User Tools


Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

Link to this comparison view

Both sides previous revisionPrevious revision
wiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:01-su-vulgate-edition [2023/03/19 16:32] – [Edit section SS.1.1.4b] dominikwiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:01-su-vulgate-edition [Unknown date] (current) – removed - external edit (Unknown date) 127.0.0.1
Line 1: Line 1:
-<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> 
-    <teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> 
-        <fileDesc> 
-            <titleStmt> 
-                <title>Printed edition: Ācārya 1931: Sūtrasthāna</title> 
-            </titleStmt> 
- 
-            <publicationStmt> 
-                <authority>SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts</authority> 
-                <idno>2014-06-24</idno> 
-                <availability status="restricted"> 
-                    <p>Copyright Notice</p> 
-                    <p>Copyright (C) Tsutomu Yamashita and Yasutaka Muroya and SARIT. </p> 
-                    <p> 
-                        <ref target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/" type="licence" 
-                            >Distributed by <ref target="http://sarit.indology.info" type="url" 
-                                >SARIT</ref> under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 
-                            Unported License. </ref> 
-                    </p> 
-                    <p>Under this licence, you are free<list> 
-                            <item>to Share — to copy, distribute and transmit the work</item> 
-                            <item>to Remix — to adapt the work </item> 
-                        </list></p> 
-                    <p>Under the following conditions:</p> 
-                    <p> 
-                        <list> 
-                            <item>Attribution — You must attribute the work in the manner specified 
-                                by the author or licensor (but not in any way that suggests that 
-                                they endorse you or your use of the work).</item> 
-                            <item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, 
-                                you may distribute the resulting work only under the same or similar 
-                                license to this one.</item> 
-                        </list> 
-                    </p> 
-                    <p>More information and fuller details of this license are given on the Creative 
-                        Commons website.</p> 
-                    <p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the 
-                        rights of any copyright owners, known or unknown.</p> 
-                </availability> 
-                <date>2013-2016</date> 
- 
-            </publicationStmt> 
-            <notesStmt> 
-                <note type="footnote">Suśrutasaṃhitā (without commentaries) transcribed by Tsutomu 
-                    Yamashita and Yasutaka Muroya on the basis of Y. T. Ācārya's 1931 and 1938 
-                    Bombay editions</note> 
-            </notesStmt> 
- 
-            <sourceDesc> 
- 
-                <bibl> 
-                    <title>The Suśrutasaṃhitā of Suśruta, with the Nibandhsangraha Commentary of Śrī 
-                        Ḍalhaṇācārya.</title> 
-                    <editor>Yādavaśarman Trivikramātmaja Ācārya</editor> 
-                    <publisher>Pāndurang Jāvaji</publisher> 
-                    <pubPlace>Bombay</pubPlace> 
-                    <date>1931</date> 
-                    <edition>Revised second edition</edition> 
-                    <note type="footnote">The sūtrasthāna (SS.1) and śārīrasthāna (SS.3) of this 
-                        SARIT edition are mainly based on this edition.</note> 
-                    <note type="footnote">This SARIT edition omits the commentarial material from 
-                        this edition.</note> 
-                </bibl> 
-                <bibl> 
-                    <title>Suśrutasamhitā of Suśruta with the Nibandhasaṅgraha Commentary of Śrī 
-                        Ḍalhanāchārya and the Nyāyacandrikā Pañjikā of Śrī Gayadāsāchārya on 
-                        Nidānasthāna, edited from the begining to the 9th ādhyāya of Cikitsāsthāna 
-                        by Vaidya Jādavji Trikamji Āchārya and the rest by Nārāyaṇ Rām 
-                        Āchārya</title> 
-                    <editor role="sections:1.1-4.9">Yādavaśarman Trivikramātmaja Ācāryā</editor> 
-                    <editor role="sections:4.10-6.66">Nārāyaṇ Rām Āchārya</editor> 
-                    <publisher>Nirṇaya Sāgar Press</publisher> 
-                    <pubPlace>Bombay</pubPlace> 
-                    <date>1938</date> 
-                    <edition>Revised third edition</edition> 
-                    <edition>Reprint edition Varanasi/Delhi: Chaukhambha Orientalia, 1992.</edition> 
-                    <note>The nidānasthāna (SS.2), cikitsāsthāna (SS.4) , kalpasthāna (SS.5) and 
-                        uttaratantra (SS.6) are based on this edition</note> 
-                    <note>This SARIT edition omits the commentarial material from this 
-                        edition.</note> 
-                </bibl> 
- 
-                <msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en"> 
-                    <msIdentifier> 
