User Tools


Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

Link to this comparison view

Both sides previous revisionPrevious revision
Next revision
Previous revision
wiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:provisional-edition_sutrasthana [2022/04/22 14:09] – external edit 127.0.0.1wiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:provisional-edition_sutrasthana [Unknown date] (current) – removed - external edit (Unknown date) 127.0.0.1
Line 1: Line 1:
-<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> 
-    <teiHeader> 
-        <fileDesc> 
-            <titleStmt> 
-                <title>Provisional edition of the Suśrutasaṃhitā, Sūtrasthāna</title> 
-            </titleStmt> 
- 
-            <publicationStmt> 
-                <authority>The Suśruta Project</authority> 
-                <idno>SS.sū.2020-11</idno> 
-                <availability status="restricted"> 
-                    <p>Copyright Notice</p> 
-                    <p>Copyright (C) Dominik Wujastyk</p> 
-                    <p> 
-                        <ref target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/" type="licence" 
-                            >Distributed by <ref target="http://sarit.indology.info" type="url" 
-                                >SARIT</ref> under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 
-                            Unported License. </ref> 
-                    </p> 
-                    <p>Under this licence, you are free <list> 
-                            <item>to Share — to copy, distribute and transmit the work</item> 
-                            <item>to Remix — to adapt the work </item> 
-                        </list></p> 
-                    <p>Under the following conditions:</p> 
-                    <p> 
-                        <list> 
-                            <item>Attribution — You must attribute the work in the manner specified 
-                                by the author or licensor (but not in any way that suggests that 
-                                they endorse you or your use of the work).</item> 
-                            <item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, 
-                                you may distribute the resulting work only under the same or similar 
-                                license to this one.</item> 
-                        </list> 
-                    </p> 
-                    <p>More information and fuller details of this license are given on the Creative 
-                        Commons website.</p> 
-                    <p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the 
-                        rights of any copyright owners, known or unknown.</p> 
-                </availability> 
-                <address> 
-                    <name>University of Alberta</name> 
-                </address> 
-                <authority> 
-                    <name>The Suśruta Project</name></authority> 
-                <date>2020</date> 
-                <pubPlace>The University of Alberta</pubPlace> 
-                <publisher>The Suśruta Project<ptr target="http://sushrutaproject.org"/></publisher> 
-            </publicationStmt> 
- 
- 
-            <sourceDesc> 
-                <msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en"> 
-                    <msIdentifier> 
-                        <idno type="siglum">SP<!--<sub>ed</sub>--></idno> 
-                    </msIdentifier> 
-                </msDesc> 
-            </sourceDesc> 
-        </fileDesc> 
- 
-        <!-- <xenoData> 
-            <stemma format="nexml"> 
-                <nex:nexml generator="Bio::Phylo::Project v.0.58" version="0.9" 
-                    xmlns="http://www.nexml.org/2009" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/" 
-                    xmlns:map="http://phylomap.org/terms.owl#" xmlns:nex="http://www.nexml.org/2009" 
-                    xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" 
-                    xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema#" 
-                    xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" 
-                    xsi:schemaLocation="http://www.nexml.org/2009 http://www.nexml.org/2009/nexml.xsd" 
-                    > <otus id="otus1" label="TaxaBlock"> 
-                        <otu id="otu1" label="A"/> 
-                        <otu id="otu2" label="H"/> 
-                        <otu id="otu3" label="K"/> 
-                        <otu id="otu4" label="N"/> 
-                    </otus> <trees otus="otus1" id="trees1" label="TreesBlock"> 
-                        <tree id="tree1" label="tree1" xsi:type="nex:FloatTree"> 
-                            <node id="n1" label="A" otu="A"/> 
-                            <node id="n2" label="H" otu="H"/> 
-                            <node id="n3" label="K" otu="K"/> 
-                            <node id="n4" label="N" otu="N"/> 
-                            <node id="n5" label="n5"/> 
-                            <node id="n6" label="n6"/> 
-                            <node id="n7" label="n7" root="true"/> 
-                            <edge source="n5" target="n2" id="e1" length="0.0016219388250720487"/> 
-                            <edge source="n5" target="n4" id="e2" length="0.0030085840381346013"/> 
-                            <edge source="n6" target="n1" id="e3" length="0.023868550299649984"/> 
-                            <edge source="n6" target="n5" id="e5" length="5.44043353790739E-4"/> 
-                            <edge source="n7" target="n6" id="e6" length="4.092575344587166E-5"/> 
-                            <edge source="n7" target="n3" id="e7" length="7.775893154715614E-4"/> 
-                        </tree> </trees> 
-                </nex:nexml> 
-            </stemma> 
-         
-        </xenoData>--> 
- 
- 
-        <revisionDesc> 
-            <change when="2020-11-04" who="Dominik Wujastyk">Began this file.</change> 
-        </revisionDesc> 
- 
-    </teiHeader> 
- 
- 
-    <text xml:lang="sa-Latn"> 
-        <body> 
- 
-            <div n="1" type="sthāna"> 
- 
