User Tools


Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

Link to this comparison view

Next revision
Previous revision
wiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:provisional-edition_sutrasthana [2021/10/04 19:54] – external edit 127.0.0.1wiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:provisional-edition_sutrasthana [Unknown date] (current) – removed - external edit (Unknown date) 127.0.0.1
Line 1: Line 1:
-<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> 
-    <teiHeader> 
-        <fileDesc> 
-            <titleStmt> 
-                <title>Working edition of the Suśrutasaṃhitā, sūtrasthāna, based on the Nepalese 
-                    MSS</title> 
-            </titleStmt> 
- 
-            <publicationStmt> 
-                <authority>The Suśruta Project</authority> 
-                <idno>SS.sū.2020-11</idno> 
-                <availability status="restricted"> 
-                    <p>Copyright Notice</p> 
-                    <p>Copyright (C) Dominik Wujastyk</p> 
-                    <p> 
-                        <ref target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/" type="licence" 
-                            >Distributed by <ref target="http://sarit.indology.info" type="url" 
-                                >SARIT</ref> under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 
-                            Unported License. </ref> 
-                    </p> 
-                    <p>Under this licence, you are free <list> 
-                            <item>to Share — to copy, distribute and transmit the work</item> 
-                            <item>to Remix — to adapt the work </item> 
-                        </list></p> 
-                    <p>Under the following conditions:</p> 
-                    <p> 
-                        <list> 
-                            <item>Attribution — You must attribute the work in the manner specified 
-                                by the author or licensor (but not in any way that suggests that 
-                                they endorse you or your use of the work).</item> 
-                            <item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, 
-                                you may distribute the resulting work only under the same or similar 
-                                license to this one.</item> 
-                        </list> 
-                    </p> 
-                    <p>More information and fuller details of this license are given on the Creative 
-                        Commons website.</p> 
-                    <p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the 
-                        rights of any copyright owners, known or unknown.</p> 
-                </availability> 
-                <address> 
-                    <name>University of Alberta</name> 
-                </address> 
-                <authority> 
-                    <name>The Suśruta Project</name></authority> 
-                <date>2020</date> 
-                <pubPlace>The University of Alberta</pubPlace> 
-                <publisher>The Suśruta Project (<ref target="http://sushrutaproject.org" 
-                        >https://sushrutaproject.org</ref>)</publisher> 
-            </publicationStmt> 
- 
- 
-            <sourceDesc> 
-                <msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en"> 
-                    <msIdentifier> 
-                        <idno type="siglum">SP<!--<sub>ed</sub>--></idno> 
-                    </msIdentifier> 
-                </msDesc> 
-            </sourceDesc> 
-        </fileDesc> 
- 
-       <!-- <xenoData> 
-            <stemma format="nexml"> 
-                <nex:nexml generator="Bio::Phylo::Project v.0.58" version="0.9" 
-                    xmlns="http://www.nexml.org/2009" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/" 
-                    xmlns:map="http://phylomap.org/terms.owl#" xmlns:nex="http://www.nexml.org/2009" 
-                    xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" 
-                    xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema#" 
-                    xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" 
-                    xsi:schemaLocation="http://www.nexml.org/2009 http://www.nexml.org/2009/nexml.xsd" 
-                    > <otus id="otus1" label="TaxaBlock"> 
-                        <otu id="otu1" label="A"/> 
-                        <otu id="otu2" label="H"/> 
-                        <otu id="otu3" label="K"/> 
-                        <otu id="otu4" label="N"/> 
-                    </otus> <trees otus="otus1" id="trees1" label="TreesBlock"> 
-                        <tree id="tree1" label="tree1" xsi:type="nex:FloatTree"> 
-                            <node id="n1" label="A" otu="A"/> 