-                        <idno type="siglum">A</idno> 
-                    </msIdentifier> 
-                </msDesc> 
-            </sourceDesc> 
- 
-        </fileDesc> 
-        <revisionDesc> 
-            <change when="2020-10-20" who="Dominik Wujastyk">Began adapting this file for collation 
-                against Nepalese MSS. First, started removing the explicit verse numbers (between 
-                labels) </change> 
-            <change when="2020-11-08" who="Dominik Wujastyk">Separated some conjuncts: śc and -iti 
-                and +a to avagraha</change> 
- 
-            <change when="2021-07-15" who="Deepro Chakraborty">Added 1.28 of K and H and some 
-                corrections in the vulgate (#44)</change> 
- 
-            <change when="2022-10-27" who="Deepro Chakraborty">Corrections in 1.45.81-100 and 
-                1.45.108</change> 
- 
-            <change when="2022-11-11" who="Deepro Chakraborty">Corrections in 1.46.61-80</change> 
- 
-        </revisionDesc> 
-    </teiHeader> 
- 
-    <text xml:lang="sa-Latn"> 
- 
-        <body> 
-            <div n="1" type="sthāna"> 
- 
-                <div n="1" type="adhyāya"> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.0"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.1">athāto vedotpattim adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ ||1|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.2"><label>1.1.2</label>yathovāca bhagavān 
-                        dhanvantariḥ||2||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.3"><label>1.1.3</label>atha khalu bhagavantam amaravaram 
-                        ṛṣigaṇaparivṛtam āśramasthaṃ kāśirājaṃ divodāsaṃ dhanvantarim 
-                            aupadhenava<pc> </pc>vaitaraṇaurabhra<pc> </pc>pauṣkalāvata<pc 
-                            > </pc>-<ref rend="superscript               footnote 
-                            marker">1</ref>karavīrya<pc 
-                            > </pc>gopurarakṣita<pc> </pc>suśruta<pc> </pc>prabhṛtaya ūcuḥ 
-                            ||3||<note type="footnote"> karavīra</note> 
-                    </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.4"><label>1.1.4</label>bhagavan śārīramānasāgantuvyādhibhir 
-                        vividhavedanābhighātopadrutān sanāthān apy anāthavad viceṣṭamānān vikrośataś 
-                        ca mānavān abhisamīkṣya manasi naḥ pīḍā bhavati </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.4b"> 
- teṣāṃ sukhaiṣiṇāṃ rogopaśamārtham ātmanaś ca 
-                        prāṇayātrārthaṃ prajāhitahetor āyurvedaṃ śrotum icchāma ihopadiśyamānaṃ 
-                        atrāyattam aihikam āmuṣmikaṃ ca śreyaḥ tad bhagavantam upapannāḥ smaḥ 
-                        śiṣyatveneti ||  <ptr target="http://wujastyk.net"/> 
-</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.5"><label>1.1.5</label>tān uvāca bhagavān svāgataṃ vaḥ sarva 
-                        evāmīmāṃsyā adhyāpyāś ca bhavanto vatsāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.6"><label>1.1.6</label> iha khalv āyurvedaṃ nāmopāṅgam 
-                        atharvavedasyānutpādyaiva prajāḥ ślokaśatasahasram adhyāyasahasraṃ ca 
-                        kṛtavān svayambhūḥ tato 'lpāyuṣṭvam alpamedhastvaṃ cālokya narāṇāṃ bhūyo 
-                        'ṣṭadhā praṇītavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.7"><label>1.1.7</label> tad yathā śalyaṃ śālākyaṃ kāyacikitsā 
-                        bhūtavidyā kaumārabhṛtyaṃ agadatantraṃ rasāyanatantraṃ vājīkaraṇatantram 
-                        iti// </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.1"><label>1.1.8.0</label> athāsya pratyaṅgalakṣaṇasamāsaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.1a"> tatra śalyaṃ nāma 
-                        vividhatṛṇakāṣṭhapāṣāṇapāṃśulohaloṣṭāsthibālanakhapūyāsrāvaduṣṭavraṇāntargarbhaśalyoddharaṇārthaṃ 
-                        yantraśastrakṣārāgnipraṇidhānavraṇaviniścayārthaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.2"><label>1.1.8.2</label> śālākyaṃ nāmordhvajatrugatānāṃ 
-                        śravaṇanayanavadanaghrāṇādisaṃśritānāṃ vyādhīnām upaśamanārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.3"><label>1.1.8.3</label> kāyacikītsā nāma 
-                        sarvāṅgasaṃśritānāṃ vyādhīnāṃ 
-                        jvararaktapittaśoṣonmādāpasmārakuṣṭhamehātisārādīnām upaśamanārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.4"><label>1.1.8.4</label> bhūtavidyā nāma 
-                        devāsuragandharvayakṣarakṣaḥpitṛpiśācanāgagrahādyupasṛṣṭacetasāṃ 
-                        śāntikarmabaloharaṇādigrahopaśamanārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.5"><label>1.1.8.5</label> kaumārabhṛtyaṃ nāma 
-                        kumārabharaṇadhātrīkṣīradoṣasaṃśodhanārthaṃ duṣṭastanyagrahasamutthānāṃ ca 
-                        vyādhīnām upaśamanārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.6"><label>1.1.8.6</label> agadatantraṃ nāma 
-                        sarpakīṭalūtāmūśikādidaṣṭaviṣavyañjanārthaṃ vividhaviṣasaṃyogopaśamanārthaṃ 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.7"><label>1.1.8.7</label> rasāyanatantraṃ nāma 
-                        vayaḥsthāpanam āyurmedhābalakaraṃ rogāpaharaṇasamarthaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.8.8"><label>1.1.8.8</label> vājīkaraṇatantraṃ 
-                        nāmālpaduṣṭakṣīṇaviśuṣkaretasām āpyāyanaprasādopacayajanananimittaṃ 
