghrāṇasya | vāco 'gniḥ | hastayor indra | pādayor vviṣṇuḥ
                         | pāyor mmitraḥ | prajāpatir upasthasyeti | </l>                         | pāyor mmitraḥ | prajāpatir upasthasyeti | </l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.8"><label>1.8</label>tatra sarvva evācetanaḥ | eṣa +                    <l xml:id="SS.3.1.8"> 
-                        varggaḥ | puruṣaś ca pañcaviṃśatitamaś cetayitā | sa tu +                        <label>1931 ed. 3.1.8</label> 
-                        karaṇakāryasaṃprayuktaḥ saty apy acetanye pradhānasya puruṣakaivalyārthān +                         tatra sarvva evācetanaḥ | eṣa varggaḥ | puruṣaś ca 
-                        pravṛttim upadiśanti | kṣīrādīm̐ś cātra hetūr udāharanti ||</l>+                        pañcaviṃśatitamaś cetayitā | sa tu karaṇakāryasaṃprayuktaḥ saty 
 +                        apy acetanye pradhānasya puruṣakaivalyārthān pravṛttim upadiśanti 
 +                        | kṣīrādīm̐ś cātra hetūr udāharanti ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.9"><label>1.9</label>ata ūrdhvam prakṛtipuruṣayoḥ +                    <l xml:id="SS.3.1.9"> 
-                        sādharmmyavaidharmmye vyākhyāsyāmaḥ || ubhāv apy anādī ubhāv apy anantau | +                        <label>1931 ed. 3.1.9</label> 
-                        ubhāv apy anityau | ubhāv apy aparau ubhāv apy aliṅgau ubhau ca +                         ata ūrdhvam prakṛtipuruṣayoḥ sādharmmyavaidharmmye vyākhyāsyāmaḥ 
-                        sarvvagatāv iti || ekā tu prakṛtir acetanā triguṇā vījadharmmiṇī +                        || ubhāv apy anādī ubhāv apy anantau | ubhāv apy anityau | ubhāv 
-                        prasavadharmminī madhyadharmmiṇī ceti | vahavas tu puruṣāś cetanāv antaḥ | +                        apy aparau ubhāv apy aliṅgau ubhau ca sarvvagatāv iti || ekā tu 
-                        aguṇā avījadharmmiṇo prasavadharmmiṇo madhyasthadharmmiṇaś ceti |</l>+                        prakṛtir acetanā triguṇā vījadharmmiṇī prasavadharmminī 
 +                        madhyadharmmiṇī ceti | vahavas tu puruṣāś cetanāv antaḥ | aguṇā 
 +                        avījadharmmiṇo prasavadharmmiṇo madhyasthadharmmiṇaś ceti |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.10"><label>1.10</label>tatra kāraṇānurūpaṃ kāryam iti kṛtvā +                    <l xml:id="SS.3.1.10"> 
-                        sarvva evaite ca viśeṣāḥ | satvarajastamomayā bhavanti | +                        <label>1931 ed. 3.1.10</label> 
-                        tad añcanatvāt tanmayatvāc ca tadguṇe eva puruṣo +                         tatra kāraṇānurūpaṃ kāryam iti kṛtvā sarvva evaite ca viśeṣāḥ | 
-                        bhavatīty eke bhāṣante</l>+                        satvarajastamomayā bhavanti | tad añcanatvāt tanmayatvāc ca 
 +                        tadguṇe eva puruṣo bhavatīty eke bhāṣante</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.11"><label>1.11</label>vaidyake tu || svabhāvo niyatiḥ +                    <l xml:id="SS.3.1.11"> 
-                        kālaḥ pariṇāmastatheś caraḥ |+                        <label>1931 ed. 3.1.11</label> 
 +                         vaidyake tu ||
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                        yadṛcchati ca manyante prakṛtim pṛthudarśiṇaḥ ||</l>+                         svabhāvo niyatiḥ kālaḥ pariṇāmas tatheśvaraḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yadṛcchati ca manyante prakṛtim pṛthudarśiṇaḥ ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.12"><label>1.12</label>tato jātāni bhūtāni tadguṇāny eva +                    <l xml:id="SS.3.1.12"> 
-                        nirddiśet |+                        <label>1931 ed. 3.1.12</label> 
 +                         tato jātāni bhūtāni tadguṇāny eva nirddiśet |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                        tebhyas tallakṣaṇaḥ kṛtsno bhūtagrāmaḥ prajāyate ||</l>+                         tebhyas tallakṣaṇaḥ kṛtsno bhūtagrāmaḥ prajāyate ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.13"><label>1.13</label>tasyopayogo bhihitaś cikitsām prati +                    <l xml:id="SS.3.1.13"> 
-                        sarvvadā |+                        <label>1931 ed. 3.1.13</label> 
 +                         tasyopayogo bhihitaś cikitsām prati sarvvadā |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                        bhūtebhyo pi paran tasmān nāsti cintā cikitsite ||</l>+                         bhūtebhyo 'pi paran tasmān nāsti cintā cikitsite ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.14"><label>1.14</label>yato 'bhihitaṃ +                    <l xml:id="SS.3.1.14"> 
-                        tatsambhavadravyasamūho bhūtādir ukta iti | bhautikāni +                        <label>1931 ed. 3.1.14</label> 
-                        cendriyāṇy āyurvvede varṇṇyante tathaivendriyārthāḥ ||</l>+                         yato 'bhihitaṃ tat sambhavadravyasamūho bhūtādir ukta iti | 
 +                        bhautikāni cendriyāṇy āyurvvede varṇṇyante tathaivendriyārthāḥ 
 +                        ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.15"><label>1.15</label>bhavati cātra || +                    <l xml:id="SS.3.1.15"> 
-                        indriyair indriyārthaṃ tu svaṃ svaṃ gṛhṇāti mānavaḥ |+                        <label>1931 ed. 3.1.15</label> 
 +                         bhavati cātra || indriyair indriyārthaṃ tu svaṃ svaṃ gṛhṇāti 
 +                        mānavaḥ |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                        niyataṃ tulyayonitvān nāmyenānyam iti sthitiḥ ||</l>+                         niyataṃ tulyayonitvān nāmyenānyam iti sthitiḥ ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.16"><label>1.16</label>na cāyurvvedaśāstreṣūpadiśyante || +                    <l xml:id="SS.3.1.16"> 
-                        sarvvagatākṣetrajñanityāś ca asarvvagateṣu ca kṣetrajñeṣv anityeṣu ca +                        <label>1931 ed. 3.1.16</label> 
-                        puruṣākhyāpakān hetūn udāharanti | āyurvvedasiddhāntād asarvvagatā +                         na cāyurvvedaśāstreṣūpadiśyante || sarvvagatākṣetrajñanityāś ca 
-                        kṣetrajñā nityāś ca | tiryagyonimānuṣadeveṣu ca sañcaranti | +                        asarvvagateṣu ca kṣetrajñeṣv anityeṣu ca puruṣākhyāpakān hetūn 
-                        dharmmādharmmanimittaṃ tu etenumānagrāhyāś carāḥ +                        udāharanti | āyurvvedasiddhāntād asarvvagatā kṣetrajñā nityāś ca | 
-                        paramaśūkṣmāś cetanāvantaḥ śāśvatāḥ śukrārttavayoḥ +                        tiryagyonimānuṣadeveṣu ca sañcaranti | dharmmādharmmanimittaṃ tu 
-                            sannipāteṣv abhivyajyante | yato 'bhihitam yañ ca +                        etenumānagrāhyāś carāḥ paramaśūkṣmāś cetanāvantaḥ śāśvatāḥ 
-                        mahābhūtaḥ śarīrasamavāyaḥ puruṣa iti | sa khalv eṣa +                        śukrārttavayoḥ sannipāteṣv abhivyajyante | yato 'bhihitam yañ ca 
-                        karmmapuruṣaś cikitsāyām adhikṛtaḥ |</l>+                        mahābhūtaḥ śarīrasamavāyaḥ puruṣa iti | sa khalv eṣa karmmapuruṣaś 
 +                        cikitsāyām adhikṛtaḥ |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.17"><label>1.17</label>tasya khalu +                    <l xml:id="SS.3.1.17"> 
-                        sukhaduḥkhecchādveṣaprayatnaḥ prāṇāpānau vuddhir mmanaḥ saṃkalpo +                        <label>1931 ed. 3.1.17</label> 
-                        vicāraṇānusmṛtijñānam adhyavasāyo viṣayopalabdhiś ca guṇāḥ |</l>+                         tasya khalu sukhaduḥkhecchādveṣaprayatnaḥ prāṇāpānau vuddhir 
 +                        mmanaḥ saṃkalpo vicāraṇānusmṛtijñānam adhyavasāyo viṣayopalabdhiś 
 +                        ca guṇāḥ |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.18"><label>1.18</label>sātvikās tu ānṛśaṃsyaṃ +                    <l xml:id="SS.3.1.18"> 
-                        samvibhāgarucitā titikṣā satyan dharmma āstikyaṃ jñānaṃ +                        <label>1931 ed. 3.1.18</label> 
-                        vuddhir mmedhā smṛtir anabhiṣvaṅgatā ca || rājasās tu duḥkhavahulatāghradānaṃ duḥśīlatvam akāruṇyam ānṛtikatvam ahaṃkāro dambho māno +                         sātvikās tu ānṛśaṃsyaṃ samvibhāgarucitā titikṣā satyan dharmma 
-                        harṣaḥ kāmakrodhaś ceti || tāmasās tu viṣāditvaṃ nāstikyam adharmmaśīlatā +                        āstikyaṃ jñānaṃ vuddhir mmedhā smṛtir anabhiṣvaṅgatā ca || rājasās 
-                        vuddhinirodho 'jñānaṃ durmmedhastvam akarmmaśīlatā nidrālutvañ ceti ||</l>+                        tu duḥkhavahulatāghradānaṃ duḥśīlatvam akāruṇyam ānṛtikatvam 
 +                        ahaṃkāro dambho māno harṣaḥ kāmakrodhaś ceti || tāmasās tu 
 +                        viṣāditvaṃ nāstikyam adharmmaśīlatā vuddhinirodho 'jñānaṃ 
 +                        durmmedhastvam akarmmaśīlatā nidrālutvañ ceti ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.19"><label>1.19</label>antarikṣās tu śabdaśabdendriyaṃ +                    <l xml:id="SS.3.1.19"> 
-                        sarvvacchidrasamūho viviktatā ca | vāyavyās tu sparśaḥ sparśendriyaṃ +                        <label>1931 ed. 3.1.19</label> 
-                        sarvvaceṣṭāsamūhaḥ sarvvaśarīspandaranaṃ laghutā ca | taijasās tu rūpaṃ +                         antarikṣās tu śabdaśabdendriyaṃ sarvvacchidrasamūho viviktatā ca 
-                        rūpendriyaṃ varṇṇasantāpo bhrājiṣṇutā paktir amarṣas taikṣṇyañ ca | +                        | vāyavyās tu sparśaḥ sparśendriyaṃ sarvvaceṣṭāsamūhaḥ 
-                        āpyās tu raso ca rasendriyaṃ sarvvadravasamūho gurutā śaityaṃ sneho +                        sarvvaśarīspandaranaṃ laghutā ca | taijasās tu rūpaṃ rūpendriyaṃ 
-                        retaś ca | pārthivās tu gandho gandhendriyaṃ sarvvamūrttisamūho gurutā+                        varṇṇasantāpo bhrājiṣṇutā paktir amarṣas taikṣṇyañ ca | āpyās tu 
 +                        raso ca rasendriyaṃ sarvvadravasamūho gurutā śaityaṃ sneho retaś 
 +                        ca | pārthivās tu gandho gandhendriyaṃ sarvvamūrttisamūho gurutā
                         ca |</l>                         ca |</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.20"><label>1.20</label>tatra satvavahulam ākāśaṃ | +                    <l xml:id="SS.3.1.20"> 
-                        rajovahulo vāyuḥ | satvarajovahulo 'gniḥ | satvatamovahula āpaḥ | tamovahulā +                        <label>1931 ed. 3.1.20</label> 
-                        pṛthivī ||</l>+                         tatra satvavahulam ākāśaṃ | rajovahulo vāyuḥ | satvarajovahulo 
 +                        'gniḥ | satvatamovahula āpaḥ | tamovahulā pṛthivī ||</l>
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.21"><label>1.21</label>bhavati cātra ||</l>+                    <l xml:id="SS.3.1.21"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.1.21</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         anyonyāni praviṣṭāni sarvvāṇy etāni nirddiśet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sve sve dravyeṣu sarvveṣāṃ vyaktalakṣaṇam iṣyate ||</l>
  
-                     
-                        <l xml:id="SS.3.1.21ab">anyonyāni praviṣṭāni sarvvāṇy etāni nirddiśet | 
-                            <caesura/> 
-                            sve sve dravyeṣu sarvveṣāṃ vyaktalakṣaṇam iṣyate ||</l> 
-                     
  
-                    <l xml:id="SS.3.1.22"><label>1.22</label>aṣṭau prakṛtayaḥ proktā vikārāś +                    <l xml:id="SS.3.1.22"> 
-                        caiva ṣoḍaśa |+                        <label>1931 ed. 3.1.22</label> 
 +                         aṣṭau prakṛtayaḥ proktā vikārāś caiva ṣoḍaśa |
                         <caesura/>                         <caesura/>
-                        kṣetrajñāś ca samāsena svatantraparatantrata iti ||</l>+                         kṣetrajñāś ca samāsena svatantraparatantrata iti ||</l
 + 
 +                    <p ana="3.1.trailer">śārīrasya prathamo 'dhyāyaḥ || </p> 
 + 
 +                </div> 
 + 
 + 
 + 
 +                <div n="2" type="adhyāya"> 
 + 
 +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 2]</head> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.1</label> 
 +                         athātaḥ śukraśoṇitaviśuddhiṃ śārīraṃ vyākhyāsyāmaḥ ||<anchor 
 +                            n="SS.3.2.1-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.1" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.1-n1">Witness N omits 
 +                                    <foreign>śārīraṃ</foreign>, which offers a clearer 
 +                                syntax. Note that the 1931 and 1938 editions of the 
 +                                vulgate text offer two different solutions to the awkward 
 +                                phrase.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.3</label> 
 +                         vāta<pc> </pc>pitta<pc> </pc>śleṣma<anchor n="SS.3.2.3-n1" 
 +                            /><pc> </pc>śoṇita<pc> </pc>kuṇapa<pc> </pc>granthi<pc 
 +                            > </pc>pūti<pc> </pc>pūya<pc> </pc>kṣīṇa<pc 
 +                            > </pc>mūtra<pc> </pc>purīṣa<pc> </pc>retāṃsi prajotpādaneṣv 
 +                        asamarthāni bhavanti | </l> 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.3" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.3-n1">The 1931 and 1938 editions of the 
 +                                SS by Ācārya have different readings at this point. 
 +                                    <foreign>śonita</foreign> is included in the 1931 
 +                                edition but omitted in the 1938 edition. There also seems 
 +                                to be some textual confusion between 
 +                                    <foreign>granthi</foreign> and 
 +                                    <foreign>gandhi</foreign> in the next passage.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.4"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.4</label> 
 +                         teṣu vātavarṇṇavedanaṃ vātena | pittavarṇṇavedanaṃ pittena | 
 +                        śleṣmavarṇṇavedanaṃ śleṣmaṇā | śoṇitavarṇṇam pittavedanaṃ śoṇitena 
 +                        | kuṇapañ ca raktena | granthibhūtaṃ śleṣmavātābhyāṃ | 
 +                        pūtipūyanibhaṃ pittaśoṇitābhyāṃ | kṣīṇaśukraṃ pittamārutābhyāṃ | 
 +                        mūtrapurīṣagandhi sannipātena | teṣu kuṇapa<pc 
 +                            > </pc>granthi<pc> </pc>pūti<pc> </pc>pūya<pc> </pc>retasaḥ 
 +                        kṛcchrasādhyāḥ | mūtrapurīṣaretasas tv asādhyā iti | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.5"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.5</label> 
 +                         ārttavam api tribhir ddoṣaiḥ śoṇitacaturthaih pṛthak dvandvais 
 +                        tribhiḥ samastaiś copasṛṣṭam abījan bhavati | tad api 
 +                        doṣavarṇṇavedanābhir vvijñeyaṃ | teṣu kuṇapagranthi<pc 
 +                            > </pc>pūtipūya<pc> </pc>prakāśan tad asādhyaṃ sādhyam anyac 
 +                        ceti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.6"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.6</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         teṣv ādyāñ śukradoṣāṃs trīn snehasvedādibhir jjayet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kriyāviśeṣair mmatimān tathaivottaravastibhiḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.6.1"> 
 +                        <label>6.1</label> 
 +                         tatra vātātmake retasi bilvavidārīkṣīram āsthāpanam | 
 +                            madhūka<pc> </pc>rāsnā<pc> </pc>devadāru<pc 
 +                            > </pc>sarala<pc> </pc>vipakvan tailan tad uttaravastiṣu 
 +                        vidadhyāt || dāḍima<pc> </pc>mātuluṅga<pc> </pc>phala<pc 
 +                            > </pc>saindhava<pc> </pc>kṣāra<pc 
 +                            > </pc>vasukavasira<pc> </pc>siddhaṃ sarppiḥ pāyayet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.6.2"> 
 +                        <label>3.2.6.2</label> 
 +                         pittātmake retasi payasyāśrīparṇṇīmadhukavipakvaṃ kṣīram 
 +                        āsthāpanaṃ | sarjjadhavakalkaṃ yonyā dhārayet | madhukavipakvaṃ 
 +                        tailam anuvāsanaṃ | tad evottaravastiñ ca vidadhyāt | 
 +                            kāṇḍekṣu<pc> </pc>śvadaṃṣtrā<pc> </pc>guḍūcī<pc 
 +                            > </pc>madhuparṇṇī<pc> </pc>bhṛṅga<pc 
 +                            > </pc>pañcamūla<pc> </pc>siddhaṃ sarppiḥ pāyayet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.6.3"> 
 +                        <label>3.2.6.3</label> 
 +                         śleṣmātmake retasi rājavṛkṣakaṣāyam āsthāpanaṃ | 
 +                        pippalīviḍaṃgamadhuvipakvan tailam anuvāsanan | tad evottaravastiñ 
 +                        ca vidadhyāt | pāṣaṇabheda<pc> </pc>kāśmaryāmalaka<pc 
 +                            > </pc>pippalī<pc> </pc>vasuka<pc> </pc>vasira<pc 
 +                        > </pc>siddhaṃ ghṛtam prayacchet pānārthaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.7"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.7</label> 
 +                         bhavanti cātra ślokāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         pāyayen manujaṃ sarpir bhiṣak śoṇita<pc> </pc>retasi | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dhātakīpuṣpakhadira<pc> </pc>dāḍimārjjuna<pc> </pc>sādhitam || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.8"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.8</label> 
 +                         kuṇapākhye pibet sarppiḥ śālasārādisādhitaṃ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         granthibhūte 'śmabhiḥ siddhaṃ pālāśe cāpi bhasmani || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.9"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.9</label> 
 +                         parūṣakavaṭādibhyām pūyābhe cāpi sādhitam || 
 +                        <caesura/> 
 +                         prāguktaṃ vakṣyate yac ca tat kāryaṃ kṣīṇaretasi || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10ab"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.10</label> 
 +                         viṭprabhe pāyayet sarppiś citrakośīrahiṅgubhiḥ |<anchor 
 +                            n="SS.3.2.10-n-1"/></l> 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10cd"/> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.10ab" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.10ab-n1"> The vulgate and Nepalese 
 +                                texts diverge again this point. The vulgate adds a 
 +                                half-śloka <foreign>snigdhaṃ vāntaṃ ...</foreign> that is 
 +                                not present in the Nepalese version. The Nepalese version 
 +                                then has about eleven passages that are absent in the 
 +                                vulgate. The vulgate's verses 3.2.11cd and 3.2.12ab then 
 +                                appear as a single verse after 3.2.32. </item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.1"> 
 +                        <label>3.2.10.1</label> 
 +                         snehādīnāṃ kramaṃ kuryāt ṣaṭsv eteṣu paṇḍitaḥ ||<anchor 
 +                            n="SS.3.2.10.1-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.10.1" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.10.1-n1">Although not printed in the 
 +                                vulgate editions, the editor Y. T. Ācārya noted that words 
 +                                to this effect were present in some sources (1931 ed., p. 