-                <head>[Sūtrasthāna]</head> 
- 
-                <div n="1" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>[Adhyāya 1]</head> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.1.0"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.1">[1] athāto vedotpattim adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.3">[2] atha khalu bhagavantam amaravaram ṛṣigaṇaparivṛttam 
-                        āśramasthaṃ kāśirājaṃ divodāsam aupadhenava<pc 
-                            > </pc>vaitaraṇaurabhra<pc> </pc>puṣkalāvata<pc> </pc>karavīra<pc 
-                            > </pc>gopurarakṣita<pc> </pc>bhoja<pc> </pc>suśruta<pc> </pc>prabhṛtaya 
-                        ūcuḥ |</l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.4">[3] bhagavañ śārīramānasāgantubhir vyādhibhir 
-                        vividhavedanābhighātopadrutān sanāthān anāthavad viceṣṭamānān vikrośataś ca 
-                        mānavān abhisamīkṣya manasi naḥ pīḍābhavat |</l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.4b">[4] teṣāṃ sukhaiṣiṇāṃ rogopaśamārtham ātmanaś ca 
-                        prāṇayātrārtham āyurvedaṃ icchāma upadiśyamānam | atrāyattam aihikam 
-                        āmuṣmikañ ca śreyas tad bhagavantam upasannāḥ smaḥ śiṣyatveneti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.5">[5] tān uvāca bhagavān svāgatam vaḥ sarva evāmīmāṃsyā 
-                        adhyāpyāś ca bhavanto vatsāḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.6">[6] iha khalv āyurvedo nāma yad upāṅgam atharvavedasyoktam 
-                        anutpādyaiva ca prajāḥ ślokaśatasahasram adhyāyasahasrañ ca kṛtavān 
-                        svayambhūr alpāyuṣkālpamedhastvañ cālokya narāṇām bhūyo 'ṣṭadhā praṇītavān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.7">[7] tad yathā śalyaṃ śālākyaṃ kāyacikitsā bhūtavidyā 
-                        kaumārabhṛtyam agadatantraṃ rasāyanatantraṃ vājīkaraṇatantram iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.1">[8] athāsya pratyekāṅgalakṣaṇasamāsaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.1a">[9] tatra śalyan nāma 
-                        vividhatṛṇakāṣṭhapāṣāṇapāṃsulohaloṣṭāsthibālanakhapūyāsrāvaduṣṭavraṇāntargarbhaśalyoddharaṇārthaṃ 
-                        yantraśastrakṣārāgnipraṇidhānaviniścayārthañ ca ṣaṣṭyābhidhānair iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.2">[10] śālākyatantran nāmorddhvajatrugatānāṃ vikārāṇāṃ 
-                        śravaṇanayanavadanaghrāṇādisaṃśritānāṃ vikārāṇām upaśamakaraṇārtham |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.3">[11] kāyacikītsā nāma sarvaśarīrāvasthitānāṃ vyādhīnām 
-                        upaśamakaraṇārthaṃ jvaraśophagulmaraktapittonmādāpasmārapramehātisārādīnāñ 
-                        ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.4">[12] bhūtavidyā nāma 
-                        devagandharvayakṣarākṣasapitṛpiśācavināyakanāgagrahopasṛṣṭacetasāṃ 
-                        śāntikarmabaliharaṇādigrahopaśamanārthaṃ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.5">[13] kaumārabhṛtyan nāma 
-                        kumārabharaṇadhātrīkṣīradoṣasaṃśodhanārthaṃ duṣṭastanyagrahasamutthitānāñ ca 
-                        vyādhīnām upaśamakaraṇārtham |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.6">[14] agadatantran nāma sarpakīṭadaṣṭaviṣavyañjanārthaṃ 
-                        vividhaviṣavegopaśamanārthañ ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.7">[15] rasāyanatantran nāma vayaḥsthāpanam āyurmedhākaraṇaṃ 
-                        vyādhyupaśamakaraṇārthañ ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.8">[16] vājīkaraṇatantran nāma 
-                        svalpaduṣṭakṣīṇaviśuṣkaretasāṃ śukrāpyāyanaprasādopacayajanananimittaṃ 
-                        praharṣajananārthañ ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.9">[17] evam ayam āyurvedo 'ṣṭāṅga upadiśyate | atra kasmai 
-                        kiṃ varṇyatām iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.10">[18] ta ūcur asmākaṃ sarvam eva śalyajñānam upadiśatu 
-                        bhagavān iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.11">[19] sa uvācaivam astv iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.12">[20] ta ūcur bhūyo 'smākaṃ sarveṣām evaikamatīnāṃ matam 
-                        abhisamīkṣya suśruto bhagavantaṃ prakṣyati | asyopadiśyamānaṃ vayam apy 
-                        upadhārayiṣyāmaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.13">[21] sa uvācaivam astv iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.14-16">[22] iha khalv āyurvedaprayojanaṃ vyādhyupasṛṣṭasya 
-                        vyādhiparimokṣaḥ svastharakṣaṇañ ca | āyur asmin vidanty anena vāyur vidyata 
-                        ity āyurvedaḥ | tasyāṅgavaram āgamapratyakṣānumānopamānair aviruddham 
-                        ucyamānam upadhārayadhvam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.17">[23] etad dhy aṅgaṃ prathamaṃ pradhānaṃ prāgabhihitvād 
-                        vraṇasaṃrohaṇakaratvād yajñaśiraḥpradhānasandhānāc ca | śrūyate hi yathā 
-                        purā rudreṇa śiraś chinnam aśvibhyāṃ punaḥ sandhitam iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.18">[24] aṣṭānām api cāyurvedatantrāṇām etad evādhikam 
-                        āśukriyākaraṇād yantraśastrakṣārāgnipraṇidhānāt sarvatantrasāmānyāc ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.19">[25] tad idaṃ śāśvataṃ puṇyaṃ svargyaṃ yaśasyam āyuṣyaṃ 
-                        vṛttikarañ ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.20">[26] tad brahmā provāca tat prajāpatir adhijage tasmād 
-                        aśvināv aśvibhyām indra indrād ahaṃ mayā tv iha pradeyam arthibhyaḥ 
-                        prajāhitahetoḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.20x">bhavati cātra |</l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.1.20x" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.1.20x-n1">The Nepalese witnesses use the 
-                                abbreviation "<foreign>bha</foreign>" for "<foreign>bhavati 
