User Tools


Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

Link to this comparison view

Both sides previous revisionPrevious revision
wiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:provisional-edition_sutrasthana [2023/04/22 10:00] – [Edit section SS.1.6.8] dominikwiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:provisional-edition_sutrasthana [Unknown date] (current) – removed - external edit (Unknown date) 127.0.0.1
Line 1: Line 1:
-<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> 
-    <teiHeader> 
-        <fileDesc> 
-            <titleStmt> 
-                <title>The Nepalese Version of the Suśrutasaṃhitā, Sūtrasthāna, based on 
-                    the Nepalese MSS</title> 
-            </titleStmt> 
- 
-            <publicationStmt> 
-                <authority>The Suśruta Project</authority> 
-                <idno>SS.sū.2020-11</idno> 
-                <availability status="restricted"> 
-                    <p>Copyright Notice</p> 
-                    <p>Copyright (C) Dominik Wujastyk</p> 
-                    <p> 
-                        <ref target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/" 
-                            type="licence">Distributed by <ref 
-                                target="http://sarit.indology.info" type="url">SARIT</ref> 
-                            under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported 
-                            License. </ref> 
-                    </p> 
-                    <p>Under this licence, you are free <list> 
-                            <item>to Share — to copy, distribute and transmit the 
-                                work</item> 
-                            <item>to Remix — to adapt the work </item> 
-                        </list></p> 
-                    <p>Under the following conditions:</p> 
-                    <p> 
-                        <list> 
-                            <item>Attribution — You must attribute the work in the manner 
-                                specified by the author or licensor (but not in any way 
-                                that suggests that they endorse you or your use of the 
-                                work).</item> 
-                            <item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon 
-                                this work, you may distribute the resulting work only 
-                                under the same or similar license to this one.</item> 
-                        </list> 
-                    </p> 
-                    <p>More information and fuller details of this license are given on 
-                        the Creative Commons website.</p> 
-                    <p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes 
-                        the rights of any copyright owners, known or unknown.</p> 
-                </availability> 
-                <address> 
-                    <name>University of Alberta</name> 
-                </address> 
-                <authority> 
-                    <name>The Suśruta Project</name></authority> 
-                <date>2020</date> 
-                <pubPlace>The University of Alberta</pubPlace> 
-                <publisher>The Suśruta Project<ptr target="http://sushrutaproject.org" 
-                    /></publisher> 
-            </publicationStmt> 
- 
- 
-            <sourceDesc> 
-                <msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en"> 
-                    <msIdentifier> 
-                        <idno type="siglum">NE<!--<sub>ed</sub>--></idno> 
-                    </msIdentifier> 
-                </msDesc> 
- 
-                <listWit> 
-                    <witness xml:id="MN">The <title>Mādhavanidāna</title>, <abbr 
-                            type="siglum">MN</abbr> 
-                        <idno type="siglum">Mādhavanidāna</idno></witness> 
-                </listWit> 
- 
-                <listWit> 
-                    <witness xml:id="NAK_1-1146">MS Kathmandu NAK 1-1146 <abbr 
-                            type="siglum">1-1146</abbr> 
-                        <idno type="siglum">MS NAK 1-1146</idno> A paper manuscript in 
-                        Devanāgarī. 67 ff. Filmed as reel no A 224-9. Covers 1.8.3 - 
-                        1.44.24 of the Sūtrasthāna. </witness> 
-                </listWit> 
-            </sourceDesc> 
- 
-        </fileDesc> 
- 
-        <!-- <xenoData> 
-            <stemma format="nexml"> 
-                <nex:nexml generator="Bio::Phylo::Project v.0.58" version="0.9" 
-                    xmlns="http://www.nexml.org/2009" xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/" 
-                    xmlns:map="http://phylomap.org/terms.owl#" xmlns:nex="http://www.nexml.org/2009" 
-                    xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" 
-                    xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema#" 
-                    xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" 
-                    xsi:schemaLocation="http://www.nexml.org/2009 http://www.nexml.org/2009/nexml.xsd" 
-                    > <otus id="otus1" label="TaxaBlock"> 
-                        <otu id="otu1" label="A"/> 
-                        <otu id="otu2" label="H"/> 
-                        <otu id="otu3" label="K"/> 
-                        <otu id="otu4" label="N"/> 
-                    </otus> <trees otus="otus1" id="trees1" label="TreesBlock"> 
-                        <tree id="tree1" label="tree1" xsi:type="nex:FloatTree"> 
-                            <node id="n1" label="A" otu="A"/> 
-                            <node id="n2" label="H" otu="H"/> 
-                            <node id="n3" label="K" otu="K"/> 
-                            <node id="n4" label="N" otu="N"/> 
-                            <node id="n5" label="n5"/> 
-                            <node id="n6" label="n6"/> 
-                            <node id="n7" label="n7" root="true"/> 
-                            <edge source="n5" target="n2" id="e1" length="0.0016219388250720487"/> 
-                            <edge source="n5" target="n4" id="e2" length="0.0030085840381346013"/> 
-                            <edge source="n6" target="n1" id="e3" length="0.023868550299649984"/> 
-                            <edge source="n6" target="n5" id="e5" length="5.44043353790739E-4"/> 
-                            <edge source="n7" target="n6" id="e6" length="4.092575344587166E-5"/> 
-                            <edge source="n7" target="n3" id="e7" length="7.775893154715614E-4"/> 
-                        </tree> </trees> 
-                </nex:nexml> 
-            </stemma> 
-         
-        </xenoData>--> 
- 
- 
-        <revisionDesc> 
-            <change when="2020-11-04" who="Dominik Wujastyk">Began this file.</change> 
-            <change when="2023-11-04" who="Dominik Wujastyk"> added 1.41, based on MS 
-                N</change> 
-        </revisionDesc> 
- 
-    </teiHeader> 
- 
- 
-    <text xml:lang="sa-Latn"> 
-        <body> 
- 
-            <div n="1" type="sthāna"> 
- 
-                <head>[Sūtrasthāna]</head> 
- 
-                <div n="1" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>[Adhyāya 1]</head> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.1.0"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.1"><label>1.1.1</label> athāto vedotpattim adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.3"><label>1.1.3</label> atha khalu bhagavantam 
-                        amaravaram ṛṣigaṇaparivṛttam āśramasthaṃ kāśirājaṃ divodāsam 
-                            aupadhenava<pc> </pc>vaitaraṇaurabhra<pc 
-                            > </pc>puṣkalāvata<pc> </pc>karavīra<pc 
-                            > </pc>gopurarakṣita<pc> </pc>bhoja<pc> </pc>suśruta<pc 
-                        > </pc>prabhṛtaya ūcuḥ |</l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.4"><label>1.1.4</label> bhagavañ 
-                        śārīramānasāgantubhir vyādhibhir vividhavedanābhighātopadrutān 
-                        sanāthān anāthavad viceṣṭamānān vikrośataś ca mānavān abhisamīkṣya 
-                        manasi naḥ pīḍābhavat |</l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.4b"><label>1.1.4b</label> teṣāṃ sukhaiṣiṇāṃ 
-                        rogopaśamārtham ātmanaś ca prāṇayātrārtham āyurvedaṃ icchāma 
-                        upadiśyamānam | atrāyattam aihikam āmuṣmikañ ca śreyas tad 
-                        bhagavantam upasannāḥ smaḥ śiṣyatveneti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.5"><label>1.1.5</label> tān uvāca bhagavān svāgatam 
-                        vaḥ sarva evāmīmāṃsyā adhyāpyāś ca bhavanto vatsāḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.6"><label>1.1.6</label> iha khalv āyurvedo nāma yad 
-                        upāṅgam atharvavedasyoktam anutpādyaiva ca prajāḥ 
-                        ślokaśatasahasram adhyāyasahasrañ ca kṛtavān svayambhūr 
-                        alpāyuṣkālpamedhastvañ cālokya narāṇām bhūyo 'ṣṭadhā praṇītavān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.7"><label>1.1.7</label> tad yathā śalyaṃ śālākyaṃ 
-                        kāyacikitsā bhūtavidyā kaumārabhṛtyam agadatantraṃ rasāyanatantraṃ 
-                        vājīkaraṇatantram iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.1"><label>1.1.8.1</label> athāsya 
-                        pratyekāṅgalakṣaṇasamāsaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.1a"><label>1.1.8.1a</label> tatra śalyan nāma 
-                        vividhatṛṇakāṣṭhapāṣāṇapāṃsulohaloṣṭāsthibālanakhapūyāsrāvaduṣṭavraṇāntargarbhaśalyoddharaṇārthaṃ 
-                        yantraśastrakṣārāgnipraṇidhānaviniścayārthañ ca ṣaṣṭyābhidhānair 
-                        iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.2"><label>1.1.8.2</label> śālākyatantran 
-                        nāmorddhvajatrugatānāṃ vikārāṇāṃ 
-                        śravaṇanayanavadanaghrāṇādisaṃśritānāṃ vikārāṇām 