 +                                290, note 2; 1938 ed., p. 345, note 3).</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.2"> 
 +                        <label>3.2.10.2</label> 
 +                         asevanāc ciraṃ strīṇāṃ kriyāyogāt tathaiva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kaṣāyakaṭutiktānāṃ dravyāṇām atisevanāt || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.3"> 
 +                        <label>3.2.10.3</label> 
 +                         tathāmlaṃ lavaṇaṃ rūkṣaṃ śuktaṃ paryuṣitan tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vegāghātāc ca yonīnāṃ gamanāc ca praduṣyati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.4"> 
 +                        <label>3.2.10.4</label> 
 +                         tathārttavadoṣe ca snehādikarmam upadiśet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yathaivoktan tathaivottaravastiñ ca vidadhyāt | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.5"> 
 +                        <label>3.2.10.5</label> 
 +                         tatrāśaṇavātātmake bhaṅgābhadradārukāśmaryaphalasiddhaṃ ghṛtam 
 +                        pāyayet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         payasyā kāśmarya<pc> </pc>phala<pc> </pc>kṣīra<pc 
 +                            > </pc>vidārī<pc> </pc>kṣīrodaka<pc> </pc>siddhaṃ vā 
 +                        kṛsarapāyasapiṇḍaṃ yonyān dhārayet | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.6"> 
 +                        <label>3.2.10.6</label> 
 +                         madhukamuṅgaparṇṇīkaṣāyam ācamanaṃ pittātmake cārttave | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.7"> 
 +                        <label>3.2.10.7</label> 
 +                         kākolīkṣīravidārīkvāthaṃ śarkkarāyuktam pāyayet | 
 +                        madhūkapuṣpakāśmaryaphalakvātham phānitayuktam vā 
 +                        candanapayasyākalkaṃ yonyān dhārayet | nimbagairikakaṣāyam 
 +                        ācamanaṃ || śleṣmātmake bhadraśriyakaṭukarohiṇīkaṣāyam pāyayet | 
 +                        kṣīravṛkṣapravālakalkam vā | tindukakapithaśalāṭucūrṇṇam vā 
 +                        kṣaudreṇa lehayet | sarjjadhavakalkaṃ yonyān dhārayet | 
 +                        lodhratindukakaṣāyam ācamanaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.8"> 
 +                        <label>3.2.10.8</label> 
 +                         granthibhūte śṛṅgaverapāṭhācūrṇṇayuktaṃ śvetasurasām prayacchet | 
 +                        kuṣṭhabhadradārukalkaṃ yonyān dhārayet | teṣām eva kaṣāyam 
 +                        ācamanaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.9"> 
 +                        <label>3.2.10.9</label> 
 +                         kuṇapākhye mañjiṣṭhābhadraśriyakaṣāyaṃ pāyayet || 
 +                        kuṭajaphalabhadraśriyacandanam vā śarkkarāyuktaṃ || pūyābhe vā tad 
 +                        eva prayacchet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.10"> 
 +                        <label>3.2.10.10</label> 
 +                         khadirārjjunakalkaṃ yonyāṃ hārayet | tayor eva kaṣāyam ācamanaṃ 
 +                        || krimijāte vidañgapāribhadrakamañjiṣṭhākaṣāyam pāyayet | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.10.11"> 
 +                        <label>3.2.10.11</label> 
 +                         kṣaudrayuktaṃ surāṣṭāṣṭrārocanākalkam bhadraśriyakalkaṃ yonyān 
 +                        dhāryet | tayor eva kaṣāyam ācamanam bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.12cd"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.12cd</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         vidhim uttaravastyantaṃ kuryād ārtavaśuddhaye | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.13ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.13cd"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.13cd</label> 
 +                         kuryāt kalkam picūṃś cāpi pathyāny ācamanāni ca || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.14cd"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.14cd</label> 
 +                         durggandhapūtisaṃkāśe majjābhe vāpi śoṇite | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.15ab"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.15</label> 
 +                         pibed bhadraśriyakvāthañ candanakvātham eva vā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.14ab"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.14ab</label> 
 +                         granthibhūte pibet pāṭhāṃ tryūṣaṇaṃ vṛkṣakāṇi ca | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.14.1"> 
 +                        <label>3.2.14.1</label> 
 +                         kṣāranāgarahiṃgūnān niḥkvāthaṃ surasām pibet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.16"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.24"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.24</label> 
 +                         evam aduṣṭaśukraḥ śuddhārtavā || <anchor n="SS.3.2.2-24"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.24" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.24-n1">We emend against all the 
 +                                manuscript witnesses. MS H adds a Newa comma after ṛtau in 
 +                                the next section, suggesting that the scribe thought that 
 +                                was the start of a new section of text.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.25"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.25</label> 
 +                         ṛtau prathama<pc> </pc>divasāt prabhṛti brahmacāriṇī 
 +                            snānānulepanālaṅkāra<pc> </pc>vilekhana<pc> </pc>virahitā 
 +                            divāsvapnāñjanāśru<pc> </pc>pātābhyaṅga<pc 
 +                            > </pc>nakha<pc> </pc>cchedana<pc> </pc>pradhāvana<pc 
 +                            > </pc>hasana<pc> </pc>kathanātiśabda<pc> </pc>śravaṇāyāsam 
 +                        pariharet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kiṃ kāraṇaṃ | divā svapatyā badhiraḥ | añjanād andhaḥ | rodanād 
 +                        vikṛtadṛṣṭiḥ | snānānulepanād duḥśīlaḥ | tailābhyaṅgāt kuṣṭhī | 
 +                        nakhāvakarttanāt kunakhaḥ | pralepanāt khalatiḥ | 
 +                        mārutāyāsasevanād unmatto garbhbho bhavatīty evam etān<anchor 
 +                            n="SS.3.2.25-n1"/> pariharet || 
 +                        <caesura/> 
 +                         darbha<pc> </pc>saṃstaraṇa<pc> </pc>śāyinīṃ karatala<pc 
 +                            > </pc>śarāva<pc> </pc>parṇṇānām anyatama<pc> </pc>bhojinīṃ 
 +                        haviṣyaṃ tryahaṃ bharttā rakṣet | tataḥ śuddhasnātān tu caturthyām 
 +                            anāhata<pc> </pc>vastravāsinīm alaṅkṛtāṃ 
 +                            kṛtamaṅgalasvasti<pc> </pc>vācanām bharttāran darśayed | 
 +                        <caesura/> 
 +                         api tat kasya hetoḥ || </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.25" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.25-n1"> We emend from 
 +                                    <foreign>etām</foreign> to the vulgate'
 +                                    <foreign>etān</foreign> for sense.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.26"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.26</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         pūrvvam paśyed ṛtusnātā yādṛśan naram aṅganā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tādṛśañ janayet putram bharttāran darśayet tataḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.27"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.27</label> 
 +                         tato vidheyaṃ putrīyam upādhyāyaḥ samācaret | 
 +                        <caesura/> 
 +                         karmānte ca kramaṃ hy etam avekṣyeta vicakṣaṇaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.28"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.28</label> 
 +                         tato 'parāhṇe pumān sarppiḥkṣīrābhyāṃ śālyodanam abhiprāśya māsaṃ 
 +                        brahmacārī tailamāṣottāhārān nārīm upagacched rātrau sāmabhir 
 +                        abhiviśvāsya vikalpyam evaṃ caturthyāṃ ṣāṣṭhyām aṣṭamyān daśamyāṃ 
 +                        dvādaśyāñ copeyād |<anchor n="SS.3.2.28-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.28" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.31-n1">Witness N inserts a misplaced 
 +                                folio at this point, image A 1267_11_67.jpg, covering 
 +                                SS.3.2.22bis, 23, 33, 34, 35, 30.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <!--    Witness N inserts a misplaced folio at this point, image A 1267_11_67.jpg, covering SS.3.2.22bis, 23, 33, 34, 35, 30.--> 
 + 
 + 
 +                    <!-- 29, 30 and most of 31 missing  --> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.29"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.30"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.31"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.31.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.31.1</label> 
 +                         ataḥ paraṃ<anchor n="SS.3.2.31.1-n1"/> māsād upeyāl | </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.31.1" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.31.1-n1">Witness H makes a saut du même 
 +                                au même from <foreign>ataḥ paraṃ</foreign> at the start of 
 +                                30 to the end of 31.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.32"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.32</label> 
 +                         labdhagarbhā<anchor n="SS.3.2.32-n1"/> teṣv evāhaḥsu 
 +                            lakṣmaṇā<pc> </pc>vaṭa<pc> </pc>śuṅgā<pc 
 +                            > </pc>sahadevā<pc> </pc>viśva<pc> </pc>devānām anyatamam 
 +                        abhiṣūyāt | trīṃś caturo vā bindūn dadyād dakṣiṇe nāsāpuṭe 
 +                        putrakāmāyai vāme strīkāmāyai na cainan niṣṭhīved iti || </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.32" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.32-n1">Witness N is faint and written 
 +                                close to the abraded top of the folio so that superscript 
 +                                vowels are uncertain. Witness H has a scribal correction 
 +                                of the vowel <foreign>i</foreign>. The reading adopted 
 +                                here, with a feminine sentence subject, is neither the 
 +                                Nepalese nor the vulgate and is almost certainly 
 +                                unoriginal. Without further evidence it is not possible to 
 +                                recover the oldest reading.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.11cd"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.32a</label> 
 +                         ślokāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.11cd</label> 
 +                         sphaṭikābhaṃ dravaṃ snigdhaṃ madhuram madhugandhi ca | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.12ab"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.12ab</label> 
 +                         śukram icchanti kecit tu kṣaudratailasamaprabham || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.17"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.17</label> 
 +                         śaśāsṛkpratimaṃ yat tu yad vā lākṣārasopamaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tad ārtavam praśansanti yac ca na virajyate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.18"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.18</label> 
 +                         tad evātiprasaṅgena pravṛttam anṛtāv api | 
 +                        <caesura/> 
 +                         asṛgdaram vijānīyād raktalakṣaṇalakṣitaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.19"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.19</label> 
 +                         asṛgdaraṃ bhavet sarvvan sāṅgamarddan savedanaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         atipravṛttau daurbbalyam bhramamūrcchā tam astṛṣā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.20"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.20</label> 
 +                         dāhaḥ pralāpaḥ pāṇḍutvan tandrā rogāś ca vātajāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         taruṇyā hitasevinyās tad alpopadravam bhavet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.21cd"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.21cd</label> 
 +                         doṣair āvṛtamārggatvād ārttavan naśyati striyāḥ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.22"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.22</label> 
 +                         tatra māṃsa<pc> </pc>kulatthāmla<pc> </pc>tilamāṣasurā hitāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         pāne mūtram udaśvic ca dadhiśuktañ ca bhojane | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.23"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.23</label> 
 +                         kṣīṇam prāgīritaṃ raktaṃ salakṣa-ṇacikitsitaṃ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         tathāpyasya vidhātavyam vidhānaṃ raktapittavat | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.33"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.33</label> 
 +                         dhruvañ caturṇṇāṃ sānnidhye garbhbhaḥ syād vidhipūrvvakaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         kṣettrabījodakatṛṇāṃ sāmagryād aṅkuro yathā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.34"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.34</label> 
 +                         evaṃ jātā rūpavanto mahāsattvāś cirāyuṣaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhavanty ṛṇapramoktāras saputrāḥ putriṇāṃ hitāḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.35"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.35</label> 
 +                         tatra tejodhātur varṇṇānām prabhavaḥ iti kṛtvā yadā garbhotpattāv 
 +                        apāndhātuprāyam āhāram bhavati tadā garbhbhasya gauratvaṃ |<anchor 
 +                            n="SS.3.2.35-n1"/> pṛthivīdhātuprāyaḥ kṛṣṇatvaṃ | 
 +                        pṛthivyākāśadhātuprāyaḥ śyāmatvaṃ | yādṛkvarṇṇam āhāram upasevate 
 +                        garbhbhiṇī tadvarṇṇaḥ prasavo bhavtīty eke bhāṣante | yathā 
 +                        kṛṣṇapītaśvetāsu bhūmiṣu sarppa<pc> </pc>vṛścika<pc 
 +                        > </pc>galagoḍikādayaḥ satvāḥ kṛṣṇapītaśvetā iti ||<anchor 
 +                            n="SS.3.2.35-n2"/> tatra dṛṣṭibhāgam apratipannan tejodhātur 
 +                        jjātyandhaṃ karoti | tad eva raktānugataṃ raktākṣaṃ | 
 +                        śleṣmānugataṃ śuklākṣaṃ | pittānugatam piṅgākṣaṃ | vātānugatam 
 +                        vikṛtākṣaṃ || </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.35" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.35-n1">Note the slightly unusual form 
 +                                    <foreign>apān-dhātu-prāyam</foreign> with the 
 +                                inflected genitive pl. of the first member of the compound 
 +                                (Whitney 1250e).</item> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.35-n2" 
 +                                    ><foreign>galagoṇḍikādayaḥ</foreign> in witness H is 
 +                                likely to be a variant pronunciation rather than a scribal 
 +                                error.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.35.1"> 
 +                        <label>3.2.35.1</label> 
 +                         bhavanti cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         viśuddhaḥ pavano yasya nayane pratipadyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jāyete nayane tasya nimne kṛṣṇe 'site tathā<anchor 
 +                            n="SS.3.2.35.1-n1"/> || </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.35.1" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.35.1-n1">Witness H appears to read 
 +                                    <foreign>jāyate</foreign> but we emend to the 
 +                                dual.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.35.2"> 
 +                        <label>3.2.35.2</label> 
 +                         pittaṃ kaphayutaṃ yasya nirmmalaṃ yāti locane | 
 +                        <caesura/> 
 +                         haripiṅglasamjñā vai jāyete tasya locane || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.35.3"> 
 +                        <label>3.2.35.3</label> 
 +                         vinirddhūtamalaḥ śleṣmā yadā vrajati locane | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tasya netre prakāśete śuklamaṇḍalamaṇḍale || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.35.4"> 
 +                        <label>3.2.35.4</label> 
 +                         raktaṅ kaphayutaṃ yasya yadā vrajati locane || 
 +                        <caesura/> 
 +                         kapotanīle nayane rakte vā jāyete nṛṇāṃ<anchor n="SS.3.2.35.4-n1" 
 +                        /> || </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.35.4" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.35.4-n1">Witness H appears to read 
 +                                    <foreign>jāyate</foreign> but we emend to the 
 +                                dual.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.36"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.36</label> 
 +                         ghṛtakumbho yathā hy agnim āśritaḥ pravilīyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         prasarpped ārttavan nāryāḥ puruṣasya samāgamāt || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.37"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.37</label> 
 +                         bīje tu vāyunā bhinne dvau jīvau kukṣim āgatau | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yamāv ity abhidhīyete dharmmetarapurā kṛtau || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.37.1"> 
 +                        <label>3.2.37.1</label> 
 +                         miśrībhāve yadā puṃso retas subahunirmmalaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadā prasūyate nārī garbhbhiṇī dārakadvayaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.37.2"> 
 +                        <label>3.2.37.2</label> 
 +                         miśrībhāve striyāś caiva bahuśukraṃ yadā bhavet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kanyādvayan tadā nārī sūyate nātra saṃśayaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.38"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.38</label> 
 +                         āsekyo nāma bhavati strīpuṃsor alpabījayoḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         sa śuklaṃ prāśya labhate dhvajocchrāyam asaṃśayaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.39"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.39</label> 
 +                         yaḥ pūtiyonau jāyeta sa saugandhikasaṃjñitaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         sa yoniśephasor ggandham āghrāya labhate balam || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.40"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.40</label> 
 +                         sve gude brahmacaryād yaḥ strīṣu svāsu pravartate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kumbhīkaḥ sa tu vijñeya īrṣyakaṃ śṛṇu cāparaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.41"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.41</label> 
 +                         dṛṣṭvā vyavāyam anyeṣāṃ vyavāyāya pravarttate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         īrṣyakaḥ sa tu vijñeyaḥ ṣaṇḍhakaṃ śṛṇu pañcamaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.42"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.42</label> 
 +                         kaumāryāṃ yas tv ṛtau mohād aṅganeva pravartate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tatra strīceṣṭitākāro jāyate ṣaṇḍhasaṃjñakaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.43"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.43</label> 
 +                         ṛtau puruṣavac cāpi yadi yoṣit prapadyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tatra kanyā yadi bhavet sā bhaven naraceṣṭitā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.44"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.44</label> 
 +                         āsekyaś ca sugandhī ca kumbhīkaś cerṣyakas tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         saśukrakās tv amī jñeyā hy aśukraḥ ṣaṇḍhasaṃjñakaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.45"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.45</label> 
 +                         anayor vviprakṛtyā tu teṣāṃ śukravahā sirā || 
 +                        <caesura/> 
 +                         harṣāt sphuṭatvam āyāti dhvajocchrāyan tato bhavet ||<anchor 
 +                            n="SS.3.2.45-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.45" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.45-n1">We emend H's reading 
 +                                    <foreign>āyānti</foreign> to the singular. There are 
 +                                two semen-carrying vessels in the 
 +                                    <title>Suśrutasaṃhitā</title>'s anatomical theory 
 +                                (śārīrasthāna 9.12), not many.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.46"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.46</label> 
 +                         ākārācāracintābhir yādṛśībhiḥ samanvitau | 
 +                        <caesura/> 
 +                         strīpuṃsau tu bhaveyātāṃ tayor ggarbbho 'pi tādṛśaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.47"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.47</label> 
 +                         yadā tu nārī nārī ca maithunāyopakalpataḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         muñcataḥ śukram anyonyam anasthis tatra jāyate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.48"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.49"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.50"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.50</label> 
 +                         sarppa<pc> </pc>vṛścika<pc> </pc>kuṣmāṇḍa<pc> </pc>vikṛtākṛtayas 
 +                        tu te | 
 +                        <caesura/> 
 +                         garbhbhā evamvidhāś cānye jñeyāḥ pāpakṛto bhṛśaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.51"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.51</label> 
 +                         garbhbho vātaprakopeṇa dauhṛdena vimānitaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhavet kubjo 'thavā kūniḥ paṅgur mmūko 'tha mirmmiṇaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.52"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.52</label> 
 +                         mātāpitror anācārād aśubhaiś ca purākṛtaiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vātādīnām prakopeṇa garbhbho vaikṛtam āpnuyāt || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.53"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.53</label> 
 +                         malālpatvād ayogāc ca vāyoḥ pakvāśayasya ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vātamūtrapurīṣāṇi na garbhbhasthaḥ karoti ha || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.54"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.54</label> 
 +                         jarāyunā mukhe cchanne kaṇṭhe ca kaphaveṣṭite | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vāyor ggatinirodhāc ca na garbhbhasthaḥ praroditi || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.55"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.55</label> 
 +                         niśvāsocchvāsa<pc> </pc>saṃkṣobha<pc> </pc>svapnāṅ garbhbho 'tha 
 +                        gacchati | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mātur nniḥśvasitocchvāsasaṃkṣobhasvapnasaṃbhavān || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.56"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.56</label> 
 +                         sanniveśaḥ śarīrāṇāṃ dantānāṃ patanodbhavau | 
 +                        <caesura/> 
 +                         taleṣv asaṃbhavo yac ca romnām etat svabhāvataḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.57"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.2.57</label> 
 +                         bhāvitāḥ pūrvvadeheṣu satataṃ śāstrabuddhayaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhavanti sattva<pc> </pc>bahulāḥ pūrvvajātismarā narāḥ || <anchor 
 +                            n="SS.3.2.57-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.2.57" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.2.57-n1">Witness H has a strange conjunct 
 +                                consonant after <foreign>bhavanti</foreign>, followed by 
 +                                    <foreign>na</foreign>. The whole looks like 
 +                                    <foreign>sttāna</foreign>, which is not visually 
 +                                similar to <foreign>sattva</foreign>. We have followed 
 +                                witness L, which at least make good sense.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.2.58"/> 
 + 
 +                    <p xml:id="SS.3.2.trailer">iti śārīraṃ dvitīyo 'dhyāyaḥ || ||</p> 
 + 
 +                </div> 
 + 
 +                <div n="3" type="adhyāya"> 
 + 
 +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 3]</head> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.1</label> 
 +                         athāto garbbhāvakrāntiṃ śārīraṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.3</label> 
 +                         saumyaṃ śukram ārttavam āgneyam itareṣām apy atra bhūtānāṃ 
 +                        sānnidhyam asty aṇunā viśeṣeṇa parasparopakārāt 
 +                        parasparānupraveśāc ca || <anchor n="SS.3.3.3-n1"/> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.3.3" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.3.3-n1">The dental <foreign>na</foreign> 
 +                                in <foreign>anunā</foreign> is very clear, but we have to 
 +                                emend to the retroflex for grammar and sense. If other 
 +                                manuscripts are discovered that read 
 +                                    <foreign>amunā</foreign>, the meaning of this passage 
 +                                would need to be revised.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.4"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.4</label> 
 +                         tatra dampatyoḥ samprayoge tejaḥ śarīrād vāyus samīrayati | tatra 
 +                            tejonila<pc> </pc>sannipātāc chukraṃ cyutaṃ yonim 
 +                        abhiprapadyate | saṃsṛjyate cārttavena | tato 'gnīṣomasaṃyogāt 
 +                        saṃsṛjyamāno garbbhāśayam anuprapadyate | kṣettrajñaś cetayitā 
 +                        spraṣṭā ghrātā draṣṭā śrotā rasayitā puruṣo gantā sākṣī dhātā 
 +                        vaktā yaḥ ko 'sāv ādya āyur ity evam ādibhiḥ paryāyavācakair 
 +                        nnāmabhir abhidhīyate | daivasaṃyogād akṣayo 'vyayo 'cintyo 
 +                        bhūtātmā satvarajastamobhir ddevāsurair aparaiś ca saha bhāvair 
 +                        vvāyunā preryamāṇo garbbhāśayam anupraviśati || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.5"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.5</label> 
 +                         tatra śukrabāhulyāt pumān ārttavabāhulyāt strī sāmyād ubhayor 
 +                        napuṃsakaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.6ab"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.6ab</label> 
 +                         tatra ṛtudvādaśarātraṃ bhavati |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.6.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.6.1</label> 
 +                         tatra prathame divase ṛtumatyāṃ maithunagamanam anāyuṣyam puṃso 
 +                        bhavati |<anchor n="SS.3.3.6.1-n1"/> yac ca tatrādhīyate garbbhaḥ 
 +                        saprasavato vipadyate | †dvitīye <damage extent="4" unit="char" 
 +                        />gṛhe vipadyate† | tṛtīye 'py evam asampūrṇṇo 'ṅgo 'lpāyuś ca 
 +                        bhavati | tasmāt trirātram pariharet | na ca pravarttati 
 +                        raktabījaṃ pradiṣṭaṃ guṇakaraṃ bhavati | yathā nadyām 
 +                            †pratisrotasi<damage extent="4" unit="char"/>ci†dravyaṃ 
 +                        pratikṣiptaṃ na pratinivarttate | tadvad bījaṃ draṣṭavyan | tasmāt 
 +                        trirātran niyamavantīm pariharet | tatra ṛtudvādaśarātran 
 +                        dṛṣṭvānārttavā bhavati || </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.3.6.1" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Notes"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.5.6.1-n1"><foreign>puṃso</foreign> (m.) 