-                            <node id="n2" label="H" otu="H"/> 
-                            <node id="n3" label="K" otu="K"/> 
-                            <node id="n4" label="N" otu="N"/> 
-                            <node id="n5" label="n5"/> 
-                            <node id="n6" label="n6"/> 
-                            <node id="n7" label="n7" root="true"/> 
-                            <edge source="n5" target="n2" id="e1" length="0.0016219388250720487"/> 
-                            <edge source="n5" target="n4" id="e2" length="0.0030085840381346013"/> 
-                            <edge source="n6" target="n1" id="e3" length="0.023868550299649984"/> 
-                            <edge source="n6" target="n5" id="e5" length="5.44043353790739E-4"/> 
-                            <edge source="n7" target="n6" id="e6" length="4.092575344587166E-5"/> 
-                            <edge source="n7" target="n3" id="e7" length="7.775893154715614E-4"/> 
-                        </tree> </trees> 
-                </nex:nexml> 
-            </stemma> 
-         
-        </xenoData>--> 
- 
- 
-        <revisionDesc> 
-            <change when="2020-11-04" who="Dominik Wujastyk">Began this file.</change> 
-        </revisionDesc> 
-    </teiHeader> 
-     
-     
-    <text xml:lang="sa-Latn"> 
-        <body> 
- 
-            <div n="1" type="sthāna"> 
- 
-                <head>[Sūtrasthāna]</head> 
- 
-                <div n="1" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>[Adhyāya 1]</head> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.1.0"/> 
-                     
-                    <l xml:id="SS.1.1.1">[1] athāto vedotpattim adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ | </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.3">[2] atha khalu bhagavantam amaravaram ṛṣigaṇaparivṛttam 
-                        āśramasthaṃ kāśirājaṃ divodāsam aupadhenava<pc 
-                            > </pc>vaitaraṇaurabhra<pc> </pc>puṣkalāvata<pc> </pc>karavīra<pc 
-                            > </pc>gopurarakṣita<pc> </pc>bhoja<pc> </pc>suśruta<pc> </pc>prabhṛtaya 
-                        ūcuḥ |</l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.4">[3] bhagavañ śārīramānasāgantubhir vyādhibhir 
-                        vividhavedanābhighātopadrutān sanāthān anāthavad viceṣṭamānān vikrośataś ca 
-                        mānavān abhisamīkṣya manasi naḥ pīḍābhavat |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.4b">[4] teṣāṃ sukhaiṣiṇāṃ rogopaśamārtham ātmanaś ca 
-                        prāṇayātrārtham āyurvedaṃ icchāma upadiśyamānam | atrāyattam aihikam 
-                        āmuṣmikañ ca śreyas tad bhagavantam upasannāḥ smaḥ śiṣyatveneti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.5">[5] tān uvāca bhagavān svāgatam vaḥ sarva evāmīmāṃsyā 
-                        adhyāpyāś ca bhavanto vatsāḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.6">[6] iha khalv āyurvedo nāma yad upāṅgam atharvavedasyoktam 
-                        anutpādyaiva ca prajāḥ ślokaśatasahasram adhyāyasahasrañ ca kṛtavān 
-                        svayambhūr alpāyuṣkālpamedhastvañ cālokya narāṇām bhūyo 'ṣṭadhā praṇītavān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.7">[7] tad yathā śalyaṃ śālākyaṃ kāyacikitsā bhūtavidyā 
-                        kaumārabhṛtyam agadatantraṃ rasāyanatantraṃ vājīkaraṇatantram iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.1">[8] athāsya pratyekāṅgalakṣaṇasamāsaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.1a">[9] tatra śalyan nāma 
-                        vividhatṛṇakāṣṭhapāṣāṇapāṃsulohaloṣṭāsthibālanakhapūyāsrāvaduṣṭavraṇāntargarbhaśalyoddharaṇārthaṃ 
-                        yantraśastrakṣārāgnipraṇidhānaviniścayārthañ ca ṣaṣṭyābhidhānair iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.2">[10] śālākyatantran nāmordhvajatrugatānāṃ vikārāṇāṃ 
-                        śravaṇanayanavadanaghrāṇādisaṃśritānāṃ vikārāṇām upaśamakaraṇārtham |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.3">[11] kāyacikītsā nāma sarvaśarīrāvasthitānāṃ vyādhīnām 
-                        upaśamakaraṇārthaṃ jvaraśophagulmaraktapittonmādāpasmārapramehātisārādīnāñ 
-                        ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.4">[12] bhūtavidyā nāma 
-                        devagandharvayakṣarākṣasapitṛpiśācavināyakanāgagrahopasṛṣṭacetasāṃ 
-                        śāntikarmabaliharaṇādigrahopaśamanārthaṃ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.5">[13] kaumārabhṛtyan nāma 
-                        kumārabharaṇadhātrīkṣīradoṣasaṃśodhanārthaṃ duṣṭastanyagrahasamutthitānāñ ca 
-                        vyādhīnām upaśamakaraṇārtham |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.6">[14] agadatantran nāma sarpakīṭadaṣṭaviṣavyañjanārthaṃ 