-                        upaśamakaraṇārtham |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.3"><label>1.1.8.3</label> kāyacikītsā nāma 
-                        sarvaśarīrāvasthitānāṃ vyādhīnām upaśamakaraṇārthaṃ 
-                        jvaraśophagulmaraktapittonmādāpasmārapramehātisārādīnāñ ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.4"><label>1.1.8.4</label> bhūtavidyā nāma 
-                        devagandharvayakṣarākṣasapitṛpiśācavināyakanāgagrahopasṛṣṭacetasāṃ 
-                        śāntikarmabaliharaṇādigrahopaśamanārthaṃ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.5"><label>1.1.8.5</label> kaumārabhṛtyan nāma 
-                        kumārabharaṇadhātrīkṣīradoṣasaṃśodhanārthaṃ 
-                        duṣṭastanyagrahasamutthitānāñ ca vyādhīnām upaśamakaraṇārtham 
-                        |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.6"><label>1.1.8.6</label> agadatantran nāma 
-                        sarpakīṭadaṣṭaviṣavyañjanārthaṃ vividhaviṣavegopaśamanārthañ ca 
-                        |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.7"><label>1.1.8.7</label> rasāyanatantran nāma 
-                        vayaḥsthāpanam āyurmedhākaraṇaṃ vyādhyupaśamakaraṇārthañ ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.8"><label>1.1.8.8</label> vājīkaraṇatantran nāma 
-                        svalpaduṣṭakṣīṇaviśuṣkaretasāṃ 
-                        śukrāpyāyanaprasādopacayajanananimittaṃ praharṣajananārthañ ca 
-                        |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.9"><label>1.1.9</label> evam ayam āyurvedo 'ṣṭāṅga 
-                        upadiśyate | atra kasmai kiṃ varṇyatām iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.10"><label>1.1.10</label> ta ūcur asmākaṃ sarvam eva 
-                        śalyajñānam upadiśatu bhagavān iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.11"><label>1.1.11</label> sa uvācaivam astv iti 
-                        |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.12"><label>1.1.12</label> ta ūcur bhūyo 'smākaṃ 
-                        sarveṣām evaikamatīnāṃ matam abhisamīkṣya suśruto bhagavantaṃ 
-                        prakṣyati | asyopadiśyamānaṃ vayam apy upadhārayiṣyāmaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.13"><label>1.1.13</label> sa uvācaivam astv iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.14-16"><label>1.1.14-16</label> iha khalv 
-                        āyurvedaprayojanaṃ vyādhyupasṛṣṭasya vyādhiparimokṣaḥ 
-                        svastharakṣaṇañ ca | āyur asmin vidanty anena vāyur vidyata ity 
-                        āyurvedaḥ | tasyāṅgavaram āgamapratyakṣānumānopamānair aviruddham 
-                        ucyamānam upadhārayadhvam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.17"><label>1.1.17</label> etad dhy aṅgaṃ prathamaṃ 
-                        pradhānaṃ prāgabhihitvād vraṇasaṃrohaṇakaratvād 
-                        yajñaśiraḥpradhānasandhānāc ca | śrūyate hi yathā purā rudreṇa 
-                        śiraś chinnam aśvibhyāṃ punaḥ sandhitam iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.18"><label>1.1.18</label> aṣṭānām api 
-                        cāyurvedatantrāṇām etad evādhikam āśukriyākaraṇād 
-                        yantraśastrakṣārāgnipraṇidhānāt sarvatantrasāmānyāc ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.19"><label>1.1.19</label> tad idaṃ śāśvataṃ puṇyaṃ 
-                        svargyaṃ yaśasyam āyuṣyaṃ vṛttikarañ ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.20"><label>1.1.20</label> tad brahmā provāca tat 
-                        prajāpatir adhijage tasmād aśvināv aśvibhyām indra indrād ahaṃ 
-                        mayā tv iha pradeyam arthibhyaḥ prajāhitahetoḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.20x">bhavati cātra |</l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.1.20x" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.1.20x-n1">The Nepalese witnesses use the 
-                                abbreviation "<foreign>bha</foreign>" for 
-                                    "<foreign>bhavati cātra</foreign>", introducing the 
-                                next verse.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.21"><label>1.1.21</label> ahaṃ hi dhanvantarir 
-                        ādidevo jarārujāmṛtyuharo marāṇāṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         śalyam mahacchāstravaraṃ gṛhītvā prāpto 'smi gāṃ bhūya 
-                        ihopadeṣṭuṃ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.22"><label>1.1.22</label> tatrāsmin śāstre 
-                        pañcamahābhūtaśarīrisamavāyaḥ puruṣa ity ucyate | tasmin kriyā so 
-                        'dhiṣṭhānaṃ | kasmāt | lokadvaividhyāl loko hi dvividhaḥ<anchor 
-                            n="SS.1.1.22-n1"/> sthāvaro jaṅgamaś ca | dvividhātmaka 
-                        evāgneyaḥ saumyaś ca tadbhūyastvāt pañcātmako vā | tatra 
-                        caturvidho bhūtagrāmaḥ saṃsvedajādrijajarāyujāṇḍajasaṃjñaḥ | 
-                        tasmin puruṣaḥ pradhānas tasyopakaraṇam anyat | tasmāt puruṣo 
-                        'dhiṣṭhānaṃ | </l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.1.22" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.1.22-n1">The reading of 
-                                    <foreign>dvividhan</foreign> might be a corruption of 
-                                    <foreign>dvividhas</foreign>, which is a permitted 
-                                sandhi.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.23"><label>1.1.23</label> tadduḥkhasaṃyogā vyādhaya 
-                        ity ucyante |</l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.24"><label>1.1.24</label> te caturvidhā āgantavaḥ 
-                        śārīrā mānasā svābhāvikāś ceti | teṣv āgantavo 'bhighātanimittāḥ 
-                        |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.1"><label>1.1.25.1</label> teṣām āgantavo 
-                        'bhighātanimittāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.2"><label>1.1.25.2</label> śārīrās tv annamūlā 
-                        vātapittakaphaśoṇitavaiṣamyanimittāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.3"> mānasās tu 
-                        krodhaśokadainyaharṣakāmaviṣāderṣyāsūyāmātsaryalobhādaya 
-                        icchādveṣanimittāḥ | </l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.4"><label>1.1.25.4</label> svābhāvikās tu 
-                        kṣutpipāsājarāmṛtyunidrāprakṛtayaḥ | </l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.26"><label>1.1.26</label> ta ete 
-                        manaḥśarīrādhiṣṭhānā bhavanti |</l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.27"><label>1.1.27</label> teṣāṃ 
-                        lekhanabṛmhaṇasaṃśodhanasaṃśamanāhārācārāḥ samyakprayuktā 
-                        nigrahahetavo bhavanti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.28"><label>1.1.28</label> prāṇināṃ punar mūlam āhāro 
-                        balavarṇaujasāñ ca | sa ṣaṭsu raseṣv āyattaḥ | rasāḥ punar 
-                        dravyāśrayinaḥ | dravyāṇi punar oṣadhyaḥ | tā dvividhā | sthāvarā 
-                        jaṅgamāś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.29"><label>1.1.29</label> tāsāṃ sthāvarāś caturvidhā 
-                        vanaspatayo vṛkṣā oṣadhyo vīrudha iti | tāsv apuṣpā phalavantyo 
-                        vanaspatayaḥ | puṣpaphalo ye tā vṛkṣāḥ | phalapākaniṣṭhās tv 
-                        oṣadhyaḥ | pratānavatyo vīrudha iti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.30"><label>1.1.30</label> jaṅgamāḥ khalv api 
-                        caturvidhāḥ | jarāyujāṇḍajasaṃsvedajodbhidā iti | teṣām 
-                        paśumanuṣyavyālādayo jarāyujāḥ | khagasarīsṛpasarpās tv aṇḍajāḥ | 
-                            kṛmikuntapipīlikāprabhṛtayaḥ<anchor n="SS.1.1.30-n1"/> 
-                        saṃsvedajāḥ | indragopakamaṇḍūkaprabhṛtayaś codbhidāḥ | </l> 
- 
-                    <ab type="apparatus" corresp="#SS.1.1.30"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.1.30-n1"><foreign>kuṭṭha</foreign> is 
-                                Prākṛta for "skin disease, leprosy," but this sense does 
-                                not fit this passage; the word here must refer to an 
-                                insect or similar creature. In our MSS, 
-                                    <foreign>kuṭṭha</foreign> appears to be the 
-                                transmitted form, possibly Sanskritized to 
-                                    <foreign>kuṣṭha</foreign> by the scribe of MS H. It is 
-                                not obvious how it could be a scribal error for the 
-                                Vulgate's "<foreign>kīṭa</foreign>."</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.31"><label>1.1.31</label> tatra sthāvarebhyas 
-                        tvakpatrapuṣpaphalamūlakandakṣīraniryāsasārasnehasvarasāḥ 
-                        prayojanavantaḥ | jaṅgamebhyaś carmaromanakharudhirādayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.32"><label>1.1.32</label> pārthivas tu 
-                        suvarṇarajatādayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.33"><label>1.1.33</label> kālakṛtās tu 
-                        pravātanivātātapacchāyātamojyotsnāśītoṣṇavarṣāsu samplavāḥ | 
-                        kālaviśeṣās tu 
-                        nimeṣakāṣṭhākalāmuhūrtāhorātrapakṣamāsartvayanasamvatsarayugaviśeṣāḥ 
-                        | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.34"><label>1.1.34</label> svabhāvata eva doṣāṇāṃ 
-                        sañcayaprakopopaśamapratīkārahetavo bhavanti | prayojanavantaś ca 
-                        | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.35">bha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.35x"><label>1.1.35x</label> śārīrāṇāṃ vikārāṇām eṣa 