 +                                    <foreign>bhavati</foreign> needs to be read as a 
 +                                separate sentence because of the gender difference with 
 +                                    <foreign>anāyuṣyam</foreign> (n.).</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.6cd"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.6cd</label> 
 +                         adṛṣṭārttavās tā eke bhāṣante || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.9"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.9</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         dine vyatīte niyamaṃ saṃkucaty ambujaṃ yathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         ṛtau vyatīte nāryās tu yoniḥ saṃkucatis tathā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.7"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.7</label> 
 +                         pīnaprasannavadanām praklinnātmamukhadvijāṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         narakāmām priyakathāṃ srastakukṣyakṣimūrddhajām || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.8"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.8</label> 
 +                         sphuradbhujakucaśroṇinābhyūru<pc> </pc>jaghana<pc> </pc>sphicāṃ 
 +                        || 
 +                        <caesura/> 
 +                         harṣautsukyaparāṃś caiva vidyād ṛtumatīṃ striyam || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.10"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.10</label> 
 +                         māsenopacitaṃ kāle dhamanībhyāṃ yad āgataṃ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         īṣatkṛṣṇam vigandhañ ca vāyur yonimukhan nayet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.11"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.11</label> 
 +                         tad varṣād dvādaśāt kāle varttamānam asṛk punaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jarāpakvaśarīrāṇām pañcāśād vinivarttate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.12"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.12</label> 
 +                         yugmeṣu tu pumān prokto divaseṣv anyathābalā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         puṣpakāle śucis tasmād apatyārthī striyaṃ vrajet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.13"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.13</label> 
 +                         tatra sadyo<pc> </pc>gṛhītagarbbhāyāḥ śramo glāniḥ pipāsā 
 +                            sakthi<pc> </pc>sadanam āṭopaḥ śukraśoṇitayor anubandhaḥ 
 +                        kharasphuraṇaṃ yonyāḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.14ab"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.14ab</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         stanayoḥ kṛṣṇamukhatā romarājyudgamas tathā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.15ab"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.15cd"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.14cd</label> 
 +                         prasekaḥ sadanañ cāpi garbbhiṇyā liṃgam ucyate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.16"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.16</label> 
 +                         tataḥ prabhṛty eva ca vyavāyaṃ vyāyāmam atikarśanaṃ divāsvapnaṃ 
 +                        rātrijāgaraṇaṃ śokaṃ yānārohaṇam bhayam utkaṭakāsanañ caikāntataḥ 
 +                        snehādikramaṃ śoṇitamokṣaṇañ cākāle na seveta |<anchor 
 +                            n="SS.3.3.16-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.3.16" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.3.16-n1">We emend 
 +                                    <foreign>atikarṣaṇaṃ</foreign> in witness H for sense 
 +                                and because of the instability of <foreign>ṣa</foreign> 
 +                                and <foreign>ṇa</foreign> in H.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.17"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.18"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.18</label> 
 +                         tatra prathame māse kalalañ jāyate || 
 +                        <caesura/> 
 +                         dvitīye śoṇitoṣṇānilaiḥ pacyamāno mahābhūtānāṃ saṃjāto ghanañ 
 +                        jāyate | granthir yadi pumān | strī cet peśī | napuṃsakaṃ ced 
 +                        arbbudam bhavati || 
 +                        <caesura/> 
 +                         tṛtīye hastapādaśirasām pañca piṭakā abhinirvarttante | 
 +                        sarvvāṅgapratyaṅgavibhāgaś ca sūkṣmo bhavati || 
 +                        <caesura/> 
 +                         caturthe sarvvāṅgapratyaṅgavibhāgaś ca pravyakto bhavati || 
 +                        <caesura/> 
 +                         pañcame sarvvāṅgapratyaṅgavibhāgaś ca pravyaktataro bhavati | 
 +                        garbbhahṛdapravyaktibhāvāc cetanādhātur abhivyakto <anchor 
 +                            n="SS.3.3.18-n1"/> | kasmāt | tatsthānatvād | garbbhaś 
 +                        caturthe māse abhiprāyam indriyārtheṣu karoti |<anchor 
 +                            n="SS.3.3.18-n2"/> dvihṛdayā ca nārī bhavati nimittāny 
 +                        ācakṣate | dvauhṛdayavimānanāt kubjakūniṃ ṣaṇḍam vāmanavikṛtākṣam 
 +                        anakṣam vā nārī sutañ janayati | tasmāt sā yad icchet tat tasmai 
 +                        dāpayet | labdhadauhṛdā hi vīryavantaṃ cirāyuṣañ janayati || </l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.3.18" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.3.18-n1">We emend H's reading 
 +                                    <foreign>abhivyakte</foreign> to 
 +                                    <foreign>abhivyakto</foreign> for sense and following 
 +                                the vulgate. MS H, our only witness to the Nepalese 
 +                                version at this point, is badly damaged here and while it 
 +                                looks as if the akṣara is <foreign>kte</foreign>, it is 
 +                                just possible that a vertical line after the character has 
 +                                been destroyed. The damaged portion may have supported the 
 +                                word <foreign>bhavati</foreign></item> 
 +                            <item corresp="#SS.3.3.18-n2">Note the absence of sandhi 
 +                                between <foreign>māse</foreign> and 
 +                                    <foreign>abhiprāyam</foreign>.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.19"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.19</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         indriyārthāṃs tu yān yāṃ sā bhoktum icchati garbbhiṇī | 
 +                        <caesura/> 
 +                         garbbhābādhabhayāt tāṃs tām bhiṣag āhṛtya dāpayet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.20"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.20</label> 
 +                         samprāptadauhṛdā putram prajāyeta guṇānvitaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         alabdhadauhṛdā garbbhe labhate cātmani vā bhayam ||<anchor 
 +                            n="SS.3.3.20-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.3.20" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.3.20-n1">We emend to the feminine 
 +                                    <foreign>samprāptadauhṛdā</foreign> for sense and 
 +                                because of symmetry with the second half of the 
 +                                verse.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.21"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.21</label> 
 +                         yeṣu yeṣv indriyārtheṣu dauhṛde yā vimānitā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         prajāyeta sutaṃ sārttin tasmin tasmin tathendriye || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.22"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.22</label> 
 +                         rājasandarśane yasyā dauhṛdañ jāyate striyāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         arthavantam mahābhāgaṃ kumāraṃ sā prasūyate ||<anchor 
 +                            n="SS.3.3.22-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.3.22" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Emendation"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.3.22-n1">We emend to 
 +                                    <foreign>rāja-</foreign> and 
 +                                    <foreign>striyāḥ</foreign> for sense, following the 
 +                                vulgate.</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.23"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.23</label> 
 +                        dukūlapaṭṭa<pc> </pc>kauṣeya<pc> </pc>bhūṣaṇādiṣu dauhṛdā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         alaṅkāraiṣiṇam putraṃ lalitaṃ sā prasūyate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.24"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.24</label> 
 +                         āśrame saṃyatātmānaṃ dharmmaśīlaṃ prajāyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         devatāpratimāyāṃ tu prasūte harṣadopamam || 
 +                        <caesura/> 
 +                         darśane vyāḍajātīnāṃ hiṃsāśīlaṃ prajāyate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.25"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.25</label> 
 +                         godhāmāṃsāśinīputraṃ suṣupsurmmāraṇātmakaṃ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         gavāṃ māṃsena balinaṃ sarvvakleśasahaṃ sutaṃ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.26"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.26</label> 
 +                         māhiṣe daurhṛdāc chūraṃ raktākṣaṃ lomaśaṃ sutaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.27"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.28"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.28</label> 
 +                         ato bhukteṣu yā nārīmabhi<sic ana="dhdhā">dhyā</sic>yati 
 +                        daurhṛdam | 
 +                        <caesura/> 
 +                         || śarīrāhāraśīlaiḥ sā samānañ janayiṣyati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.29"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.29</label> 
 +                         karmmaṇā coditañjantor bbhavitavyam punar bbhavet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yathā tathā daivayogād daurhṛdañ janayed dhṛdi || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.30"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.30</label> 
 +                         pañcame manaḥpratibuddhataram bhavati || ṣaṣṭhe buddhiḥ saptame 
 +                        sarvvapravyaktaṃ śarīraṃ || aṣṭame sthirībhavaty ojas tatra jāto 
 +                        na jīvati || nairṛtabhāgadheyatvāt tato balim mānsodanaṃ 
 +                        bhāgadheyan tasmai dāpayet || navamadaśamaikādaśadvādaśānām 
 +                        anyatamasmiñ jāyate | atho 'nyathāvikārī bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.31"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.31</label> 
 +                         mātus tu khalu rasavahāyānnābhyāṃ garbbhanāḍī pratibaddhā bhavati 
 +                        | māturāhārarasavīryam abhyavaharati || tenopasnehenābhivṛddhir 
 +                        asya bhavati | asañjātāṅgavibhāgam api 
 +                        niḥṣekānprabhṛtisarvvaśarīrānusāriṇīnāṃ rasavahānāṃ tiryaggatīnān 
 +                        dhamanīnām upasnehena jīvayati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.32"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.32</label> 
 +                         garbbhasya khalu sambhavataḥ || pūrvvaṃ śiraḥ sambhavatīty āha 
 +                        śaunakas tanmūlatvāt | <unclear 
 +                            ana="pra(some unclear letters)ndri"/>yāṇāṃ hṛdayam iti 
 +                        kṛtavīryaḥ | buddher manasaś ca sthānaṃ nābhir iti pārāsaryas tato 
 +                        varddhate de<metamark cert="high" place="above" 
 +                            function="to_indicate_insertion_in_some_line_of_the_folio" 
 +                            >ra</metamark><sic 
 +                            ana="perhaps a mark over the letter ha is the visarga, thus making it haḥ" 
 +                            >ha</sic>dehinaḥ | prāṇaḥ pāṇipādam iti mārkkaṇḍeyas 
 +                        tanmūlatvāc ceṣṭāyāḥ | garbbhasya śarīram iti || subhūtigautamas 
 +                        tatra nibandhatvāt sarvvagātrasambhavasya tan tu na samyak 
 +                        sarvvāṇy aṅgapratyaṅgāni yugapat sambhavanti | kāle garbbhasya 
 +                        sūkṣmatvān nopalabhyante | vaṃśāṅkuravac cūtaphalavac ca | tad 
 +                        yathā cūtaphalevipakve keśa<metamark cert="high" 
 +                            ana="The mark here refers to the ra written above the first line, vertically above this mark." 
 +                            /><sic ana="This is the insertion of that ra in the content." 
 +                            >ra</sic>ramānsāsthimajjānaḥ pṛthak pṛthag dṛśyante 
 +                        kālaprakarṣāt tāny eva taruṇenopalabhyante || sūkṣmatvāt teṣāṃ 
 +                        sūkṣmāṇāṃ keśarādīnām pravyaktaṃ kālaḥ karoti | etenaiva 
 +                        vaṃśāṃkuro vyākhyātaḥ | evaṃ garbbhasya tāruṇye sarvveṣv 
 +                        aṅgapratyaṅgeṣu satsv api saukṣmyād anupalabdhis tāny eva 
 +                        kālaprakarṣāt pravyaktāni bhavanti | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.33"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.33</label> 
 +                         pūrvvottarakālayogo nāstīti kevalan tu saukṣmyān nābhivyajyante | 
 +                        yathākālaṃ pravyaktāni bhavanti | tatra 
 +                        pitṛjamātṛjarasajātmajasatvasātmyajāni śarīre lakṣaṇāni vakṣyāmaḥ 
 +                        || tatra keśasmaśrudantanakharomāsthiretaḥprabhṛtīni pitṛjāni || 
 +                        māṃsaśoṇitamedomajjāhṛnnābhiyakṛtplīhāntragudaprabhṛtīni mṛdūni 
 +                        mātṛjāni | śarīropacayo balavṛddhir vvarṇṇasthitihāniś ca rasajāni 
 +                        | indriyāṇi jñānam āyuḥ sukhaduḥkhādikaṃ cātmanaḥ satvajāny 
 +                        uttaratra vakṣyāmaḥ | vīryamārogyam balaṃ varṇṇo medhā ca 
 +                        sātmyajaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.34"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.34</label> 
 +                         tatra yasyādakṣiṇe stane prākpayaso darśanaṃ | 
 +                        dakṣiṇakukṣimahatvañ ca pūrvvadakṣiṇaṃ sakthi utkarṣayati | 
 +                        bāhulyāc ca punnāmadheyeṣu dravyeṣu daurhṛdam abhidhyāyati | 
 +                        svapne copalabhate padmotpalakumudāmrāmrātakādīni pun nāmany eva 
 +                        vā prasannamukhavarṇṇā ca bhavetāṃ brūyā<unclear>
 +                        pu</unclear>tram iyam prajanayiṣyatīti || tad viparyaye kanyāṃ || 
 +                        yasyāḥ pārśvadvayam avanatam purastān nirggatam udaraṃ 
 +                        prāgabhihitañ ca lakṣaṇan tasyāḥ | napuṃsakam iti vidyāt | yasyā 
 +                        madhye nimno droṇī prābhūtamu<sic 
 +                            ana="some letters illegible. Perhaps - da, etc."/>yugmaṃ 
 +                        prasūyata iti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.35"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.35</label> 
 +                         bhavati cātra || devatā brāhmaṇaparāḥ śucyo hitam itāśanāḥ | 
 +                        mahāguṇāḥ prasūyante viparītās tu nirgguṇāḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.3.36"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.3.36</label> 
 +                         aṅgapratyaṅganirvṛttiḥ svabhāvād evajāyate | 
 +                        aṃgapratyaṃganirvṛttā ye bhavanti guṇāguṇāḥ || te vai garbbhasya 
 +                        vijñeyā dharmmādharmmanimittajāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <p ana="3.3.trailer"> iti śārīratṛtīyo 'dhyāyaḥ || </p> 
 +                </div> 
 + 
 +                <div n="4" type="adhyāya"> 
 +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 4]</head> 
 + 
 + 
 +                    <note>The text of this adhyāya is a duplicate of NAK 5-333, waiting to 
 +                        be edited.</note> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.1</label> 
 +                         athāto garbhavyākaraṇaṃ śārīraṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.3</label> 
 +                        <label>1931 ed. śā.4.3</label> 
 +                         agnīṣomo vāyuḥ satvaṃ rajas tamaḥ | pañce<g ref="#broken-danda" 
 +                        />ndriyāṇi bhūtātmānaś ceti prāṇāḥ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.4"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.4</label> 
 +                         tasya khalu śukraśoṇitasyābhipacyamānasya kṣīrasyeva hi 
 +                        santānikāḥ saptatvaco bhavanti || tasāṃ prathamo vabhāsinī nāma yā 
 +                        sarvvavarṇṇān avabhāsayati | pañcavidhāñ ca cchāyām prakāśayati | 
 +                        sā vrīher aṣṭādaśabhāgapramāṇā | dvitīyā lohitā nāma 
 +                        ṣoḍaśabhāgapramāṇā | tṛtīyā śvetā dvādaśabhāgapramāṇā | carurthī 
 +                        tāmrāṣṭabhāgapramāṇā | pañcamī vedanī nāma pañcabhāgapramāṇā | 
 +                        ṣaṣṭhī rohiṇī nāma vrīhipramāṇā | saptamī śukradharā nāma 
 +                        vrīhidvayapramāṇā || yato vakṣyatyudare 
 +                        vrīhimukhenāṅgulamaṅguṣṭhodaramātram vāvagāhyeti</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.5"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.5</label> 
 +                         kalāḥ khalv api sapta sambhavanti dhātvāntarāśayamaryādāḥ || 
 +                        ślokau || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.6"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.6</label> 
 +                         yathā hi sāraḥ kāṣṭheṣu chidyamāneṣu dṛśyate | tathā hi dhātur 
 +                        mmāṃseṣu cchidyamāneṣu dṛśyate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.7"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.7</label> 
 +                         snāyubhiś ca praticchannāṃ santatāṃś ca jarāyuṇā | śleṣmaṇā 
 +                        veṣṭitām̐ś cāpi kalābhāgām vidur vvudhāḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.8"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.8</label> 
 +                         tāsaṃ prathamā māṃsadhārā nāma | tasyā 
 +                        māṃsasirāsnāyudhamanīsrotasān navanavapratāni bhavanti ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.9"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.9</label> 
 +                         bhavati || yathā viṣamṛṇālāni vivarddhante samantataḥ | bhūmau 
 +                        paṃkodakasthāni tathā mānse sirādayaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.10"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.10</label> 
 +                         dvitīyā raktadharā nāma mānsasyābhyantaratas tasyā śoṇitam 
 +                        viśeṣataḥ sirāsu ca yakṛtplīhnoś ca bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.11"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.11</label> 
 +                         || bha || vṛkṣādyathā hi prahatāt kṣīriṇaḥ kṣīram āmrayet | 
 +                        mānsādevaṃ kṣatāt kṣipraṃ śoṇitaṃ sampravartate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.12"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.12</label> 
 +                         tṛtīyā medodharā nāma medas tu khalu sarvvabhūtānām udareṣv 
 +                        asthiṣu ca mahatsu cāntarmmajjā ca bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.13"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.13</label> 
 +                         bha || sthūlāsthiṣu viśeṣeṇa majjā tv abhyantarāsritaḥ | 
 +                        athetareṣu sarvveṣu saraktaṃ meda ucyate ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.14"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.14</label> 
 +                         caturthī śleṣmadharā nāma yā <gap unit="akṣara" quantity="2" 
 +                            reason="illegible, due to smudging"/>sandhiṣu 
 +                        sarvvaprāṇapratām bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.15"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.15</label> 
 +                         bha || snehābhyakte yathā hy akṣe cakraṃ sādhu pravarttate | 
 +                        sandhayaḥ sādhu varttante saṃśliṣṭā śleṣmaṇā tathā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.16"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.16</label> 
 +                         pañcamī purīṣadharā nāma yā caturvvidham apy annamāmāśayāt 
 +                        pracyutam pakvāsayopasthitaṃ dhārayati | koṣṭham vibhajati 
 +                        pakvāsayasthā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.17"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.17</label> 
 +                         bha || yakṛtsamantāt koṣṭhañ ca tathāntrāṇi samāsritāḥ | 
 +                        uṇḍukaccham vibhajate malam maladharā<g ref="#jihvamuliya"/> kalāḥ 
 +                        || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.18"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.18</label> 
 +                         ṣaṣṭhī pittadharā nāma yā caturvvidham aśitapītakādita līḍham iti 
 +                        pacati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.19"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.19</label> 
 +                         bhavati cātra || aśitaṃ khāditaṃ pītaṃ līḍhaṃ yat koṣṭhagataṃ || 
 +                            tajjīryati<g ref="#broken-danda"/>yathākālaṃ śoṣitam 
 +                        pittatejasā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.20"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.20</label> 
 +                         saptamī śukradharā nāma yā sarvvaprāṇināṃ sarvvaśarīravyāpinī 
 +                        bhavati ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.21"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.21</label> 
 +                         bhavati cātra || yathā payasi sarppis tu guḍaś cekṣurase 'iti 
 +                        yathā | śarīreṣu tathā śukraṃ nṛṇām vidyādbhiṣagvaraḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.22"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.22</label> 
 +                         dvyaṅgule dakṣiṇe pārśve vastidvārasya cāpy avāddhu | mūtrasrotas 
 +                        tataḥ śukraṃ puruṣasya pravarttate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.23"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.24"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.24</label> 
 +                         gṛhītagarbbhāṇām ārttavavahānāṃ srotasāṃ vartmāṇy uparuddhāni 
 +                        garbheṇa bhavanti || tasmād gṛhītagarbbhāṇām ārttavaṃ na tu 
 +                        dṛśyate | tatas tad adhaḥ pratihatagatyūrddhvabhāgam upari 
 +                        copacīyamānam udare mucyate | śeṣaṃ corddhatarabhāgam āgatam 
 +                        payodharāv abhipratipadyete | tasmād garbbhiṇyaḥ 
 +                        pīnonnatapayodharā bhavanti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.25"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.25</label> 
 +                         yakṛtplīhānau śoṇitajau | śoṇitaphenaprabhavaḥ phupphusaḥ 
 +                        śoṇitakiṭṭaprabhavaḥ | uṇḍukaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.26"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.26</label> 
 +                         bhavati cātra || asṛjaḥ śleṣmaṇaś cāpi yaḥ prasādaḥ paro mataḥ | 
 +                        taṃ pacyamānaṃ pittena vātaś cāpy anudhāvati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.27"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.27</label> 
 +                         tato 'syāntrāṇi jāyante gude vastiś ca dehinaḥ | tatrāsya 
 +                        mathyamānasya dhāmyamānasya rugmavat || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.28"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.28</label> 
 +                         jantoḥ saṃjāyate jihvā yayā vedayate rasān || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.29"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.29</label> 
 +                        <label>1931 ed. śā.4.29</label> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.30"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.30</label> 
 +                        <label>1931 ed. śā.4.30</label> 
 +                    </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.31"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.31</label> 
 +                         śoṇitakaphaprasādajaṃ hṛdayaṃ | yadāsrayā hi dhamanyaḥ prāṇavahās 
 +                        tad viśeṣeṇa cetanāsthānam uktaṃ || tasmim̐stamasāvṛte 
 +                        sarvvaprāṇinaḥ svapanti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.32"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.33"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.33</label> 
 +                         nidrān tu vaiṣṇaṃ vīpāpmānam upadiśanti | sā svabhāvataḥ 
 +                        sarvvaprāṇino nispṛśati | tatra yadā saṃjñāvahāni srotānsi 
 +                        tamobhūyiṣṭhaḥ śleṣmā pratipadyate || tadā tāmasī nāma nidrā 
 +                        bhavatyanavabodhinī sā pralayakāle tamobhūyiṣṭhānāmahaḥsu ca 
 +                        niśāsu bhavati | rajobhūyiṣṭhā nāma nimittasatvabhūyiṣṭhānām 
 +                        ardharātre kṣīṇaśleṣmaṇām anilavahulānām mano bhighātāc ca 
 +                        vaikārikī || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.34"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.34</label> 
 +                         bhavanti cātra || hṛdayañ cetanāsthānaṃ muktaṃ suśruta dehinām | 
 +                        tamobhibhūte tasmiṃs tu nidrā viśati dehinaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.35"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.35</label> 