-                        praharṣajananārthaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.9"><label>1.1.9</label> evam ayam āyurvedo 'ṣṭāṅga upadiśyate 
-                        atra kasmai kim ucyatām iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.10"><label>1.1.10</label> ta ūcuḥ asmākaṃ sarveṣām eva 
-                        śalyajñānaṃ mūlaṃ kṛtvopadiśatu bhagavān iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.11"><label>1.1.11</label> sa uvācaivam astv iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.12"><label>1.1.12</label> ta ūcur bhūyo 'pi bhagavantam 
-                        asmākam ekamatīnāṃ matam abhisamīkṣya suśruto bhagavantaṃ prakṣyati asmai 
-                        copadiśyamānaṃ vayam apy upadhārayiṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.13"><label>1.1.13</label> sa hovācaivam astv iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.14-16"><label>1.1.14</label> vatsa suśruta iha khalv 
-                        āyurvedaprayojanaṃ vyādhyupasṛṣṭānāṃ vyādhiparimokṣaḥ svasthasya rakṣaṇaṃ ca 
-                        || <label>1.1.15</label> āyur asmin vidyate 'nena vā+āyur vindatīty 
-                        āyurvedaḥ || <label>1.1.16</label> tasyāṅgavaram ādyaṃ 
-                        pratyakṣāgamānumānopamānair aviruddham ucyamānam upadharaya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.17"><label>1.1.17</label> etad dhy aṅgaṃ prathamaṃ 
-                        prāgabhighātavraṇasaṃrohāt yajñaśiraḥsandhānāc ca | śrūyate hi yathā rudreṇa 
-                        yajñasya śiraś chinnam iti tato devā aśvināv abhigamyocuḥ bhagavantau naḥ 
-                        śreṣṭhatamau yuvāṃ bhaviṣyathaḥ bhavadbhyāṃ yajñasya śiraḥ sandhātavyam iti 
-                        | tāv ūcatur evam astv iti | atha tayor arthe devā indraṃ yajñabhagena 
-                        prāsādayan | tābhyāṃ yajñasya śiraḥ saṃhitam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.18"><label>1.1.18</label> aṣṭāsv api cāyurvedatantreṣv etad 
-                        evādhikam abhimataṃ āmāśukriyākaraṇād yantraśastrakṣārāgnipraṇidhānāt 
-                        sarvatantrasāmānyāc ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.19"><label>1.1.19</label> tad idaṃ śāśvataṃ puṇyaṃ svargyaṃ 
-                        yaśasyamāyuṣyaṃ vṛttikaraṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.20"><label>1.1.20</label> brahmā provāca tataḥ prajāpatir 
-                        adhijage tasmād aśvinau aśvibhyām indraḥ indrād aḥaṃ mayā tv iha pradeyam 
-                        arthibhyaḥ prajāhitahetoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.20x"> bhavati cātra</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.21"><label>1.1.21</label> ahaṃ hi dhanvantarir ādidevo 
-                        jarārujāmṛtyuharo 'marāṇām | 
-                        <caesura/> 
-                         śalyāṅgamaṅgair aparair upetaṃ prāpto 'smi gāṃ bhūya ihopadeṣṭum || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.22"><label>1.1.22</label> asmin śāstre 
-                        pañcamahābhūtaśarīrisamavāyaḥ puruṣa ity ucyate | tasmin kriyā so 
-                        'dhiṣṭhānaṃ kasmāt lokasya dvaividhyāt loko hi dvividhaḥ sthāvaro jaṅgamaś 
-                        ca dvividhātmaka evāgneyaḥ saumyaś ca tadbhūyastvāt pañcātmako vā tatra 
-                        caturvidho bhūtagrāmaḥ saṃsvedajarāyujāṇḍajodbhijjasaṃjñaḥ tatra puruṣaḥ 
-                        pradhānaṃ tasyopakaraṇam anyat tasmāt puruṣo 'dhiṣṭhānam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.23"><label>1.1.23</label> tadduḥkhasaṃyogā vyādhaya ucyante || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.24"><label>1.1.24</label> te caturvidhāḥ āgantavaḥ śārīrāḥ 
-                        mānasāḥ svābhāvikāś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.1"><label>1.1.25.1</label> teṣām āgantavo 'bhighātanimittāḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.2"><label>1.1.25.2</label> śārīrās tv annapānamūlā 
-                        vātapittakaphaśoṇitasannipātavaiṣamyanimittāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.3"><label>1.1.25.3</label> mānasās tu 
-                        krodhaśokabhayaharṣaviṣāderṣyābhyasūyādainyamātsaryakāmalobhaprabhṛtaya 
-                        icchādveṣabhedair bhavanti || </l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.25.4"><label>1.1.25.4</label> svābhāvikās tu 
-                        kṣutpipāsājarāmṛtyunidrāprakṛtayaḥ || </l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.26"><label>1.1.26</label> ta ete manaḥśarīrādhiṣṭhānāḥ || </l> 
-                    <l xml:id="SS.1.1.27"><label>1.1.27</label> teṣāṃ saṃśodhanasaṃśamanāhārācārāḥ 
-                        samyakprayuktā nigrahahetavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.28"><label>1.1.28</label> prāṇināṃ punar mūlam āhāro 
-                        balavarṇaujasāṃ ca sa ṣaṭsu raseṣv āyattaḥ rasāḥ punar dravyāśrayāḥ dravyāṇi 
-                        punar oṣadhayaḥ | tās tu dvividhāḥ sthāvarā jaṅgamāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.29"><label>1.1.29</label> tāsāṃ sthāvarāś caturvidhāḥ 
-                        vanaspatayo vṛkṣā vīrudha oṣadhaya iti | tāsu apuṣpāḥ phalavanto 
-                        vanaspatayaḥ puṣpaphalavanto vṛkṣāḥ pratānavatyaḥ stambinyaś ca vīrudhaḥ 
-                        phalapākaniṣṭhā oṣadhaya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.30"><label>1.1.30</label> jaṅgamāḥ khalv api catuvidhāḥ 