-                        vargaś caturvidhaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         prakope praśame caiva hetur uktaś cikitsakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.36"><label>1.1.36</label> āgantavas tu ye rogās te 
-                        dvidhā nipatanti ha | 
-                        <caesura/> 
-                         manasy anye śarīre ca teṣān tu dvividhā kriyā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.37"><label>1.1.37</label> śarīrapatitānāṃ tu 
-                        śārīravadupakramaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         mānasānān tu śabdādir iṣṭo vargaḥ sukhāvahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.38"><label>1.1.38</label> evam etat puruṣo vyādhir 
-                        auṣadhaṃ kriyākāla iti samāsena catuṣṭayaṃ vyākhyātam bhavati | 
-                        tatra puruṣagrahaṇāt tatsaṃbhavadravyasamūho bhūtādir uktaḥ 
-                        tadaṅgapratyaṅgavikalpāś ca 
-                        tvaṅmāṃsāsirāsnāyvasthisandhiprabhṛtayaḥ | vyādhigrahaṇād 
-                        vātapittakaphaśoṇitasannipātāgantusvabhāvanimittāḥ sarva eva 
-                        vyādhayo vyākhyātā bhavanti | oṣadhagrahaṇād 
-                        dravyarasaguṇavīryavipākānām ādeśaḥ | kriyāgrahaṇāt snehādīni 
-                        cchedyādīni ca karmāṇy upadiṣṭāni bhavanti | kālagrahaṇāt sarva 
-                        eva kriyākālādeśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.39x"> bha |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.39"><label>1.1.39</label> bījañ cikitsitasyaitat 
-                        samāsena prakītam | 
-                        <caesura/> 
-                         saviṃśam adhyāyaśatam asya vyākhyā bhaviṣyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.40"><label>1.1.40</label> tac ca viṃśam adhyāyaśataṃ 
-                        pañcasu sthāneṣu ceti | tatra 
-                        ślokasthānanidānaśārīracikitsitakalpeṣv arthavaśād vibhajya uttare 
-                        vakṣyāmaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.41x"> bha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.41"><label>1.1.41</label> svayambhuvā proktam idaṃ 
-                        sanātanam 
-                        <caesura/> 
-                         paṭhet tu yaḥ kāśipatiprakāśitam | 
-                        <caesura/> 
-                         sa puṇyakarmā bhuvi pūjito nṛpair 
-                        <caesura/> 
-                         asukṣaye śakrasalokatām iyād iti || </l> 
-                </div> 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
-                <div n="2" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 2]</head> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.2.1"><label>1.2.1</label>athātaḥ śiṣyopanayanīyam 
-                        adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.2"/> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.3"><label>1.2.3</label>brāhmaṇakṣatriyavaiśyānām 
-                        anyatamam anvaya<pc> </pc>vayaḥ<pc> </pc>śaurya<pc 
-                            > </pc>śaucācāra<pc> </pc>vinaya<pc> </pc>śakti<pc 
-                            > </pc>bala<pc> </pc>medhā<pc> </pc>dhṛti<pc 
-                            > </pc>smṛti<pc> </pc>pratipattiyuktaṃ<anchor n="SS.1.2.3-n1" 
-                        /> tanu<pc> </pc>jihvauṣṭha<pc> </pc>dantāgram ṛjuvaktrākṣināsaṃ 
-                        prasannacittavākceṣṭaṃ kleśasahañ ca śiṣyam upanayet | sa hi 
-                        guṇavān tasmai deyam ato|| viparītaguṇaṃ nopanayet | </p> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.2.3" type="apparatus"> 
-                        <list type="Notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.2.3-n1"> Emending <foreign xml:lang="sa" 
-                                    >anvaya</foreign> against the Nepalese MSS is required 
-                                to make syntactic sense of the passage. Dr. P. Maas 
-                                pointed out the parallel with the mention of 
-                                    <foreign>kula</foreign> ``family'' as one of the 
-                                qualifiers for a student, in 
-                                    <foreign>Carakasaṃhitā</foreign> 3.8.8. </item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.4"><label>1.2.4</label>śūdram api guṇavantam 
-                        anupanītam adhyāpayed ity eke | upanayanīyan tu brāhmaṇam 
-                        praśasteṣu tithikaraṇamuhūrttanakṣatreṣu praśastāyān diśi śucau 
-                        deśe gocarmamātraṃ sthaṇḍilam upalipya darbhasaṃstaraṇam ahitaṃ 
-                        kṛtvā puṣpair dhūpair janvair bhankais ca pūjayitvā 
-                        palāśodumvarabilvānāṃ samidbhir ghṛtam aktābhir dārvīhaumikenāgnim 
-                        upasamādhāyājyañ juhuyāt | pratidevatam ṛṣibhyaḥ śiṣyaṃ 
-                        svāhākāraṃṅ kārayet | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.5"><label>1.2.5</label>brāhmaṇas trayāṇāṃ rājanyo 
-                        dvayasyā vaiśyo vaisyasyaiva | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.6"><label>1.2.6</label> tato 'gniṃ 
-                        pariṇīyāgnisākṣikaṃ śiṣyaṃ brūyāt | 
-                            kāmakrodhalobhamohamānāhaṃkārerṣyāmātsarya<pc 
-                            > </pc>pārūṣya<pc> </pc>paiśunyānṛtālasyāsyayaśasyāni hitvā 
-                        kāṣāyavāsasā nīcanakharomṇā trirātraṃ śucinā 
-                        satyabrahmacaryābhivādanapareṇa bhavitavyaṃ | 
-                        mamānumatasthānagamanaśayanāsanabhojanādhyayanapareṇa bhūtvā 
-                        matpriyahiteṣu varttitavyam ato 'nyathā varttamānasyādharmmo 
-                        bhavaty aphalā ca vidyā na ca prākāśyaṃ prāpnuyāt | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.7"><label>1.2.7</label> aham vā tvayi samyag 
-                        varttamāne yady ananyathādarśā syāt tadaiva nāsau 
-                        bhāgyavidyāphalabhāk ca bhaveyaṃ | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.7.a"><label>1.2.7.a</label> yasmād arogavatā 
-                        dharmmārthakāmamokṣāḥ prāpyante | </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.8"><label>1.2.8</label> tasmād 
-                        dvijadaridrasādhvanāthābhyupagatapāśaṇḍasthitānām ātmabāndhavānām 
-                        ivātmabheṣajaiḥ | pratikartavyam evaṃ sādhu bhavati | 
-                        vyādhaśākunikapatitapāpakarttṝṇāñ ca na pratikarttavyam evaṃ vidyā 
-                        prakāśate | mitra<pc> </pc>dharma<pc> </pc>kāma<pc> </pc>yaśāṃsi 
-                        cāvāpnoti || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.9X"><label>1.2.9X</label> bhavataś cātra || </p> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.2.9"><label>1.2.9</label> kṛṣṇāṣṭamī tannidhane 'hanī 
-                        dve 
-                        <caesura/> 
-                         śuklādaye 'py evam ahar dvisandhyaṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         akālavidyutstanayitnughoṣe 
-                        <caesura/> 
-                         svatantrarāṣṭrakṣitipavyathāsu |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.2.10"><label>1.2.10</label> śmaśānayānādhvatanāhaveṣu 
-                        <caesura/> 
-                         tathotsavotpātikadarśaneṣu | 
-                        <caesura/> 
-                         nādhyeyam anyeṣu ca yeṣu viprāṇṇ 
-                        <caesura/> 
-                         ādhīyate nāśucinā ca nityam || </l> 
- 
-                    <p xml:id="SS1.2.trailer">iti || </p> 
- 
-                </div> 
- 
-                <div n="6" type="adhyāya"> 
- 
- 
-                    <head>[Adhyāya 6]</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.1"><label>1.6.1</label>athāto ṛtucaryāṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.3"><label>1.6.3</label>kālo hi bhagavān svayambhur 
-                        anādimadhyanidhano 'tra rasavyāpatsampattayo jīvitamaraṇe ca 
-                        manuṣyāṇām āyatte sa sūkṣmām api kalān na līyata iti kālaḥ | 
-                        saṅkalayati kalayati vā bhūtānīti kālaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.4"><label>1.6.4</label>tasya saṃvatsarātmano 
-                        bhagavān ādityo gativiśeṣeṇa 
-                        nimeṣakāṣṭhākalāmuhūrttāhorātrapakṣamāsartvayanasaṃvatsarayugapravibhāgaṃ 
-                        karoti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.5"><label>1.6.5</label>tatra laghvakṣinipātamātro 
-                        nimeṣaḥ | pañcadaśanimeṣā kāṣṭhā triṅśatkāṣṭhā kalā | viṅśatikalā 
-                        muhūrttaḥ kalāyāḥ daśabhāgaś ca | triṃśatmuhūrttam ahorātraṃ | 
-                        pañcadaśāhorātraḥ pakṣaḥ | sa dvividhaḥ kṛṣṇaḥ śuklaś ca tau māsaḥ 
-                        | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.6"><label>1.6.6</label>tatra māghādayo dvādaśa māsāḥ 
-                        saṃvatsaraḥ | dvimāsikam ṛtuṅ kṛtvā ṣaḍṛtavo bhavanti || te ca 
-                        śiśiravasantagrīṣmavarṣāśaraddhemantāḥ | teṣaṃ tapastapasyau 
-                        śiśiraḥ | madhumādhavau vasantaḥ | śuciśukrau grīṣmaḥ 
-                        nabhonabhasyau varṣā | iṣorjau śarat | sahassahasyau hemanta iti 
-                        |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.7"><label>1.6.7</label>ta ete 
-                        śītoṣṇavarṣavātalakṣaṇāḥ | candrādityayoḥ kālavibhāgakaratvād 
-                        ayane dve bhavataḥ | dakṣiṇam uttarañ ca | tayor dakṣiṇam 
-                        varṣāśaraddhemantāḥ teṣu bhagavān āpyāyate somaḥ | 
-                        amlalavaṇamadhurāś ca rasā balavanto bhavanti | uttarottarañ ca 
-                        sarvaprāṇināṃ balam abhivarddhate | uttaraṃ śiśiravasantagrīṣmāḥ | 
-                        teṣu bhagavān āpyāyate rkaḥ | kaṭutiktakaṣāyāś ca rasā balavattarā 
-                        bhavanti | uttarottaraś ca prāṇinām balam parihīyate ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6. 