-                        vividhaviṣavegopaśamanārthañ ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.7">[15] rasāyanatantran nāma vayaḥsthāpanam āyurmedhākaraṇaṃ 
-                        vyādhyupaśamakaraṇārthañ ca|</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.8">[16] vājīkaraṇatantran nāma 
-                        svalpaduṣṭakṣīṇaviśuṣkaretasāṃ śukrāpyāyanaprasādopacayajanananimittaṃ 
-                        praharṣajananārthañ ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.9">[17] evam ayam āyurvedo 'ṣṭāṅga upadiśyate | atra kasmai 
-                        kiṃ varṇyatām iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.10">[18] ta ūcur asmākaṃ sarvam eva śalyajñānam upadiśatu 
-                        bhagavān iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.11">[19] sa uvācaivam astv iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.12">[20] ta ūcur bhūyo 'smākaṃ sarveṣām evaikamatīnāṃ matam 
-                        abhisamīkṣya suśruto bhagavantaṃ prakṣyati | asyopadiśyamānaṃ vayam apy 
-                        upadhārayiṣyāmaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.13">[21] sa uvācaivam astv iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.14-16">[22] iha khalv āyurvedaprayojanaṃ vyādhyupasṛṣṭasya 
-                        vyādhiparimokṣaḥ svastharakṣaṇañ ca | āyur asmin vidanty anena 
-                        vāyur vidyata ity āyurvedaḥ | tasyāṅgavaram āgamapratyakṣānumānopamānair 
-                        aviruddham ucyamānam upadhārayadhvam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.17">[23] etad dhy aṅgaṃ prathamaṃ pradhānaṃ prāgabhihitvād 
-                        vraṇasaṃrohaṇakaratvād yajñaśiraḥpradhānasandhānāc ca | śrūyate hi yathā 
-                        purā rudreṇa śiraś chinnam aśvibhyāṃ punaḥ sandhitam iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.18">[24] aṣṭānām api cāyurvedatantrāṇām etad evādhikam 
-                        āśukriyākaraṇād yantraśastrakṣārāgnipraṇidhānāt sarvatantrasāmānyāc ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.19">[25] tad idaṃ śāśvataṃ puṇyaṃ svargyaṃ yaśasyam āyuṣyaṃ 
-                        vṛttikarañ ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.20">[26] tad brahmā provāca tat prajāpatir adhijage tasmād 
-                        aśvināv aśvibhyām indra indrād ahaṃ mayā tv iha pradeyam arthibhyaḥ 
-                        prajāhitahetoḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.20x">bha |<anchor n= "SS.1.1.20x-n1"/></l> 
-                     
-                    <ab xml:id="SS.1.1.20x-app" corresp="#SS.1.1.20x" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item>The Nepalese witnesses use the abbreviation "bha" for "bhavati 
-                                cātra", introducing the next verse.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.21">[27] ahaṃ hi dhanvantarir ādidevo jarārujāmṛtyuharo 
-                        marāṇāṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         śalyam mahacchāstravaraṃ gṛhītvā prāpto 'smi gāṃ bhūya ihopadeṣṭuṃ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.22">[28] tatrāsmin śāstre pañcamahābhūtaśarīrisamavāyaḥ puruṣa 
-                        ity ucyate | tasmin kriyā so 'dhiṣṭhānaṃ | kasmāt | lokadvaividhyāl loko hi 
-                        dvividhaḥ sthāvaro jaṅgamaś ca | dvividhātmaka evāgneyaḥ saumyaś ca 
-                        tadbhūyastvāt pañcātmako vā | tatra caturvidho bhūtagrāmaḥ 
-                        saṃsvedajādrijajarāyujāṇḍajasaṃjñaḥ | tasmin puruṣaḥ pradhānas 
-                        tasyopakaraṇam anyat <hi> |</hi> tasmāt puruṣo 'dhiṣṭhānaṃ <hi>|</hi> 
-                    <anchor n= "SS.1.1.22-n1"/></l> 
- 
-                     
-                    <ab xml:id="SS.1.1.22-app" corresp="#SS.1.1.22" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.1.22-n1"> 
-                            <item>The reading of dvidhan might be a corruption of dvidhas, which is 
-                                a permitted sandhi.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.23">[29] tadduḥkhasaṃyogā vyādhaya ity ucyante | 
-                        <!-- <l xml:id="SS.1.1.24">[30] --> te caturvidhā āgantavaḥ śārīrā mānasā 
-                        svābhāvikāś ceti | <!--</l>--> teṣv āgantavo 'bhighātanimittāḥ | 
-                        <!--  <l xml:id="SS.1.1.25.2">[32] --> śārīrās tv annamūlā 
-                        vātapittakaphaśoṇitavaiṣamyanimittāḥ | <!--</l>--> 
-                        <!--<l xml:id="SS.1.1.25.3"> -->mānasās tu 
-                        krodhaśokadainyaharṣakāmaviṣāderṣyāsūyāmātsaryalobhādaya icchādveṣanimittāḥ 
-                        | <!--</l>--> 
-                        <!--<l xml:id="SS.1.1.25.4">[33] -->svābhāvikās tu 
-                        kṣutpipāsājarāmṛtyunidrāprakṛtayaḥ | <!--</l>--> 
-                        <!--<l xml:id="SS.1.1.26">[34]--> ta ete manaḥśarīrādhiṣṭhānā bhavanti |<!--</l>--> 