 +                         nidrāhetustamaḥ sattvaṃ bodhane heturucyate | svabhāva eva vā 
 +                        hetur ggarīyān parikīrtyate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.36"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.36</label> 
 +                         pūrvvadehānubhūtām̐s tu bhūtātmā svapiti prabhuḥ || rajoyukte<add 
 +                            place="top-margin"/>na manasā gṛhṇīte rthāṃ śubhāśubhāṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.37"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.37</label> 
 +                         karaṇānāṃ tu vaiguṇye tamasā bhipravarttate | asvapann api 
 +                        bhūtātmā prasupta iti cocyate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.38"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.38</label> 
 +                         sarvvarttuṣu ca divā<g ref="#broken-danda"/>svapnam pratiṣiddho 
 +                        'nyatra grīṣmāt | pratiṣiddheṣv api pratiṣiddho 
 +                        vālavṛddhakṣatakṣīṇamadyapītastrīyānavāhanādhvakarmmapariśrāntānām 
 +                        | abhuktavatāṃ medomārutakapharasakṣīṇānāṃ muhūrttam praśaṃsanti | 
 +                        rātrāv api khalu jāgaritavatāṃ jāgaraṇakālārddhan divāsvapet | 
 +                        vikṛtis tu divāsvapno nāma tatra svapatāmadharmmaḥ 
 +                        sarvvadoṣaprakopaś ca tat prakopāt kāsaś cāsapratiśyāyaśiro 
 +                        gauravāṅgamarddārocakāgnidaurvvalyāni bhavanti | rātrāv api khalu 
 +                        jāgaritavatāntanimittāsta eva doṣāḥ prādurbhavanti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.39"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.39</label> 
 +                         bhavanti cātra ślokāḥ || tasmān na jāgṛyād rātrau divā svapnañ ca 
 +                        varjjayet | jñātvā doṣakarāv etau vudhaḥ svapnam itaś caret mitaṃ 
 +                        || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.40"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.40</label> 
 +                         tathā hy aro<gap unit="akṣara" n="1" reason="smudged"/>ḥ sumanā 
 +                        valavarṇṇānvitā bhṛśaṃ | nātisthūlakṛṣaḥ śrīmān naro jīvet samā 
 +                        śataṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.56"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.56</label> 
 +                         mūrcchā pittatamaḥ prāyā rajaḥpittānilādbhramaḥ | 
 +                        tamovātakaphātandrā nidrā śleṣmatamobhavā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.41"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.42"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.42</label> 
 +                         nidrānāśonilāt pittātmanas tāpāt kṣayādapi | abhighātāc ca 
 +                        bhavati pratyanīkaiḥ sa śāmyati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.43"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.43</label> 
 +                        <label>1931 ed. śā.4.43</label> 
 +                         nidrānāśe 'bhyaṅgayogo mūrdhni tailaniṣevaṇam || 
 +                        gātrasyodvartanaṃ caiva hitaṃ saṃvāhanāni ca || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.44"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.44</label> 
 +                        <label>1931 ed. śā.4.44</label> 
 +                         śāligodhūmapiṣṭānnabhakṣyairaikṣavasaṃskṛtaiḥ || bhojanaṃ 
 +                        madhuraṃ snigdhaṃ kṣīramāṃsarasādibhiḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.45"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.45</label> 
 +                        <label>1931 ed. śā.4.45</label> 
 +                         rasairbileśayānāṃ ca viṣkirāṇāṃ tathaiva ca || 
 +                        drākṣāsitekṣudravyāṇām upayogo bhavenniśi || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.46"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.46</label> 
 +                        <label>1931 ed. śā.4.46</label> 
 +                         śayanāsanayānāni manojñāni mṛduni ca || nidrānāśe tu kurvīta 
 +                        tathā'nyānyapi buddhimān || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.47"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.47</label> 
 +                         nidrātiyoge vamanaṃ hitaṃ saṃśodhanāni ca | laṃghanaṃ raktamokṣaś 
 +                        ca manovyākulanāni ca || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.48"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.48</label> 
 +                         kaphamedovi<g ref="#broken-danda"/>ṣārttānāṃ rātrau jāgaraṇaṃ 
 +                        hitam | divāsvapnaś ca bhṛṭchūlahikkājīrṇṇātisāriṇāṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.49"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.49</label> 
 +                        <label>1931 ed. śā.4.49</label> 
 +                         indriyārtheṣv asamvittir jjṛmbhanaṃ gauravaṃ klamaḥ | 
 +                        nidrārttasyaiva yasyehā tasya tandrā vinirddiśet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.50"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.51"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.52"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.53"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.54"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.55"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.57"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.57</label> 
 +                         garbhasya khalu rasaguṇanimittātmā turāhāranimittā ca parivṛddhir 
 +                        bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.58"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.59"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.60"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.60</label> 
 +                         bhavati cātra || dṛṣṭiś ca romakūpāś ca vardhante na kadācana | 
 +                        dhruvāṇy etāni marttyānām iti dhanvantarer mmataṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.61"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.61</label> 
 +                         śarīre kṣīyamāṇe 'pi varddhate dvāv imau sadā | svabhāvam 
 +                        prakṛtiṅ kṛtvā nakhakeśāv iti sthitiḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.62"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.62</label> 
 +                         tisraḥ prakṛtayo bhavanti vātapittakaphanimittāḥ || <g 
 +                            ref="#newa-placeholder-mark"/></l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.63"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.63</label> 
 +                         śuklaśoṇitasaṃyoge yo doṣas tūtkaṭo bhavet | prakṛtir jjāyate 
 +                        tena tāsāṃ me lakṣaṇaṃ śṛṇu || <g ref="#newa-placeholder-mark" 
 +                        /></l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.64"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.64</label> 
 +                         tatra vāta prakṛtijāgarūkaḥ śītadveṣī durbhagas tenonāryo 
 +                        mastarogāndharvvaḥ | sphuṭitakaracaraṇau rūkṣālpakeśaḥ smaśruḥ 
 +                        kaṭhimakrodhī dantakhādī alpavalo 'lpāyuś ca bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.65"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.65</label> 
 +                         bhavati cātra || adhṛtiradṛḍhāsauhṛdayaḥ kṛtaghnaḥ kṛṣaparuṣo 
 +                        dhamanītataḥ pralāpī | drutagatiraṭano navasthitātmā nabhasi ca 
 +                        gacchati saṃbhrameṇa suptaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.66"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.66</label> 
 +                         avyavasthitamatiś calacitto mandadantadhanasañcayamitraḥ || 
 +                        kiñcid eva vilapaty anivaddhaṃ mārutaprakṛtireṣa manuṣyaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.67"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.68"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.68</label> 
 +                         pittaprakṛtis tu svedanaḥ śītasaho durggandhī pītaḥ kālo vā | 
 +                        śithilāṅgastāmranakhanayanatālujihvauṣṭapādapāṇitalo durbhago 
 +                        valīpalito sṛṣṭo vahubhuguṣṇadveṣī kṣiprakrodhaprasādaśīlo 
 +                        madhyamāyuś ca bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.69"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.69</label> 
 +                         bhavati cātra || medhāvī nipuṇamatir nnigṛhya vaktā tejasvī 
 +                        samitiṣu durnnivāravīryaḥ | suptaḥ saṃ kanakapalāśakarṇṇikārāṃ 
 +                        saṃpaśyed api ca hutāśavidyudulkāṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.70"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.70</label> 
 +                         na bhayāt praṇamet praṇateṣu mṛduḥ praṇateṣu ca sāṃvanadān aruciḥ 
 +                        | bhavatīha sadā vyathitāsyagatiḥ sa bhaved iha pittakṛtaprakṛtiḥ 
 +                        || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.71"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.72"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.72</label> 
 +                         śleṣmaprakṛtis tu dūrvvedīsvaranistriṃśārddrāriṣṭakaśarakāṇḍānām 
 +                        anyatamavarṇaḥ subhagaḥ priyadarśano madhurapriyaḥ | kṛtajño 
 +                        dhṛtimān sahiṣṇur alolupo valavāṃściragrāhī dṛḍhavairodīrghāyuś ca 
 +                        bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.73"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.73</label> 
 +                         snighdāṅgaḥ sthirasuvibhaktacārugātro lakṣmīvān 
 +                        jaladamṛdaṅgasiṃhaghoṣaḥ | suptaḥ san sakamalahaṃsacakravākān 
 +                        sampaśyed api ca jalāśrayān manojñāṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.74"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.75"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.75</label> 
 +                        <label>1931 ed. śā.4.75</label> 
 +                         dṛḍhaśāstramatiḥ sthiramitramanaḥ parigaṇya cirāc ca dadāti vahuḥ 
 +                        pariniṣṭatavākyapadaḥ satataṃ gurumānakaraś ca kaphaprakṛtiḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.76"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.77"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.77</label> 
 +                         dṛśyate prakṛtau rūpaṃ yadā doṣadvayasya tu || 
 +                        <caesura/> 
 +                         saṃsarggan tam vijānīyāt saṃsarggas trividhaś cayaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.78"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.78</label> 
 +                         prakopo vānyato bhāvo kṣayo vā nopajāyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         prakṛtīnāṃ svabhāvena jñāyante tu gatāyuṣaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.79"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.79</label> 
 +                         viṣajāto yathā kīṭo viṣeṇa na vipadyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadvat prakṛtibhir ddehas taj jātatvān na vādhate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.80"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.80</label> 
 +                         prakṛtir iha narāṇāṃ bhautikī kecid āhuḥ 
 +                        <caesura/> 
 +                         pavanadahanatoyaiḥ kīrttitās tās tu tisraḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sthiravipulaśarīraḥ pārthivaś cet kṣamāvān 
 +                        <caesura/> 
 +                         śucir atha cirajīvī nābhasaḥ khair mmahadbhiḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.81"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.81</label> 
 +                         śaucamāstikyam ābhyāso vedeṣu gurupūjanaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         priyātithitvamijyā ca vrahmakāyasya lakṣaṇam || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.82"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.82</label> 
 +                         sauryam ājñā mahābhāgyaṃ satataṃ śāstravuddhitā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhṛtyānāṃ bharaṇañ caiva māhendraṃ kāyalakṣaṇaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.83"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.83</label> 
 +                         sahiṣṇutatā śītasevā paiṅgākhyaṃ hari keśatā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         priyodakatvañ ca tathā vāruṇaṅ kāyalakṣaṇaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.84"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.84</label> 
 +                         madhyasthatā sahiṣṇutvam arthasyāgamasañcayau | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mahāprasavaśaktiś ca kauveraṃ kāyalakṣaṇam || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.85"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.85</label> 
 +                         gandhamālyapriyatvañ ca nṛtyavāditrakāmatā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vihāraśīlatā caiva gāndharvvaṅ kāyalakṣaṇam || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.86"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.86</label> 
 +                         prāptakārī dṛḍhotthāno dhrtimān smṛtimāñ chuciḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         rāgadveṣabhayājñānair vvirjjito yāmyasatvavān || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.87"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.87</label> 
 +                         vrahmacaryavratajapaṃ homādhyayanasevinaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jñānavijñānasampannam ṛṣisatvaṃ vidur naraṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.88"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.88</label> 
 +                         saptaite sātvikāḥ kāyā rajasās tu nibodha me | 
 +                        <caesura/> 
 +                         aiśvaryavantaṃ raudrañ ca śūraṃ caṇḍam asūyakaṃ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.89"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.89</label> 
 +                         ekāśinaṃ tvaupadhikam āsuraṃ satvamīdṛśaṃ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         ekāntagrāhitā raudryam asūyādharmma vākyatā | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.92"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.92</label> 
 +                         bhṛśamātmastavaś cāpi rākṣasaṃ kāyalakṣaṇaṃ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         utsṛṣṭācāratā raukṣṇyaṃ sāhasapriyatā tathā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.93"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.93</label> 
 +                         strīlau<g ref="#broken-danda"/>lupatvaṃ nairllajjyaṃ paiśāco 
 +                        guṇasaṃgrahaḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         tīkṣṇam āyāsavakulaṃ krodhanaṃ satvabhīrukaṃ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.90"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.90</label> 
 +                         vihārāhāra capalaṃ sarppasatvam vidur nnaraṃ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         asamvibhāgam alasan duḥśīlamasūcakam | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.94"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.94</label> 
 +                         laulupañ cāpy adātāraṃ pretasatvam vidur nnaram ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.91"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.91</label> 
 +                         prabuddhakāmām asevī vā jasrāsāhāra eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         amarṣaṇo navasthānaḥ śākunaṃ satvam ucyate || 
 +                        <caesura/> 
 +                         ṣaḍ ete rājasāḥ kāyās tāmasās tu nibodha me || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.95"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.95</label> 
 +                         durmmedhastvaṃ mandatā ca svapna maithunanityatā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         nirākaṣṇutā śūcā vijñeyāḥ pāśavā guṇāḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.96"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.96</label> 
 +                         anavasthitatā maurkhyaṃ bhīrutvaṃ toyakāmatā || 
 +                        <caesura/> 
 +                         parasparābhimarṣaś ca matsyasarvvātmakā guṇāḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.97"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.97</label> 
 +                         satvavudhāṅgahīnaḥ syād āhāre kevale rataḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         priyārthakāmarahitaḥ satva vānaspate sthitaḥ naraḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.98"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.98</label> 
 +                         ity ete trividhāḥ kāyāḥ proktā vairājasādayaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vijñāya kāyaprakṛtim anurūpāṃ kriyāṃ cared iti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.4.trailer"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.4.99</label> 
 +                         iti śārīraṃ caturtho dhyāyaḥ || </l> 
 +                </div> 
 + 
 + 
 +                <div n="5" type="adhyāya"> 
 + 
 +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 5]</head> 
 + 
 +                    <note>The text of this adhyāya is a duplicate of NAK 5-333, waiting to 
 +                        be edited.</note> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.1</label> 
 +                         athātaḥ śarīravyākaraṇaṃ śārīram vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.2"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.3</label> 
 +                         śukraśoṇitaṅ garbhāsayastham āmaprakṛtivikārasammūrcchito garbha 
 +                        ity ucyate || tad acetanāva<g ref="#newa-gap-filler"/>sthitam 
 +                        vāyur vvibhajate teja enam pacati | āpaḥ kledayati | pṛthivī 
 +                        saṃhanti | ākāśam vivarddhayati | evam vivarddhitaḥ sa yadā 
 +                        hastapādajihvāghrāṇavadanakarṇṇādibhir upetas tadā śarīram iti 
 +                        saṃjñāṃ labhate | tac ca ṣaḍ aṅgaṃ śākhāś catvāraḥ | madhyaṃ 
 +                        ṣaṣṭhaṃ śira iti || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.4"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.4</label> 
 +                         ataḥ param praty aṅgāni vakṣyante | 
 +                            mastakodarapṛṣṭhanābhilalāṭa<g ref="#newa-gap-filler" 
 +                        />nāsācivukagrīvā ity ete ekaikāḥ || karṇṇanetrabhrū vā ca 
 +                            sagaṇḍakakṣastanavaṃkṣyaṇavṛṣaṇapārśvasphik<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>jānukurpparavāhuprabhṛtayo dve dve 
 +                        viṃśatir aṅgulyaḥ srotānsi vakṣyante || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.5"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.5</label> 
 +                         ity etat praty aṅgavibhāgam uktaṃ tvayābhihitāḥ kalā dhātavo 
 +                        maladharoś ca || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.6"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.7"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.8"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.8</label> 
 +                         āsayās tu vātapittaśle<g ref="#newa-gap-filler" 
 +                        />ṣmāmapakvāgnisūtrāṇāṃ sapta | strīṇāṃ garbhāsayoṣṭama iti | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.9"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.9</label> 
 +                         sārddhatrivyāyāmānyantrāṇi puṃṣāṃ strīṇām arddhavyāyāmahīnāni | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.10"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.10</label> 
 +                         śravaṇanayanavadanaghrāṇagudameḍhrāṇi nava srotānsi narāṇām vahir 
 +                        mmukhāni | tāny eva strīṇām aparāṇi ca trīṇi | dve stanayor aparam 
 +                        adhastād raktavāhi ca | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.11"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.11</label> 
 +                         ṣoḍaśa kaṇḍarās tāsāñ catasraḥ pādayos tāvanta eva hasta<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>grīvāpṛṣṭheṣu | tatra hastapādagatānāṅ 
 +                        kaṇḍarāṇāṃ nava nava prarohā grīvāhṛdayanivandhanīnām 
 +                        meḍhraśoṇipṛṣṭhanivandhanīnāmadhogatānām nita mvam 
 +                        ūruvandhotkapiṇ<unclear/>dīnāñ ca </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.12"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.12</label> 
 +                         māṃsasirāsnā yvasthidhamannījālāni praty ekaṃ catvāri tāni 
 +                        maṇivandhanagulphasaṃśritāni | yair vagākṣitam idaṃ śarītaṃ | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.13"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.13</label> 
 +                         ṣaṭ kūrccās te hastapādagrīvāmeḍhreṣu | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.14"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.14</label> 
 +                         mahatyo mānsarajjavals catasraḥ peśīnivandhanārtham pṛṣṭhavaṃśam 
 +                        ubhayato dve vāhye abhyantare ca dve | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.15"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.15</label> 
 +                         sapta sīmanyastatra vibhaktāḥ śirasi pañca jihvāśepasorekaikās 
 +                        tāḥ parihartavyāḥ śastreṇa | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.16"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.16</label> 
 +                         caturddaśās<unclear/> saṃhatās teṣāṃ trayo gulphajānuvaṃkṣaṇeṣu | 
 +                        etenetarasakthi vāhu ca vyākhyātau | trikaśirasorekaikaḥ | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.17"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.17</label> 
 +                         caturddaśaiva sīmantāḥ | yair mmuktaḥ saṃhātās te khalv 
 +                        akadaśaikeṣāṃ | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.18"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.18</label> 
 +                         trīṇi ṣaṣṭyā śatāny asthām iti vedavādino 'pabhāṣante | 
 +                        śalyatantreṣu trīṇy eva śatāni | teṣāṃ saviṃśaty asthiśataṃ 
 +                        śākhāsu | saptadaśottaraṃ śataṃ śroṇīpārśvapṛṣṭhorassu grīvāyāṃ 
 +                        praty ūrddhvan triṣaṣṭhir |<anchor n="SS.3.5.18-n1"/></l> 
 + 
 +                    <ab corresp="#SS.3.5.18" type="apparatus"> 
 +                        <list type="Testimonia"> 
 +                            <item corresp="#SS.3.5.18-n1">See Hoernle's edition and 
 +                                discussion of this passage (Hoernle 1907: 
 +                                218--219).</item> 
 +                        </list> 
 +                    </ab> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.19"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.19</label> 
 +                         ekaikasyāṃ pādāṅgulyāṃ trīṇi<g ref="#newa-gap-filler"/> triṇi 
 +                        tāni pañcadaśa talakūrccagulphasaṃśritāni | daśa pā<g 
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>rṣṇyām ekaṃ jaṃghāyāṃ dve jānuny ekam 
 +                        ekam ūrūbhyāṃ | triṃśad evam ekasmin sakthini bhavanti | etena 
 +                        itarasakthi vāhu vyākhyātau || śroṇyām pañca | teṣāṃ 
 +                        gudabhaganitamveṣu catvāri trikasaṃśritam ekaṃ pārśve ṣaṭtriṃśad 
 +                        ekasmin tāvantyeva dvitīye | pṛṣṭhe dvā<g ref="#newa-gap-filler" 
 +                        />triṃśad evāṣṭhāvurasi | dve akṣakasaṃjñe grīvāyāṃ nava 
 +                        kaṇṭanāḍyāṃ catvāti | dve hanusaṃjñe dantā triṃśan nāsāyān trīṇy 
 +                        ekatāluni gaṇḍakarṇṇaśaṃkheṣv ekaikaṃ ṣaṭ chirasīti | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.20"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.20</label> 
 +                         tān etān asthīni paṃcavidhāni bhavanti || tad yathā || 
 +                        kapālarūcakataruṇavalayanalakasaṃjñāni bhavanti | teṣāṃ 
 +                        jānu<unclear/>rpparanitamvāḥ sagaṇḍutālumadhyaśiraḥ su kapālāni | 
 +                        daśanās tu rucakāḥ | ghrāṇakaṇṭhakarṇṇākṣikūṭeṣu taruṇāni | 
 +                        pādahastagrīvāpṛṣṭheṣu valayāni | bhavati cātra || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.21"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.21</label> 
 +                         yathā hi sāro vṛkṣa<g ref="#newa-gap-filler"/>sya tiṣṭhaty 
 +                        abhyantarāśritaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         evam asthīni jantūnāṃ śarīran dhriyate tu taiḥ || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.22"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.22</label> 
 +                         tasmāc ciravinaṣṭe 'pi tvagmāṃse tu śarīriṇāṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         asthīni na viśyanti sāro<unclear/>ṣa vidhīyate || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.23"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.23</label> 
 +                         māṃsāny atra nivaddhāni sirābhiḥ snāyubhis tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         asthīny ālambanaṃ kṛtvā na śīryanti patanti vā || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.24"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.24</label> 
 +                         sandhayo dvividhāś ceṣṭāvantaḥ sthirāś ca | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.25"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.26"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.26</label> 
 +                         saṃkhyātās tu dve śate daśottare teṣāṃ śākhā aṣṭaṣaṣṭir 
 +                        ekonaṣaṣṭiḥ koṣṭhe grīvā yāṃ<g ref="#newa-gap-filler"/>ty urddhan 