-8"><label>1.6.8</label>bhavati cātra 
- ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.8ab"><label>1.6.8ab</label>somaḥ kledayate bhūmiṃ 
-                        sūryaḥ śoṣayate punaḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.8cd"><label>1.6.8cd</label>tāv ubhāv api saṃśritya 
-                        vāyuḥ pālayati prajāḥ ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.9"><label>1.6.9</label>atha khalv ayane yugapat 
-                        saṃvatsaro bhavati | te dve ayane varṣasaṃvatsaraḥ parivatsaraḥ 
-                        iḍāvatsaraḥ vatsara ity evaṃ pañca pañca varṣāṇi || te pañca yugam 
-                        iti saṃjñāṃ labhante sa eṣa nimeṣādir yugaparyantaḥ kālaś cakravat 
-                        parivarttamānaḥ kālacakra ity ucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.9a"><label>1.6.9a</label>evaṃ dakṣiṇāyane rātrir 
-                        vyākhyātā ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.10"><label>1.6.10</label>iha tu 
-                        varṣāśaraddhemantavasantagrīṣmaprāvṛṣaḥ ṣaḍṛtavo bhavanti | 
-                        doṣopacayaprakopapraśamanimittaṃ | te tu bhādrapadādyair dvimāsike 
-                        naivaṃ vyākhyātāḥ | tadyathā | bhadrapadāśvayujau varṣāḥ 
-                        kārttikamārgaśīrṣau śarat | pauṣamāghau hemantaḥ | phālgunacetrau 
-                        vasantaḥ | vaiśākhajyeṣṭhau grīṣmaḥ | āṣāḍhaśrāvaṇau prāvṛḍ iti 
-                        ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.11"><label>1.6.11</label>tatra varṣāsv auṣadhyas 
-                        taruṇyo lpavīryā āhāratvam upagatā vidahyante | āpaś cāpraśāntāḥ 
-                        kṣitimalaprāyās tāstūpayujyamānā nabhasi meghāvatate 
-                        jalapraklinnāyāṃ bhūmau klinnadehānāṃ dehināṃ 
-                        śītavātavarṣaviṣṭambhitāgnīnāṃ vidahyante | sa vidāhāt 
-                        pittasañcayam āpādayanti | sa sañcayaḥ śaradi praviralameghe 
-                        viyaty upaśuṣyati paṅke 'rkakiraṇapravilāyitaḥ paittikāṃ vyādhīṃ 
-                        janayati | tā evauṣadhyaḥ kālapariṇāmāt pariṇatavīryā balavatyo 
-                        hemante bhavanti | āpaś ca praśāntāḥ snigdhā atyarthaṃ gurvyastā 
-                        upayujyamānāḥ mandakiraṇatvād bhānos satuṣāraupaṣṭambhitadehānāṃ 
-                        dehinām avidagdhāḥ snehād gauravād upalepitvāc ca śleṣmaṇas 
-                        sañcayam āpādayanti | sa saṃcayo vasante 'rkakiraṇapravilāyitaḥ 
-                        śleṣmikāṃ vyādhīṃ janayati | tā evauṣadhyau grīṣmaniḥsārā rūkṣā 
-                        atimātralaghvyo bhavaty āpaś ca tā upayujyamānāḥ tatra 
-                        śaraddhemantayor madhyasamam ahorātraṃ yugapac cādhimāsakau 
-                        bhavataḥ | viṃśatikāṣṭhāś caikanimeṣārdhaś ca dinapariparivṛddhir 
-                        uttarāyaṇe | sūryapratāpopaśoṣitadehānāṃ dehināṃ raukṣyāl laghvāc 
-                        ca vāyoḥ sañcayam āpādayanti | sa sañcayaḥ prāvṛṣi cātyarthaṃñ 
-                        jalopaklinnāyāṃ bhūmau cātiklinnadehānāṃ dehināṃ śītavātavarṣerito 
-                        vātikān vyādhīn janayati | evam eṣāṃ doṣāṇāṃ sañcayaprakopahetur 
-                        uktaḥ |</l> 
- 
-                    <!-- The number 12 is left out in the vulgate --> 
-                    <l xml:id="SS.1.6.12"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.13"><label>1.6.13</label>tatra varṣāhemantagrīṣmeṣu 
-                        sañcitānān doṣāṇāṃ śaradvasantaprāvṛṭsu ca prakupitānāṃ nirharaṇaṃ 
-                        |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.14"><label>1.6.14</label>tatra paittikānāṃ vyādhīnāṃ 
-                        hemante vyupaśamaḥ | śleṣmikāṇāṃ nidāghe vātikānāṃ śaradi | 
-                        svabhāvatas tv ete sañcayaprakopaśamā vyākhyātāḥ ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.15"><label>1.6.15</label>tatra divasapūrvāhṇe 
-                        vasantaliṅgaṃ | madhyāhne grīṣmasya | aparāhṇe prāvṛḍliṅgaṃ | 
-                        pradoṣe vārṣikāṃ | śāradam ardharātre | pratyuṣasi haimanam 
-                        upalakṣayet | evam ahorātram api varṣam iva 
-                        śītoṣṇavarṣadoṣopacayaprakopopaśamair jānīyāt</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.16"><label>1.6.16</label>tatrāvyāpanneṣv ṛtuṣv 
-                        avyāpannā oṣadhayo bhavanty āpaś ca | tās tūpayayujyamānāḥ 
-                        prāṇāyurbalavīryaujaskaryo bhavanti |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.17"><label>1.6.17</label>tāsām punar vyāpado 
-                        'dṛṣṭakāritāni śītoṣṇavātavarṣāṇi | khalu viparītāny auṣadhīr 
-                        vyāpādayanty āpaś ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.18"><label>1.6.18</label>tāsām upayogād 
-                        vividharogaprādurbhāvo marako vā bhavati |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.19"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.20"><label>1.6.20</label>kadācid avyāpanneṣv api 
-                        kṛtyābhiśāparakṣaḥkrodhād adharmair uṣasyante janapadāḥ | 
-                        viṣauṣadhipuṣpagandhena vā vāyunopanītena | 
-                        kāsaśvāsapratiśyāyaśirorogajvarair upatapyante prajāḥ 
-                        grahanakṣatracaritair vā | 
-                        śayanāsanayānavāhanamaṇiratnopakaraṇagarhitalakṣaṇaprādurbhāvair 
-                        vā</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.21"><label>1.6.21</label>jāto 'tra | 
-                            parityāga<pc> </pc>śānti<pc> </pc>prāyaścitta<pc 
-                            > </pc>bali<pc> </pc>maṅgala<pc> </pc>japa<pc 
-                            > </pc>homopahārejyāñjali<pc> </pc>namaskāra<pc 
-                            > </pc>tapo<pc> </pc>niyama<pc> </pc>dayā<pc 
-                            > </pc>dāna<pc> </pc>dīkṣābhyupagama<pc> </pc>devatā<pc 
-                            > </pc>brāhmaṇa<pc> </pc>guru<pc> </pc>parair bhavitavyam evaṃ 
-                        sādhu bhavati ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.21a"><label>1.6.21a</label>bhavati cātra </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.22"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.23cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.24ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.24cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.25ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.25cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.26ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.26cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.27ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.27cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.28ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.28cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.29ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.29cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.30ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.30cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.31ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.31cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.32ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.32cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.33ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.33cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.34ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.34cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.35ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.35cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.36ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.36cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.37ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.37cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.38"><label>1.6.38</label>svaguṇair api yukteṣu 
-                        viparīteṣu vā punaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         viṣameṣv api vā doṣā kupyanty ṛtuṣu dehinām iti ||<unclear 
-                            extent="1" unit="char"/>|| bhra ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.39ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.39cd"/> 
- 
-                </div> 
- 
-                <div n="13" type="adhyāya"> 
-                    <head xml:lang="en">[Beginning of an edition of adhyāya 13, based on 
-                        MS H]</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.1"><label>1.13.1</label> athāto jalāyukādhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.3"><label>1.13.3</label> nṛpāḍhya<pc 
-                            > </pc>sukumāra<pc> </pc>bāla<pc> </pc>sthavira<pc 
-                            > </pc>bhīru<pc> </pc>nārīṇām anugrahārthaṃ paramasukumāro 
-                        'yaṃ śoṇitāvasecanopāyo 'bhihito jalaukasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.4"><label>1.13.4</label> tatra 
-                        vātapittakaphaduṣṭaśoṇitaṃ yathāsaṃkhyaṃ śṛṅgajalaukālābubhir 
-                        avasecayet | sarvvāṇi sarvvair vā <app> 
-                            <lem>viśeṣas tu</lem> 
-                            <rdg wit="#NAK_1-1146">viśeṣa<unclear>s tu</unclear> 
-                            </rdg> 
-                        </app> visrāvyaṃ ||<anchor n="SS.1.13.4-n1"/> 
-                    </l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.13.4" type="apparatus"> 
-                        <list type="Notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.13.4-n1">The 1931 and 1938 editions of 
-                                the vulgate report an insertion at this point, but they 
-                                report it differently. Cakrapāṇidatta and Ḍalhaṇa also 
-                                report variant readings at this point in the text. </item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.5x"><label>1.13.5x</label> bhavanti cātra || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.5"><label>1.13.5</label> snigdhaṃ ślakṣṇaṃ 
-                        sumadhuraṃ gavāṃ śṛṅgaṃ prakīrttitaṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         tasmād vātopasṛṣṭe tu hitan tad avasecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.5a"><label>1.13.5a</label> 
-                        arddhacandrākṛtimahattanusaptāṅgulāyataṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         pracchite dāpayet pūrvvam āsyenācūṣayed balī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.6"><label>1.13.6</label> śītādhivāsā madhurā 
-                        jalaukā vārisaṃbhavā | 
-                        <caesura/> 
-                         tasmāt pittopasṛṣṭe tu hitās tā avasecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.7"><label>1.13.7</label> kaṭurūkṣañ ca tīkṣṇañ ca 
-                        alābu parikīrttitaṃ |<anchor n="SS.1.13.7-n1"/> 
-                        <caesura/> 
-                         tasmāc chleṣmopasṛṣṭe tu hitan tad avasecane || </l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.13.7" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.13.7-n1">The hiatus between 