-                        <!--<l xml:id="SS.1.1.27">[35] -->teṣāṃ 
-                        lekhanabṛmhaṇasaṃśodhanasaṃśamanāhārācārāḥ samyakprayuktā nigrahahetavo 
-                        bhavanti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.28">[30] prāṇināṃ punar mūlam āhāro balavarṇaujasāñ ca | sa 
-                        ṣaṭsu raseṣv āyattaḥ | rasāḥ punar dravyāśrayinaḥ | dravyāṇi punar oṣadhyaḥ 
-                        | tā dvividhā | sthāvarā jaṅgamāś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.29">[31] tāsāṃ sthāvarāś caturvidhā vanaspatayo vṛkṣā oṣadhyo 
-                        vīrudha iti | tāsv apuṣpā phalavantyo vanaspatayaḥ | puṣpaphalo ye tā vṛkṣāḥ 
-                        | phalapākaniṣṭhās tv oṣadhyaḥ | pratānavatyo vīrudha iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.30">[32] jaṅgamāḥ khalv api caturvidhāḥ | 
-                        jarāyujāṇḍajasaṃsvedajodbhidā iti | teṣām paśumanuṣyavyālādayo jarāyujāḥ | 
-                        khagasarīsṛpasarpās tv aṇḍajāḥ | kṛmikuntapipīlikāprabhṛtayaḥ saṃsvedajāḥ | 
-                        indragopakamaṇḍūkaprabhṛtayaś codbhidāḥ | </l> 
- 
-                    <ab type="apparatus" xml:id="SS.1.1.30-app" corresp="#SS.1.1.30"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item>kuṭṭha is Prākṛta for "skin disease, 
-                                leprosy," but this sense does not fit this passage; the word here 
-                                must refer to an insect or similar creature. In our MSS, kuṭṭha 
-                                appears to be the transmitted form, possibly Sanskritized to kuṣṭha 
-                                by the scribe of MS H. It is not obvious how it could be a scribal 
-                                error for the Vulgate's "kīṭa."</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.31">[33] tatra sthāvarebhyas 
-                        tvakpatrapuṣpaphalamūlakandakṣīraniryāsasārasnehasvarasāḥ prayojanavantaḥ | 
-                        jaṅgamebhyaś carmaromanakharudhirādayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.32">[34] pārthivas tu suvarṇarajatādayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.33">[35] kālakṛtās tu 
-                        pravātanivātātapacchāyātamojyotsnāśītoṣṇavarṣāsu samplavāḥ | kālaviśeṣās tu 
-                        nimeṣakāṣṭhākalāmuhūrtāhorātrapakṣamāsartvayanasamvatsarayugaviśeṣāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.34">[36] svabhāvata eva doṣāṇāṃ 
-                        sañcayaprakopopaśamapratīkārahetavo bhavanti | prayojanavantaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.35">bha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.35x">[37] śārīrāṇāṃ vikārāṇām eṣa vargaś caturvidhaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         prakope praśame caiva hetur uktaś cikitsakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.36">[38] āgantavas tu ye rogās te dvidhā nipatanti ha | 
-                        <caesura/> 
-                         manasy anye śarīre ca teṣān tu dvividhā kriyā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.37">[39] śarīrapatitānāṃ tu śārīravadupakramaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         mānasānān tu śabdādir iṣṭo vargaḥ sukhāvahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.38">[40] evam etat puruṣo vyādhir auṣadhaṃ kriyākāla iti 
-                        samāsena catuṣṭayaṃ vyākhyātam bhavati | tatra puruṣagrahaṇāt 
-                        tatsaṃbhavadravyasamūho bhūtādir uktaḥ tadaṅgapratyaṅgavikalpāś ca 
-                        tvaṅmāṃsāsirāsnāyvasthisandhiprabhṛtayaḥ | vyādhigrahaṇād 
-                        vātapittakaphaśoṇitasannipātāgantusvabhāvanimittāḥ sarva eva vyādhayo 
-                        vyākhyātā bhavanti | oṣadhagrahaṇād dravyarasaguṇavīryavipākānām ādeśaḥ | 
-                        kriyāgrahaṇāt snehādīni cchedyādīni ca karmāṇy upadiṣṭāni bhavanti | 
-                        kālagrahaṇāt sarva eva kriyākālādeśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.39x"> bha |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.39">[41] bījañ cikitsitasyaitat samāsena prakīrtitam | 
-                        <caesura/> 
-                         saviṃśam adhyāyaśatam asya vyākhyā bhaviṣyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.40">[42] tac ca viṃśam adhyāyaśataṃ pañcasu sthāneṣu ceti | 
-                        tatra ślokasthānanidānaśārīracikitsitakalpeṣv arthavaśād vibhajya uttare 
-                        <!-- --> vakṣyāmaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.41x"> bha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.41">[43] svayambhuvā proktam idaṃ sanātanam 
-                        <caesura/> 
-                         paṭhet tu yaḥ kāśipatiprakāśitam | 