 +                        tryāśītiḥ | ekaikasyān tu pādāṅgulyāṃ trayas trayaḥ | dvāvaṅguṣṭhe 
 +                        te caturddaśagulphajānuvaṃkṣyaṇeṣṭhekaikaḥ saptadaśaikasmin 
 +                        sakthini bhavanti | etena itarasakthi vāhu ca vyākhyātau || trayaḥ 
 +                        kaṭīkapāleṣu caturvviṃśatiḥ pṛṣṭhavaṃśe | tāvantya eva pārśvayoḥ | 
 +                        aṣṭāvūrasi | tāvantya eva grīvāyān tu yaḥ kaṇṭhanāṇḍyāṃ 
 +                        hṛdayaklomā<unclear/>sa nāḍīṣv aṣṭādaśatāsvevanivaddhā | 
 +                        dantaparimāṇā dantamūleṣv ekaikaḥ | kākalake nāsāyāñ caikkekaḥ | 
 +                        dvau dvauva<g ref="#newa-gap-filler"/>rtmmamaṇḍala yor 
 +                        nnetrāśritau | gaṇḍakarṇṇaśaṃkheṣv ekaikaḥ | dvau hanusaṃdhī 
 +                        dvāvupariṣṭād bhuvau śaṃkhayoś ca pañca śiraḥ kapāleṣv eko 
 +                        mūrddhri | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.27"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.27</label> 
 +                         ta ete saṃdhayoṣṭavidhā bhavanti | tad yathā | 
 +                        korodūkhalasāmudgaprataratūnasīvanī vāyasatuṇḍamaṇḍalaśaṃkhāvartāḥ 
 +                        | teṣām aṅgulimaṇivandhagulphajānukūrppareṣu korāḥ saṃdhayaḥ | 
 +                        kakṣavaṃkṣaṇadaśaneṣū dūkhalasaṃjñā | aṃsam 
 +                        pīṭhagudabhaganitamveṣu sā<g ref="#newa-gap-filler"/>mudrāḥ | 
 +                        grīvāpṛṣṭhavaṃśeṣu pratarāḥ | śiraḥ kaṭīkapāleṣu tūna sīvanī 
 +                        saṃjñāḥ | hanvorūbhayatas tu vāyasa tuṇḍāḥ | 
 +                        kaṇṭhahṛdayanetravartmmaklomanāḍīṣu maṇḍalasaṃjñāḥ | 
 +                        srotaśṛṃgāṭakeṣu śaṃkhāvartāḥ || teṣāṃ nāmabhir evākṛtayaḥ prāyeṇa 
 +                        vyākhyātāḥ || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.28"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.28</label> 
 +                         bhavati cātra || asnthāṃ tu saṃdhayo hyete kevalaṃ parikīrti<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>tāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         peśīsnāyusirāṇān tu sandhisaṃkhyān na vidyate || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.29"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.29</label> 
 +                         nava snāyu śatāni bhavanti | teṣāṃ śā<g ref="#newa-gap-filler" 
 +                        />khāsu ṣaṭ chatāni | dve śate triṃśac ca koṣṭhe grīvāyāṃ 
 +                        pratyurdhvaṃ saptatiḥ | ekaikasyāṃ pādāṅgulyāṃ ṣaṭnicitāni triṃśac 
 +                        ca | tāvatya eva talakūrccagulpheṣu tāvatya eva jaṃghāyāṃ | daśa 
 +                        jānuni | catvāriṃśadūrvvāḥ | daśavaṃkṣaṇe | pañcāśat chatam evam 
 +                        ekasmin sakchini bhavanti | etena itarasakthi vahū vyākhyātau || 
 +                        ṣaṣṭiḥ kaṭyāḥ pṛṣṭhetvaśītiḥ | pārśvayoḥ | ṣaṣṭiḥ | urasi triṃśat 
 +                        | ṣaṭtriṃśad grīvāyāṃ | mūrddhri catustriṃśat | eva 
 +                        navasnāyuśatāni vyākhyātāni bhavanti | mahāsnāyuṣu kaṇḍareti 
 +                        saṃjñā || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.30"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.30</label> 
 +                         bhavanti cātra ślokāḥ || caturvvidhāni snāyūni nāsateṣān nibodha 
 +                        me | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pratānavanti vṛtāni<g ref="#newa-gap-filler"/> susirāṇi pṛthūni 
 +                        ca || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.31"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.31</label> 
 +                         pratānavanti śākhāsu sarvvasaṃ<g ref="#newa-gap-filler"/>dhiṣu 
 +                        cāpy atha | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vṛtāni kaṇḍarāḥ sarvvā vijñeyā kuśalair iha || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.32"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.32</label> 
 +                         āmapakvāsayānteṣu susirāṇi pṛthūni ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pārśvorasi tathā pṛṣṭhe pṛthūlāni śiras<unclear/> ca || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.33"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.33</label> 
 +                         naur yathā phalakās tīrṇṇā vandhanair vahubhir yutāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         bhaved bhārasahā <unclear/> dṛḍhasandhisamāśritāḥ || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.34"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.34</label> 
 +                         eva, eva śarīresmin yāvantaḥ sandhayaḥ smṛtāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         snāyubhir vvahubhir vvaddāstena bhārasahāḥ smṛtā || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.35"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.35</label> 
 +                         na hy asthīni na peśyo vā na sirā na ca sandhayaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vyāpāditās tathā hanyur yathā snāyūni dehināṃ || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.36"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.36</label> 
 +                         yaḥ snāyūni vijānāni sa vāhyāsyantarāṇi ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sa guḍhāṃ śalyamudvarntun dehāc chakroti mānavaḥ || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.37"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.37</label> 
 +                         pañca peśīśatāni tāsāñ ca catvāt iṃ śaktāni śākhāsu | koṣṭhe 
 +                        ṣaṣṭhiḥ | grīvāyāṃ pratyurddhañ catvāriṃśat || ekaikasyāṃ 
 +                        pādāṃgulyāṃ tisrastisrastāḥ pañcadaśa | pañcadaśaprapede pādopari 
 +                        | kurccasanniviṣṭās tāvantya eva | daśagulphatalayoḥ | 
 +                        gulphajānvontare viṃśatiḥ | pañca jānini | ūrvoddaśa | vaṃkṣaṇe 
 +                        daśa | śatam eka<g ref="#newa-gap-filler"/>smin sakthini bhavantye 
 +                        na itara sakthi vāhū ca vyākhyātau || ekā meḍhra sevanyāṃ | apare 
 +                        dve vṛṣaśayoḥ | gude tisraḥ | sphicoś ca pañca pañca | dve vasti 
 +                            śira<g ref="#newa-gap-filler"/>si | saptodare nābhyām ekā | 
 +                        pṛṣṭhorddhasaṃniviṣṭāḥ pañca pañca dīrghāḥ | pārśvayor daśa | dve 
 +                        vakṣasi | akṣakāṃ saṃpratisamaṃtāt sapta | dve hṛdyāmāsaye | 
 +                        ekābhyantarataḥ koṣṭhe | grīvāyāñ ca tasra | ekaikā galakālayoḥ | 
 +                        dve tāluni | jihvāyāṃ ṣaṭ | dve joṣṭhayoḥ | nāsāyāṃ dve | gaṇḍayoś 
 +                        catasraś catasraḥ | netrayor ddha | karṇṇayor dve | catasro lalāṭe 
 +                        | ṣaṭ chirasīti | tāny etāni pañca peśīśatāni puṃsām bhavanti | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.38"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.39"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.39</label> 
 +                         strīṇāñ caturddaśāsyadhikā | daśa tāsāṃ stanayor ekaikasmin pañca 
 +                        pañca | yauvane tāsāṃ parivṛddhir bhavati | apatyapathe catasras 
 +                        tāsāṃ dve prasṛte bhyantarataḥ | dve mukhāsri<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>te ca | vṛtte dve garbham āśritāḥ | 
 +                        tisraḥ śukrār bhavaḥ prave<g ref="#newa-gap-filler"/>śinyaḥ | 
 +                        tisra eva garbhaśayyāyāṃ yatra garbhas tiṣṭhati | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.40"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.41"/> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.42"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.42</label> 
 +                         marmmasirādhamanīsrotasām anyatra<g ref="#newa-gap-filler"/> 
 +                        vibhāgaḥ | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.43"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.43</label> 
 +                         bhavati cātra || śaṃkhanābhyo kṛtir yonis trir āvartā prakīrtitā 
 +                        | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tasyās tṛtīye tv āvarte garbhaśayyā pratiṣṭhitā || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.44"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.44</label> 
 +                         yathā rohitamatsya<g ref="#newa-gap-filler"/>sya mukham bhavati 
 +                        rūpataḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tat sthānañ ca yathārūpaṃ garbhaśayyām vidurvvudhā || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.45"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.45</label> 
 +                         ābhugno 'bhimukhaḥ śete garbbho garbbhāśaye striyāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sa yoniṃ yāti śirasā svabhāvāt prasavam prati || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.46"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.46</label> 
 +                         tvak paryantasya dehasya yo yam aṅgaviniścayaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śalyajñānādṛte nāyaṃ varṇyate ṅgeṣu keṣucit || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.47"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.47</label> 
 +                         tasyānnisaṃśayaṃ jñānaṃ śalya harttābhi vāñcchatā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dhāvayitvā mṛtaṃ samyagdraṣṭavyoṅgaviniścayaḥ || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.48"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.48</label> 
 +                         pratyakṣato hi yad dṛṣṭaṃ śāstradṛṣṭañ ca yad bhavet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         samāgatan tadubhayam bhūyo jñānam vivarddhayet || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.49"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.49</label> 
 +                         tasmāt samastagātram avihatam adīrghavyādhipīḍitaṃ puruṣam 
 +                        apahṛtyāpagāyāṃ | vivaddhaṃ muñjavalvajaiḥ pañjarastamprakāśe deśe 
 +                        kothayet | samyak prakuthitañ coddhṛtyāya tad ehaṃ<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/> kṛtvo śīratṛṇeveṣu kurccādīnām 
 +                        anyatamena śanaiḥ śanair eva ghṛṣyatvagādīn sarvvaān eva 
 +                            vāhyābhyanta<g ref="#newa-gap-filler"/>rāna 
 +                        ṅgapratyaṅgaviśeṣān yathoktān lakṣayec cakṣuṣā || </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.50"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.50</label> 
 +                         ślokau || na śakyañ cakṣuṣā draṣṭaṃ saukṣmyāsaukṣyataraṃ viduḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dṛśyate jñānacakṣurbhis tapaś ca kṣurvbhis tapaś cakṣurvbhir evā 
 +                        | </l> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.5.51"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.5.51</label> 
 +                         śarīre cāpi śāstre ca dṛṣṭārthas tu viśāradaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dṛṣṭaśrutābhyāṃ sandehaṃ vyapo<unclear/>rabhate kriyām iti || || </l> 
 + 
 +                    <p xml:id="SS.3.5.trailer"> iti śārīre pañcamo dhyāyaḥ || || </p> 
 + 
 +                </div> 
 + 
 + 
 +                <div n="6" type="adhyāya"> 
 +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 6]</head> 
 + 
 +                    <note>The text of this adhyāya is a duplicate of NAK 5-333, waiting to 
 +                        be edited.</note> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.1</label> 
 +                         athātaḥ pra<g ref="#newa-gap-filler"/>tyekamarmmanirddeśaṃ 
 +                        śārīram vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.3</label> 
 +                         saptottaram marmmaśataṃ | tāni pañcavidhāni marmmāṇi bhavanti | 
 +                        tad yathā | mānsamarmmāṇi | śirāmarmmāṇi | snāyumarmmāṇi, 
 +                        asthimarmmāṇi | sandhimarmmāṇi | na khalu 
 +                        māṃsaśirāsnāyvasthisandhivyatirekeṇānyāni marmmāṇi bhavanti || 
 +                        yasmān nopalabhyante || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.4"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.4</label> 
 +                         tatraikādaśa māṃsamarmmāṇi, ekacatvāriṃśac chirāmarmmāṇi | 
 +                        saptāviṃśatiḥ snāyumarmmāṇi | aṣṭāv asthimarmmāṇi | viṃśatiḥ 
 +                        sandhimarmmāṇīti | tad etat saptottaram marmmaśataṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.5"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.5</label> 
 +                         eṣām ekādaśaikasmin sakthini bhavanti | etenetarasakthi bāhū ca 
 +                        vyākhyātau <del rend="erased">ca</del> bhavataḥ | udarorasor 
 +                            ddvā<g ref="#newa-gap-filler"/>daśa | caturddaśa pṛṣṭhe | 
 +                        grīvāyām pratyūrddhvaṃ saptatriṃśat | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.6"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.6</label> 
 +                         tatra sakthimarmmāṇi | kṣipratalahṛdayakurccakū<
 +                            ref="#newa-gap-filler" 
 +                        />rccaśirogulphendravastijānuścāṇyūrvīlohitākṣāṇi ciṭipañ ceti | 
 +                        etenetaratsakthibāhū vyākhyātau || udarorasos tu marmmāṇy 
 +                        anuvyākhyāsyāmaḥ || gudo vastir nnābhir hṛdayaṃ stanamūle 
 +                        stanalohite apālāye apastambhe ce<g ref="#newa-gap-filler"/>ti || 
 +                        pṛṣṭhamarmmāṇi tu | kaṭīkataruṇa | kukundaranitambe 
 +                        pārśvasandhibṛhatyaṃsaphalakrakanyāsau ce<g ref="#newa-gap-filler" 
 +                        />ti || jatruṇa ūrdhvaṃ catasro dhamanyo ṣṭau mātṛkāḥ | dve 
 +                        kṛkāṭike | dve vidhure | dve phaṇe | dvāv apāṅgau | dvau śaṃkhau | 
 +                        dvāv āvartau | dvāv utkṣepau | ekā sthapaṇī | pañca sīmantāḥ | 
 +                        catvāri śṛṃgāṭakānyeko 'dhipatir iti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.7"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.7</label> 
 +                         tatra talahṛdayendravastigudastanarohitāni | māṃsamarmmāṇi | 
 +                        nīladhamanī | mātṛkā sirāḥ 
 +                        śṛṅgāṭakāpāṅgasthapaṇīphaṇastanamūlāpalāpāpastambhahṛdayanābhipārśvasandhibṛhatīlohitākṣāṇy 
 +                        ūrvvyās sirāmarmmāṇi | ciṭipakakṣadharakurccaḥ | 
 +                        kūrccaśirovastikukṣāṇy ansavidhuro<g ref="#newa-gap-filler" 
 +                        />tkṣepāḥ snāyumarmmāṇi | kaṭīkataruṇanitambānsaphala<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>kaśaṃkhāny asthimarmmāṇi | 
 +                        jānukurpparasīmantā'dhipatigulphamaṇibandhakukundarāvarttakṛkāṭikāś 
 +                        ceti | sandhimarmmāṇi || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.8"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.8</label> 
 +                         tāny etāni marmmāṇi pañcavidhāni bhavanti || tad yathā | 
 +                        sadyaḥprāṇaharāṇi | kālāntaraprāṇaharāṇi | viśalyaghnāni | 
 +                        vaikalyakarāṇi | rujākarāṇi ceti || tatra sadyaḥprāṇaharāṇy 
 +                        ekonaviṃśatiḥ | kālāntaraprāṇaharāṇi trayastriṃśat | viśalyaghnāni 
 +                        trīṇi | catuścatvāriṃśad vaikalyakarāṇi | aṣṭau rujākarāṇīti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.9"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.9</label> 
 +                         bhavanti cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         śṛṅgāṭakāny adhipatiḥ śaṃkhau kaṇṭhasirā gudaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         hṛdvasti saha vai nābhyāṃ ghnanti sadyo hatāni tu || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.10"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.10</label> 
 +                         vakṣomarmmāṇi sīmantās talaḥ kṣiprendrabastayaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kaṭīkataruṇe sandhī pārśvajo bṛhatī ca ye || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.11"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.11</label> 
 +                         nitambāv iti caitāni<g ref="#newa-placeholder-mark"/> 
 +                        kālāntaraharāṇi tu | 
 +                        <caesura/> 
 +                         utkṣepau sthapaṇī caiva<metamark function="yati">,</metamark> 
 +                        viśalyaghnāni nirddiśet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.12"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.12</label> 
 +                         lohitākṣaś ca jānūrvvīkurccāciṭipakurpparā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kukundare kakṣadhare vidhure sakṛkāṭike || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.13"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.13</label> 
 +                         ansānsaphalakāpāṅge<metamark function="yati">,</metamark> nīle 
 +                        manye phaṇe tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vaikalyakaraṇāny āhu<metamark function="yati">,</metamark>
 +                        āvarttau dvau tathaiva ca || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.14"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.14</label> 
 +                         gulphau dvau maṇibandhau dvau dve dve kurccaśirāṃsi ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         rujākarāṇi jānīyād aṣṭāv etāni buddhimān || 
 +                        <caesura/> 
 +                         pañcoktāni vikalpāni marmmaṇāṃ karmmaṇām pṛthak || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.15"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.15</label> 
 +                         marmmāṇi nāma mānsasirāsnāyvasthisandhisannipātāḥ | teṣu 
 +                        svabhāvata eva prāṇās tiṣṭhanti | marmmasv abhihatās tām̐s tān 
 +                        bhāvān āpadyante || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.16"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.16</label> 
 +                         tatra sadyaḥprāṇaharāṇi | āgneyāni | agniguṇeṣu kṣīṇeṣv āyuḥ 
 +                        kṣapayanti | viśalyaghnāni vāyavīyāni śastramukhāvaruddho yāvad 
 +                        atra vāyus tiṣṭhati tāvaj jīvaty uddhṛtamātre tu śalye | 
 +                        marmmasthānāśrayo vāyur nniṣkrāmati | tasmāt saśalyo jīvaty 
 +                        uddhṛtaśalyo mriyate | vaika<g ref="#newa-gap-filler"/>lyakarāṇi | 
 +                        saumyāni | somo hi śaityāt sthiratvāc ca prāṇāvalambanaṃ karoti | 
 +                        rujākarāṇi | agnimārutabhūyiṣṭhāni viśeṣeṇa tau rujākarau 
 +                        pāñcabhautikīñ ca rujām apare tv āhuḥ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.17"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.17</label> 
 +                         kecid āhur mmānsādīnāṃ samastānāṃ samṛddhānāñ ca samavāyāt | 
 +                        sadyaḥprāṇaharāṇi | ekahīnānām alpānāñ ca 
 +                        samavāyakālāntaraprāṇaharāṇi | dvihīnānāṃ tu viśalyaprāṇaharāṇi | 
 +                        trihīnānān tu vaiguṇyakarāṇi | ekasminn eva rujākarāṇīti || yataś 
 +                        caivamato sthimarmmasv api kṣateṣu śoṇitāgamanam bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.18"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.18</label> 
 +                         bhavanti cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         caturvvidhā yās tu sirāḥ śarīre<metamark function="yati" 
 +                            >,</metamark> prāyeṇa tā marmmasu sanniviṣṭāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         snāyvasthimāṃsāni tathaiva sandhī<metamark function="yati" 
 +                            >,</metamark> santarppayantyopacayanti dehaṃ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.19"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.19</label> 
 +                         tataḥ kṣate marmmaṇi tāḥ pravṛddhaḥ samantato vāyur abhistṛṇoti | 
 +                        vivarddhamānas tu sa mā<g ref="#newa-gap-filler"/>tariśvā rujāḥ 
 +                        sutīvrāḥ pratanoti kāye || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.20"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.20</label> 
 +                         rujābhibhūtas tu tataḥ śarīraṃ<metamark function="yati" 
 +                            >,</metamark> pralīyate naśyati cāsya saṃjñā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.21"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.21</label> 
 +                         etena śeṣaṃ vyākhyātaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.22"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.22</label> 
 +                         tatra sadyaḥprāṇaharam ante viddhaṃ kālāntareṇa mārayati | 
 +                            kālāntaraprāṇahara<g ref="#newa-gap-filler"/>m ante viddhaṃ 
 +                        vaikalyakaram bhavati | viśalyaghnañ ca vaikalyakaram bhavati | 
 +                            nānātīvrāṃ<g ref="#newa-old-gap-filler"/> vedanāñ janayaṃti | 
 +                        vaikalyakaraṃ kālāntareṇa kleśayati | rujām vā karoti rujākaraṃ 
 +                        cālpavedanāṃ karoti |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.23"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.23</label> 
 +                         tatra sadyaḥprāṇaharāṇi saptarātrābhyantarāt mārayanti | 
 +                            kālānta<g ref="#newa-gap-filler"/>raprāṇaharāṇi pakṣāt māsād 
 +                        vā | teṣv api tu kṣiprāṇi kadācid āśu mārayanti | 
 +                            viśalyaprāṇaharāṇi<g ref="#newa-placeholder-mark"/> 
 +                        <unclear reason="faded" cert="unknown">vaikalyakarāṇi ca kadācid 
 +                            atyabhi</unclear>hatāni mārayanti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.24"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.24</label> 
 +                         uta ūrdhvaṃ sakthimarmmāṇy anuvyākhyāsyāmaḥ || tatra 
 +                        pādasyāṅguṣṭhāṅgulyor mma<unclear reason="faded">dhye kṣipraṃ nāma 
 +                            marma <gap reason="faded" unit="char" n="9"/></unclear> 
 +                        madhyamāṅgulim anupūrvveṇa madhye pādatalasya talahṛdayan nāma 
 +                        marmma tatra rujāyām maraṇaṃ | kṣipratyopariṣṭā<unclear 
 +                            reason="faded">d aṅgulam ubhayataḥ kūrcco nāma | <gap 
 +                                unit="char" n="7" reason="faded"/></unclear>ṇavepane 
 +                        bhavataḥ | gulphasandher adhaḥ kūrccaśiro nāma tatra rujā<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>śophau bhavataḥ || pādajaṃghayos tu 
 +                        sandhāne gulpho nāma tatra <unclear reason="faded" 
 +                            >rukastabdhasakthitā ca kuṇatā vā<gap reason="faded" 
 +                                unit="char" n="2"/></unclear> pārṣṇim prati 
 +                        jaṃghāmadhyendravastir nnāma marmma tatra śoṇitakṣa<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>ye maraṇaṃ | jaṃghorvvoḥ sandhāne 
 +                        jānur nnāma tatra khañjatā bhavati | <unclear reason="faded">jānos 
 +                            tryaṅgulād ūrddhva<gap reason="faded" unit="char" n="5" 
 +                            /></unclear>ṇir nnāma marmma tatra śophābhivṛddhiḥ 
 +                        stabdhasakthitā ca | ūrūma<g ref="#newa-gap-filler"/>dhye ūrvvī 
 +                        nāma marmma tatra śoṇitakṣayāt sakthiśoṣaḥ | ūrvvyās <unclear 
 +                            reason="faded">tūrdhvam adho vaṃkṣaṇasa<gap reason="faded" 
 +                                unit="char" n="4"/></unclear>le lohitākṣan nāma marmma 
 +                        tatra śoṇitakṣaye maraṇam pakṣāghāto vā || vaṃkṣaṇavṛṣaṇayor 
 +                        antare ciṭipan nāma marmma<g ref="#newa-placeholder-mark"/> tatra 
 +                        sāṃḍhyam alpaśukratā ca bhavati | evam etāny ekādaśa 
 +                        sakthimarmmāṇi vyākhyātāni | etenetarasakthi bāhū ca vyākhyātāḥ || 
 +                        viśeṣatas tu yāni sakthini gulphajānuvaṃkṣaṇaciṭipāni tāni bāhau 
 +                        maṇibandhakurpparakakṣadharāṇi bhavanti | yathā ca pādajaṃghayos 
 +                        tu sandhau gulphau nāma marmma | evaṃ hastatalaprakoṣṭhayoḥ 
 +                        sandhau maṇibandho<g ref="#newa-gap-filler"/> nāma marmma | yathā 
 +                        ca jaṃghorvvoḥ sandhāne jānu nāma marmma | evaṃ prahastabāhvoḥ 
 +                        sandhāne kurpparo nāma marmma | yathā ca vaṃkṣaṇavṛṣaṇayor mmadhye 
 +                        ciṭipan nāma marmma | evam akṣakakṣayor mmadhye kakṣadharo nāma 
 +                        marmma | tatra viddheṣu ta evopadravā bhavanti | viśeṣatas tu 
 +                        maṇibandhe kuṇṭhatā | kurppare pakṣāghātaḥ | kuṇitvaṃ kakṣadhare<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/> ceti | evam etāni catuścatvāriṃśac 
 +                        chākhāmarmmāṇi vyākhyātā<g ref="#newa-gap-filler"/>ni bhavanti 
 +                        ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.25"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.25</label> 
 +                         ata ūrdhvam udarorasor dvādaśa marmmāṇy anuvyākhyāsyāmaḥ || tatra 
 +                        vātavarcconiḥsaraṇī sthūlāntrapratibaddham mahāgudo nāma | tatra 
 +                        sadyo maraṇaṃ | alpamāṃsaśoṇitam abhyantarataḥ | kaṭyāmutrāsayayor 
 +                        vastir nnāma marmma | tatrāpi sadyo maraṇaṃ | aśmarīvraṇād ṛte 
 +                        tatrāpy ubhayato viddhe maraṇam ekato bhinne mūtrāsrāvī vraṇo 
 +                        bhavati | sa tu yatnenopakrānto rohati || pakvāmāśayayor mmadhye 
 +                        śirāprabhāvo nābhir nnāma marmma tatrāpi sadyo maraṇaṃ | stanayor 
 +                        mmadhyam adhiṣṭhāyorasi āmāśayadvāraṃ sattvarajastamasām 
 +                        adhiṣṭhānaṃ hṛdayan nāma marmma tatrāpi sadyo maraṇaṃ | stanayor 
 +                        adhastād dvyaṅgulam ubhayataḥ stanamūle nāma marmaṇī | tatra 