-                                    <foreign>ca</foreign> and <foreign>alābu</foreign> is 
-                                required for correct metre.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.8"><label>1.13.8</label> tatra pracchite 
-                            tanu<pc> </pc>basti<pc> </pc>paṭalāvanaddhena śṛṅgeṇa śoṇitam 
-                        avasecayet | ācūṣaṇād antarddīptenālābunā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.9"><label>1.13.9</label> jalam āsām āyur ity ato 
-                        jalāyukāḥ || oko nivāso jalam āsām oka ity ato jalaukasaḥ ||</l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.10"><label>1.13.10</label> tā dvādaśa | saviṣāḥ ṣaṭ 
-                        | tāvantya eva nirvviṣāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.11"><label>1.13.11</label> kṛṣṇā karburā alagardā 
-                        indrāyudhā sāmudrikā govandanā ceti | tāsv añjanavarṇṇā pṛthuśīrṣā 
-                        kṛṣṇā nāma | varmimatsyavad āyatā cchinnonnatakukṣiḥ karburā nāma 
-                        | romaśā mahāpārśvā kṛṣṇamukhā alagardā nāma | indrāyudhavad 
-                        ūrddhvarājī citrā indrāyudhā nāma | īṣadasitapītikā 
-                        vicitrapuṣpākṛticitā sāmudrikā nāma | govṛṣaṇavad adhobhāge 
-                        dvidhābhūtākṛtir aṇumukhī govandanā nāma | tābhir daṣṭe daṃśe 
-                        śvayathur atimātraṃ kaṇḍūmūrcchā jvaro dāhaś charddir iti liṅgāni 
-                        bhavanti || tatra mahāgadaḥ pānālepanādiṣūpayojyaḥ | 
-                        indrāyudhādaṣṭam asādhyam ity etāḥ saviṣāḥ sacikitsitā vyākhyātāḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.12"><label>1.13.12</label> atha nirvviṣāḥ | kapilā 
-                        piṅgalā śaṅkumukhī mūṣikā puṇḍarīkamukhī sāvarikā ceti | tatra 
-                        manaḥśilārañjitābhyām iva pārśvābhyāṃ pṛṣṭhe snigdhamudgavarṇṇā 
-                        kapilā nāma | kiñcidraktā vṛttakāyā piṅgalyāśugā piṅgalā nāma | 
-                        yakṛdvarṇṇā śīghrapāyinī dīrghamukhī śaṅkumukhī nāma | 
-                        mūṣikākṛtivarṇṇāniṣṭagandhā mūṣikā nāma | mudgavarṇṇā 
-                        puṇḍarīkatulyavaktrā puṇḍarīkā nāma | 
-                        padmapatravarṇṇāṣṭādaśāṅgulapramāṇā sāvarikā nāma | sā paśvarthe 
-                        tv aviṣā vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.13"><label>1.13.13</label> tāsāṃ 
-                            yavanapāṇḍyasahya<pc> </pc>potanādīni kṣetrāṇi bhavanti | 
-                        tāsāṃ mahāśarīrā balavatyaḥ śīghrapāyinyo mahāśanā nirviṣāś ca 
-                        viśeṣeṇa bhavanti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.14"><label>1.13.14</label>tatra 
-                        saviṣakīṭadardduramūtrapurīṣakothajātāḥ kaluṣeṣv ambhaḥsu ca 
-                        saviṣāḥ | padmotpalakumudasaugandhikaśaivālakothajātā vimaleṣv 
-                        ambhaḥsu ca nirvviṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.15"><label>1.13.15</label> bhavati cātra || 
-                        <caesura/> 
-                         kṣetreṣu vicaranty etāḥ salilāḍhyasugandhiṣu | 
-                        <caesura/> 
-                         na ca saṅkīrṇṇacāriṇyo na ca paṅkeśayāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.16"><label>1.13.16</label> tāsāṃ grahaṇam 
-                        ārdracarmaṇānyair vā prayogair gṛhītvā<anchor n="SS.1.13.16-n1"/> 
-                        |</l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.13.16" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.13.16-n1">The transmitted reading 
-                                    <foreign>gṛhītvā</foreign> is hard to construe.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.17"><label>1.13.17</label> athaitā nave mahati 
-                        ghaṭe sarastaḍākodakapaṅkān āvāpya nidadhyāt | bhakṣārthañ cāsām 
-                        upaharet | śevālaṃ vallūram odakāṃś ca kandānś cūrṇīkṛtya 
-                        śayyārthe tṛṇam odakāni patrāṇi tryahāt tryahāc cāsāṃ jalabhaktan 
-                        dadyāt | saptarātrāt saptarātrād ghaṭam anyaṃ saṅkrāmayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.18"><label>1.13.18</label> bhavati cātra | 
-                        <caesura/> 
-                         sthūlamadhyāḥ parikliṣṭās tanvyaś cākṣetrajāś ca yāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         agrāhiṇyo 'lpapāyinyaḥ saviṣāś ca na poṣayet ||<anchor 
-                            n="SS.1.13.18-n1"/></l> 
-                    <ab corresp="#SS.1.13.18" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.13.18-n1">The vulgate edition notes 
-                                "other readings" that correspond to those in the the 
-                                Nepalese witnesses for <foreign>tanvyaś cākṣetrajāś ca 
-                                    yāḥ</foreign> and <foreign>poṣayet</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.19"><label>1.13.19</label> atha 
-                        jalaukāvasekasādhyavyādhiṃ vyādhitam upaveśya saṃveśya vā virūkṣya 
-                        tam avakāśaṃ mṛdgomayacūrṇṇair yad yat sarujaṃ syād | atha 
-                        jalaukasaḥ sarṣaparajanī<pc> </pc>pradigdha<pc> </pc>gātryaḥ 
-                        salilasarakamadhyasañcāriṇī vigatamalāḥ kṛtvā rogaṅ grāhayet | 
-                        atha na gṛhṇatyāḥ kṣīrabinduṃ śoṇitabinduṃ vā nidadhyāt | 
-                        śastrapadāni vā kurvīta | athaivam api na gṛhṇīyāt anyāṅ grāhayet 
-                        |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.20"><label>1.13.20</label> yadā niviśate 
-                        'śvakhuravad ānanaṅ kṛtvonnāmya ca skandhaṃ evañ jānīyād gṛhṇātīti 
-                        | athainām ārdraplotāvacchannāṅ kṛtvā dhārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.21"><label>1.13.21</label> atha daṃśe 
-                            toda<pc> </pc>kaṇḍū<pc> </pc>prādur<pc> </pc>bhāvāj jānīyāc 
-                        chuddham ādadātīti tām apanayet | atha śoṇitagandhena na muñcet | 
-                        mukham asyāḥ saindhavacūrṇenāvakiret | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.22"><label>1.13.22</label> athaināṃ śāli<pc 
-                            > </pc>taṇḍula<pc> </pc>kāṇḍana<pc> </pc>praliptān<pc> </pc> 
-                            taila<pc> </pc>lavaṇābhyaktamukhīṃ vāmahastagṛhītapucchān 
-                        dakṣiṇahastāṃgulībhyāṃ śanaiḥ śanair anulomamārjjayann ā mukhād 
-                        vāmayec ca yāvat samyagvānteti | samyagvāntā salilasarake nyastā 
-                        bhoktukāmā satī cared | yā sīdatī na ceṣṭate sā durvvāntā punaḥ 
-                        samyag vāmayet | durvāntāyās tu indramado nāma vyādhir asādhyo 
-                        bhavati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.22x">aprahṛṣṭa<pc> </pc>śiraḥ<pc 
-                            > </pc>pāda<pc> </pc>kāyenodveṣṭate sakṛt | 
-                        <caesura/> 
-                         yā coṣṇaṃ kurute tāpan tasyām indramadaḥ smṛtaḥ ||<anchor 
-                            n="SS.1.13.22x-n1"/> 
-                        <caesura/> 
-                         athaināṃ pūrvvavat sannidadhyāt | </l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.13.22x" type="apparatus"> 
-                        <list type="Notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.13.22x-n1">The vulgate, third edition, 
-                                reports the reading of this verse in a Nepalese witness, 
-                                probably K: <foreign>aprahṛṣṭaśiraḥpādakāyenodveṣṭate 
-                                    sakṛt | yā coṣṇaṃ kurute tāpaṃ tasyām indramadaḥ 
-                                    smṛtaḥ</foreign> (Ācārya 1938: 58, n. 4).</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.23"><label>1.13.23</label> śoṇitasya ca 
-                        yogāyogam avekṣya jalaukāmukhaṃ madhunāvaghaṭṭayet badhnīta vā | 
-                        kaṣāyamadhurasnigdhaśītaiś ca pradehaiḥ pradihyād iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.23x"><label>1.13.23x</label> bhavati cātra || 
-                        <caesura/> 
-                         pītamātre jalaukābhir ghṛtena pariṣecayet | 
-                        <caesura/> 
-                         śoṇitasthāpanīyaiś ca śoṇitaṃ pariṣecayet</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.24"><label>1.13.24</label> kṣetrāṇi grahaṇañ cāpi 
-                        poṣaṇaṃ sāvacāraṇam | 
-                        <caesura/> 
-                         jānīyād yo jalaukānāṃ sa rājñaḥ karttum arhati || </l> 
-                </div> 
- 
- 
- 
-                <div n="16" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>[Adhyāya 16]</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.1"><label>1.16.1</label>athātaḥ 
-                            karṇṇavyadha<pc> </pc>vidhiṃ vyākhyāsyāmaḥ ||1|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.3"><label>1.16.3</label> rakṣābhūṣaṇanimittam 
-                        bālasya karṇṇau vyadhayet | tau ṣaṣṭhe māse saptame vā śuklapakṣe 
-                        praśasteṣu tithikaraṇamuhūrttanakṣatreṣu 
-                            kṛtamaṅgalasvastivācanaṃ<anchor n="SS.1.16.3-n1"/> dhātryaṅke 
-                        kumāram upaveśyābhisāntvayamāno bhiṣag vāmahastenākṛṣya karṇṇan 
-                        daivakṛte chidre dakṣiṇahastena ṛju vidhyet | pūrvvan dakṣiṇaṃ 
-                        kumārasya vāmaṅ kanyāyāḥ | pratanuṃ sūcyā bahalam ārayā ||2|| 
-                            <anchor n="SS.1.16.3-n2"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.3" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.3-n1">The compound 
-                                    <foreign>kṛtamaṅgalasvastivācanaṃ</foreign> is an 
-                                emendation based on the similar text at Su.śā.3.2.25. </item> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.3-n2">Ḍalhaṇa recorded the alternative 
-                                reading <foreign>bhakṣyaviśeṣair vā</foreign> before 
-                                    <foreign>bālakrīḍanakaiḥ pralobhya</foreign> in the 
-                                vulgate.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.4"><label>1.16.4</label>śoṇita<pc> </pc>bahutve 
-                        'tivedanāyāṃ cānyadeśaviddham iti jānīyāt | nirupadravatā 
-                        taddeśaviddhaliṅgam ||3||<anchor n="SS.1.16.4-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.4" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.4-n1">At this point, witness K is 
-                                missing a folio, so the rest of this chapter is 
-                                constructed on the basis of witnesses N and H.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.5"><label>1.16.5</label>tatra yadṛcchāviddhāyāṃ 
-                        sirāyām ajñena jvara<pc> </pc>dāhaśvayathu<pc 
-                            > </pc>vedanā<pc> </pc>granthi<pc 