-                        <caesura/> 
-                         sa puṇyakarmā bhuvi pūjito nṛpair 
-                        <caesura/> 
-                         asukṣaye śakrasalokatām iyād iti || </l> 
- 
-                </div> 
-                 
- 
-                <!-- <p xml:id="SS.1.1"/> --> 
- 
-                <!-- %%%%%%%%%  end of SS 1.1 ; start of SS 1.2 %%%%%%%%%%%%%%% --> 
- 
- 
-                <div n="2" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>[Adhyāya 2]</head> 
- 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.1"><label>1</label> athātaḥ śiṣyopanayanīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.2"/> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.3"><label>2</label> brāhmaṇakṣatriyavaiśyānām anyatamam 
-                        anvayaḥ | vayaḥ<pc> </pc>śaurya<pc> </pc>śaucācāra<pc> </pc>vinaya<pc 
-                            > </pc>śakti<pc> </pc>bala<pc> </pc>medhā<pc> </pc>dhṛti<pc 
-                            > </pc>smṛti<pc> </pc>pratipattiyuktan tanujihvauṣṭhadantāgram 
-                        ṛjuvaktrākṣināsaṃprasannacittavākceṣṭaṃ kleśasahañ ca śiṣyam upanayet | sa 
-                        hi guṇavān tasmai deyam ato|| viparītaguṇan nopanayet | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.4"><label>3</label> śūdram api guṇavantam anupanītam 
-                        adhyāpayed ity eke | upanayanīyan tu brāhmaṇam praśasteṣu 
-                        tithikaraṇamuhūrttanakṣatreṣu praśastāyān diśi śucau deśe gocarmamātraṃ 
-                        sthaṇḍilam upalipya darbhasaṃstaraṇam ahitaṃ kṛtvā puṣpair dhūpair janvair 
-                        bhankais ca pūjayitvā palāśodumvarabilvānāṃ samidbhir ghṛtam aktābhir 
-                        dārvīhomikenāgnim upasamādhāyā ṇḍya huyāt | pratidevatam ṛṣibhyaḥ śiṣyaṃ 
-                        svāhākāraṃṅ kārayet | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.5"><label>4</label> brāhmaṇas trayāṇāṃ rājanyo dvayasyā vaiśyo 
-                        vaisyasyaiva | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.6"><label>5</label> tato 'gniṃ pariṇīyāgnisākṣikaṃ śiṣyaṃ 
-                        brūyāt| kāmakrodhalobhamohamānāhaṃkārerṣyāmātsarya<pc 
-                            > </pc>pārūṣya<pc> </pc>paiśunyānṛtālasyāsyayaśasyāni hitvā kāṣāyavāsasā 
-                        nīcanakharomṇā trirātraṃ śucinā satyabrahmacaryābhivādanapareṇa bhavitavyaṃ 
-                        | mamānumatasthānagamanaśayanāsanabhojanādhyayanapareṇa bhūtvā 
-                        matpriyahiteṣu varttitavyam ato'nyathā varttamānasyādharmmo bhavaty aphalā 
-                        ca vidyā na ca prākāśyaṃ prāpnuyāt | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.7"><label>6</label> aham vā tvayi samyag varttamāne yady 
-                        ananyathādarśā syāt tadeva nāsau bhāgyavidyāphalabhāk ca bhaveyaṃ | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.7.a"><label>7</label> yasmād arogavatā 
-                        dharmmāsau'rthakāmamokṣāḥ prāpyante | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.8"><label>8</label> tasmād 
-                        dvijadaridrasādhvanāthābhyupagatapāśaṇḍasthitānām ātmabāndhavānām 
-                        ivātmabheṣajaiḥ | pratikartavyam evaṃ sādhu bhavati | 
-                        vyādhaśākunikapatitapāpakarttṝṇāñ ca na pratikarttavyam evaṃ vidyā prakāśate 
-                        | mitradharmakāmayaśāṃ micā vāpnoti || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.9X"><label>9</label> bhavataś cātra || </p> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.2.9"><label>10</label> kṛṣṇāṣṭamī tannidhane'hanī dve 
-                        <caesura/> 
-                         śuklādaye'py evam ahar dvisandhyaṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         akālavidyutstanayitnughoṣe 
-                        <caesura/> 
-                         svatantrarāṣṭrakṣitipavyathāsu |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.2.10"><label>11</label> śmaśānayānādhvatanāhaveṣu 
-                        <caesura/> 
-                         tathautsavaotpātikadarśaneṣu | 
-                        <caesura/> 
-                         nādhyeyam anyeṣu ca yeṣu viprāṇ 
-                        <caesura/> 
-                         ṇādhīyate nāśucinā ca nityam || </l> 
- 
-                    <p xml:id="SS1.2.trailer">iti|| </p> 
- 
-                </div> 
- 
-                <!-- %%%%%%%%%  end of SS 1.2 ; start of SS 1.16 %%%%%%%%%%%%%%% --> 
- 
- 
-                <div n="16" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>[Adhyāya 16]</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.1">athātaḥ karṇavyadhavidhim vyākhyāsyāmaḥ ||1|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.3"> rakṣābhūṣaṇanimittam bālasya karṇau vyadhayet | tau 