-                                    cātra</foreign>", introducing the next verse.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.21">[27] ahaṃ hi dhanvantarir ādidevo jarārujāmṛtyuharo 
-                        marāṇāṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         śalyam mahacchāstravaraṃ gṛhītvā prāpto 'smi gāṃ bhūya ihopadeṣṭuṃ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.22">[28] tatrāsmin śāstre pañcamahābhūtaśarīrisamavāyaḥ puruṣa 
-                        ity ucyate | tasmin kriyā so 'dhiṣṭhānaṃ | kasmāt | lokadvaividhyāl loko hi 
-                            dvividhaḥ<anchor n="SS.1.1.22-n1"/> sthāvaro jaṅgamaś ca | dvividhātmaka 
-                        evāgneyaḥ saumyaś ca tadbhūyastvāt pañcātmako vā | tatra caturvidho 
-                        bhūtagrāmaḥ saṃsvedajādrijajarāyujāṇḍajasaṃjñaḥ | tasmin puruṣaḥ pradhānas 
-                        tasyopakaraṇam anyat | tasmāt puruṣo 'dhiṣṭhānaṃ | </l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.1.22" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.1.22-n1">The reading of 
-                                    <foreign>dvividhan</foreign> might be a corruption of 
-                                    <foreign>dvividhas</foreign>, which is a permitted 
-                                sandhi.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.23">[29] tadduḥkhasaṃyogā vyādhaya ity ucyante |</l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.24">[30] te caturvidhā āgantavaḥ śārīrā mānasā svābhāvikāś 
-                        ceti | teṣv āgantavo 'bhighātanimittāḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.1"><label>sū.1.25.1</label> teṣām āgantavo 
-                        'bhighātanimittāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.2">[32] śārīrās tv annamūlā 
-                        vātapittakaphaśoṇitavaiṣamyanimittāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.3"> mānasās tu 
-                        krodhaśokadainyaharṣakāmaviṣāderṣyāsūyāmātsaryalobhādaya icchādveṣanimittāḥ 
-                        | </l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.4">[33] svābhāvikās tu kṣutpipāsājarāmṛtyunidrāprakṛtayaḥ | </l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.26">[34] ta ete manaḥśarīrādhiṣṭhānā bhavanti |</l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.27">[35] teṣāṃ lekhanabṛmhaṇasaṃśodhanasaṃśamanāhārācārāḥ 
-                        samyakprayuktā nigrahahetavo bhavanti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.28">[30] prāṇināṃ punar mūlam āhāro balavarṇaujasāñ ca | sa 
-                        ṣaṭsu raseṣv āyattaḥ | rasāḥ punar dravyāśrayinaḥ | dravyāṇi punar oṣadhyaḥ 
-                        | tā dvividhā | sthāvarā jaṅgamāś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.29">[31] tāsāṃ sthāvarāś caturvidhā vanaspatayo vṛkṣā oṣadhyo 
-                        vīrudha iti | tāsv apuṣpā phalavantyo vanaspatayaḥ | puṣpaphalo ye tā vṛkṣāḥ 
-                        | phalapākaniṣṭhās tv oṣadhyaḥ | pratānavatyo vīrudha iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.30">[32] jaṅgamāḥ khalv api caturvidhāḥ | 
-                        jarāyujāṇḍajasaṃsvedajodbhidā iti | teṣām paśumanuṣyavyālādayo jarāyujāḥ | 
-                        khagasarīsṛpasarpās tv aṇḍajāḥ | kṛmikuntapipīlikāprabhṛtayaḥ<anchor 
-                            n="SS.1.1.30-n1"/> saṃsvedajāḥ | indragopakamaṇḍūkaprabhṛtayaś codbhidāḥ 
-                        | </l> 
- 
-                    <ab type="apparatus" corresp="#SS.1.1.30"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.1.30-n1"><foreign>kuṭṭha</foreign> is Prākṛta for 
-                                "skin disease, leprosy," but this sense does not fit this passage; 
-                                the word here must refer to an insect or similar creature. In our 
-                                MSS, <foreign>kuṭṭha</foreign> appears to be the transmitted form, 
-                                possibly Sanskritized to <foreign>kuṣṭha</foreign> by the scribe of 
-                                MS H. It is not obvious how it could be a scribal error for the 
-                                Vulgate's "<foreign>kīṭa</foreign>."</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.31">[33] tatra sthāvarebhyas 
-                        tvakpatrapuṣpaphalamūlakandakṣīraniryāsasārasnehasvarasāḥ prayojanavantaḥ | 
-                        jaṅgamebhyaś carmaromanakharudhirādayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.32">[34] pārthivas tu suvarṇarajatādayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.33">[35] kālakṛtās tu 
-                        pravātanivātātapacchāyātamojyotsnāśītoṣṇavarṣāsu samplavāḥ | kālaviśeṣās tu 
-                        nimeṣakāṣṭhākalāmuhūrtāhorātrapakṣamāsartvayanasamvatsarayugaviśeṣāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.34">[36] svabhāvata eva doṣāṇāṃ 
-                        sañcayaprakopopaśamapratīkārahetavo bhavanti | prayojanavantaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.35">bha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.35x">[37] śārīrāṇāṃ vikārāṇām eṣa vargaś caturvidhaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         prakope praśame caiva hetur uktaś cikitsakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.36">[38] āgantavas tu ye rogās te dvidhā nipatanti ha | 
-                        <caesura/> 
-                         manasy anye śarīre ca teṣān tu dvividhā kriyā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.37">[39] śarīrapatitānāṃ tu śārīravadupakramaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         mānasānān tu śabdādir iṣṭo vargaḥ sukhāvahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.38">[40] evam etat puruṣo vyādhir auṣadhaṃ kriyākāla iti 
-                        samāsena catuṣṭayaṃ vyākhyātam bhavati | tatra puruṣagrahaṇāt 
-                        tatsaṃbhavadravyasamūho bhūtādir uktaḥ tadaṅgapratyaṅgavikalpāś ca 
-                        tvaṅmāṃsāsirāsnāyvasthisandhiprabhṛtayaḥ | vyādhigrahaṇād 
-                        vātapittakaphaśoṇitasannipātāgantusvabhāvanimittāḥ sarva eva vyādhayo 