-                        > </pc>manyāstambhāpatānakaśirograhakarṇṇaśūlāni bhavanti ||4|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.6"><label>1.16.6</label>doṣasamudayād 
-                        apraśastavyadhād vā tatra varttim apahṛtya yava<pc 
-                            > </pc>madhuka<pc> </pc>mañjiṣṭhā<pc 
-                            > </pc>gandharvva<pc> </pc>hasta<pc> </pc>mūlair 
-                        mmadhughṛtapragāḍhair ālepayet | surūḍhañ cainam punar vvidhyet 
-                        ||5|| <anchor n="SS.1.16.6-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.6" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.6-n1">Ḍalhaṇa (1.16.6) stated that 
-                                some do not read <foreign>surūḍhañ cainam punar 
-                                    vidhyet</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.7"><label>1.16.7</label> samyagviddham 
-                        āmatailapariṣekeṇopacaret | tryahāt tryahād varttiṃ 
-                            sthūlatarīṃ<anchor n="SS.1.16.7-n1"/> kurvvīta pariṣekañ ca 
-                        tam eva ||6||</l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.7" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.7-n1">The unusual form 
-                                    <foreign>sthūlatarīṃ</foreign> is supported by both 
-                                manuscripts and we have retained it in spite of only 
-                                meagre evidence for the form in epic Sanskrit.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.8"><label>1.16.8</label> atha vyapagatadoṣopadrave 
-                        karṇṇe 'laṃpravarddhanārthaṃ laghupravarddhanakam āmuñcet 
-                        ||7||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.9"><label>1.16.9</label> evaṃ samvarddhitaḥ karṇṇaś 
-                        chidyate tu dvidhā nṛṇām | 
-                        <caesura/> 
-                         doṣato vābhighātād vā sandhānān tasya me śṛṇu ||8|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.10"><label>1.16.10</label> tatra samāsena 
-                        pañcadaśasandhānākṛtayo bhavanti |<anchor n="SS.1.16.10-n1"/> tad 
-                        yathā | nemīsandhānakaḥ | utpalabhedyakaḥ | vallūrakaḥ | āsaṅgimaḥ 
-                        | gaṇḍakarṇṇaḥ | āhāryaḥ | nirvvedhimaḥ | vyāyojimaḥ | 
-                        kapāṭasandhikaḥ | arddhakapāṭasandhikaḥ | saṅkṣiptaḥ | hīnakarṇṇaḥ 
-                        | vallīkarṇṇaḥ | yaṣṭīkarṇṇaḥ | kākauṣṭhaḥ | iti | teṣu tatra 
-                        pṛthulāyatasamobhayapālir nemīsandhānakaḥ | 
-                        vṛttāyatasamobhayapālir utpalabhedyakaḥ | 
-                        hrasvavṛttasamobhayapālir vallūrakarṇṇakaḥ | 
-                        abhyantaradīrghaikapālir āsaṅgimaḥ | bāhya<pc> </pc>dīrghaikapālir 
-                        ggaṇḍakarṇṇakaḥ | apālir ubhayato 'py āhāryaḥ | pīṭhopamapālir 
-                        nirvvedhimaḥ | aṇusthūlasamaviṣamapālir vyāyojimaḥ | 
-                        abhyantaradīrghaikapālir itarālpapāliḥ kapāṭasandhikaḥ | 
-                        bāhyadīrghaikapālir itarālpapāliś cārddhakapāṭasandhikaḥ | 
-                        tatraite daśakarṇṇasandhivikalpā bandhyā bhavanti | teṣān nāmabhir 
-                        evākṛtayaḥ prāyeṇa vyākhyātāḥ | saṃkṣiptādayaḥ pañcāsādhyāḥ | 
-                        tatra śuṣkaśaṣkulir itarālpapāliḥ saṃkṣiptaḥ | anadhiṣṭhānapāliḥ 
-                        paryantayoś ca kṣīṇamāṃso hīnakarṇṇaḥ | tanuviṣamapālir 
-                        vallīkarṇṇaḥ | granthitamāṃsaḥ stabdhasirātatasūkṣmapālir 
-                        yaṣṭīkarṇṇaḥ | nirmmāṃsasaṃkṣiptāgrālpaśoṇitapāliḥ kākauṣṭha iti | 
-                        baddheṣv api dāha<pc> </pc>pāka<pc> </pc>srāva<pc 
-                            > </pc>śopha<pc> </pc>yuktā na siddhim upayānti ||9|| </l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.10" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.10-n1">Cakrapāṇi (1.16.9–13) and 
-                                Ḍalhaṇa (1.16.10) pointed out that others read 
-                                    <foreign>pañcadaśakarṇakṛtayaḥ</foreign> (instead of 
-                                    <foreign>pañcadaśasandhānākṛtayaḥ</foreign>). Ḍalhaṇa 
-                                (1.16.10) also mentioned that some read 
-                                    <foreign>samunnatasamobhayapāliḥ</foreign> (instead of 
-                                    <foreign>vṛttāyatasamobhayapālir</foreign>) and others 
-                                do not read <foreign>saṃkṣiptādayaḥ 
-                                pañcāsādhyāḥ</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11cd"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.12ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.12cd"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.13ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.13cd"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.14ab"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.14cd"><anchor n="SS.1.16.14cd-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.14cd" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.14cd-n1">The additional verses in A 
-                                (from <foreign>bhavanti cātra to śāstravit</foreign>) were 
-                                probably also absent in the version of the 
-                                    <emph>Suśrutasaṃhitā</emph> commented on by Cakrapāṇi, 
-                                who cited them in his commentary as being "read by some" 
-                                in regard to the joins (<foreign>sandhāna</foreign>) they 
-                                describe.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.15"><label>1.16.15</label> ato 'nyatamasya bandhañ 
-                        cikīrṣuḥ agropaharaṇīyoktopasambhṛtasambhāraḥ viśeṣataś 
-                            cātropaharet<anchor n="SS.1.16.15-n1"/> surāmaṇḍakṣīram udakaṃ 
-                        dhānyāmlakapālacūrṇṇañ ceti | tato 'ṅganāṃ puruṣam vā 
-                        grathitakeśāntaṃ laghubhuktavantam āptaiḥ suparigṛhītaṃ kṛtvā ca 
-                        bandhān upadhārya chedyabhedyalekhyavyadhanair upapādya 
-                        karṇṇaśoṇitam avekṣyaitad duṣṭam aduṣṭam veti tato vātaduṣṭe 
-                        dhānyāmlodakābhyāṃ pittaduṣṭe śītodakapayobhyāṃ śleṣmaduṣṭe 
-                        surāmaṇḍodakābhyāṃ prakṣālya karṇṇam punar avalikhet | anunnatam 
-                        ahīnam aviṣamañ ca karṇṇasandhin niveśya sthitaraktaṃ sandarśya 
-                        madhughṛtenābhyajya picuplotayor anyatareṇāvaguṇṭhya nātigāḍhan 
-                        nātiśithilaṃ sūtreṇāvabadhya kapālacūrṇṇenāvakīryācārikam upadiśet 
-                            |<anchor n="SS.1.16.15-n2"/> dvivraṇīyoktena cānnenopacaret 
-                        ||10|| </l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.15" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.15-n1">The MSS reading 
-                                    <foreign>viśeṣataś cāgropaharaṇīyāt</foreign> has been 
-                                emended to <foreign>viśeṣataś cātropaharet</foreign> to 
-                                make sense of the list of ingredients, which is in the 
-                                accusative case. Also, the repetition of 
-                                    <foreign>agropaharaṇīyāt</foreign> in the MSS suggests 
-                                that its second occurrence, which does not make good sense 
-                                here, is a dittographic error.</item> 
-                        </list> 
-                        <list type="testimonia"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.15-n2" 
-                                    ><foreign>Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā</foreign> 1.18.52--53: 
-                                    <foreign>atha grathitvā keśāntaṃ kṛtvā chedanalekhanam 
-                                    | niveśya sandhiṃ suṣamaṃ na nimnaṃ na samunnatam || 
-                                    52 || abhyajya madhusarpirbhyāṃ picuplotāvaguṇṭhitam | 
-                                    sūtreṇāgāḍhaśithilaṃ baddhvā cūrṇair avākiret || 53 
-                                    ||</foreign> 
-                            </item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16x"><label>1.16.16x</label> vighaṭṭanan 
-                        divāsvapnaṃ vyāyāmam atibhojanam | 
-                        <caesura/> 
-                         vyavāyam agnisantāpam vākśramañ ca vivarjjayet ||11||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.17"><label>1.16.17</label> nātiśuddharaktam 
-                        atipravṛttaraktaṃ kṣīṇaraktaṃ vā sandadhyāt | sa hi vātaduṣṭe 
-                        raktabaddho 'rūḍho paripuṭanavān bhavati | pittaduṣṭe 
-                        gāḍhapākarāgavān | śleṣmaduṣṭe stabdhakarṇṇaḥ kaṇḍūmān 
-                        atipravṛttasrāvaḥ śophavān kṣīṇālpamāṃso na vṛddhim upaiti ||12|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.18"><label>1.16.18</label> sa yadā rūḍho 
-                        nirupadravaḥ karṇṇo bhavati tadainaṃ śanaiḥ śanair abhivarddhayet 
-                        | anyathā saṃrambhadāhapākavedanāvān bhavati | punar api chidyeta 
-                        ||13|| </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.19"><label>1.16.19</label> 
-                        athāpraduṣṭasyābhivarddhanārtham abhyaṅgaḥ | 
-                        godhāpratudaviṣkirānūpaudakavasāmajjāpayastailaṃ gaurasarṣapajañ 
-                        ca yathālābhaṃ 
-                        saṃbhṛtyārkālarkabalātibalānantāvidārīmadhukajalaśūkaprativāpan 
-                        tailam pācayitvā svanuguptan nidadhyāt ||14|| <anchor 
-                            n="SS.1.16.19-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.19" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.19-n1">Ḍalhaṇa (1.16.18) noted that 
-                                some read <foreign>rājasarṣapajaṃ</foreign> in the place 
-                                of <foreign>gaurasarṣapajaṃ</foreign>. This reading 
-                                appears to have been accepted by Cakrapāṇi (1.16.18–20), 
-                                who glossed <foreign>rājasarṣapaja</foreign> as 
-                                    <foreign>śvetasarṣapa</foreign>. Cakrapāṇi also said 
-                                that some read sarpis in the place of 
-                                    <foreign>payas</foreign>. In the compound beginning 
-                                with <foreign>arka</foreign>, Ḍalhaṇa noted that some read 
-                                    <foreign>arkapuṣpī</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.20"><label>1.16.20</label> svedito marditaṅ karṇṇam 
-                        anena mrakṣayed budhaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         tato 'nupadravaḥ samyag balavāṃś ca vivarddhate ||15||<anchor 
-                            n="SS.1.16.20-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.20" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.20-n1">N has a 