-                        ṣaṣṭhe māse saptame vā śuklapakṣe praśasteṣu tithikaraṇamuhūrtanakṣatreṣu 
-                        kṛtamaṅgalaṃ †svastivācanan† dhātryaṅke kumāram upaveśyābhisāntvayamānaḥ 
-                        bhiṣag vāmahastenākṛṣya karṇan daivakṛte chidre dakṣiṇahastena ṛju vidhyet | 
-                        pūrvan dakṣiṇaṃ kumārasya vāmaṅ kanyāyāḥ | pratanuṃ sūcyā bahalam ārayā 
-                        ||2|| <anchor n= "SS.1.16.3-n1"/></l> 
- 
-       
-                    <ab xml:id="SS.1.16.3-app" corresp="#SS.1.16.3" type="apparatus"> 
-                        <list type="testimonia" corresp="#SS.1.16.3-n1"> 
-                            <item>Ḍalhaṇa records the alternative reading bhakṣyaviśeṣair vā before 
-                                bālakrīḍanakaiḥ pralobhya in the vulgate.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.4">śoṇitabahutvanivedanāyāṃ cānyadeśaviddham iti jānīyāt | 
-                        nirupadravatā taddeśaviddhaliṅgam ||3||<anchor n= "SS.1.16.4-n1"/></l> 
- 
-       
-                    <ab xml:id="SS.1.16.4.1-app" corresp="#SS.1.16.4" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.16.4-n1"> 
-                            <item>At this point, witness K is missing a folio, so the rest of this 
-                                chapter is constructed on the basis of witnesses N and H.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.5">tatra yadṛcchāviddhāyāṃ sirāyām ajñena jvara<pc 
-                            > </pc>dāhaśvayathu<pc> </pc>vedanā<pc> </pc>granthi<pc 
-                        > </pc>manyāstambhāpatānakaśirograhakarṇaśūlāni bhavanti ||4|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.6">doṣasamudayād apraśastavyadhād vā tatra vartim apahṛtya 
-                        yavamadhukamañjiṣṭhāgandharvahastamūlair madhughṛtapragāḍhair ālepayet | 
-                        surūḍhañ cainam punar vidhyet ||5|| <anchor n= "SS.1.16.6-n1"/></l> 
- 
-       
-                    <ab xml:id="SS.1.16.6-app" corresp="#SS.1.16.6" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.16.6-n1"> 
-                            <item>Ḍalhaṇa (1.16.6) states that some do not read surūḍhañ cainam 
-                                punar vidhyet.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.7"> samyagviddham āmatailapariṣekeṇopacaret | tryahāt tryahād 
-                        vartiṃ sthūlatarāṅ kurvīta pariṣekañ ca tam eva ||6|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.8"> atha vyapagatadoṣopadrave karṇe pravardhanārthaṃ 
-                        laghupravardhanakena muñcet ||7||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.9"> evaṃ samvarddhitaḥ karṇaś chidyate tu dvidhā nṛṇāṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         doṣaṭo vābhighātād vā sandhānān tasya me śṛṇu ||8|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.10"> tatra samāsena pañcadaśasandhānākṛtayo bhavanti | tad 
-                        yathā | nemīsandhānakaḥ | utpalabhedyakaḥ | vallūrakaḥ | āsaṅgimaḥ | 
-                        gaṇḍakarṇaḥ| āhāryaḥ | nirvedhimaḥ | vyāyojimaḥ | kapāṭasandhikaḥ | 
-                        ardhakapāṭasandhikaḥ | saṅkṣiptaḥ | hīnakarṇaḥ | vallīkarṇaḥ | yaṣṭīkarṇaḥ | 
-                        kākauṣṭhaḥ | iti | teṣu tatra pṛthulāyasamobhayapālir nemīsandhānakaḥ | 
-                        vṛttāyatasamobhayapālir utpalabhedakaḥ | hrasvavṛttasamobhayapālir 
-                        vallūrakarṇakaḥ | abhyantaradīrghaikapālir āsaṅgimaḥ | bāhya<pc 
-                        > </pc>dīrghaikapālir gaṇḍakarṇakaḥ | apālir ubhayato'py āhāryaḥ | 
-                        pīṭhopamapālir nirvedhimaḥ | aṇusthūlasamaviṣamapālir vyāyojimaḥ | 
-                        abhyantaradīrghaikapālir itarālpapāliḥ kapāṭasandhikaḥ | bāhyadīrghaikapālir 
-                        itarālpapāliś cārdhakapāṭasandhikaḥ | tatraite daśakarṇasandhivikalpā 
-                        bandhyā bhavanti | teṣān nāmabhir evākṛtayaḥ prāyeṇa vyākhyātāḥ | 
-                        saṃkṣiptādayaḥ pañcāsādhyāḥ | tatra śuṣkaśaṣkulir itarālpapāliḥ saṃkṣiptaḥ | 
-                        anadhiṣṭhānapāliḥ paryantayoś ca kṣīṇamāṃso hīnakarṇaḥ | tanuviṣamapālir 
-                        vallīkarṇaḥ | granthitamāṃsaḥ stabdhasirātatasūkṣmapālir yaṣṭīkarṇaḥ | 
-                        nirmāṃsasaṃkṣiptāgrālpaśoṇitapāliḥ kākauṣṭha iti | baddheṣv api 
-                            dāha<pc> </pc>pāka<pc> </pc>srāva<pc> </pc>śopha<pc> </pc>yuktā na 
-                        siddhim upayānti ||9|| <anchor n= "SS.1.16.10-n1"/></l> 
- 
-       
-                    <ab xml:id="SS.1.16.10-app" corresp="#SS.1.16.10" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.16.10-n1"> 
-                            <item>Cakrapāṇi (1.16.9–13) and Ḍalhaṇa (1.16.10) point out that others 
-                                read pañcadaśakarṇakṛtayaḥ (instead of pañcadaśasandhānākṛtayaḥ). 