-                        jarāyujāṇḍajasvedajodbhijjāḥ | tatra paśumanuṣyavyālādayo jarāyujāḥ 
-                        khagasarpasarīsṛpaprabhṛtayo 'ṇḍajāḥ kṛmikīṭapipīlikāprabhṛtayaḥ svedajāḥ 
-                        indragopamaṇḍūkaprabhṛtaya udbhijjāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.31"><label>1.1.31</label> tatra sthāvarebhyas 
-                        tvakpatrapuṣpaphalamūlakandaniryāsasvarasādayaḥ prayojanavantaḥ jaṅgamebhyaś 
-                        carmanakharomarudhirādayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.32"><label>1.1.32</label> pārthivāḥ 
-                        suvarṇarajatamaṇimuktāmanaḥśilāmṛtkapālādayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.33"><label>1.1.33</label> kālakṛtāḥ 
-                        pravātanivātātapacchāyājyotsnātamaḥśītoṣṇavarṣāhorātrapakṣamāsartvayanādayaḥ 
-                        saṃvatsaraviśeṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.34"><label>1.1.34</label> ta ete svabhāvata eva doṣāṇāṃ 
-                        sañcayaprakopapraśamapratīkārahetavaḥ prayojanavantaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.35"><label>1.1.35</label> bhavanti cātra ślokāḥ </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.35x"><label>1.1.35</label> śārīrāṇāṃ vikārāṇāmeṣa vargaś 
-                        catuvidhaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         prakope praśame caiva hetur uktaś cikitsakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.36"><label>1.1.36</label> āgantavas tu ye rogās te dvidhā 
-                        nipatanti hi | 
-                        <caesura/> 
-                         manasy anye śarīre 'nye teṣāṃ tu dvividhā kriyā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.37"><label>1.1.37</label> śarīrapatitānāṃ tu 
-                        śārīravadupakramaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         mānasānāṃ tu śabdādir iṣṭo vargaḥ sukhāvahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.38"><label>1.1.38</label> evam etat puruṣo vyādhir auṣadhaṃ 
-                        kriyākāla iti catuṣṭayaṃ samāsena vyākhyātam | tatra puruṣagrahaṇāt 
-                        tatsaṃbhavadravyasamūho bhūtādiruktastadaṅgapratyaṅgavikalpāś ca 
-                        tvaṅmāṃsāsthisirāsnāyuprabhṛtayaḥ 
-                        vyādhigrahaṇādvātapittakaphaśoṇitasannipātavaiṣamyanimittāḥ sarva eva 
-                        vyādhayo vyākhyātāḥ oṣadhagrahaṇād dravyarasaguṇavīryavipākānām ādeśaḥ 
-                        kriyāgrahaṇāc chedyādīni snehādīni ca karmāṇi vyākhyātāni kālagrahaṇāt 
-                        sarvakriyākālānām ādeśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.39x"><label>1.1.39</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.39"><label>1.1.39</label> bījaṃ cikitsitasyaitat samāsena 
-                        prakīrtitam | 
-                        <caesura/> 
-                         saviṃśam adhyāyaśatam asya vyākhyā bhaviṣyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.40"><label>1.1.40</label> tac ca saviṃśam adhyāyaśataṃ pañcasu 
-                        sthāneṣu sūtranidānaśārīracikitsitakalpeṣv arthavaśāt saṃvibhajya uttare 
-                        tantre śeṣān arthān vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.41x"><label>1.1.41</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.1.41"><label>1.1.41</label> svayambhuvā proktam idaṃ sanātanaṃ 
-                        <caesura/> 
-                         paṭhed dhi yaḥ kāśipatiprakāśitam | 
-                        <caesura/> 
-                         sa puṇyakarmā bhuvi pūjito nṛpair 
-                        <caesura/> 
-                         asukṣaye śakrasalokatāṃ vrajet || </l> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.1">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne vedotpattir nāma prathamo 
-                        'dhyāyaḥ ||</p> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="2" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>[dvitīyo 'dhyāyaḥ|]</head> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.1"><label>1.2.1</label> athātaḥ śiṣyopanayanīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.2"><label>1.2.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.3"><label>1.2.3</label> brāhmaṇakṣatriyavaiśyānām 
-                            anyatamam anvaya<pc> </pc>vayaḥ<pc/>śīla<pc> </pc>śaurya<pc 
-                            > </pc>śaucācāra<pc> </pc>vinaya<pc> </pc>śakti<pc> </pc>bala<pc 
-                            > </pc>medhā<pc> </pc>dhṛti<pc> </pc>smṛti<pc> </pc>mati<pc 
-                        > </pc>pratipattiyuktaṃ 
-                        tanu<pc> </pc>jihvauṣṭha<pc> </pc>dantāgram ṛjuvaktrākṣināsaṃ  
-                        prasannacittavākceṣṭaṃ kleśasahaṃ ca 
-                        bhiṣak śiṣyam upanayet ato viparītaguṇaṃ nopanayet || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.4"><label>1.2.4</label> upanayanīyaṃ tu brāhmaṇaṃ praśasteṣu 
-                        tithikaraṇamuhūrtanakṣatreṣu praśastāyāṃ diśi śucau same deśe caturhastaṃ 
-                        caturasraṃ sthaṇḍilam upalipya gomayena darbhaiḥ saṃstīrya puṣpair 
-                        lājabhaktai ratnaiś ca devatāḥ pūjayitvā viprān bhiṣajaś ca 
-                        tatrollikhyābhyukṣya ca dakṣiṇato brahmāṇaṃ sthāpayitvā'gnim upasamādhāya 
-                        khadirapalāśadevadārubilvānāṃ samidbhiś caturṇāṃ vā kṣīravṛkṣāṇāṃ (? 