-                        vyākhyātā bhavanti | oṣadhagrahaṇād dravyarasaguṇavīryavipākānām ādeśaḥ | 
-                        kriyāgrahaṇāt snehādīni cchedyādīni ca karmāṇy upadiṣṭāni bhavanti | 
-                        kālagrahaṇāt sarva eva kriyākālādeśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.39x"> bha |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.39">[41] bījañ cikitsitasyaitat samāsena prakītam | 
-                        <caesura/> 
-                         saviṃśam adhyāyaśatam asya vyākhyā bhaviṣyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.40">[42] tac ca viṃśam adhyāyaśataṃ pañcasu sthāneṣu ceti | 
-                        tatra ślokasthānanidānaśārīracikitsitakalpeṣv arthavaśād vibhajya uttare 
-                        vakṣyāmaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.41x"> bha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.41">[43] svayambhuvā proktam idaṃ sanātanam 
-                        <caesura/> 
-                         paṭhet tu yaḥ kāśipatiprakāśitam | 
-                        <caesura/> 
-                         sa puṇyakarmā bhuvi pūjito nṛpair 
-                        <caesura/> 
-                         asukṣaye śakrasalokatām iyād iti || </l> 
-                </div> 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
-                <div n="2" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>[Adhyāya 2]</head> 
- 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.1"><label>1</label> athātaḥ śiṣyopanayanīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.2"/> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.3"><label>2</label> brāhmaṇakṣatriyavaiśyānām anyatamam 
-                        anvayaḥ | vayaḥ<pc> </pc>śaurya<pc> </pc>śaucācāra<pc> </pc>vinaya<pc 
-                            > </pc>śakti<pc> </pc>bala<pc> </pc>medhā<pc> </pc>dhṛti<pc 
-                            > </pc>smṛti<pc> </pc>pratipattiyuktan tanujihvauṣṭhadantāgram 
-                        ṛjuvaktrākṣināsaṃprasannacittavākceṣṭaṃ kleśasahañ ca śiṣyam upanayet | sa 
-                        hi guṇavān tasmai deyam ato|| viparītaguṇan nopanayet | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.4"><label>3</label> śūdram api guṇavantam anupanītam 
-                        adhyāpayed ity eke | upanayanīyan tu brāhmaṇam praśasteṣu 
-                        tithikaraṇamuhūrttanakṣatreṣu praśastāyān diśi śucau deśe gocarmamātraṃ 
-                        sthaṇḍilam upalipya darbhasaṃstaraṇam ahitaṃ kṛtvā puṣpair dhūpair janvair 
-                        bhankais ca pūjayitvā palāśodumvarabilvānāṃ samidbhir ghṛtam aktābhir 
-                        dārvīhomikenāgnim upasamādhāyā ṇḍya huyāt | pratidevatam ṛṣibhyaḥ śiṣyaṃ 
-                        svāhākāraṃṅ kārayet | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.5"><label>4</label> brāhmaṇas trayāṇāṃ rājanyo dvayasyā vaiśyo 
-                        vaisyasyaiva | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.6"><label>5</label> tato 'gniṃ pariṇīyāgnisākṣikaṃ śiṣyaṃ 
-                        brūyāt | kāmakrodhalobhamohamānāhaṃkārerṣyāmātsarya<pc 
-                            > </pc>pārūṣya<pc> </pc>paiśunyānṛtālasyāsyayaśasyāni hitvā kāṣāyavāsasā 
-                        nīcanakharomṇā trirātraṃ śucinā satyabrahmacaryābhivādanapareṇa bhavitavyaṃ 
-                        | mamānumatasthānagamanaśayanāsanabhojanādhyayanapareṇa bhūtvā 
-                        matpriyahiteṣu varttitavyam ato'nyathā varttamānasyādharmmo bhavaty aphalā 
-                        ca vidyā na ca prākāśyaṃ prāpnuyāt | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.7"><label>6</label> aham vā tvayi samyag varttamāne yady 
-                        ananyathādarśā syāt tadeva nāsau bhāgyavidyāphalabhāk ca bhaveyaṃ | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.7.a"><label>7</label> yasmād arogavatā 
-                        dharmmāsau'rthakāmamokṣāḥ prāpyante | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.8"><label>8</label> tasmād 
-                        dvijadaridrasādhvanāthābhyupagatapāśaṇḍasthitānām ātmabāndhavānām 
-                        ivātmabheṣajaiḥ | pratikartavyam evaṃ sādhu bhavati | 
-                        vyādhaśākunikapatitapāpakarttṝṇāñ ca na pratikarttavyam evaṃ vidyā prakāśate 
-                        | mitradharmakāmayaśāṃ micā vāpnoti || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.9X"><label>9</label> bhavataś cātra || </p> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.2.9"><label>10</label> kṛṣṇāṣṭamī tannidhane 'hanī dve 
-                        <caesura/> 
-                         śuklādaye'py evam ahar dvisandhyaṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         akālavidyutstanayitnughoṣe 
-                        <caesura/> 
-                         svatantrarāṣṭrakṣitipavyathāsu |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.2.10"><label>11</label> śmaśānayānādhvatanāhaveṣu 
-                        <caesura/> 
-                         tathautsavaotpātikadarśaneṣu | 
-                        <caesura/> 
-                         nādhyeyam anyeṣu ca yeṣu viprāṇ 
-                        <caesura/> 
-                         ṇādhīyate nāśucinā ca nityam || </l> 
- 
-                    <p xml:id="SS1.2.trailer">iti|| </p> 
- 
-                </div> 
- 
-                <div n="6" type="adhyāya"> 
- 
-                 
-                    <head>Adhyāya 6</head> 
-                     
-                    <l xml:id="SS.1.6.1">athāto ṛtucaryaṃ vyākhyāsyāmaḥ ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.3">kālo hi bhagavāṃ svayambhur 
-                        anādimadhyanidhano 'tra rasavyāpatsampattayo jīvitamaraṇe ca manuṣyāṇām āyatte 
-                        ssa sūkṣmām api kalān na līyata iti kālaḥ | saṅkalayati kalayati vā bhūtānīti 
-                        kālaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.4">tasya samvatsarātmano bhagavān ādityo gativiśeṣeṇa 
-                        nimeṣakāṣṭhākalāmuhūrttāhorātrapakṣamāsartvayanasamvatsarayugapravibhāgaṃ 
-                        karoti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.5">tatra laghvakṣinipātamātronimeṣaḥ | pañcadaśanimeṣā kāṣṭhā 