-                                Ḍalhaṇa (1.16.10) also mentions that some read 
-                                samunnatasamobhayapāliḥ (instead of vṛttāyatasamobhayapālir) and 
-                                others do not read saṃkṣiptādayaḥ pañcāsādhyāḥ.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11cd"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.12ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.12cd"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.13ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.13cd"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.14ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.14cd"/> 
- 
-                    <anchor n= "SS.1.16.14cd-n1"/> 
-                    <ab xml:id="SS.1.16.14cd-app" corresp="#SS.1.16.14cd" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.16.14cd-n1"> 
-                            <item>The additional verses in A (from bhavanti cātra to śāstravit) were 
-                                probably also absent in the version of the Suśrutasaṃhitā commented 
-                                on by Cakrapāṇi, who cites them in his commentary as being "read by 
-                                some" in regard to the joins (sandhāna) they describe.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.15"> ato 'nyatamasya bandhañ cikīrṣuḥ 
-                        agropaharaṇīyoktopasambhṛtasambhāro viśeṣataś cāgropaharaṇīyāt | 
-                        surāmaṇḍakṣīram udakaṃ dhānyāmlakapālacūrṇañ ceti | tato 'ṅganāṃ puruṣam vā 
-                        grathitakeśāntaṃ laghubhuktavantam āptaiḥ suparigṛhītaṃ | bandhān upapādya 
-                        chedyabhedyalekhyavyadhanair upapādya karṇaśoṇitam avekṣyaitad duṣṭam 
-                        aduṣṭam veti tato vātaduṣṭe dhānyāmlodakābhyāṃ pittaduṣṭe śītodakapayobhyāṃ 
-                        śleṣmaduṣṭe surāmaṇḍodakābhyāṃ prakṣālya karṇam punar avalikhet | anunnatam 
-                        ahīnam aviṣamañ ca karṇasandhin niveśya sthitaraktaṃ sandarśya 
-                        madhughṛtenābhyajya picuplotayor anyatareṇāvaguṇṭhya nātigāḍhan nātiśithilaṃ 
-                        sūtreṇāvabadhya kapālacūrṇenāvakīryācārikam upadiśet | dvivraṇīyoktena 
-                        cānnenopacaret ||10|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16x"> vighaṭṭanan divāsvapnaṃ vyāyāmam atibhojanaṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         vyavāyam agnisantāpam vākśramañ ca vivarjayet ||11||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.17"> nātiśuddharaktam atipravṛttaraktaṃ kṣīṇaraktaṃ vā 
-                        sandadhyāt | sa hi vātaduṣṭe raktabaddho'rūḍho paripuṭanavām bhavati | 
-                        pittaduṣṭe gāḍhapākarāgavān | śleṣmaduṣṭe stabdhakarṇaḥ kaṇḍūmān 
-                        atipravṛttasrāvaḥ śophavān kṣīṇālpamāṃso na vṛddhim upaiti ||12|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.18"> sa yadā rūḍho nirupadravaḥ karṇo bhavati tadainaṃ śanaiḥ 
-                        śanair abhivardhayet | anyathā saṃrambhadāhapākavedanāvām bhavati | punar 
-                        api chidyeta ||13|| </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.19"> athāpraduṣṭasyābhivardhanārtham abhyaṅgaḥ | 
-                        godhāpratudaviṣkirānūpaudakavasāmajjāpayastailaṃ gaurasarṣapajañ ca 
-                        yathālābhaṃ saṃbhṛtyārkālarkabalātibalānantāvidārīmadhukajalaśūkaprativāpan 
-                        tailam pācayitvā svanuguptan nidadhyāt ||14|| <anchor n= "SS.1.16.19-n1"/></l> 
- 
-       
-                    <ab xml:id="SS.1.16.19-app" corresp="#SS.1.16.19" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.16.19-n1"> 
-                            <item>Ḍalhaṇa (1.16.18) notes that some read rājasarṣapajaṃ in the place 
-                                of gaurasarṣapajaṃ. This reading appears to have been accepted by 
-                                Cakrapāṇi (1.16.18–20), who glosses rājasarṣapaja as śvetasarṣapa. 