 +                        kaphapūrṇṇakoṣṭhatayā maraṇaṃ | stanacūcukayor ūrddhve stanarohite 
 +                        nāma marmmaṇī | tatra raktapūrṇṇakoṣṭhatayā kāsaśvāsābhyām maraṇaṃ 
 +                        | aṃsakūṭayor adha<g ref="#newa-gap-filler"/>stāt pārśvayor 
 +                        uparibhāgayor apālāpau nāma marmmaṇī | tatra pūyabhāvam āpanne 
 +                        śoṇite maraṇaṃ | ubhayatroraso nāḍyo vātavahe | apastambhau nāma 
 +                        marmmaṇī | tatra vāta<g ref="#newa-gap-filler"/>pūrṇṇakoṣṭhatayā 
 +                        kāsaśvāsābhyām maraṇaṃ | evam etāny udarorasor dvādaśa marmmāṇi 
 +                        vyākhyātāni ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.26"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.26</label> 
 +                         ata ūrdhvam pṛṣṭhamarmmāṇy anuvyākhyāsyāmaḥ || tatra pṛṣṭhavaṃśam 
 +                        ubhayataḥ pratiśroṇīkarṇṇāvasthinī kaṭīkataruṇe nāma marmmaṇī | 
 +                        tatra śoṇitakṣayāt pāṇḍuvivarṇṇo hīnarūpo vā maraṇaṃ | pārśvayor 
 +                        jjaghanabahirbbhāge pṛṣṭhavaṃśam ubhayato kukundare <g 
 +                            ref="#newa-placeholder-mark"/>nāma marmmaṇī | tatra 
 +                        sparśājñānam adhaḥkāye daurbbalyaṃ ceṣṭānāśaś ca bhavati | 
 +                        śroṇīkarṇṇayor upary āmāśayāc chādane pārśvāntaraprativahe nitambe 
 +                        nāma marmmaṇī | tatrādhaḥkāyaśoṣo daurbbalyam maraṇañ ca | 
 +                        adhaḥpārśvāntarapratibaddhe jaghanapārśvamadhye tiryag 
 +                        ūrddhvajaghanāt pārśvasandhī nāma marmmaṇī | tatra 
 +                        śoṇitapūrṇṇakoṣṭhatayā mriyate | stanamūlādṛjūbhayataḥ 
 +                        pṛṣṭhavaṃśasya bṛhatī nāma marmmaṇī | tatra 
 +                        śoṇitātipravṛttinimittair upadravair mmriyate | pṛṣṭhopari 
 +                        pṛṣṭhavaṃśam ubhayataḥ | trikasaṃbandhe 'nsaphale nāma marmmaṇī | 
 +                        tatra bāhuś cāpaśoṣaḥ | bāhuśīrṣagrīvāmadhye 'ṃśapīṭhaskandhasaṃ<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>dhāne krakanyāse nāma marmmaṇī | tatra 
 +                        tabdhabāhur bbhagnapṛṣṭhatā vā bhavati | evam etāni caturddaśa 
 +                        pṛṣṭhamarmmāṇi vyākhyātāni || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.27"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.27</label> 
 +                         ata ūrddhvam ūrddhajatrugatāni marmmā<g ref="#newa-gap-filler" 
 +                        />ṇy anuvyākhyāsyāmaḥ || tatra kaṇṭhanāḍīm ubhayataś catasro 
 +                        dhamanyo vyatyāsena | dve nīle dve ca manye nāma marmmaṇī | tatra 
 +                        mūkatā svaravaikṛtya maraṇam arasagrāhitā ca bhavati | grīvāyām 
 +                        ubhayataś catasraḥ sirāmātṛkā nāma marmmaṇī | tatra sadyo maraṇaṃ 
 +                        | śirogrīvayoḥ kṛkāṭikā nāma marmmaṇī | tatra calaśīrṣatā maraṇam 
 +                        vā | karṇṇapṛṣṭhato 'dhaḥsaṃsrite vidhure nāma marmmaṇī | tatra 
 +                        bādhiryaṃ | ghrāṇamārggam ubhayataḥ srotomārggapratibaddhe 
 +                        'bhyantarataḥ phaṇe nāma marmmaṇī | tatra gandhājñānam āpādayati | 
 +                        bhruvoḥ pucchāntayor adhaḥ | netrayor bbāhyataḥ | apāṅgau nāma 
 +                        marmmaṇī | tatrāndhyadṛṣṭyupaghāto vā | bhruvoḥ pucchayor upary 
 +                        anukarṇṇalalāṭo śaṃkhau nāma marmmaṇī | tatra sadyo maraṇaṃ | 
 +                        bhruvor antare upari nimnayor āvarttau nāma marmmaṇī | tatrāpy 
 +                        āndhyaṃ dṛṣṭyupaghāto vā | āvarttaśaṃkhayor upari keśānte utkṣepau 
 +                        nāma marmmaṇī | tatra saśalyaḥ pākāt patitaśalyo vā jīve 
 +                        noddhṛtaśalyaḥ | bhruvor mmadhye sthapaṇir nnāma marmma | tatro<
 +                            ref="#newa-gap-filler"/>tkṣepavat pañca sandhayaḥ śirasi 
 +                        vibhaktāḥ sīmantā nāma marmmaṇī | tatrotmādacittanāsābhyāṃ maraṇaṃ 
 +                        | ghrāṇasrotrākṣisandhijihvātarppaṇīnāṃ sirāṇāṃ madhye śiraḥ 
 +                        srotaḥ sannipātas tāni catvāri śṛṅgāṭakāni marmmāṇi | tatrāpi 
 +                        sadyo maraṇaṃ | mastakābhyantaram upariṣṭāt sirāsandhisannipāto 
 +                        romāvarttaḥ so 'dhipatir nnāma marmma | tatrāpi sadyo maraṇaṃ | 
 +                        evam etāny ūrddhvajatrugatāni saptatriṃśad marmmāṇi vyākhyātāni 
 +                        bhavanti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.28"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.28</label> 
 +                         bhavanti cātra ślokāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         ūrvvyaḥ śirānsi ciṭipe sahakakṣapārśve ekaikamaṅgulamitā 
 +                        stanamūlagulphāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jñeyā dvir aṅgulamitā maṇibandhaṣaṣṭhā trīṇy eva jānuni paraṃ 
 +                        saha kurpparābhyāṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.29"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.29</label> 
 +                         hṛdvastikurccagudanābhi vadanti mūrddhni catvāri pañca ca gale 
 +                        daśa yāni ca dve || 
 +                        <caesura/> 
 +                         tāni ścapāṇitalakuñcitasanmitāni<metamark function="yati" 
 +                            >,</metamark> śeṣāṇy avaihi parivartti tato gulārddhaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.30"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.31"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.31</label> 
 +                         cchinneṣu pāṇicaraṇeṣu sirā mukhānā<del rend="erased">ṃ</del>
 +                        ākuñcanāt khalu nṛṇām asṛg alpam eti | 
 +                        <caesura/> 
 +                         chinneṣu pāṇicaraṇeṣu bhavanty atas tu<metamark function="yati" 
 +                            >,</metamark> nāleṣu vṛttamathiteṣu yathotpalāni || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.32"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.32</label> 
 +                         kṣipreṣu vatsatalajeṣu ca bhedadoṣāṅgacchatyasṛgbahurujañ ca 
 +                        karoti vāyuḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         evaṃ vināśam upayānti hi tatra viddhā kiñjalkapatramathanād iva 
 +                        paṅkajāni ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.33"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.33</label> 
 +                         marmmāṇi śalyaviṣayādrdham udāharanti yasmād dhi marmmasu hatā na 
 +                        bhavanti marttyāḥ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.34"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.34</label> 
 +                         jīvanti tatra yadi vaidyaguṇena ke cit te prāpnuvanti vikalatvam 
 +                        asaṃśayaṃ hi || 
 +                        <caesura/> 
 +                         sambhinnajarjjaritakoṣṭhaśiraḥkapālā jīvanti śastravihataiś ca 
 +                        śarīradeśaiḥ | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.35"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.35</label> 
 +                         chinnaiś ca sakthibhujapādakarair aśeṣaṃ yeṣān na marmmapatitā 
 +                        vividhāḥ prahārāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         agnīṣomānilāḥ sattvaṃ rajaś ca tama eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         prāyeṇa marmmasu nṛṇāṃ<metamark function="yati">,</metamark> 
 +                        santi bhūtātmanā saha || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.36"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.36</label> 
 +                         tasmāt marmmasv abhihatā na jīvanti śarīriṇaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         indriyārtheṣv asamvittir mmanobuddhiviparyayaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.37"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.37</label> 
 +                         rujaḥ sutīvrā vividhā bhavanty asuhate nare || 
 +                        <caesura/> 
 +                         hate kālāntare cāpi<metamark function="yati">,</metamark> dhruvo 
 +                        dhātukṣayo nṛṇāṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.38"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.38</label> 
 +                         tato dhātukṣayāj jantur vvedanābhiś ca naśyati | 
 +                        <caesura/> 
 +                         hate vaikalyajanake<metamark function="yati">,</metamark> kevalaṃ 
 +                        vaidyanaipuṇāt || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.39"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.39</label> 
 +                         śarīrakṣayam āsādya vikalatvam avāpnuyāt | 
 +                        <caesura/> 
 +                         viśalyaghneṣu vijñeyo yo hetuḥ prāg udīritaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.40"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.40</label> 
 +                         rujākarāṇi marmmāṇi kṣatāni vividhā rujaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kurvvanty ante ca vaikalyaṃ kuvaidyavaśago yadi || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.41"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.41</label> 
 +                         chedabhedābhighātebhyo dahanād dāraṇāt tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         upaghātam vijānīyāt marmmaṇāṃ tulyalakṣaṇaṃ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.42"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.42</label> 
 +                         marmmābhighātas tu ca kaś cid asti yo 'lpātyayo vāpi niratyayo vā 
 +                        | 
 +                        <caesura/> 
 +                         prāyeṇa marmmasv abhitāḍitās tu vaikalyam arcchanty atha vā 
 +                        mriyante || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.6.43"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.6.43</label> 
 +                         marmmāṇy adhiṣṭhāya hi ye vikārā mūrcchanti kāye vividhā narāṇām 
 +                        | 
 +                        <caesura/> 
 +                         prāyeṇa te kṛcchratamā bhavanti narasya yatnair api sādhyamānāḥ 
 +                        || ||</l> 
 + 
 +                    <p ana="3.6.trailer">iti śārīre ṣaṣṭho 'dhyāyaḥ || 0 ||</p> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                </div> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                <div n="7" type="adhyāya"> 
 +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 7]</head> 
 + 
 +                    <note>The text of this adhyāya is a duplicate of NAK 5-333, waiting to 
 +                        be edited.</note> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.1</label> 
 +                         athātaḥ sirāvarṇṇanavibhaktiṃ śārīram vyākhyāsyāmaḥ ||</l> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.3</label> 
 +                         sapta śirāśatāni bhavanti | yābhir idaṃ śarīram ārāma iva 
 +                        jalaharaṇībhiḥ | kedāra iva ca kulyābhir upasnihyate 
 +                        cākuñcanaprasāraṇābhir vviśeṣair ddrumapatrasevanīnām iva tāsām 
 +                        pratānām tāsāṃ khalu nābhimūlan tataḥ prasaranty ūrdhvam adhas 
 +                        tiryak ca ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.4"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.4</label> 
 +                         bhavati cātra ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.4.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.4.1</label> 
 +                         yāvantyas tu sirāḥ kāye sambhavanti śarīriṇaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         nābhyāṃ sarvvāṇi baddhās tāḥ pratanvanti samantataḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.5"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.6"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.6</label> 
 +                         tāsāṃ khalu mūlasirāś catvāriśat tāsu daśavātavahāḥ | daśa 
 +                        pittavahāḥ | daśa śleṣmavahāḥ | daśa raktavahā iti | tāsāṃ khalu 
 +                        vātavahānāṃ sirāṇāṃ vātasthānaga tānām pañcasaptatiśataṃ bhavati | 
 +                        tāvanty eva pittavahāḥ pittasthāne | raktavahāś ca yakṛtplīhāḥ | 
 +                        kaphavahāś ca kaphasthāne | evam etāni sapta śirāśatāni bhavanti 
 +                        |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.7"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.7</label> 
 +                         tatra vātavahānām ekasmin sakthini pañcaviṃśatiḥ sirā bhavanti | 
 +                        etenetarasakti vāhū ca vyākhyātau | koṣṭhe catustriṃśat tāsāṃ 
 +                        gudameḍhrasaṃśritāḥ śroṇyām aṣṭau dve dve pārśvayoḥ ṣaṭpṛṣṭhe 
 +                        tāvantya evodare daśa vakṣasi | jatruṇa ūrddhvam ekacatvāriṃśat 
 +                        tāsām aṣṭau jihvāyāṃ | nava nāsāyāṃ | dve grīvāyāṃ | hanvoś 
 +                        catasraḥ | netrayoḥ ṣaṭ lalāṭe tisraḥ karṇṇayoś catasraḥ | dve 
 +                        śaṃkhayoḥ | tisraḥ śirasītyevam etat pañcasaptatiśataṃ | 
 +                        vātavahānāṃ śirāṇāṃ vyākhyātaṃ | eṣa eva vibhāgaḥ śeṣāṇām evam 
 +                        etāni sapta śirāśatāni vyākhyātāni bhavanti |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.8"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.8</label> 
 +                         bhavanti cātra ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.8.0"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.8.0</label> 
 +                         yadā vāyur aduṣṭas tu sevate svavahāḥ sirāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadāstuvalavarṇṇaujaḥ prasīdec ca manas tathā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.8.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.8.1</label> 
 +                         kriyānām apratighātam amohaṃ vuddhikarmmaṇāṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         karoty anyān guṇām̐ś cāpi sirāḥ pavanasvaścaran ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.9"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.9</label> 
 +                         yadā tu kupito vāyuḥ stāḥ śirā pratipadyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadāsya rogā jāyante vividhā vātasambhavāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.9.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.9.1</label> 
 +                         yadā tvakupitam pittaṃ sevate svavahāḥ sirāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         avyāpannas tadāgnis tu samyak carati bhojanaṃ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.10"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.10</label> 
 +                         bhrājiṣṇutām annarucim agner ddīptim arogatāṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         karoty anyān guṇām̐ś cāpi pittam atmasirāś caran ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.11"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.11</label> 
 +                         yadā tu kupitam pittaṃ tāḥ sirāḥ pratipadyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadāsya rogā jāyante vividhā pittasambhavāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.11.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.11.1</label> 
 +                         yadā tv akupitaḥ śleṣmā svāḥ sirāḥ saṃprapadyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         āśayāḥ sandhayaś caiva varttantesya nirāmayāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.12"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.12</label> 
 +                         sneham aṅgeṣu sandhīnāṃ sthairyam valam adīnatāṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         karoty anyān guṇām̐ś cāpi valāsa svasirāś caran ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.13"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.13</label> 
 +                         yadā tu kupitaḥ śleṣmā tāḥ sirāḥ pratipadyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadāsya rogā jāyante vividhāḥ śleṣmasambhavāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.13.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.13.1</label> 
 +                         yadā tv akupitaṃ raktaṃ sevate svavahāḥ sirāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadāsya samyag jānāti sparśānāṃ tu śubhāśubhaṃ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.14"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.14</label> 
 +                         varṇṇaprasādanaṃ sthairyaṃ dhātūnāṃ puṣṭim eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         karoty anyān guṇām̐ś cāpi raktam ātmasirāś caran ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.15"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.15</label> 
 +                         yadā tu kupitaṃ raktaṃ tāḥ sirāḥ pratipadyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tadāsya rogā jāyante vividhā raktasambhavāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.15.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.15.1</label> 
 +                         apraduṣṭāḥ śarīrāṇi dhārayanti rasair hitaiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kalpante ca vikārāya praduṣṭā nātra saṃśayaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.16"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.16</label> 
 +                         na hi vātasirāḥ kaścit na pittaṃ kevalaṃ sirāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         śleṣmāṇañ ca vahanty etāḥ sarvvāḥ sarvvavahāḥ sirāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.17"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.17</label> 
 +                         praduṣṭānān tu doṣāṇāṃ mūrcchitānām pradhānatān | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dhruvam unmārggagamanaṃ sarvvāḥ sarvvavahā hyataḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.18"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.18</label> 
 +                         tatrāruṇā vātavahā nīlāḥ pittavahāḥ sirāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                        <gap extent="1" unit="line"/> 
 +                        <caesura/> 
 +                         asṛgvahāś ca rohiṇyo gauryaḥ śleṣmavahāḥ sirāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.19"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.19</label> 
 +                         ata ūrddhvaṃ pravakṣyāmi yās tv avadhyāḥ sirā nṛṇāṃ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.20"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.21"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.21</label> 
 +                         śākhāsu ṣoḍaśā vyadhyāḥ koṣṭhe dvātriṃśad eva tu | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jatrorūrddhvan tu pañcāśad avyadhyāḥ parikīrttitāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.19cd"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.19cd</label> 
 +                         vaikalyaṃ maraṇam vāśu vyadhyāt tāsāṃ dhruvam bhavet ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.22"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.22</label> 
 +                         tatra sirāḥ śatam ekasmin sakthini bhavanti | tāsāṃ jaladhārā 
 +                        tvekā tisraś cābhyantarataḥ | tatrorvvīsaṃjñe dve lohitākṣa 
 +                        saṃjñakā tās tv avyadhyāḥ | etenetarasakthi vāhū ca vyākhyātau | 
 +                        evam aśastrakṛtyāḥ ṣoḍaśaśākhāsu | śroṇyāṃ dvātriṃśat | tāsām 
 +                        aṣṭāvaśastrakṛtyāḥ | dve dve vaṃkṣaṇaciṭipayor evaṃ 
 +                        kaṭīkataruṇayoś ca | aṣṭāvaṣṭāv ekaikasmin pārśve tāsām ekaika 
 +                        ūrddhvage ubhayato dve pārśve sandhisaṃśrite ca pariharet | 
 +                        caturvviṃśatiḥ pṛṣṭhe pṛṣṭhavaṃśam ubhayataḥ | tāsāṃ vṛhatī saṃjñe 
 +                        ūrddhvagāminye dve pariharet | tāvantya evodare tāsāṃ meḍhropari 
 +                        romarājīm ubhayato dve dve pariharet | catvāriśaṃd vakṣasi tāsāṃ 
 +                        caturddaśāśastrakṛtyā hṛdi dve stanamūle saṃśrite tu dve dve 
 +                        pariharet | stanam ubhayataś catasraḥ pariharet | dve dve cāpālāpe 
 +                        stambheṣv ity e va dvātriṃśadaśastrakṛtyāḥ | śroṇī pṛṣṭhodaroraḥsu 
 +                        bhavanti catiḥṣaṣṭiśataṃ mūrddhani tāsāṃ viṃśatiḥ | śirodharāyāṃ 
 +                        tāsām aṣṭau catasraś ca marmmasaṃjñāḥ | dve kṛkāṭikayos tāvantya 
 +                        eva vidhurayoḥ hanvor ubhayato aṣṭāvaṣṭau tāsāṃ tu 
 +                        sandhinivaṃdhanyau dve dve pariharet | ṣaṭtriṃśaj jihvāyāṃ tāsām 
 +                        adhaḥ ṣoḍaśāśastrakṛtyā rasavāhinyaḥ | catuvviṃśatir nnāsāyāṃ 
 +                        tāsām aupanāsyāś catasraḥ parihare tāsām eva ca tāluny ekā 
 +                        ṣaṭtriṃśad ubhayor nnetrayoḥ | tāsām ekaikām apāṅgayoḥ pariharet | 
 +                        lalāṭe ṣaṣṭistāsāṃ keśāntānugatāś catasraḥ pariharet | āvarttayor 
 +                        ekaikāsthapaṇyāś caikā pariharttavyāḥ karṇṇayoḥ pañ ca pañca | 
 +                        tāsāṃ śabdavahām ekaikāṃ pariharet | śaṃkhayoś ca tāvantya eva 
 +                        tāsāṃ śaṃkhasandhigatām ekaikām pariharet | dvādaśamūrddhani tāsām 
 +                        utkṣepayoḥ | dve dve sīma manteṣv ekaikām adhipatau parihared iti 
 +                        ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.23"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.23</label> 
 +                         bhavanti cātra ślokāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.23.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.23.1</label> 
 +                         sirāśatānāṃ saptānāṃ śarīreṣu śarīriṇāṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         aśastrakṛtyā navatis tathāṣṭau ca vinirddiśet | ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.23.2"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.23.2</label> 
 +                         spandinyau jaladhāriṇyau yāś ca marmma samāśritāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         avyadhyās tā vijānīyāt snāyusandhigatāśca yāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.23.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.7.23.3</label> 
 +                         vaikalpamaraṇañ cāpi vyadhādāsāṃ dhruvaṃ bhavet | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vyāpnuyād vākhilaṃ dehaṃ nābhitaḥ prasṛtāḥ sirāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         pratānāḥ padminī kandā dvisādīnāṃ yathājalaṃ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.7.24"/> 
 + 
 +                    <p ana="3.7.trailer">iti śārīre saptamo dhyāyaḥ ||</p> 
 + 
 + 
 +                </div> 
 + 
 + 
 +                <div n="8" type="adhyāya"> 
 +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 8]</head> 
 + 
 +                    <note>The text of this adhyāya is a duplicate of NAK 5-333, waiting to 
 +                        be edited.</note> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.1</label> 
 +                         athāto vyadhavidhiṃ śārīraṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.3</label> 
 +                         tatra 
 +                        bālasthavirabhīrurūkṣakṣatakṣīṇamadyādhvastrīkarṣitānāsitavāntaviraktadantavastiklībagarbbhiṇīkāsaśvāsaśoṣapravṛddhajvarātīsārākṣepakapakṣāghātopavāsapīḍitānāṃ 
 +                        sirānavyadhyāḥ || kiṃ kāraṇameṣāṃ tu khalu vedhādindriyasaṃmohaḥ 
 +                        śoṣo vā bhavati | raktapittino raktātyayād vātakopo mṛtyurvvā | 
 +                        garbbhiṇyas tu garbbhaśoṣapatanahīnāṃgānāyuṣkatā vā garbbhasya || 
 +                        bhavati cātra || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.3a"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.3a</label> 
 +                         pratiṣiddhānāvaśekāṃ tu śeṣāṇām api dehināṃ | vyādhervvivṛddhir 
 +                        mṛtyurvvā sirāvedhena sambhavet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.3b"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.3b</label> 
 +                         yāś cāvyadhyā dṛṣṭādṛṣṭāś cāyantritāyantritā notthitā iti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.4"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.4</label> 
 +                         śoṇitamokṣasādhyāś ca vikārāḥ prāgabhihitāḥ | teṣv apakṣeṣu 
 +                        cānyeṣu cānubhukteṣu yathābhyāsam anatyayañ ca sirāṃ vyadhayet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.5"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.5</label> 
 +                         pratiṣiddhānām api ca viṣopasargge sirāvyadhanam apratiṣiddhaṃ </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.6"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.6</label> 
 +                         tatra snigdhasvinnam āturaṃ yathā doṣapratyanīkaṃ dravaprāyam 
 +                        annaṃ bhuktavantaṃ yavāgūm pītam vā yathākālam upasthāpyāsīnaṃ 
 +                        sthitam vā prāṇān abādhamānaḥ | plotapaṭṭaś 
 +                        carmmāntarvvalkalalatānām anyatamena yantreṇa yantrayitvā 
 +                        nātigāḍhannātiśithilaṃ śarīrapradeśam āsādya vidhivacchastramādāya 
 +                        yathoktāṃ sirāṃ vyadhayet | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.7"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.7</label> 
 +                         tatra vyadhyasirāṃ | naivātiśīte nātyuṣṇe na pravāte na ca 
 +                        durddine | sirāṇāṃ vyadhanaṃ kāryam aroge vā kadācana || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.8"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.8</label> 
 +                         tatra vyadhyasirāṃ puruṣaṃ pratyād ity amukhamarannimātrocchrite 
 +                        niveśyāsane sakthnor ākuñcitayor nniveśya kurpparasandhidvayaṃ 
 +                        hastāvantagūḍhāṅguṣṭhakṛtamuṣṭīm anyayo<unclear 
 +                            ana="visarga seems to be inserted later slightly above the line." 