-                        triṅśatkāṣṭhā kalā | viṅśatikalāmuhūrttaḥ kalāyāḥ daśabhāgaś ca | 
-                        triṃśatmuhūrttam ahorātraṃ | pañcadaśāhorātraḥ pakṣaḥ | sa dvividhaḥ kṛṣṇaḥ 
-                        śuklaś ca tau māsaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.6">tatra māghādayo dvādaśamāsāḥ samvatsaraḥ | 
-                        dvimāsikamṛtuṅkṛtvā ṣaḍṛtavo bhavanti || te ca 
-                        śiśiravasantagrīṣmavarṣāśaraddhemantāḥ | teṣān tapastapasyau śiśiraḥ | 
-                        madhumādhavau vasantaḥ | śuciśukrau grīṣmaḥ nabhonabhasyau varṣā | iṣorjau 
-                        śarat | sahassahasyau hemanta iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.7">ta ete śītoṣṇavarṣavātalakṣaṇāḥ | candrādityayoḥ 
-                        kālavibhāgakaratvādayane dve bhavataḥ | dakṣiṇamuttarañ ca | 
-                        tayordakṣiṇamvarṣāśaraddhemantāḥ teṣu bhagavānāpyāyate somaḥ | 
-                        āmlalavaṇamadhurāś ca rasā balavanto bhavanti | uttarottarañ ca 
-                        sarvaprāṇināṃ balam abhivarddhate | uttaraṃ śiśiravasantagrīṣmāḥ | teṣu 
-                        bhagavān āpyāyate rkaḥ | kaṭutiktakaṣāyāś ca rasā balavattarā bhavanti | 
-                        uttarottaraś ca prāṇinām balam parihīyate ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.8">bha ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.8ab">somaḥ klodayate bhūmiṃ sūryaḥ śoṣayate punaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.8cd">tāv ubhāv api saṃśritya vāyuḥ pālayati prajāḥ ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.9">atha khalv ayane yugapat samvatsasaro bhavati | te dve 
-                        ayane varṣasamvatsaraḥ parivatsaraḥ iḍāvatsaraḥ vatsara ity evaṃ paṃcapañca 
-                        varṣāni || te pañca yugam iti saṃjñā labhante sa eṣa nimeṣādir yugaparyantaḥ 
-                        kālaś cakravat parivarttamānaḥ kālacakra ity ucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.9a">evaṃ dakṣiṇāyane rātrir vyākhyātā ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.10">iha tu varṣāśaraddhemantavasantagrīṣmaprāvṛṣaḥ ṣaḍṛtavo 
-                        bhavanti | doṣopacayaprakopapraśamanimittaṃ | te tu bhādra padādyair 
-                        dvimāsike naivaṃ vyākhyātāḥ | tadyathā | bhadrapadāśvayujau varṣāḥ 
-                        kārttikamārgaśīrṣau śarat | pauṣamāghauhemantaḥ | phālgunacetrau vasantaḥ | 
-                        vaiśākhajyeṣṭhau grīṣmaḥ | āṣāḍhaśrāvaṇau prāvṛḍiti ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.11">tatra varṣā svauṣadhyastaruṇyolpavīryā āhāratvam upagatā 
-                        vidahyante | āpaścāpraśāntāḥ kṣitimalaprāyāstāstāstūpayujyamānā nabhasi 
-                        meghāvatate jalapraklinnāyāṃ bhūmau klinnadehānāṃ dehināṃ 
-                        śītavātavarṣaviṣṭambhitāgnīnāṃ vidahyante | sa vidāhāt pittasañcayam 
-                        āpādayanti | sa sañcayaḥ śaradi praviralameghe viyaty upaśuṣyati 
-                        paṅkerkakiraṇapravilāyitaḥ paittikāṃ vyādhīṃ janayati | tā evauṣadhyaḥ 
-                        kālapariṇāmātpariṇatavīryā balavatyo hemante bhavanti | āpaś ca praśāntāḥ 
-                        snigdhā atyarthaṃ gurvyastā upayujyamānāḥ mandakiraṇatvād 
-                        bhānossatuṣāraupaṣṭambhitadehānāṃ dehinām avidagdhāḥ snehād gauravād 
-                        upalepitvāc ca śleṣmaṇassañcayam āpādayanti | sa saṃcayo 
-                        vasanterkakiraṇapravilāyitaḥ śleṣmikāṃ vyādhīṃ janayati | tā evauṣadhyau 
-                        grīṣmaniḥsārā rūkṣā atimātralaghvyo bhavaty āpaś ca tā upayujyamānāḥ tatra 
-                        śaraddhemantayor madhyasamam ahorātraṃ yugapac cādhimāsakau bhavataḥ | 
-                        viṃśatikāṣṭhāś caikanimeṣārdhaś ca dinapariparivṛddhir uttarāyaṇe | 
-                        sūryapratāpopaśoṣitadehānān dehināṃ raukṣyāl laghvāc ca vāyoḥ sañcayam 
-                        āpādayanti | sa sañcayaḥ prāvṛṣi cātyarthaṃñ jalopaklinnāyāṃ bhūmau 
-                        cātiklinnadehānāṃ dehināṃ śītavātavarṣerito vātikāṃ vyādhīṃñjanayati | evam 
-                        eṣāṃ doṣāṇāṃ sañcayaprakopahetur uktaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.12"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.13">tatra varṣāhemantagrīṣmeṣu sañcitānān doṣāṇāṃ 
-                        śaradvasantaprāvṛṭsu ca prakupitānāṃ nirharaṇaṃ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.14">tatra paittikānāṃ vyādhīnāṃ hemante vyupaśamaḥ | 
-                        śleṣmikāṇānnidāghe vātikānāṃ śaradi | svabhāvatas tv ete sañcayaprakopaśamā 
-                        vyākhyātāḥ ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.15">tatra divasapūrvāhṇe vasantaliṅgaṃ | madhyāhne grīṣmasya | 
-                        aparāhṇe prāvṛḍliṅgaṃ | pradoṣe vārṣikaṃ | śāradam ardharātre | pratyuṣasi 
-                        haimanam upalakṣayet | evam ahorātram api varṣam iva 
-                        śītoṣṇavarṣadoṣopacayaprakopopaśamair jānīyāt</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.16">tatrāvyāpane tu ṣvavyāpannā oṣadhayo bhavanty āpaś ca | tās 
-                        tūpayayujyamānāḥ prāṇāyurbalavīryaujaskaryo bhavanti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.17">tāsām punar vyapadodṛṣṭakāritāni śītoṣṇavātavarṣāṇi | 
-                        khalu viparītāny auṣadhīr vyāpādayanty āpaś ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.18">tāsām upayogād vividharogaprādurbhāvo marako vā bhavati 
-                        |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.19"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.20">śāparakṣaḥ krodhād adharmair uṣasyante janapadāḥ | 
-                        viṣauṣadhipuṣpagandhena vā vāyunopanītena | 
-                        kāsaśvāsapratiśyāyaśirorogajvarair upatapyante prajāḥ grahanakṣatracaritair 
-                        vā | śayanāsanayānavāhanam aṇiratnopa karaṇagarhitalakṣaṇaprādurbhāvair 
-                        vā</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.21">jāto 'tra | 