-                        nyagrodhodumbarāśvatthamadhūkānāṃ ) dadhimadhughṛtāktābhir dārvīhaumikena 
-                        vidhinā sruveṇājyāhutīr juhuyāt sapraṇavābhir mahāvyahṛtibhiḥ tataḥ 
-                        pratidaivatamṛṣīṃś ca svāhākāraṃ kuryāt śiṣyam api kārayet || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.5"><label>1.2.5</label> brāhmaṇas trayāṇāṃ varṇānām upanayanaṃ 
-                        kartum arhati rājanyo dvayasya vaiśyo vaiśyasyaiveti śūdram api 
-                        kulaguṇasaṃpannaṃ mantravarjam anupanītam adhyāpayed ity eke || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.6"><label>1.2.6</label> tato 'gniṃ triḥ pariṇīyāgnisākṣikaṃ 
-                        śiṣyaṃ brūyāt 
-                        kāmakrodhalobhamohamānāhaṇkārerṣyāpāruṣyapaiśunyānṛtālasyāyaśasyāni hitvā 
-                        nīcanakharomṇā śucinā kaṣāyavāsasā 
-                        satyavratabrahmacaryābhivādanatatpareṇā'vaśyaṃ bhavitavyaṃ 
-                        madanumatasthānagamanaśayanāsanabhojanādhyayanapareṇa bhūtvā matpriyahiteṣu 
-                        vartitavyaṃ ato 'nyathā te vartamānasyādharmo bhavati aphalā ca vidyā na ca 
-                        prākāśyaṃ prāpnoti || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.7"><label>1.2.7</label> ahaṃ vā tvayi samyagvartamāne 
-                        yady anyathādarśī syām enobhāg bhaveyam aphalavidyaś ca || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.7.a"/> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.8"><label>1.2.8</label> 
-                        dvijagurudaridramitrapravrajitopanatasādhvanāthābhyupagatānāṃ 
-                        cātmabāndhavānām iva svabhaiṣajaiḥ pratikartavyam evaṃ sādhu bhavati 
-                        vyādhaśākunikapatitapāpakāriṇāṃ ca na pratikartavyaṃ evaṃ vidyā prakāśate 
-                        mitra<pc> </pc>yaśo<pc> </pc>dharmārtha<pc> </pc>kāmāṃś ca prāpnoti || </p> 
- 
-                    <p xml:id="SS.1.2.9X"><label>1.2.9x</label> bhavataś cātra | </p> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.2.9"><label>1.2.9</label> kṛṣṇe 'ṣṭamī tannidhane 'hanī dve 
-                        <caesura/> 
-                         śukle tathā 'py evam ahar dvisandhyam | 
-                        <caesura/> 
-                         akālavidyutstanayitnughoṣe 
-                        <caesura/> 
-                         svatantrarāṣṭrakṣitipavyathāsu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.2.10"><label>1.2.10</label> śmaśānayānādyatanāhaveṣu 
-                        <caesura/> 
-                         mahotsavautpātikadarśaneṣu | 
-                        <caesura/> 
-                         nādhyeyam anyeṣu ca yeṣu vaprā 
-                        <caesura/> 
-                         nādhīyate nāśucinā ca nityam || </l> 
- 
-                    <p xml:id="SS1.2.trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne śiṣyopanayanīyo nāma 
-                        dvitīyo 'dhyāyaḥ ||</p> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="3" type="adhyāya"> 
- 
- 
-                    <head>tṛtīyo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.1"><label>1.3.1</label> athāto 'dhyayanasaṃpradānīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.2"><label>1.3.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.3"><label>1.3.3</label> prāgabhihitaṃ saviṃśam adhyāyaśataṃ 
-                        pañcasu sthāneṣu | tatra sūtrasthānamadhyāyāḥ ṣaṭcatvāriṃśat ṣoḍśa nidānāni 
-                        daśa śārīrāṇi catvāriṃśaccikitsitāni aṣṭau kalpāḥ taduttaraṃ ṣaṭsāṣṭiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.4ab"><label>1.3.4ab</label> vedotpattiḥ śiṣyanayas 
-                        tathā'dhyayanadānikaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.4cd"><label>1.3.4cd</label> prabhāṣaṇāgraharaṇāvṛtucaryātha 
-                        yāntrikaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.5ab"><label>1.3.5ab</label> śastrāvacāaraṇaṃ yogyā viśikhā 
-                        kṣārakalpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.5cd"><label>1.3.5cd</label> agnikarmajalaukākhyāvadhyāyau 
-                        raktavarṇanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.6ab"><label>1.3.6ab</label> doṣadhātumalādyānāṃ vijñānādhyāya 
-                        eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.6cd"><label>1.3.6cd</label> karṇavyadhāmapakvaiṣāvālepo 
-                        vraṇyupāsanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.7ab"><label>1.3.7ab</label> hitāhito vraṇapraśno vraṇāsrāvaś 
-                        ca yaḥ pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.7cd"><label>1.3.7cd</label> kṛtyākṛtyavidhirvyādhisamuddeśīya 
-                        eva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.8ab"><label>1.3.8ab</label> viniścayaḥ śastravidhau 
-                        pranaṣṭajñānikas tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.8cd"><label>1.3.8cd</label> śalyoddhṛtirvraṇajñānaṃ 
-                        dūtasvapnanidarśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.9ab"><label>1.3.9ab</label> pañcendriyaṃ tathā chāyā 
-                        svabhāvādvaikṛtaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.9cd"><label>1.3.9cd</label> vāraṇo yuktasenīya 
-                        āturakramabhūnikau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.10ab"><label>1.3.10ab</label> miśrakākhyo dravyagaṇaḥ 
-                        saṃśuddhau śamane ca yaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.10cd"><label>1.3.10cd</label> dravyādīnāṃ ca vijñānaṃ viśeṣo 
-                        dravyago 'paraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.11ab"><label>1.3.11ab</label> rasajñānaṃ vamanārthamadhyāyo 
-                        recanāya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.11cd"><label>1.3.11cd</label> 
-                        dravaddravyavidhistadvadannapānavidhis tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.12ab"><label>1.3.12ab</label> sūcanāt sūtraṇāccaiva 
-                        savanāccārthasantateḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.12cd"><label>1.3.12cd</label> ṣaṭcatvāriṃśadadhyāyaṃ 
-                        sūtrasthānaṃ pracakṣate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.13ab"><label>1.3.13ab</label> vātavyādhikamarśāṃsi sāśmariś ca 
-                        bhagandaraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.13cd"><label>1.3.13cd</label> kuṣṭhamehodarā mūḍho vidradhiḥ 
-                        parisarpaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.14ab"><label>1.3.14ab</label> granthivṛddhikṣudraśūkabhaknāś 