-                                    <foreign>kākapāda</foreign> after 
-                                    <foreign>ane</foreign>, but the missing letter (one 
-                                would expect '<foreign>na</foreign>') has not been 
-                                supplied in a margin or elsewhere.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.21"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.22"><label>1.16.22</label> ye tu karṇṇā na 
-                        varddhante snehasvedopapāditāḥ |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.23"><label>1.16.23</label> teṣām apāṅge tv abahiḥ 
-                        kuryāt prachānam eva ca ||16||<anchor n="SS.1.16.23-n1"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.23" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.23-n1">Ḍalhaṇa (1.16.23) noted that 
-                                some read <foreign>teṣām apāṅgacchedyaṃ hi kāryam 
-                                    ābhyantaraṃ bhavet</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.23b"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.24"/> 
- 
-                    <!--  Vulgate SS.1.16.25 not in the Nepalese version --> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.0"><label>1.16.26.0</label> amitāḥ karṇṇabandhās 
-                        tu vijñeyāḥ kuśalair iha | 
-                        <caesura/> 
-                         yo yathā suniviṣṭaḥ syāt tat tathā yojayed bhiṣak ||17||<anchor 
-                            n="SS.1.16.26.0-n1"/></l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.26.0" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.26.0-n1">Ḍalhaṇa (1.16.26) stated that 
-                                some read <foreign>suniviṣṭaḥ</foreign> (the reading of 
-                                the Nepalese version) instead of 
-                                    <foreign>suviśiṣṭaḥ</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <!--    verses present in the vulgate but not in this MS:                --> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.1"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.2"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.3"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.4"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.5"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.6"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.7"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.8"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.9"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.10"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.11"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.12"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.13"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.14"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.15"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.16"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.17"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.18"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.19"/> 
- 
-                    <!--     This verse in a different location  than the vulgate --> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.25"><label>1.16.25</label>jātaromā suvartmā ca 
-                        śliṣṭasandhiḥ samaḥ sthiraḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         surūḍho 'vedano yas tu taṃ karṇṇaṃ varddhayec chanaiḥ ||18|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.27"><label>1.16.27</label>viśleṣitāyām atha 
-                        nāsikāyāṃ 
-                        <caesura/> 
-                         vakṣyāmi sandhānavidhiṃ yathāvat | 
-                        <caesura/> 
-                         nāsāpramāṇaṃ pṛthivīruhāṇāṃ 
-                        <caesura/> 
-                         patraṃ gṛhītvā tv avalambi tasya ||19||<anchor n="SS.1.16.27-n1" 
-                        /></l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.27" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.27-n1">Cakrapāṇidatta said that others 
-                                read <foreign>nāsāsandhānavidhim</foreign> here. Ḍalhaṇa 
-                                (1.16.27–31) stated that some read, <foreign>chinnāṃ tu 
-                                    nāsikāṃ dṛṣṭvā vayaḥsthasya śarīriṇaḥ | nāsānurūpaṃ 
-                                    saṃcchidya patraṃ gaṇḍe niveśayet ||</foreign></item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.28"><label>1.16.28</label> tena pramāṇena hi 
-                        gaṇḍapārśvād 
-                        <caesura/> 
-                         utkṛtya vadhraṃ tv atha nāsikāgram | 
-                        <caesura/> 
-                         vilikhya cāśu pratisandadhīta 
-                        <caesura/> 
-                         taṃ sādhubaddham bhiṣag apramattaḥ ||20||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.29"><label>1.16.29</label>susīvitaṃ samyag ato 
-                        yathāvan 
-                        <caesura/> 
-                         nāḍīdvayenābhisamīkṣya nahyet | 
-                        <caesura/> 
-                         unnāmayitvā tv avacūrṇṇayīta 
-                        <caesura/> 
-                         pattāṅgayaṣṭīmadhukāñjanaiś ca ||21|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.30"><label>1.16.30</label>saṃchādya samyak picunā 
-                        vraṇan tu 
-                        <caesura/> 
-                         tailena siñced asakṛt tilānām | 
-                        <caesura/> 
-                         ghṛtañ ca pāyyaḥ sa naraḥ sujīrṇṇe 
-                        <caesura/> 
-                         snigdho virecyaḥ sva<pc> </pc>yathopadeśam ||22|| </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.31"><label>1.16.31</label>rūḍhañ ca sandhānam 
-                        upāgataṃ vai 
-                        <caesura/> 
-                         tad vadhraśeṣaṃ tu punar nikṛntet | 
-                        <caesura/> 
-                         hīnam punar varddhayituṃ yateta 
-                        <caesura/> 
-                         samañ ca kuryād ativṛddhamāṃsam ||23|| 
-                        <caesura/> 
-                         iti || om || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.32"/> 
-                </div> 
- 
-                <div n="24" type="adhyāya"> 
-                    <head xml:lang="en">[Adhyāya 24]</head> 
- 
-                    <p xml:lang="en">[Draft based on N (1.24.1–7) and K (1.24.7–12).]</p> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.1"><label>1.24.1</label> athāto vyādhisamuddeśīyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.3"><label>1.24.3</label> dvividhā vyādhayaḥ 
-                        śastrasādhyāḥ snehādikriyāsādhyāś ca | tatra śastrasādhyeṣu 
-                        snehādikriyā na pratiṣidhyate snehādikriyāsādhyeṣu śastrakarma na 
-                        kriyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.4"><label>1.24.4</label> asmiṃs tu śāstre sarvatra 
-                        sāmānyāt sarveṣāṃ vyādhīnāṃ yathāsthaulyenāvarodhaḥ kriyate | 
-                        prāgabhihitaṃ tadduḥkhasaṃyogād vyādhir iti || tac ca duḥkhaṃ 
-                        trividhaṃ || ādhyātmikam ādhibhautikam ādhidaivikam iti | tac ca 
-                        duḥkhaṃ saptavidhe vyādhāv upanipatati | saptavidhās tu vyādhayaḥ 
-                        | tad yathā ādibalapravṛttāḥ | janmabalapravṛttāḥ | 
-                        doṣabalapravṛttāḥ | saṃghātabalapravṛttāḥ | daivabalapravṛttāḥ | 
-                        svabhāvabalapravṛttāḥ | iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.5"><label>1.24.5</label> tatrādibalapravṛttā nāma 
-                        śukraśoṇitadoṣānvayāḥ | kuṣṭhārśaḥprabhṛtayaḥ || te 'pi dvivividhā 
-                        mātṛjāpitṛjāś ca | janmabalapravṛttā nāma | ye mātur apacārāt | 
-                        paṅgujaḍajātyandhamūkabadhiraminminavāmanaprabhṛtayo jāyante | te 
-                        dvividhā rasakṛtā dauhṛdāpacārakṛtāś ca | doṣabalapravṛttā nāma | 
-                        ya ātaṅkāpacārakṛtās te dvividhāḥ | śārīrā mānasāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.5x"><label>1.24.5x</label> kālabalapravṛttā nāma | 
-                        ye śītoṣṇavātavarṣāprabhṛtibhiḥ samutpannās te 'pi dvividhā 
-                        vyāpannā avyāpannāś ca ||<anchor n="SS.1.24.5x-n1"/></l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.24.5x" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.24.5x-n1">In A this passage comes after 
-                                1.24.6, before <foreign>daivabalapravṛttā 
-                                …</foreign>.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.6"><label>1.24.6</label>saṃghātabalapravṛttā nāma | 
-                        ya āgantava ādhibhautikās te dvividhāḥ | durbalasya 
-                        balavadvigrahāc chastrādikṛtāś ca |</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.7"><label>1.24.7</label>daivabalapravṛttā nāma | ya 
-                        aupasargikā dvividhā | abhicārābhiśāpābhiṣaṅgajāḥ || 
-                        svabhāvabalapravṛttā nāma | kṣutpipāsājarāmṛtyunidrāprabhṛtaya iti 
-                        | te 'pi dvividhā rakṣakṛtā arakṣakṛtāḥ | rakṣakṛtaḥ kālakṛtaḥ | 
-                        arakṣakṛtaḥ akālakṛtaḥ | atra sarvatra vyādhyuparodhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.8"><label>1.24.8</label> sarveṣāṃ ca vyādhīnām 
-                        vātapittaśleṣmāṇa eva mūlaṃ || talliṅgatvād dṛṣṭaphalatvād āgamāc 
-                        ca paśyāmaḥ | yathā hi kṛtsnaṃ vikārajātaṃ vaiśvarūpyeṇa 
-                        vyavasthitaṃ | satvarajatamāṃsy avyatiricya varttante | evam eva 
-                        kṛtsnaṃ vikārajātaṃ vaiśvarūpyeṇāvasthitaṃ | avyatiricya 
-                        vātapittaśleṣmāṇo varttante | doṣadhātumalasaṃsargād 
-                        āyatanaviśeṣān nimittataś caiṣāṃ vikalpo bhavati | doṣadūṣiteṣv 
-                        atyarthañ ca dhātuṣu saṃjñā bhavati || rasajo 'yaṃ raktajo 'yaṃ 
-                        māṃsajo 'yaṃ medojo 'yaṃ asthijo 'yaṃ majjajo 'yaṃ śukrajo 'yaṃ 
-                        vyādhir iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.9"><label>1.24.9</label> 
-                        aśraddhārocakapipāsāṅgamardajvarahṛllāsātṛptigauravapāṇḍurogasrotorodhakārśyavairasyāṅgasādāḥ 
-                        | akālapalitatimiradarśanarasadoṣajā vikārāḥ || 
-                        kuṣṭhavisarpapiṭakās 
-                        tilakālakanacchavyaṅgamasakanīlikākoṭhaplīhagulmavidradhyarśo 
-                        'rbudāsṛgdararaktapittaprabhṛtayo raktadoṣāt || 
-                        gudamukhameḍhrapākāś 
-                        cādhimāṃśārbbudārsopajihvopakuśagalaśuṇḍikāmāṃśasaṃghātoṣṭhaprakopagalagaṇḍagaṇḍamālāprabhṛtayo 
-                        māṃsadoṣāt || 
-                        granthivṛddhigalagaṇḍārbbudoṣṭhaprakopamadhumehātisthaulyaprabhṛtayo 
-                        medodoṣāt || adhyasthidantāsthitodaśūlādayo 'sthidoṣāt || 
-                        tamodarśamūrcchābhramapārśvagauravahṛcchūlasthūlamūlorujambheti 