-                        parityāgaśāntiprāyaścittabalimaṅgalajapahomopahārejyāñjalinamaskārataponiyamadayādānadīkṣābhyupagamadevatābrāhmaṇaguruparair 
-                        bhavitavyam evaṃ sādhu bhavati ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.21a">bha </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.22"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.23cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.24ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.24cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.25ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.25cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.26ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.26cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.27ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.27cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.28ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.28cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.29ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.29cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.30ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.30cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.31ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.31cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.32ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.32cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.33ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.33cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.34ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.34cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.35ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.35cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.36ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.36cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.37ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.37cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.38ab">svaguṇair api yukteṣu viparīteṣu vā punaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.38cd">viṣameṣv api vā doṣā kupyanty ṛtuṣu dehinām iti 
-                            ||<unclear extent="1" unit="char"/>|| bhra ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.39ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.39cd"/> 
- 
- 
- 
- 
-                </div> 
- 
-                <div n="16" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>[Adhyāya 16]</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.1">athātaḥ karṇṇavyadhavidhim vyākhyāsyāmaḥ ||1|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.3"> rakṣābhūṣaṇanimittam bālasya karṇṇau vyadhayet | tau 
-                        ṣaṣṭhe māse saptame vā śuklapakṣe praśasteṣu tithikaraṇamuhūrttanakṣatreṣu 
-                        kṛtamaṅgalaṃ svastivācanan dhātryaṅke kumāram upaveśyābhisāntvayamāno bhiṣag 
-                        vāmahastenākṛṣya karṇṇan daivakṛte chidre dakṣiṇahastena ṛju vidhyet | 
-                        pūrvvan dakṣiṇaṃ kumārasya vāmaṅ kanyāyāḥ | pratanuṃ sūcyā bahalam ārayā 
-                        ||2|| <anchor n="SS.1.16.3-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.3" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.3-n1">Ḍalhaṇa records the alternative reading 
-                                    <foreign>bhakṣyaviśeṣair vā</foreign> before 
-                                    <foreign>bālakrīḍanakaiḥ pralobhya</foreign> in the 
-                                vulgate.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.4">śoṇitabahutvanivedanāyāñ cānyadeśaviddham iti jānīyāt | 
-                        nirupadravatā taddeśaviddhaliṅgam ||3||<anchor n="SS.1.16.4-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.4" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.4-n1">At this point, witness K is missing a 
-                                folio, so the rest of this chapter is constructed on the basis of 
-                                witnesses N and H.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.5">tatra yadṛcchāviddhāyāṃ sirāyām ajñena jvara<pc 
-                            > </pc>dāhaśvayathu<pc> </pc>vedanā<pc> </pc>granthi<pc 
-                        > </pc>manyāstambhāpatānakaśirograhakarṇṇaśūlāni bhavanti ||4|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.6">doṣasamudayād apraśastavyadhād vā tatra varttim apahṛtya 
-                        yavamadhukamañjiṣṭhāgandharvvahastamūlair mmadhughṛtapragāḍhair ālepayet | 
-                        surūḍhañ cainam punar vvidhyet ||5|| <anchor n="SS.1.16.6-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.6" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.6-n1">Ḍalhaṇa (1.16.6) states that some do not 
-                                read <foreign>surūḍhañ cainam punar vidhyet</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.7"> samyagviddham āmatailapariṣekeṇopacaret | tryahāt tryahād 
-                        varttiṃ sthūlatarāṅ kurvvīta pariṣekañ ca tam eva ||6|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.8"> atha vyapagatadoṣopadrave karṇṇe pravarddhanārthaṃ 
-                        laghupravarddhanakena muñcet ||7||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.9"> evaṃ samvarddhitaḥ karṇṇaś chidyate tu dvidhā nṛṇām | 
-                        <caesura/> 
-                         doṣato vābhighātād vā sandhānān tasya me śṛṇu ||8|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.10"> tatra samāsena pañcadaśasandhānākṛtayo bhavanti | tad 
-                        yathā | nemīsandhānakaḥ | utpalabhedyakaḥ | vallūrakaḥ | āsaṅgimaḥ | 
-                        gaṇḍakarṇṇaḥ | āhāryaḥ | nirvvedhimaḥ | vyāyojimaḥ | kapāṭasandhikaḥ | 
-                        arddhakapāṭasandhikaḥ | saṅkṣiptaḥ | hīnakarṇṇaḥ | vallīkarṇṇaḥ | 
-                        yaṣṭīkarṇṇaḥ | kākauṣṭhaḥ | iti | teṣu tatra pṛthulāyatasamobhayapālir 
-                        nemīsandhānakaḥ | vṛttāyatasamobhayapālir utpalabhedyakaḥ | 
-                        hrasvavṛttasamobhayapālir vallūrakarṇṇakaḥ | abhyantaradīrghaikapālir 