-                        ca mukharogikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.14cd"><label>1.3.14cd</label> hetulakṣaṇanirdeśānnidānānīti 
-                        ṣoḍaśa || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.15ab"><label>1.3.15ab</label> bhūtacintā 
-                        rajaḥśuddhirgarbhāvakrāntireva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.15cd"><label>1.3.15cd</label> vyākaraṇaṃ ca garbhasya 
-                        śarīrasya ca yatsmṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.16ab"><label>1.3.16ab</label> pratyekaṃ marmanirdeśaḥ 
-                        sirāvarṇanam eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.16cd"><label>1.3.16cd</label> sirāvyadho dhamanīnāṃ garbhiṇyā 
-                        vyākṛtis tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.17ab"><label>1.3.17ab</label> nirdiṣṭāni daśaitāni śārīrāṇi 
-                        maharṣiṇā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.17cd"><label>1.3.17cd</label> vijñānārthaṃ śarīrasya bhiṣajāṃ 
-                        yoginām api || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.18ab"><label>1.3.18ab</label> dvivraṇīyo vraṇaḥ sadyo 
-                        bhagnānāṃ vātarogikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.18cd"><label>1.3.18cd</label> mahāvātikamarśāṃsi sāśmariś ca 
-                        bhagandaraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.19ab"><label>1.3.19ab</label> kuṣṭhānāṃ mahatāṃ cāpi maihikaṃ 
-                        paiḍakaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.19cd"><label>1.3.19cd</label> makhumehacikitsā ca tathā 
-                        codariṇām api || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.20ab"><label>1.3.20ab</label> mūḍhagarbhacikitsā ca 
-                        vidradhīnāṃ visarpiṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.20cd"><label>1.3.20cd</label> granthivṛddhyupadaṃśānāṃ tathā 
-                        ca kṣudrarogikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.21ab"><label>1.3.21ab</label> śūkadoṣacikitsā ca tathā ca 
-                        mukharogiṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.21cd"><label>1.3.21cd</label> śophasyānāgatānāṃ ca niṣedho 
-                        miśrakaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.22ab"><label>1.3.22ab</label> vājīkaraṃ ca yat kṣīṇe 
-                        sarvābādhaśamo 'pi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.22cd"><label>1.3.22cd</label> medhāyuṣkaraṇaṃ cāpi 
-                        svabhāvavyādhivāraṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.23ab"><label>1.3.23ab</label> nivṛttasaṃtāpakaraṃ kīrtitaṃ ca 
-                        rasāyanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.23cd"><label>1.3.23cd</label> snehopayaugikaḥ svedo vamane ca 
-                        virecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.24ab"><label>1.3.24ab</label> tayor vyāpaccikitsā ca 
-                        netrabastivibhāgikaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.24cd"><label>1.3.24cd</label> netrabastivipatsiddhis tathā 
-                        cottarabastikaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.25ab"><label>1.3.25ab</label> nirūhakramasaṃjñaś ca 
-                        tathaivāturasaṃjñakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.25cd"><label>1.3.25cd</label> dhūmanasyavidhiś cāntyaś 
-                        catvāriṃśad iti smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.26ab"><label>1.3.26ab</label> prāyaścittaṃ praśamanaṃ cikitsā 
-                        śāntikarma ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.26cd"><label>1.3.26cd</label> paryāyāstasya 
-                        nirdeśāccikitsāsthānamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.27ab"><label>1.3.27ab</label> annasya rakṣā vijñānaṃ 
-                        sthāvarasyetarasya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.27cd"><label>1.3.27cd</label> sarpadaṣṭaviṣajñānaṃ tasyaiva ca 
-                        cikitsitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.28ab"><label>1.3.28ab</label> dundubhermūṣikāṇāṃ ca kīṭānāṃ 
-                        kalpa eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.28cd"><label>1.3.28cd</label> aṣṭau kalpāḥ samākhyātā 
-                        viṣabheṣajakalpanāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.29ab"><label>1.3.29ab</label> adhyāyānāṃ śataṃ viṃśamevam etad 
-                        udīritam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.29cd"><label>1.3.29cd</label> ataḥ paraṃ svanāmnaiva 
-                        tantramuttaramucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.30ab"><label>1.3.30ab</label> adhikṛtya kṛtaṃ yasmāttantram 
-                        etad upadravān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.30cd"><label>1.3.30cd</label> opadravika ityeṣa 
-                        tasyāgryatvānnirucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.31ab"><label>1.3.31ab</label> sandhau vartmani śukle ca kṛṣṇe 
-                        sarvatra dṛṣṭiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.31cd"><label>1.3.31cd</label> saṃvijñānārthamadhyāyā gadānāṃ 
-                        tu prati prati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.32ab"><label>1.3.32ab</label> cikitsāpravibhāgīyo 
-                        vātābhiṣyandavāraṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.32cd"><label>1.3.32cd</label> paittasya ślaiṣmikasyāpi 
-                        raudhirasya tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.33ab"><label>1.3.33ab</label> lekhyabhedyaniṣedhau ca 
-                        chedyānāṃ vartmadṛṣṭiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.33cd"><label>1.3.33cd</label> kriyākalpo 'bhighātaś ca 
-                        karṇotthāstaccikitsitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.34ab"><label>1.3.34ab</label> ghrāṇotthānāṃ ca vijñānaṃ 
-                        tadgadapratiṣedhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.34cd"><label>1.3.34cd</label> pratiśyāyaniṣedhaś ca 
-                        śirogadavivecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.35ab"><label>1.3.35ab</label> cikitsā tadgadānāṃ ca śālākyaṃ 
-                        tantramucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.35cd"><label>1.3.35cd</label> navagrahākṛtijñānaṃ skandasya ca 
-                        niṣedhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.36ab"><label>1.3.36ab</label> apasmāraśakunyoś ca revatyāś ca 