 +                            >ḥ</unclear> sthāpayitvā yantraśāṭakena parikṣipya grīvāyām 
 +                        anyena paścāt sthitena puruṣeṇa vāmahastena śāṭakāntadvayaṃ 
 +                        grāhayitvā sirotthāpanārtham asṛksrāvaṇārthañ ca yantram pramāṇena 
 +                        pīḍayet | karmmapuruṣaś ca mukhaṃ vāyunā pūrayet | 
 +                        uttamāṅgagatānām eṣa sirotthāpam ayantravidhiḥ | sthitasakthim 
 +                        īṣet kuñcitapādam uccaiḥ sthāpayitvā vyadhapradeśasyopari samyag 
 +                        yantram badhvā pādasirām vidhyet | upaviṣṭasya hastaṃ gūḍhāṃ<sic 
 +                            ana="seems cancelled">ṣṭha</sic>guṣṭhanibaddhamuṣṭiṃ 
 +                        samyagāsane sthāpayitvā hastasirāṃ vidhyet | 
 +                        gṛdhrasīviśvacyorākuñcitajānukurpparasya 
 +                        śroṇīpṛṣṭhaskandheṣūnnamitapṛṣṭhasya udarorasau prasārito rasaḥ 
 +                        sphurjjitadehasya bāhūbhyām avalambamānasya pārśvayoḥ | 
 +                        avanamitameḍhrasya meḍhraṃ | unnāmitavidaṣṭajihvāsyādhojihvāyām | 
 +                        ativyātānānanasya tāluni dantamūle ca | evaṃ yantropāyān anyām̐ś 
 +                        ca sirotthāpanahetūn buddhyāvekṣya śarīravaśena vyādhivaśena ca 
 +                        vidadhyād iti | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.9"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.9</label> 
 +                         māṃsaleṣv avakāseṣu vrīhimukhena yavamātraṃ nidadhyād vrīhimātram 
 +                        vā | ato nyathārddhayavamātram asthnām upari kuṭhārikayā || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.10"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.10</label> 
 +                         bhavaṃti cātra || vyabhre varṣāsu vidhyeta grīṣmakāleṣu śītale | 
 +                        hemantakāle madhyāhne śastrakālās trayaḥ smṛtāḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.11"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.11</label> 
 +                         dviprakārapramathitadhārayā yāsravedasṛk | muhūrttaṃ ruddhvā 
 +                        tiṣṭhec ca suviddhāntāṃ vinirddiśet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.12"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.12</label> 
 +                         yathā kusumbhapuṣpebhyaḥ pūrvvaṃ sravati pītikā | tathā sirāsu 
 +                        viddhāsu duṣṭam agre pravarttate || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.13"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.14"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.14</label> 
 +                         kṣīṇasya bahudoṣasya mūrcchayopadrutasya vā | bhūyo 'parāhṇe 
 +                        visrāvyāt tūttare 'hani vāyunaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.15"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.15</label> 
 +                         saśeṣadoṣarudhiram api kuryād vicakṣaṇaḥ | na cātinisṛtaṃ kuryāc 
 +                        cheṣaṃ saṃśamanair jjayet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.16"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.17"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.17</label> 
 +                         tatra 
 +                        pādadāhapādaharṣacipyavātaśoṇitapādakaṇṭakavipādikāpādadārīprabhṛtiṣu 
 +                        rogeṣu kṣipramarmmopariṣṭād dvyaṅgule vrīhimukhena sirāṃ vyadhayet 
 +                        | ślīpadeṣu yathoktaṃ kroṣṭukaśirṣavātavedanāsu sakthisaṃsritāṃ | 
 +                        gulphasandher upari caturaṅgule apacyāmindrabaster adhastād 
 +                        dvyaṅgule | jānusandher upari caturaṃgule 
 +                        gṛdhrasyāmūrusaṃdhisanniviṣṭāṃ | galagaṇḍe śroṇipratisamantāt 
 +                            pravāhikā<sic ana="perhaps the anusvāra is cancelled" 
 +                        >ṃ</sic>yāṃśūlinyāṃ parivarttikopadaṃśaśūkavyāpatsu meḍhramadhye | 
 +                        etenetarasakthibāhūvyākhyātau || viśeṣatas tu 
 +                        vāmabāhukurpparasandhāvabhyantarato bāhumadhye plīhni etām eva 
 +                        dakṣiṇabāhuyakṛddālye | etām eva ca kāsaśvāsayor apyādiśanti | 
 +                        gṛdhrasyāmiva vipaṃcyām vāmapārśvakakṣastanāntarayor antarasthām 
 +                        vidradhau pārśvaśūle ca | etām eva ca kaphodare | dakṣiṇapārśve 
 +                        bāhuśoṣāpabāhukayor bbāhumadhye eke vadanty aṃsamadhye 
 +                        trikasandhimadhyagatān tṛtīyake | skandhasandhigatānām 
 +                        anyatarapārśvasaṃsthitānāñ caturthake | hanusandhimadhyagatām 
 +                        apasmāre | śaṃkhasandhigatānām unmāde | jihvāroge<metamark 
 +                            cert="high" place="above" 
 +                            function="to_indicate_insertion_in_some_line_of_the_folio">dī 
 +                            3</metamark>ṣv adhojihvāyāṃ | dantavyādhiṣu dantamūle | tāluni 
 +                        tālavye ca | karṇṇayor upari samantāt karṇṇaśūle tadroge ca | 
 +                        gandhāghrāṇe nāsārogeṣu nāsāgre | timirākṣipākaprabhṛtiṣv 
 +                        akṣcāmayeṣūpanāsyāṃ lālāṭīm āpāṃgī vā | etām eva 
 +                        śirorogādhimanthaprabhṛtiṣu ca rogeṣu | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.18"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.18</label> 
 +                         tatra durvviddhātividdhākuñcitā piccitā kuṭṭitā aprasrutānutīrṇṇā 
 +                        anteviddhāpariśuṣkākūṇitā vepitā anutthitaviddhā | avyadhyaviddhā 
 +                        śastrahatā tiryagviddhā | aviddhā vidrutā dhenukā punaḥ 
 +                        punarvviddhā marmmasirāsnāyvasthisandhiṣu viddhā ceti | viṃśatiṃ 
 +                        duṣṭavyadhyā bhavanti || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.19"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.19</label> 
 +                         tatra sūkṣmaśastrapraṇidhānān nāsṛgvyaktaṃ sravati | tatra rujā 
 +                        śophau bhavataḥ | sā durvviddhā nāma | 
 +                        pramāṇātiriktaviddhāyāmantaḥ śoṇitam praviśatyatipravṛttirvvā 
 +                        bhavati sātividdhā nāma kuñcitāyām apyevaṃ | 
 +                        kuṇṭhaśastrapramathitāpṛthulabhāvam āpannā piccitā nāma 
 +                        anāsāditamantayoś ca bahuśaḥ | kuṭṭitākuṭṭitā nāma śītabha<sic 
 +                            ana="two oblique lines above it perhaps indicating that it is cancelled" 
 +                            >yā</sic><metamark cert="high" place="below" 
 +                            function="to_indicate_insertion_in_some_line_of_the_folio" 
 +                            >sma</metamark>mūrcchābhir apravṛttaśoṇitā aprasrūtā nāma 
 +                        tīkṣṇamahāmukhaśastraviddhā anudīrṇṇā nāma 
 +                        alparaktasrāvinyanteviddhā nāma| kṣīṇaśoṇitānilapūrṇṇāpariśuṣkā 
 +                        nāma | caturthabhāgamāsāditā kiñcitpravṛttaśoṇitākūṇitā nāma | 
 +                        dutthānabandhodveṣiṇyāśoṇitasaṃmoho bhavati | sā vepitā nāma | 
 +                        anusthitāyām apyevamaśastrakṛtyā avyadhyā nāma | chitvāt 
 +                        ipravṛttaśoṇitā kriyāsaṃgrahakarī śastrahatā nāma | 
 +                        tiryakpraṇihitaśastrākiñciccheṣātiryagviddhā nāma | bahuśaḥ kṣatā 
 +                        hīnaśastrapraṇidhānenāviddhā nāma | anavasthitaviddhā vidrutā nāma 
 +                        | vyadhapradeśasya bahuśovaghaṭṭanādasaṃārohamāṇavyadhā 
 +                        raktasrāvinyatyarthaṃ dhenukā nāma | punaḥ punaḥ praṇidhānā 
 +                        sirāmarmmasnāyvasthisaṃdhiṣu viddhā rujāśophau vaikalyam maraṇam 
 +                        vā bhavati || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.20"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.20</label> 
 +                         bhavanti cātra || sirāsuśikṣito nāsti calāhyetāḥ svabhāvataḥ | 
 +                        matsyavat parivarttante tasmād yatnena tāḍayet || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.21"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.21</label> 
 +                         ajānatā gṛhīte tu śastre kāyanipātite | bhavanti vyāpadastv etā 
 +                        bahavaś cāpy upadravāḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.22"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.22</label> 
 +                         snehādibhiḥ kriyāyogair nna tathā lepanair api | yāṃty āśu 
 +                        vyādhayaḥ śāntiṃ yathā samyak sirāvyadhāt || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.23"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.23</label> 
 +                         sirāvyadhaṃ cikitsārthaṃ śalyatantre vidhīyate | yathā samyak 
 +                        praṇihitā vastiḥ kāyacikitsite ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.24"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.24</label> 
 +                         tatra snigdhasvinnavāntaviriktānuvāsitāsthāpitaviddhasirair 
 +                        mmanuṣyaiḥ pariharttavyāni || 
 +                        krodhāyāsamaithunadivāsvapnoccairbbhāṣyavyāyāmayānāsanānisthānacaṃkramaṇaśītavātātapaciruddhāsātmyājīrṇṇānyācalalābhātmāsameke 
 +                        manyante | vistaram eṣām upariṣṭād vakṣyāmaḥ || </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.25"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.8.25</label> 
 +                         bhavati cātra || sirāviṣāṇatumbībhir jjalaukābhiḥ padais tathā | 
 +                        avagāḍhaṃ yathāpūrvvaṃ kriyate duṣṭaśoṇitaṃ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.8.26"/> 
 + 
 +                    <p ana="3.8.trailer">iti śārīre 'ṣṭamo 'dhyāyaḥ || </p> 
 +                </div> 
 + 
 + 
 + 
 +                <div n="9" type="adhyāya"> 
 +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 9]</head> 
 + 
 +                    <note>The text of this adhyāya is a duplicate of NAK 5-333, waiting to 
 +                        be edited.</note> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.1</label> 
 +                         athāto dhamanīvyākaraṇaṃ śārīraṃ vyākhyāsyāmaḥ ||</l> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.3</label> 
 +                         caturvviṃśatir ddhamanyo bhavanti | tās tu nābhiprabhavāḥ | tatra 
 +                        kecid āhur ācāryāḥ | sirāmanīsrotasāmavibhāgaḥ | sirāvikārā eva hi 
 +                        dhamanyaḥ srotānsi ceti | tat tu na samyagatrocyate | anyā eva hi 
 +                        dhamanyaḥ srotānsi sirāśceti | kasmād vyañjanānyatvāt 
 +                        mūlasanniyamāt karmmavaiśeṣyād āgamāc ca | kevalaṃ <unclear 
 +                            cert="low" reason="faint smudge">tu</unclear> 
 +                        parasparapratānasannikarṣāt sadṛśakarmmatvāt saukṣmyāc ca 
 +                        vibhaktakarmmaṇām apyavibhāga eva karmmasu bhati |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.4"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.4</label> 
 +                         tāsāṃ khalu nābhiprabhavānām ūrddhagā daśa daśa cādhogāminyaś 
 +                        catasras tiryaggāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.5"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.5</label> 
 +                         ūrddhvagāḥ | 
 +                        khaluśabdasparśarūparasagandhapraśvāsocchvāsaprakṣitajṛmbhitahasitakathitaruditādīn 
 +                        viśeṣān abhivahantyaḥ śarīran dhārayanti | tās tu hṛdayam 
 +                        abhiprapannās tridhā tridhā jāyante | tāstriṃśat tāsāṃ tu 
 +                        vātapittaśleṣmaśoṇitarasān dve dve vahatastā daśa | 
 +                        śabdasparśarūparasagandhān aṣṭābhir gṛ hīte | dvābhyāṃ bhāṣate 
 +                        dvābhyāṃ ghoṣaṃ karoti | dvābhyāṃ svapiti dvābhyāṃ prativudhyate | 
 +                        dve asravāhinyo dve stanyas triyā vahataḥ stanasaṃśritā | eva 
 +                        śukraṃ nara sya stanayor abhivahatas tās tv etās triṃśat savibhāgā 
 +                        vyākhyātāḥ | etābhir ūrddhvan nābher udarapārśvapṛṣṭhoraḥ 
 +                        skandhagrīvāśīrṣavāhavo dhāryante yāpyante ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.6"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.6</label> 
 +                         bhavati cātra ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.11"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.11</label> 
 +                         pañcādhibhūtās tv atha pañcakṛtvaḥ pañcendriyam pañcādha 
 +                        bhāvayanti | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pañcendriyaṃ pañcādha bhāvayitvā paṃcatvam āyānti vināśakāle 
 +                        ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.6.1"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.7"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.7</label> 
 +                         adho gatāmās tu vātamūtrapurīṣaśukrārttavān abhivahanti | tās tu 
 +                        pittāśayam abhiprapannās tatrasthām annapānarasam abhipakvam 
 +                        auṣṇād vivecayantyo 'bhivahantyas tarpayanti || ūrddhvagānān 
 +                        tiryaggānāñ ca rasasthānāñcābhipūrayanti | tatra 
 +                        mūtrapurīṣasvedām̐ś ca vivecayaṃty āmapakvāśayāntare tridhā tridhā 
 +                        prajāyante tāṃs triśat | tāsān tu vātapittakaphaśoṇitarasān dve 
 +                        dve vahatas tā daśa | dve annavāhinyau | antrāsrite toyavaha dve 
 +                        dve mūtravastim abhiprapanne | śukraprādurvbhāvāya ca dve | evaṃ 
 +                        raktam abhivahate | nārīṇām ārttavasaṃjñe dve | varccāniḥsarataḥ 
 +                        sthūlāntraprativaddhe dve | aṣṭāv anyas tiryaggās tāḥ khedam 
 +                        arppayanti | tāstvetās triṃśat saṃvibhāgā vyākhyātāḥ | tābhir adho 
 +                        nābheḥ pakvāsayakaṭīmūtravastigudameḍhrasakthīni dhāryante | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.8"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.8</label> 
 +                         bhavati cātra ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.8.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.8.1</label> 
 +                         adhogatāmās tu kurvvanti karmmāṇy etāni sarvvaśaḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tiryaggās tveva vakṣyāmi karmma cāsāṃ yathātathaṃ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.9"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.9</label> 
 +                         tiryaggānāṃ tu catasṛṇām ekaikā śatadhā sahasradhā ca bhidyante | 
 +                        tāstvasaṃkhyeyā tābhir idaṃ śarīraṃ gavākṣitaṃ vivaddham ātatañ ca 
 +                        tāsāñ ca sukhāni romakūpaprativaddhāni yaiḥ sveda prasravati rasaś 
 +                        cābhis antarppayati | antarvvahiś ca tābhieva 
 +                        cābhyaṃgapariśekāvagāhāvalepanavīryāṇyantaḥ śarīram 
 +                        abhiprapadyante | tvacivipakvāni tābhir eva ca sparśaśubhamaśubham 
 +                        vā gṛhīte tāś catasro dhamanyaḥ sarvvāṅgagatāḥ savibhāgā 
 +                        vyākhyātāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.10"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.10</label> 
 +                         bhavataś cātra ślokau ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.10.0"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.10.0</label> 
 +                         dhamanyaḥ sarvve evās tāḥ pratibaddhā yathendriyaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         jāgratāṃ svapatām vāpi vahatā īndriyagocare ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.10.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.10.1</label> 
 +                         yathā svabhāvataḥ khāni mṛṇāleṣu viśeṣu ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         tathaiva tāsāṃ dvārāṇi raso yair upacīyate ||</l> 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.12"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.9.12</label> 
 +                         ata ūrddhvaṃ srotasāṃ mūlaṃ viddhalakṣaṇaṃ vyākhyāsyāmaḥ | tāni 
 +                        tu prāṇān nodakarasaraktamāṃsamedomūtrapurīṣaśukrārttavavahāni 
 +                        yeṣv adhīkāraḥ | eṣāṃ viśeṣāvahavaḥ | teṣāṃ mūlaṃ dayaṃ 
 +                        rasavahinyaś ca dhamanyas tatra viddhasya 
 +                        krośanavinamanabhramaṇāni saṃjñānāśo maraṇañ ca | annavahe dve 
 +                        tayor mmūlamāmāsayonnavāhinyaś ca dhamanyaḥ | tatra viddasya 
 +                        prāṇavahaviddhavat maraṇaṃ | talliṅgaś ca raktavahe dve tayor 
 +                        mūlaṃ yakṛtplīhānau tatra viddhasya śyāvāṅgatā jvaraḥ pāṇḍutādāhaṛ 
 +                        śoṇitābhigamanañ ca | mānsavahe dve tayor mmūlaṃ 
 +                        snāyustvagraktavahāś ca nāḍyas tatra viddhasya śvayathur 
 +                        mmāṃsaśoṣaḥ śirāgranthayor mmaraṇañ ca | medovahe dve tayor mmūlaṃ 
 +                        kaṭīvṛkkau ca tatra viddhasya svedāgamanaṃ snigdhāṅgan tāluśoṣaś 
 +                        ca | mūtravahe dve tayor mmūlaṃ vastimeḍhrañ ca | tatra 
 +                        viddhasyānaddhavastitā mūtranirodhastavdhameḍhratā ca | purīṣavahe 
 +                        dve tayor mmūlam pakvāśayo gudaś ca tatra viddhasyānāho 
 +                        durggandhatāgrathitāntratā ca | śukravahe dve tayor mmūlaṃ stanau 
 +                        vṛṣaṇau ca | tatra viddhasya klaivyaṃ cirād vā pra sekaḥ praseke 
 +                        cālpaśukradarśanaṃ | sevanīcchedā pradurvbhāvo maraṇañ ca | 
 +                        srotoviddhan tu pratyākhyāyopakrameta | uddhṛtaśalyaṃ tu 
 +                        kṣatavidhānenopakramed iti | </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.13.2"> 
 +                        <label>13.2</label> 
 +                         ślokau || 
 +                        <caesura/> 
 +                         ya evaṃ na prajānāti srotasām mūlaniścayaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         mahadbhayam avāpnoti na sa karmmasu siddhyati ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.9.13.3"> 
 +                        <label>13.3</label> 
 +                         yaḥ samyag etaṃ jānīyāt sa bhaved rājasammataḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pūjārho bhiṣajāṃ hy eṣa iti dhanvantarer mataṃ ||</l> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                    <p ana="3.9.trailer">iti dhamanīvyākaraṇaṃ śārīrannavamodhyāyaḥ ||</p> 
 +                </div> 
 + 
 +                <div n="10" type="adhyāya"> 
 +                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 10]</head> 
 + 
 +                    <note>The text of this adhyāya is a duplicate of NAK 5-333, waiting to 
 +                        be edited.</note> 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.1</label> 
 +                         || athāto garbbhiṇīvyākaraṇaṃ śārīram vyākhyāsyāmaḥ ||</l> 
 + 
 + 
 + 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.2"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.3"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.3</label> 
 +                         tatra garbhiṇīm prathamadivasāt prabhṛtyādi sennityaṃ 
 +                        hṛṣṭaśucyalaṃkṛtavāsasā śāntimaṅgaladevatābrāhmaṇaguruparā ca 
 +                        bhavitavyaṃ | malinavikṛtahīnagātrāṇi ca na spṛśet | 
 +                        durggandhadurddaśanāni ca dūrata eva pariharet | vahin 
 +                        nniḥkṛṭāśūnyāgāracaity aśmaśānacaity avṛkṣasevāś ca 
 +                        krodhāyāsakarāṃś ca bhāvān uccair bhāṣyādikaṃ ca pariharet | 
 +                        udvejanīyāś ca kathāḥ śuṣkam paryuṣitaṃ kuthitaṃ klinnaṃ 
 +                        cānnanopayuñjīta yāni ca garbham vyāpādayanti | na ca 
 +                        tailābhyaṅgotsā danādīni niśeveta | na cāyāsayeccharīraṃ 
 +                        pūrvvoktāni ca pariharet | śayanāsanañ ca samṛddhās taraṇaṃ 
 +                        nātyucchritam apāśrayopetam asaṃvādham vidadhyāt | hṛdyaṃ 
 +                        dravamadhuraprāyasnigdhan dīpanīyaṃ saṃskṛtabhojanañ ca bhojayet 
 +                        sāmānyam etad ā prasavakālāt |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.4"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.4</label> 
 +                         viśeṣatas tu garbbhiṇī prathamadvitīyatṛtīyeṣu māseṣu 
 +                        madhuraśītadravaprāyamāhāramā āseveta | caturthe māse payo 
 +                        navanītam āhāram āharet | pañcame kṣīrasarppiḥ saṃsṛṣṭaṃ | ṣaṣṭhe 
 +                        svadaṃṣṭrāsiddhasya sarppiṣā pakṣamātraṃ yuktyā yavāgūm pāyayet | 
 +                        saptame pṛthak parṇyādisiddham evam āpyāyyate garbhaḥ | aṣṭame 
 +                        khalv enāṃ vadarodakena valātivalāpayodadhimas tu 
 +                        tailamadhughṛtaśatapuṣpāmiśreṇāsthāpayet purāṇapurīṣaśuddhyartham 
 +                        anulomārthañ ca vāyos tataḥ payo madhurasiddhena tailenānuvāsayet 
 +                        | anulome hi vāyau sukham prasūyate | nirupadravāś ca bhavanti | 
 +                        ata ūrddhvaṃ snigdhābhir yavāgūbhir jjāṅgalarasaiś copahared ā 
 +                        prasavakālāt | evam upakrāntāsnigdhāvalavatīsukham anupadravā 
 +                        prasūyate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.5"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.5</label> 
 +                         navame māsi sūtikāgāram enāṃ praveśayet | praśaste tithyādau | 
 +                        tatreṣṭāgāraṃ brāhmaṇakṣattriyavaiśyaśūdrāṇāṃ śvetaraktakṛṣṇeṣu 
 +                        bhūmipradeśeṣu | vilvanyagrodhatindukanirmmitaṃ sarvvāgāran tat 