-                        āsaṅgimaḥ | bāhya<pc> </pc>dīrghaikapālir ggaṇḍakarṇṇakaḥ | apālir 
-                        ubhayato'py āhāryaḥ | pīṭhopamapālir nirvvedhimaḥ | aṇusthūlasamaviṣamapālir 
-                        vyāyojimaḥ | abhyantaradīrghaikapālir itarālpapāliḥ kapāṭasandhikaḥ | 
-                        bāhyadīrghaikapālir itarālpapāliś cārddhakapāṭasandhikaḥ | tatraite 
-                        daśakarṇṇasandhivikalpā bandhyā bhavanti | teṣān nāmabhir evākṛtayaḥ prāyeṇa 
-                        vyākhyātāḥ | saṃkṣiptādayaḥ pañcāsādhyāḥ | tatra śuṣkaśaṣkulir itarālpapāliḥ 
-                        saṃkṣiptaḥ | anadhiṣṭhānapāliḥ paryantayoś ca kṣīṇamāṃso hīnakarṇṇaḥ | 
-                        tanuviṣamapālir vallīkarṇṇaḥ | granthitamāṃsaḥ stabdhasirātatasūkṣmapālir 
-                        yaṣṭīkarṇṇaḥ | nirmmāṃsasaṃkṣiptāgrālpaśoṇitapāliḥ kākauṣṭha iti | baddheṣv 
-                        api dāha<pc> </pc>pāka<pc> </pc>srāva<pc> </pc>śopha<pc> </pc>yuktā na 
-                        siddhim upayānti ||9|| <anchor n="SS.1.16.10-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.10" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.10-n1">Cakrapāṇi (1.16.9–13) and Ḍalhaṇa 
-                                (1.16.10) point out that others read 
-                                    <foreign>pañcadaśakarṇakṛtayaḥ</foreign> (instead of 
-                                    <foreign>pañcadaśasandhānākṛtayaḥ</foreign>). Ḍalhaṇa (1.16.10) 
-                                also mentions that some read 
-                                    <foreign>samunnatasamobhayapāliḥ</foreign> (instead of 
-                                    <foreign>vṛttāyatasamobhayapālir</foreign>) and others do not 
-                                read <foreign>saṃkṣiptādayaḥ pañcāsādhyāḥ</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11cd"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.12ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.12cd"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.13ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.13cd"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.14ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.14cd"/> 
- 
-                    <anchor n="SS.1.16.14cd-n1"/> 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.14cd" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.14cd-n1">The additional verses in A (from 
-                                    <foreign>bhavanti cātra to śāstravit</foreign>) were probably 
-                                also absent in the version of the <emph>Suśrutasaṃhitā</emph> 
-                                commented on by Cakrapāṇi, who cites them in his commentary as being 
-                                "read by some" in regard to the joins (<foreign>sandhāna</foreign>) 
-                                they describe.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.15"> ato 'nyatamasya bandhañ cikīrṣuḥ 
-                        agropaharaṇīyoktopasambhṛtasambhāraḥ viśeṣataś cātropaharet surāmaṇḍakṣīram 
-                        udakaṃ dhānyāmlakapālacūrṇṇañ ceti | tato 'ṅganāṃ puruṣam vā 
-                        grathitakeśāntaṃ laghubhuktavantam āptaiḥ suparigṛhītaṃ kṛtvā ca bandhān 
-                        upadhārya chedyabhedyalekhyavyadhanair upapādya karṇṇaśoṇitam avekṣyaitad 
-                        duṣṭam aduṣṭam veti tato vātaduṣṭe dhānyāmlodakābhyāṃ pittaduṣṭe 
-                        śītodakapayobhyāṃ śleṣmaduṣṭe surāmaṇḍodakābhyāṃ prakṣālya karṇṇam punar 
-                        avalikhet | anunnatam ahīnam aviṣamañ ca karṇṇasandhin niveśya sthitaraktaṃ 
-                        sandarśya madhughṛtenābhyajya picuplotayor anyatareṇāvaguṇṭhya nātigāḍhan 
-                        nātiśithilaṃ sūtreṇāvabadhya kapālacūrṇṇenāvakīryācārikam upadiśet | 
-                        dvivraṇīyoktena cānnenopacaret ||10|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16x"> vighaṭṭanan divāsvapnaṃ vyāyāmam atibhojanam | 
-                        <caesura/> 
-                         vyavāyam agnisantāpam vākśramañ ca vivarjjayet ||11||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.17"> nātiśuddharaktam atipravṛttaraktaṃ kṣīṇaraktaṃ vā 
-                        sandadhyāt | sa hi vātaduṣṭe raktabaddho'rūḍho paripuṭanavān bhavati | 
-                        pittaduṣṭe gāḍhapākarāgavān | śleṣmaduṣṭe stabdhakarṇṇaḥ kaṇḍūmān 
-                        atipravṛttasrāvaḥ śophavān kṣīṇālpamāṃso na vṛddhim upaiti ||12|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.18"> sa yadā rūḍho nirupadravaḥ karṇṇo bhavati tadainaṃ 
-                        śanaiḥ śanair abhivarddhayet | anyathā saṃrambhadāhapākavedanāvān bhavati | 
-                        punar api chidyeta ||13|| </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.19"> athāpraduṣṭasyābhivarddhanārtham abhyaṅgaḥ | 
-                        godhāpratudaviṣkirānūpaudakavasāmajjāpayastailaṃ gaurasarṣapajañ ca 
-                        yathālābhaṃ saṃbhṛtyārkālarkabalātibalānantāvidārīmadhukajalaśūkaprativāpan 
-                        tailam pācayitvā svanuguptan nidadhyāt ||14|| <anchor n="SS.1.16.19-n1" 
-                        /></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.19" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.19-n1">Ḍalhaṇa (1.16.18) notes that some read 
-                                    <foreign>rājasarṣapajaṃ</foreign> in the place of 
-                                    <foreign>gaurasarṣapajaṃ</foreign>. This reading appears to have 
-                                been accepted by Cakrapāṇi (1.16.18–20), who glosses 
-                                    <foreign>rājasarṣapaja</foreign> as 
-                                    <foreign>śvetasarṣapa</foreign>. Cakrapāṇi also says that some 
-                                read sarpis in the place of <foreign>payas</foreign>. In the 
-                                compound beginning with <foreign>arka</foreign>, Ḍalhaṇi notes that 
-                                some read <foreign>arkapuṣpī</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.20"> svedito marditaṅ karṇṇam anena mrakṣayed budhaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         tato 'nupadravaḥ samyag balavāṃś ca vivarddhate ||15||<anchor 