-                        punaḥ pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.36cd"><label>1.3.36cd</label> pūtanāyās tathā'ndhāyā maṇḍikā 
-                        śītapūtanā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.37ab"><label>1.3.37ab</label> naigameśacikitsā ca grahotpattiḥ 
-                        sayonijā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.37cd"><label>1.3.37cd</label> kaumāratantramityetacchārīreṣu 
-                        ca kīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.38ab"><label>1.3.38ab</label> jvarātisāraśoṣāṇāṃ 
-                        gulmahṛdrogiṇām api | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.38cd"><label>1.3.38cd</label> pāṇḍūnāṃ raktapittasya 
-                        mūrcchāyāḥ pānajāś ca ye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.39ab"><label>1.3.39ab</label> tṛṣṇāyāś chardihikkānāṃ niṣedhaḥ 
-                        śvāsakāsayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.39cd"><label>1.3.39cd</label> svarabhedacikitsā ca 
-                        kṛmyudāvartinoḥ prthak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.40ab"><label>1.3.40ab</label> visūcikārocakayor 
-                        mūtrāghātavikṛcchrayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.40cd"><label>1.3.40cd</label> iti kāyacikitsāyāḥ śeṣam atra 
-                        prakīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.41ab"><label>1.3.41ab</label> amānuṣaniṣedhaś ca 
-                        tathā+āpasmāriko 'paraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.41cd"><label>1.3.41cd</label> unmādapratiṣedhaś ca bhūtavidyā 
-                        nirucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.42ab"><label>1.3.42ab</label> rasabhedāḥ 
-                        svasthavṛttiryuktayastāntrikāś ca yāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.42cd"><label>1.3.42cd</label> doṣabhedā iti jñeyā 
-                        adhyāyāstantrabhūṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.43ab"><label>1.3.43ab</label> śreṣṭhatvād uttaraṃ 
-                        hyetattantramāhurmaharṣayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.43cd"><label>1.3.43cd</label> 
-                        bahvarthasaṃgrahācchreṣṭhamuttaraṃ cāpi paścimam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.44ab"><label>1.3.44ab</label> śālākyatantraṃ kaumāraṃ cikitsā 
-                        kāyikī ca yā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.44cd"><label>1.3.44cd</label> bhūtavidyeti catvāri tantre 
-                        tūttarasaṃjñite || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.45ab"><label>1.3.45ab</label> vājīkaraṃ cakitsāsu 
-                        rasāyanavidhis tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.45cd"><label>1.3.45cd</label> viṣatantraṃ punaḥ kalpāḥ 
-                        śalyajñānaṃ samantataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.46ab"><label>1.3.46ab</label> ityaṣṭāṅgamidaṃ 
-                        tantramādidevaprakāśitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.46cd"><label>1.3.46cd</label> vidhinā'dhītya yuñjānā bhavanti 
-                        prāṇadā bhuvi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.47"><label>1.3.47</label> etad dhyavaśyamadhyeyaṃ adhītya ca 
-                        karmāpyavaśyamupāsitavyaṃ ubhayajño hi bhiṣak rājārho bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.48"><label>1.3.48</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.48ab"><label>1.3.48ab</label> yas tu kevalaśāstrajñaḥ 
-                        karmasvapariniṣṭhitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.48cd"><label>1.3.48cd</label> sa muhyatyāturaṃ prāpya prāpya 
-                        bhīrurivāhavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.49ab"><label>1.3.49ab</label> yas tu karmasu niṣṇāto 
-                        dhārṣṭyācchāstrabahiṣkṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.49cd"><label>1.3.49cd</label> sa satsu pūjāṃ nāpnoti vadhaṃ 
-                        cārhati rājataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.50ab"><label>1.3.50ab</label> ubhāvetāvanipuṇāvasamarthau 
-                        svakarmaṇi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.50cd"><label>1.3.50cd</label> ardhavedadharāvetāvekapakṣāviva 
-                        dvijau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.51ab"><label>1.3.51ab</label> oṣadhyo 'mṛtakalpāstu 
-                        śastrāśaniviṣopamāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.51cd"><label>1.3.51cd</label> bhavanty ajñair upahṛtāstasmād 
-                        etān vivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.52ab"><label>1.3.52ab</label> snehādiṣvanabhijñā ye chedyādiṣu 
-                        ca karmasu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.52cd"><label>1.3.52cd</label> te nihanti janaṃ lobhāt kuvaidyā 
-                        nṛpadoṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.53ab"><label>1.3.53ab</label> yastūbhayajño matimān sa 
-                        samartho 'rthasādhane | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.53cd"><label>1.3.53cd</label> āhave karma nirvoḍhuṃ dvicakraḥ 
-                        syandano yathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.54"><label>1.3.54</label> atha vatsa tad etad adhyeyaṃ tathā 
-                        tathopadhāraya mayā procyamānaṃ atha śucaye 
-                        kṛtottarāsaṅgāyāvyākulayopasthitāyādhyayanakāle śiṣyāya yathāśakti 
-                        gururupadiśet padaṃ pādaṃ ślokaṃ vā te ca padapādaślokābhūyaḥ 
-                        krameṇānusaṃdheyāḥ evam ekaikaśo ghaṭayed ātmanā cānupaṭhet 
-                        adrutamavilambitamaviśaṇkitamananunāsikaṃ 
-                        vyaktākṣramapīḍitavarṇamakṣibhruvauṣṭhahastair anabhinītaṃ susaṃskṛtaṃ 
-                        nātyuccair nātinīcaiś ca svaraiḥ paṭhet | na cāntareṇa kaś cidvrajet tayor 
-                        adhīyānayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.55"><label>1.3.55</label> bhavataś cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.55ab"><label>1.3.55ab</label> śucirguruparo 
-                        dakṣastandrānidrāvivarjitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.55cd"><label>1.3.55cd</label> paṭhannetena vidhinā śiṣyaḥ 
-                        śāstrāntamāpnuyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.56ab"><label>1.3.56ab</label> vāksauṣṭhave 'rthavijñāne 
-                        prāgalbhye karmanaipuṇe | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.3.56cd"><label>1.3.56cd</label> tadabhyāse ca siddhau ca 