 +                        mayañ ca paryavanaddhaṃ samupaliptabhittiparicchadaṃ prāgdvāram 
 +                        udagdvāram vāṣṭahastāyata caturhastavistṛtaṃ rakṣāmaṃgalasampannam 
 +                        vidheyaṃ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.6"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.7"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.7</label> 
 +                         tatropasthitaprasavāyāḥ kaṭīpṛṣṭhaṃ pratisamantād vedanā bhavati 
 +                        | mūtramabhīkṣṇam prasicyate | yonimukhāc ca śleṣmā </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.8"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.8</label> 
 +                         prajāyiṣyamāṇāṃ tusvabhyaktām uṣṇodakapariṣiktagātrīṅ 
 +                        kṛtamaṅgalāmathenāṃ sa ghṛtāṃ yavāgūṃ kaṇṭhāt pītavatī mṛduni 
 +                        kṛtopadhānavistīrṇṇe śayane sthitāmābhugnasakthinīmuttānām 
 +                        aśaṅkanīyās tisraś catasraḥ pariṇatavayasaḥ | vrajananakuśalāḥ 
 +                        kalpitanakhyaḥ paricareyuriti ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.9"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.9</label> 
 +                         athāsyā viśikhāntaram anulomāyām anusukham abhyañjyāt | brūyāc 
 +                        cainām etāḥ subhage pravāhayaś ceti | mā cāprāptāvīḥ pravāhiṣṭhāḥ 
 +                        | anāgatā svāviṣu pravāhamāṇāḥ | badhiraṃ mūkaṃ srastahanuṃ 
 +                        mūrddhābhighātinaṃ kāsaśvāsaśoṣopadrutaṃ kuvjaṃ vikaṭam vā 
 +                        janayati |tasmād anāgatāvī na pravāheta | sraste tu kukṣau vimukte 
 +                        garbhanāḍī pravandhe samūle śroṇīvaṃkṣaṇavastiśiraḥ supravāheta 
 +                        śanaiḥ śanais tato garbhayonimukhaṃ prapannagāḍhataram 
 +                        āviśalyabhāvāt |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.10"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.10</label> 
 +                         tatra pratilom anupānaṃ pāyayet śosayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.11"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.12"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.12</label> 
 +                         jātasyolvaṃ viśodhyāsyaṃ saindhavasarppiṣāṣṭāṃgulāvaśeṣāṃ nāḍīm 
 +                        vaddhayitvā kuṣṭhatailenābhyajya sūtreṇāvaddhya kumārasya grīvāyām 
 +                        vadhnīyāt |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.13"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.13</label> 
 +                         atha kumāraṃ śītābhir adbhir āśvāsya jātakarmmaṇi 
 +                        madhusarppiranantāmiśraṃ vrahmīrasena suvarṇṇamaṅgulyā nāsikayā 
 +                        lehayet | sūtikāñ ca ghṛtatailayor anyatarasya mātrāṃ pipalyādi 
 +                        kaṣāyam anupānam pāyayet | valavatīm avalāṃ yavāgūn trirātram 
 +                        pañcarātram vā || ata ūrddhvaṃ snigdhenānnasaṃsarggeṇopacaret 
 +                        snehanity ā ca syāt |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.14"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.15"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.16"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.17"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.18"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.18</label> 
 +                         prāyaścainām prabhūtenoṣṇodakena pariṣiñcet 
 +                        krodhāyāsamaithunādīm̐ś ca pariharet ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.19"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.19</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         mithyācārāt sūtikāyā yovyādhirupajāyate | 
 +                        <caesura/> 
 +                         sa kṛcchrasādhyo 'sādhyo vā bhaveddhātvapakarṣarṇāt ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.20"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.20</label> 
 +                         tasmāt tāṃ deśakālau tu vyādhisātmyena karmmaṇā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         parīkṣyopacaren nityam evaṃ nātyayam āpnuyāt ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.21"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.21</label> 
 +                         athāmarāmapatantīm pātayet kaṇṭham asyāḥkeśaveṣṭitayāṅgulyā 
 +                        pramṛśet kaṭukā lāvukṛtavedhanasarṣapasarppanirmmocakair vvā 
 +                        kuṭatailair yonim udrūpayet | lāṅgalakīmūlakalkena vāsyāḥ 
 +                        pāṇipādatalam ālimpet | kuṣṭhalāṅgalakīmūlakalkam vā madyamūtrayor 
 +                        anyatareṇa pāyayet | śālimūlakalkam vā 'pi ppalyādikalkam vā 
 +                        madyena | 
 +                        siddhārthakakuṣṭhailālāṅgalakīmahāvṛkṣakṣīrasurāmaṇḍairāsthāpayet 
 +                        | etaiṣveva ca siddhena siddhārthakatailenottaracūrṇṇavastiś 
 +                        cāsyai dadyāt | hastena cāpaharet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.22"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.22</label> 
 +                         prajātāyās tu vastiśirodarayoniśūlaṃ raktaṃ saṃruddhya vāyuḥ 
 +                        karoti sa makkalaḥ | tatra yavakṣāracūrṇṇaṃ sarppiṣā sukhodakena 
 +                        pāyayet || lavaṇacūrṇṇam vā surāmaṇḍena | purāṇaguḍam vā trikaṭuka 
 +                        trijātakakustumvurumiśram vā khādayet | pṛthakparṇṇyādikvāthaṃ 
 +                        bhadradārumaricavacāsaṃsṛṣṭam pāyayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.23"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.23</label> 
 +                         atha vālaṃ kṣaumaparihitaṃ kṣaumakārppāsās tṛtāyāṃ śāyayīta | 
 +                        nimvapīluparuṣaka śākhābhiś cainaṃ parivījayet | mūrddhni cāsya 
 +                        tailapicum avatārayet | dhūpayec cainaṃ rakṣoghnaiddhūpaiḥ | 
 +                        rakṣoghnāni cāsya pāṇipādaśirogrīvāsvavasujet | 
 +                        tilātasīsarṣapakaṇāś cātra prakiret | adhiṣṭhāne cāgnim 
 +                        prajvālayet | vraṇitopāsanīyañ cāvekṣyeta </l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.24"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.24</label> 
 +                         tato daśamyāṃ mātāpitarau kṛtamaṅgalakautukau 
 +                        svastivācakapūrvvakaṃ nāma kuryāt āṃ | yathābhipretaṃ nakṣatran 
 +                        nāma vā |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.25"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.25</label> 
 +                         tato yathāvarṇṇaṃ dhātrīm upasthāpayet | kṛṣāmasthūlām 
 +                        vayaḥsthāmam avyādhitām prasannakṣīrāmavalamvorddhastanīm avyaṅgām 
 +                        avyasanaṃ nījīvavatsāṃvatsalāṃ dogdhīm akṣudrāṃkule jātamato 
 +                        bhūyiṣṭaiś ca guṇair anvitām ārogyavalavṛddhaye kumārasya | 
 +                        tatrātikṛṣātisthūlāninditā vyādhitāś ca vyākhyātās 
 +                        tāviṣamadhātutvād rogān āpādayanti vālasya viśeṣataḥ | ūrdhvastanī 
 +                        karālaṃ kumāraṃ kuryāl lamvastanī nāsikāmukhaṃ cchādayitvā maraṇam 
 +                        āpādayanti | atha praśastāṃ śirasnātā mahadvāsasām udaṅmukhīm 
 +                        upaveśya dakṣiṇaṃ stanaṃ kumāraṃ pūrvvam pāyayet || anena 
 +                        mantreṇābhimantrya ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.26"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.26</label> 
 +                         catvāraḥ sāgarāḥ puṇyāḥ stanānāṃ kṣīravāhināṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         santu te śubhage nityaṃ vālasyānuvalapradāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.27"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.27</label> 
 +                         piben vālomṛtarasaṃ payas tava śubhānane | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dīrgham āyur avāpnotu devāḥ prāśyāmṛtaṃ yathā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.28"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.29"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.30"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.31"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.31</label> 
 +                         athāsyāḥ kṣīrasañjananārthaṃ 
 +                        yavagodhūmaśāliṣaṣṭikamāṃsakṣīrasurāsauvīrapiṇyāka 
 +                        rasonamatsyakaśerukāśṛṅgāṭakavidārīkandaśatāvarīviśamṛṇālanālikālāvukālaśākaprabhṛtīni 
 +                        vidadhyāt | atha tasyāḥ stanyam apsu parīkṣeta tac cec chītalam 
 +                        amalaṃ tanuṃ śaṃkhāvabhāsaṃ apsu caikībhāvaṃ gacchaty aphenilam̐ 
 +                        matraṇḍulaṃ na plavate sīdati vā tac chuddham iti vindyāt | tena 
 +                        kumārasyārogyaṃ bhavati ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.32"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.32</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         dhātryās tu gurubhir bhojyair vviṣalais tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         doṣā dehe prakupyanti tata stanyam praduṣyati ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.33"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.34"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.35"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.36"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.37"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.37</label> 
 +                         duṣṭaṃprāguktan tena śarīrāvyādhayaḥ prādurbhavanti | teṣu ca 
 +                        yathābhihitaṃ mṛdvacchedanīyam auṣadham mātrayā kṣīrasya 
 +                        kṣīrasarppiḥ saṃyuktaṃ vidadhyāt | dhātryāś ca kevalaṃ | kṣīrānnād 
 +                        asya kalkī kṛtaṃ | dhātryāś ca pūrvvavat | annād asya kaṣāyādīnām 
 +                        ātmanyeva na dhātryāḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.38"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.39"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.40"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.41"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.42"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.43"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.44"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.44</label> 
 +                         vālānāṃ gudapākeṣu pittaghnīṃ kārayet kriyāṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         rasāñjanam viśeṣeṇa pānālepanayorhitaṃ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.45"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.45</label> 
 +                         kṣīrāhārasya 
 +                        siddhārthakavacāpayasyāśārivāvrahmīkuṣṭhasaindhavasiddhaṃ sarppiḥ 
 +                        pātuṃ prayacchet | kṣīrānnād asya madhukavacātriphalāsiddhaṃ | 
 +                        annād asya dvipañcamūlīkṣīratagarabhadradāruviḍaṅga- 
 +                        drākṣādisiddhaṃ tena kumārasyārogyavalamedhāyūṃṣi bhavanti |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.46"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.46</label> 
 +                         vālaṃ punar ggātreṣu na gṛṅṇīyāt | na cainaṃ tarjjayet sahasā vā 
 +                        na prabodhayed vitrāsabhayāt | sahasā nāhared utkṣiped 
 +                        vātābhighātabhayān nopaveśayet kauvjabhayān nityaṃ cainam 
 +                        anuvartteta priyahitair eva m abhihitamanādyamapyabhivarddhate 
 +                        nityamudagrasatvasampannastv arogo bhavati ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.47"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.47</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         nāśucau visṛjed vālaṃ nākāse viṣameṇa ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         noṣṇamārutavarṣeṣu rajodhūmodakeṣu vā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.48"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.48</label> 
 +                         kṣīrasātmyatayākṣīramājaṃ gavyam athāpi vā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dadyād astanyam aprāptau vālebhyo vīkṣya mātrayā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.49"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.49</label> 
 +                         ṣaṇmāsāc cainam annam prāśayel laghuhitaṃ</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.50"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.50</label> 
 +                         nityam avarodhaś ca | syāt kṛtarakṣaḥ | upasarggabhayā 
 +                        grahopasarggebhyo rakṣyā vālā bhavanti ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.51"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.51</label> 
 +                         atha kumāra udvijate trasyati roditi naṣṭasaṃjño bhavati || 
 +                        nakhadaśanair ddhātrīm ātmānañ ca paritudati dantān khādati kūjati 
 +                        jṛmbhate bhrūvāvutkṣipaty ūrddhvan nirīkṣate phenam udvamati 
 +                        sandaṣṭauṣṭhaḥ krūrabhinnārttasvaro niśi jāgartti durvvalomnāṅgo 
 +                        yathāpūrvvaṃ dhātryāḥ stanyan nābhilaṣatīti sāmānyaṃ 
 +                        grahopasṛṣṭalakṣaṇ uktaṃ | vistareṇotta re vakṣyāmaḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.52"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.52</label> 
 +                         śaktimantaṃ cainaṃ jñātvā yathā svam vidyāṃ grāhayet |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.53"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.53</label> 
 +                         athāsmai pañcaviṃśativarṣāya ṣoḍaśavarṣām patnīm āvahen 
 +                        mitradharmmārthakāmaprajāḥ prāpsyāmīti ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.54"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.54</label> 
 +                         bhavati cātra || 
 +                        <caesura/> 
 +                         ūnaṣoḍaśavarṣāyām aprāptaḥ pañcaviṃśatiḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         yady ādhatte pumān garbhaḥ kukṣisthaḥ sa vipadyate |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.55"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.55</label> 
 +                         jāto vā ni ciraṃ jīved vā durbalendriyaḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.56"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.57"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.57</label> 
 +                         tatra pūrvoktaiḥ kāraṇaiḥ prapatiṣyati garbha | 
 +                        garbbhāśayaśroṇīvaṃkṣaṇavastiśūlāni bhavanti | raktadarśanañ ca | 
 +                        tāsām pariṣekāvagāhālepanair upacaret kṣīrapānaiś ca | 
 +                        alpālpasyandate kṣīramutpalādi siddham vā pāyayet | saṃsramāne 
 +                        savātapārśvaśūlānāha mūtrasaṅgāḥ sthānāt sthānaṃ cotkrāmati 
 +                        garbhaḥ | tatra snigdhaṃ śītāḥ kriyāḥ | vedanāyāṃ 
 +                        mahāsahamadhukasvadaṃṣṭrakaṇṭakārikāsiddha payaḥ | 
 +                            <unclear>kṣaudraśarkarāmiśram pāyayet |</unclear> mūtrasaṅge 
 +                        darvbhādisiddhaṃ | ānāhe hiṃgusauvarccalaraso na siddhaṃ sravati 
 +                        rakte koṣṭhāt kaṇṭakārikāmṛtpiṇḍagairikasarjjarasāñjanacūrṇṇa 
 +                        yathālābhaṃnyagrodhāditvakpravālakalkan vā pāyayet | utpalādikase 
 +                        di siddham vā | vṛhatīdvayotpalaśārivāpayasyāmadhukasiddham vā | 
 +                        etenopavarttate rujasu garbhaś cāpy āyyate || māsānumāsikam 
 +                            <unclear extent="7" unit="syllables"/> vyavasthi<unclear 
 +                            extent="5" unit="syllables"/>vyenodumvaraśalāṭusiddhena payasā 
 +                        bhojayet | atīte lavaṇaṃ varjyābhir uddālukādīnāṃ 
 +                        pācanīyopasaṃbhṛtābhir upakrāmet yāvanto māsā garbhasya 
 +                        tāvantyahāni vastyudaraśūle purāṇaguḍan dīpanīyasaṃyuktam pāyayed 
 +                        ariṣṭam vā | vātātapaśramasevinyā vātopahīhītatvāt srotasāṃ līyate 
 +                        garbhaḥ sotikālam avatiṣṭhamāno vyāpadyate | tāṃ mṛdunā snehādinā 
 +                        krameṇopacaret | utkrosarasaṃ yavāgūñ cālpasnehām prayacchet | 
 +                        kālātītasthāyini garbhaviśeṣato dhānyam udūkhalamusalenābhihanyāt 
 +                        | viṣamam vā yānāsanam upasevet | vātābhipanna eva śuṣyati garbhaḥ 
 +                        samātuḥ kukṣin na pūrayati | mandaṃ spandate ca taṃ vṛṃhaṇīyaḥ 
 +                        payobhir mmāṃsarasaiś copacaret | śukraśoṇitaṃ vāyunoparuddham 
 +                        anavaktrāntajīvam ādhmāpayatyudaran tat kadācid yadṛcchayopaśāntan 
 +                        naigameṣā pahṛtam iti vadanti | tam eva kadācit pravilīyamānam 
 +                        āpūryamāṇam vā nāgodaram ity āhus tatrāpi līnavat pratikāraḥ | 
 +                        nivṛttaprasavāyāḥ punaḥ ṣaḍbhyo varṣebhya ūrddhvam prasavatyāḥ 
 +                        kumāro 'lpāyur bhavati |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.58"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.59"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.59</label> 
 +                         madhakuṃ śālivījañ ca payasyā suradāru ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         aśmantakaḥ kṛṣṇatilās tāmravallī śatāvarī ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.60"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.60</label> 
 +                         vṛkṣādanī payasyā ca latā sotpalaśārivā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         anantā śārivā rāsnā padmam madhukam eva ca ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.61"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.61</label> 
 +                         vṛhatīdvayakāśmaryakṣīrīśuṃgātvaco ghṛtaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         pṛthakparṇṇī valā śigra śvadaṃṣṭrā madhuyaṣṭikā ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.62"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.62</label> 
 +                         śṛṅgāṭakamvisaṃ drākṣā kaseru madhukaṃ sitā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         vatsaite saptayogāḥ syur arddhaślokasamāpanāḥ || 
 +                        <caesura/> 
 +                         yathākramaṃ prayoktavyā garbhasrāve payoyutāḥ |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.63" 
 +                        >kapittha<unclear>vilva</unclear>vṛhatīpaṭolekṣunidigdhikā || 
 +                        <caesura/> 
 +                         mūlāni kṣīrasiddhāni pāyayed bhiṣag aṣṭame |</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.64"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.64</label> 
 +                         navame madhukānantā payasyāśārivām pivet || 
 +                        <caesura/> 
 +                         payas tu śritaśītam praśasyate ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.65"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.65</label> 
 +                         sakṣīrā vā hitā śuṇṭhī madhukaṃ devadāru ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         evam apyāyyate garbhas tīvrā ruk copaśāmyati ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.66"/> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.67"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.67</label> 
 +                         atha garbbhiṇī vyādhyutpannāvātyayec charddayen 
 +                        madhurāmlenānnopahitena | anulomayec ca saṃśamanīyam mṛdu 
 +                        vidadhyāt | annapānayor iti | aśnīyāc ca mṛduvīryaṅ 
 +                        garbbhāviruddhām̐ś ca kriyāyogān vidadhīta iti ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.68"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.68</label> 
 +                         suvarṇṇaṃ rṇṇacūsukṛdaṃ kuṣṭham madhuvacā ghṛtaṃ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         matsyākṣakaḥśaṃkhapuṣpī sarppiḥ kāñcanam eva ca ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.69"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.69</label> 
 +                         arkkapuṣpī madhughṛtaṃ cūrṇṇitaṃ kanakan tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         suvarṇṇacūrṇṇavaiḍūryaṃ svetā dūrvvā ghṛtam madhuḥ ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.70"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.70</label> 
 +                         catvāro 'bhihitāḥ prāsyā arddhaślokasamāpanāḥ | 
 +                        <caesura/> 
 +                         kumārāṇām vapur mmedhā balārogyakarāḥ śubhā iti || <unclear 
 +                            extent="1" unit="char"/></l> 
 + 
 +                    <p ana="3.10.trailer">iti garbbhiṇīvyākaraṇaṃ śārīre daśamo 'dhyāyaḥ 
 +                        || o ||</p> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.70.1"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.70.1</label> 
 +                         bhūtacintā śukraśuddhiṃ garbhasaṅkramaṇan tathā | 
 +                        <caesura/> 
 +                         garbhavyākaraṇañ caiva kāyavyākaraṇañ ca yat ||</l> 
 + 
 +                    <l xml:id="SS.3.10.70.2"> 
 +                        <label>1931 ed. 3.10.70.2</label> 
 +                         marmmasirāvibhaktiś ca sirātāḍanam eva ca | 
 +                        <caesura/> 
 +                         dhamanīvyākaraṇa caiva garbbhiṇyā pūryate daśa ||</l> 
 + 
 +                    <p ana="3.trailer">|| iti śārīrasthānaṃ samāptaṃ ||</p>
  
-                    <p ana="trailer">śārīrasya prathamo 'dhyāyaḥ || </p>+                </div>
  
-</div> +            </div>
-                        </div>+
  
         </body>         </body>