-                            n="SS.1.16.20-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.20" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.20-n1">N has a <foreign>kākapāda</foreign> after 
-                                    <foreign>ane</foreign>, but the missing letter (one would expect 
-                                    '<foreign>na</foreign>') has not been supplied in a margin or 
-                                elsewhere.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.21"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.22"> ye tu karṇṇā na varddhante snehasvedopapāditāḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.23"> teṣām apāṅge tv abahiḥ kuryāt prachānam eva ca 
-                            ||16||<anchor n="SS.1.16.23-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.23" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.23-n1">Ḍalhaṇa (1.16.23) notes that some read 
-                                    <foreign>teṣām apāṅgacchedyaṃ hi kāryam ābhyantaraṃ 
-                                    bhavet</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.23b"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.24"/> 
- 
-                    <!--  Vulgate SS.1.16.25 not in the Nepalese version --> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.0"> amitāḥ karṇṇabandhās tu vijñeyāḥ kuśalair iha | 
-                        <caesura/> 
-                         yo yathā suniviṣṭaḥ syāt tat tathā yojayed bhiṣak ||17||<anchor 
-                            n="SS.1.16.26.0-n1"/></l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.26.0" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.26.0-n1">Ḍalhaṇa (1.16.26) states that some read 
-                                    <foreign>suniviṣṭaḥ</foreign> (the reading of the Nepalese 
-                                version) instead of <foreign>suviśiṣṭaḥ</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <!--    verses present in the vulgate but not in this MS:                --> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.1"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.2"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.3"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.4"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.5"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.6"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.7"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.8"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.9"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.10"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.11"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.12"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.13"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.14"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.15"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.16"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.17"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.18"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.19"/> 
- 
-                    <!--     This verse in a different location  than the vulgate --> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.25">jātaromā suvartmā ca śliṣṭasandhiḥ samaḥ sthiraḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         surūḍho 'vedano yas tu taṃ karṇṇaṃ varddhayec chanaiḥ ||18|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.27">viśleṣitāyām atha nāsikāyāṃ 
-                        <caesura/> 
-                         vakṣyāmi sandhānavidhiṃ yathāvat | 
-                        <caesura/> 
-                         nāsāpramāṇaṃ pṛthivīruhāṇāṃ 
-                        <caesura/> 
-                         patraṃ gṛhītvā tv avalambi tasya ||19||<anchor n="SS.1.16.27-n1"/></l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.27" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.27-n1">Cakrapāṇidatta says that others read 
-                                    <foreign>nāsāsandhānavidhim</foreign> here. Ḍalhaṇa (1.16.27–31) 
-                                states that some read, <foreign>chinnāṃ tu nāsikāṃ dṛṣṭvā 
-                                    vayaḥsthasya śarīriṇaḥ | nāsānurūpaṃ saṃcchidya patraṃ gaṇḍe 
-                                    niveśayet ||</foreign></item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.28"> tena pramāṇena hi gaṇḍapārśvād 
-                        <caesura/> 
-                         utkṛtya vadhraṃ tv atha nāsikāgram | 
-                        <caesura/> 
-                         vilikhya cāśu pratisandadhīta 
-                        <caesura/> 
-                         taṃ sādhubaddham bhiṣag apramattaḥ ||20||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.29">susīvitaṃ samyag ato yathāvan 
-                        <caesura/> 
-                         nāḍīdvayenābhisamīkṣya nahyet | 
-                        <caesura/> 
-                         unnāmayitvā tv avacūrṇṇayīta 
-                        <caesura/> 
-                         pattāṅgayaṣṭīmadhukāñjanaiś ca ||21|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.30">saṃchādya samyak picunā vraṇan tu 
-                        <caesura/> 
-                         tailena siñced asakṛt tilānām | 
-                        <caesura/> 
-                         ghṛtañ ca pāyyaḥ sa naraḥ sujīrṇṇe 
-                        <caesura/> 
-                         snigdho virecyaḥ svayathopadeśam ||22|| </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.31">rūḍhañ ca sandhānam upāgataṃ vai 
-                        <caesura/> 
-                         tadvadhraśeṣaṃ tu punar nikṛntet | 
-                        <caesura/> 
-                         hīnam punar varddhayituṃ yateta 
-                        <caesura/> 
-                         samañ ca kuryād ativṛddhamāṃsam iti ||23|| om || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.32"/> 
-                </div> 
- 
-            </div> 
- 
-        </body> 
-    </text> 
-</TEI>