-                                Cakrapāṇi also says that some read sarpis in the place of payas. In 
-                                the compound beginning with arka, Ḍalhaṇi notes that some read 
-                                arkapuṣpī.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.20"> svedito marditaṅ karṇam anena mrakṣayed budhaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         tato'nupadravaḥ samyag balavāṃś ca vivardhate ||15||<anchor n= "SS.1.16.20-n1"/></l> 
- 
-       
-                    <ab xml:id="SS.1.16.20-app" corresp="#SS.1.16.20" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.16.20-n1"> 
-                            <item>N has a kākapāda after ane, but the missing letter (one would 
-                                expect 'na') has not been supplied in a margin or elsewhere.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.21"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.22"> ye tu karṇā na vardhante snehasvedopapāditāḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.23"> teṣām apāṅge tv abahiḥ kuryāt prachānam eva ca 
-                        ||16||<anchor n= "SS.1.16.23-n1"/></l> 
- 
-       
-                    <ab xml:id="SS.1.16.23-app" corresp="#SS.1.16.23" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.16.23-n1"> 
-                            <item>Ḍalhaṇa (1.16.23) notes that some read teṣām apāṅgacchedyaṃ hi 
-                                kāryam ābhyantaraṃ bhavet.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.23CD"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.24"/> 
- 
-                    <!--  Vulgate SS.1.16.25 not in the Nepalese version --> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.0"> amitāḥ karṇabandhās tu vijñeyāḥ kuśalair iha | 
-                        <caesura/> 
-                         yo yathā suniviṣṭaḥ syāt tat tathā yojayed bhiṣak ||17||<anchor n= "SS.1.16.26.0-n1"/></l> 
-                     
-                    <ab xml:id="SS.1.16.26.0-app" corresp="#SS.1.16.26.0" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.16.26.0-n1"> 
-                            <item>Ḍalhaṇa (1.16.26) states that some read suniviṣṭaḥ (the reading of 
-                                the Nepalese version) instead of suviśiṣṭaḥ.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <!--    verses present in the vulgate but not in this MS:                --> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.1"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.2"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.3"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.4"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.5"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.6"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.7"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.8"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.9"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.10"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.11"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.12"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.13"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.14"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.15"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.16"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.17"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.18"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.19"/> 
- 
-                    <!--     This verse in a different location  than the vulgate --> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.25">[18] jātaromā suvartmā ca śliṣṭasandhiḥ samaḥ sthiraḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         surūḍho 'vedano yas tu taṃ karṇaṃ vardhayec chanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.27">[19] viśleṣitāyām atha nāsikāyāṃ 
-                        <caesura/> 
-                         vakṣyāmi sandhānavidhiṃ yathāvat | 
-                        <caesura/> 
-                         nāsāpramāṇaṃ pṛthivīruhāṇāṃ 
-                        <caesura/> 
-                         patraṃ gṛhītvā tv avalambi tasya ||<anchor n= "SS.1.16.27-n1"/></l> 
-                     
-                    <ab xml:id="SS.1.16.27-app" corresp="#SS.1.16.27" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes" corresp="#SS.1.16.27-n1"> 
-                            <item>Cakrapāṇidatta says that others read nāsāsandhānavidhim here. 
-                                Ḍalhaṇa (1.16.27–31) states that some read, chinnāṃ tu nāsikāṃ 
-                                dṛṣṭvā vayaḥsthasya śarīriṇaḥ | nāsānurūpaṃ saṃcchidya patraṃ gaṇḍe 
-                                niveśayet ||.</item> 
- 
-                        </list> 
- 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.28">[20] tena pramāṇena hi gaṇḍapārśvād 
-                        <caesura/> 
-                         utkṛtya vadhraṃ tv atha nāsikāgraṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         vilikhya cāśu pratisandadhīta 
-                        <caesura/> 
-                         taṃ sādhubaddham bhiṣag apramattaḥ ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.29">[21] susīvitaṃ samyag ato yathāvan 
-                        <caesura/> 
-                         nāḍīdvayenābhisamīkṣya nahyet | 
-                        <caesura/> 
-                         unnāmayitvā tv avacūrṇayīta 
-                        <caesura/> 
-                         pattāṅgayaṣṭīmadhukāñjanaiś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.30">[22] saṃchādya samyak picunā vraṇan tu 
-                        <caesura/> 
-                         tailena siñced asakṛt tilānāṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         ghṛtañ ca pāyyaḥ sa naraḥ sujīrṇe 
-                        <caesura/> 
-                         snigdho virecyaḥ svayathopadeśaṃ || </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.31">[23] rūḍhañ ca sandhānam upāgataṃ vai 
-                        <caesura/> 
-                        tadvadhraśeṣaṃ tu punar nikṛntet | 
-                        <caesura/> 
-                         hīnam punar vardhayituṃ yateta 
-                        <caesura/> 
-                         samañ ca kuryād ativṛddhamāṃsam iti || om || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.32"/> 
-                </div> 
-            </div> 
-             
-        </body> 
-    </text> 
-</TEI>