-                        majjadoṣāt || klaibyam apraharṣaś ca śukradoṣāt || tvagdoṣaḥ saṅgo 
-                        'tipravṛrttir vā malānāṃ malāyatanadoṣāt || indriyāṇāṃ ayathā 
-                        pravṛttir apravṛttir vā indriyāyatanadoṣād ity eṣa samāso vistaraṃ 
-                        nimittāni caiṣām pratirogam vakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.10"><label>1.24.10</label> bhavati cātra || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.10ab"><label>1.24.10ab</label> kupitānāṃ hi doṣāṇāṃ 
-                        śarīre paridhāvatāṃ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.10cd"><label>1.24.10cd</label> yatra saṅgaḥ 
-                            savaiguṇyād<anchor n="SS.1.24.10cd-n1"/> vyādhis tatropajāyate 
-                        || </l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.24.10cd" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.24.10cd-n1">Ḍalhaṇa pointed out that 
-                                others read <foreign>svavaiguṇyād</foreign> (instead of 
-                                    <foreign>khavaiguṇyād</foreign>).</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.11"><label>1.24.11</label> bhūyo 'tra jijñāsate | 
-                        kim vātapittaśleṣmāṇāṃ jvarātisārādīnāṃ ca nityaṃ saṃsleṣaḥ 
-                        paricchedo veti | yadi nityaṃ saṃśleṣaḥ syān nityāturā eva 
-                        sarvaprāṇinaḥ syuḥ | athāpi anyathābhāvo vātādīnāṃ jvarādīnāṃ 
-                        cānyatra varttamānasyānyasya liṅgaṃ na bhavatīti | kṛtvā vātādayo 
-                        jvarādīṇāṃ mūlānīti tan na || atrocyate || doṣān pratyākhyāya 
-                        jvarādayo na bhavanti | atha ca nityaṃ sambandhaḥ | yathā hi 
-                        vidyudvātāsanivarṣaṇyākāśaṃ pratyākhyāya na bhavanti | 
-                        satyapyākāse kadācic ca na bhavanti | atha ca nimittato bhavanti | 
-                        taraṅgabudbudādayaś codakaviśeṣāḥ | evam vātādīnāṃ jvarādīnāñ ca 
-                        na nityasaṃśleṣo na vicchedaḥ śāśvatikaḥ | atha ca nimittataḥ | 
-                        tebhya evotpattir iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.12"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.12ab"><label>1.24.12ab</label> vikāram parimāṇañ ca 
-                        saṃkhyā caiṣāṃ pṛthak pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.12cd"><label>1.24.12cd</label> vistareṇottare 
-                        tantre sarvā bādhāṃ pracakṣmaha iti || || </l> 
- 
- 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="39" type="adhyāya"> 
-                    <head>[Adhyāya 39]</head> 
- 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.12">cale doṣe mṛdau koṣṭhe nekṣan tatra balan nṛṇāṃ 
-                        | 
-                        <caesura/> 
-                         avyāpaddurbbalasyāpi<anchor n="SS.1.39.12-n1"/> śodhanaṃ hi tadā 
-                        bhavet</l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.39.12" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.39.12-n1">Ḍalhaṇa noted the alternative 
-                                reading <foreign>avyāpaddurbalasyāpi</foreign> that 
-                                appears in our witnesses.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                </div> 
- 
-                <div n="41" type="adhyāya"> 
-                    <head>[Adhyāya 41]</head> 
-                    <p xml:lang="en">[First draft based on MS N]</p> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.1"><label>1.41.1</label> athāto 
-                        dravyaviśeṣavijñānīyam vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.2"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.3"><label>1.41.3</label> tatra 
-                        pṛthivyaptejovāyvākāśānāṃ samudāyād dravyābhinirvṛttir bbhavati | 
-                        idaṃ pārthivam idam apyam idan tejasam idam vāyavyam idam ākāśyam 
-                        iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.1"><label>1.41.4.1</label> tatra 
-                        sthūlasāndramandasthiragurukaṭhinagaṃdhaguṇabahulam 
-                        īṣatkaṣāyaprāyaso madhuram iti pārthivan tat 
-                        sthairyagauravasaṃghātopacayakaraṃ viśeṣataś cādhogatisvabhāvam 
-                        iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.2"><label>1.41.4.2</label> 
-                        śītastimitamandagururasasāndramṛdupicchilarasaguṇarasaguṇabahulam 
-                        īṣadamlaṃ prāyaso madhuram āpyan tat snehanahlādanaviṣyandanakaram 
-                        iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.3"><label>1.41.4.3</label> 
-                        tīkṣṇoṣṇarūkṣasūkṣmalaghuviṣadaṃ rūpaguṇabahulam īṣadamlaprāyam 
-                        viśeṣataś corddhvagatisvabhāvam iti taijasaṃ || 
-                        taddahanapacanatāpanaprakāśanaprabhāvarṇṇakaram iti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.4"><label>1.41.4.4</label> 
-                        sūkṣmarūkṣakharaśiśiralaghuviṣadaṃ sparśaguṇabahulam īṣattiktam 
-                        viśeṣataḥ kaṣāyam iti vāyavyaṃ tadvaiṣadyaṃ 
-                        lāghavaglapanavirūkṣaṇakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.5"><label>1.41.4.5</label> 
-                        ślakṣṇasūkṣmavyavāyiviṣadaviviktarasaṃ śabdaguṇabahulam ākāśyan 
-                        tasmāt tat mārddavasauṣiryalāghavakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.5"><label>1.41.5</label> anena nidarśanena 
-                        nānauṣadhabhūtañ jagati kiñcid dravyam astīti kṛtvā tan taṃ 
-                        yuktiviśeṣamarthañ cābhipratītya svavīryaguṇayuktāni dravyāṇi 
-                            kārmmukāni<anchor n="SS.1.41.5-n1"/> bhavanti || tāni yadā 
-                        kurvvanti sa kālaḥ | yat kurvanti tat karmma | yena kurvvanti tad 
-                        vīryaṃ | yatra kurvvanti tad adhikaraṇaṃ | yathā kurvvanti sa 
-                        upāyaḥ | yad abhiniṣpādayanti tat phalam iti | </l> 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.41.5" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.41.5-n1">The word 
-                                    "<foreign>kārmuka</foreign>" for "effective" is very 
-                                rare, apparently only known from this instance and one in 
-                                the Carakasaṃhitā 1.26.13. The word is formed by P.5.1.103 
-                                and the grammatical Kāśikāvṛtti says that it is confined 
-                                to describing a "capable" bow since no other usage of the 
-                                word is known.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.6"><label>1.41.6</label> tad atra virecanadravyāṇy 
-                        ambupṛthivīguṇabhūyiṣṭhāni | pṛthivyāpo hi gurvvyaḥ | gurutvād 
-                        adho gacchanti | tasmād virecanadravyāṇy 
-                        ambupṛthivīguṇabhūyiṣṭhāni | vamanadravyāṇy 
-                        agnivāyuguṇabhūyiṣṭhāni | agnivāyū hi laghū laghutvāc corddhvam 
-                        uttiṣṭhataḥ | tasmād vamanaprāmāṇyād agnivāyubhūyiṣṭhāny 
-                        ubhayaguṇabhūyiṣṭhan dravyam ubhayato bhāgaharaṃ | 
-                        ākāśaguṇabhūyiṣṭhaṃ saṃśamanaṃ | sāṃgrāhikam anilaguṇabhūyiṣṭhaṃ | 
-                        dīpanam agniguṇabhūyiṣṭhaṃ | lekhanam anilānalaguṇabhūyiṣṭhaṃ | 
-                        bṛṃhanam pṛthivyambuguṇabhūyiṣṭhaṃ | evam auṣadhakarmmāṇy anumānāt 
-                        sādhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.7"><label>1.41.7</label> bhavanti ślokāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.7i"><label>1.41.7i</label> mahyambvagnyātmakair 
-                        ddravyais tribhiḥ sāmyati mārutaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         khabhūmyambuvāyujaiḥ pittañ caturbbhiḥ saṃpraśāmyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.8"><label>1.41.8</label> kaphaḥ khatejo'nilajais 
-                        tribhiḥ śāmyati dehināṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         khavāyuktābhyān dravyābhyāṃ vṛddhim abhyeti mārutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.9"><label>1.41.9</label> āgneyam eva yad dravyan 
-                        tena pittam udīryate | 
-                        <caesura/> 
-                         mahyambujābhyān dravyābhyāṅ kaphaś cābhivivarddhate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.10"><label>1.41.10</label> evam eva guṇādhikyaṃ 
-                        dravye dravye vyavasthitaṃ | 
-                        <caesura/> 
-                         dviśo vā bahuśo vāpi jñātvā doṣe 'vacācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.11"><label>1.41.11</label> tatra ya ime 
-                        guṇāṣṭauvīryasaṃjñakāḥ | 
-                        śītoṣṇasnigdharūkṣamṛdutīkṣṇapicchilaviṣadās teṣān tīkṣṇoṣṇāv 
-                        āgneyau | śītapicchilāv ambuguṇabhūyiṣṭhau | 
-                        pṛthivīsomaguṇabhūyiṣṭhaḥ | snehas toyākāśaguṇabhūyiṣṭhaṃ | 
-                        mṛdutvaṃ | vāyuguṇabhūyiṣṭhaṃ raukṣyaṃ | kṣitisamīraṇabhūyiṣṭhaṃ 
-                        vaiṣadyaṃ | vipākāv uktaguṇau | karmmāṇy uṣṇasya 
-                        dahanapācanamūrcchanasvedanavamanavirecanāni || śītasya 
-                        prahlādanaviṣkambhanasthirīkaraṇaprasādanakledanajīvanāni | 
-                        snigdhasya snehanabṛṃhaṇasantarppaṇavyājīkaraṇavayaḥsthāpanāni || 
-                        rūkṣasyānilavṛddhisaṃgrahaṇapīḍanavirūkṣaśoṣarohaṇāni || viṣadasya 
-                        kledāvūṣaṇavirūkṣaśoṣarohaṇāni || 
-                        picchilasyopalepanapūraṇabṛṃhaṇasaṃśleṣaṇavyājīkaraṇāni || mṛdo 
-                        raktamān saprasādanamukhyasaṃsparśanāni || tīkṣṇasya 
-                        saṅgrahācūṣaṇāvadāraṇaśrāvaṇāni | tatroṣṇasnigdhau vātaghnau | 
-                        śītamṛdupicchilāḥ pittaghnāḥ | tīkṣṇarūkṣaviṣadāḥ śleṣmaghnāḥ | 
-                        gurupāko vātapittaghnaḥ | laghupākaḥ śleṣmapittaghna iti | teṣu 
-                        mṛduśītoṣṇāḥ sparśagrāhyāḥ | picchilaviṣadau cakṣuḥsparśābhyāṃ | 
-                        snigdharūkṣau cakṣuṣā | tīkṣṇaḥ sukhaduḥkhotpādanāt | gurupākaḥ 
-                        sṛṣṭaviṇmūtratayā kaphāṃ kleśanañ ca | laghur bbaddhaviṇmūtratayā 
-                        mārutakopanañ ca | tatra tulyaguṇeṣu bhūteṣu rasavaiśeṣyam 
-                        upalakṣayet || yathā madhuro guruś ca pārthivaḥ | 
-                        madhurasnigdhaśītāś cāpyā iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.12"><label>1.41.12</label> || bhavati cātra || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.12i"><label>1.41.12i</label> guṇā ye uktā dravyeṣu 
-                        śarīreṣv api tān viduḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sthānavṛddhikṣayāt tasmād dehināṃ dravyahetukā iti || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer"> || 41 || </p> 
-                </div> 
- 
-            </div> 
- 
-        </body> 
-    </text> 
-</TEI>