-                        yatetādhyayanāntagaḥ || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāhaṃ sūtrasthāne 'dhyayanasaṃpradānīyo nāma 
-                        tṛtīyo 'dhyāyaḥ ||</p> 
-                </div> 
- 
-                <div n="4" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>caturtho 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.1"><label>1.4.1</label> athātaḥ prabhāṣaṇīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.2"><label>1.4.2</label> yāthovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.3"><label>1.4.3</label> 
-                        adhigatamapyadhyayanamaprabhāṣitamarthataḥ kharasya candanabhāra iva kevalaṃ 
-                        pariśramakaraṃ bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.4"><label>1.4.4</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.4ab"><label>1.4.4ab</label> yathā kharaś candanabhāravāhī 
-                        bhārasya vettā na tu candanasya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.4cd"><label>1.4.4cd</label> evaṃ hi śāstrāṇi baḥūnyadhītya 
-                        cārtheṣu mūḍhāḥ kharavadvahanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.5"><label>1.4.5</label> tasmāt saviṃśam 
-                        adhyāyaśatamanupadapādaślokamanuvarṇayitavyamanuśrotavyaṃ ca kasmāt sūkṣmā 
-                        hi 
-                        dravyarasaguṇavīryavipākadoṣadhātumalāśayamarmasirāsnāyusandhyasthigarbhasaṃbhavadravyasamūhavibhāgās 
-                        tathā pranaṣṭaśalyoddharaṇavraṇaviniścayabhagnavikalpāḥ 
-                        sādhyayāpyapratyākhyeyatā ca vikārāṇāmevamādayaś cānye sahasraśo viśeṣā ye 
-                        vicintyamānā vimalavipulabuddherapi buddhimākulīkuryuḥ kiṃ punaralpabuddheḥ 
-                        tasmād avaśyamanupadapādaślokamanuvarṇayitavyamanuśrotavyaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.6"><label>1.4.6</label> anyaśāstropapannānāṃ 
-                        cārthānāmihopanītānāmarthavaśātteṣāṃ tadvidyebhya eva vyākhyānamanuśrotavyaṃ 
-                        kasmāt nahyekasmin śāstre śakyaḥ sarvaśāstrāṇāmavarodhaḥ kartum || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.7a"><label>1.4.7a</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.7"><label>1.4.7</label> ekaṃ śāstramadhīyāno na 
-                        vidyācchāstraniś cayam |a 
-                        <caesura/> 
-                         tasmād bahuśrutaḥ śāstraṃ vijānīyāccikitsakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.8"><label>1.4.8</label> śāstraṃ gurumukhodbīrṇamādāyopāsya 
-                        cāsakṛt | 
-                        <caesura/> 
-                         yaḥ karmakurute vaiyaḥ sa vaidyo 'nye tu taskarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.4.9"><label>1.4.9</label> aupadhenavamaurabhraṃ sauśrutaṃ 
-                        pauṣkalāvatam | 
-                        <caesura/> 
-                         śeṣāṇāṃ śalyatantrāṇāṃ mūlāny etāni nirdiśet || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne prabhāṣanīyo nāma caturtho 
-                        'dhyāyaḥ ||</p> 
-                </div> 
- 
-                <div n="5" type="adhyāya"> 
-                    <head>pañcamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.1"><label>1.5.1</label> athāto 'gropaharaṇīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.2"><label>1.5.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.3"><label>1.5.3</label> trividhaṃ karma pūrvakarma 
-                        pradhānakarma paś cātkarmeti tadvyādhīṃ prati pratyupadekṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.4"><label>1.5.4</label> asmin śāstre 
-                        śāstrakarmaprākhānyācchastrakarmaiva tāvat pūrvam upadekṣyāmastatsambhārāṃś 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.5"><label>1.5.5</label> tac ca śastrakarmā'ṣṭavidhaṃ tadyathā 
-                        chedyaṃ bhedyaṃ lekhyaṃ vedhyaṃ eṣyaṃ āhāryaṃ visrāvyaṃ sīvyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.6"><label>1.5.6</label> ato 'nyataṃ karma cikīrśatā vaidyena 
-                        pūrvamevopakalpayitavyāni 
-                        yantraśastrakṣārāgniśalākāśṛṅgajalaukālābūjāmbavauṣṭhapicuprotasūtrapatrapaṭṭamadhughṛtavasāpayastailatarpaṇakaṣāyālepanakalkavyajanaśītoṣṇodakakaṭāhādīni 
-                        parikarmiṇaś ca snigdhāḥ sthirā balavantaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.7"><label>1.5.7</label> tataḥ praśasteṣu 
-                        tithikaraṇamuhūrtanakṣatreṣu dadhyakṣatānnapānaratnair agniṃ viprān miṣajaś 
-                        cārcayitvā kṛtabalimaṅgalasvastivācanaṃ laghubhuktavantaṃ prāṅnukhamāturam 
-                        upaveśya yantrayitvā pratyṅnukho vaidyo marmasirāsnāyusandhyasthidhamanīḥ 
-                        pariharan anulomaṃ śastraṃ nidadhyādāpūyadarśanāt sakṛdevāpaharecchastramāśu 
-                        ca mahatsv api ca pākeṣu dvyaṅgulāntaraṃ tryaṅgulāntaraṃ vā śastrapadamuktam 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.8"><label>1.5.8</label> tatrāyato viṣālaḥ samaḥ suvibhakto 
-                        nirāśraya iti vraṇaguṇāḥ </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.9"><label>1.5.9</label> bhavatś cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.9ab"><label>1.5.9ab</label> āyataś ca viśālaś ca suvibhakto 
-                        nirāśrayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.9cd"><label>1.5.9cd</label> prāptakālakṛtaś cāpi vraṇaḥ 
-                        karmaṇi śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.10ab"><label>1.5.10ab</label> śauryamāśukriyā 
-                        śastrataikṣṇyamasvedavepathu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.10cd"><label>1.5.10cd</label> asaṃmohaś ca vaidyasya 
-                        śastrakarmaṇi śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.11"><label>1.5.11</label> ekena vā vraṇenā'ṣudhyamāne nā'ntarā 
-                        buddhyā'vekṣyāparān vraṇān kuryāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.12"><label>1.5.12</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.12ab"><label>1.5.12ab</label> yato yato gatiṃ vidyādutsaṅgo 
-                        yatra yatra ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.12cd"><label>1.5.12cd</label> tatra tatra vraṇaṃ kuryād yathā 
-                        doṣo na niṣṭhati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.13"><label>1.5.13</label> tatra 
-                        bhrūgaṇḍaśaṅkhalalāṭākṣipuṭauṣṭhadantaveṣṭakakṣākukṣivaṅkṣaṇeṣu tiyak cheda 
-                        uktaḥ || (?</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.14ab"><label>1.5.14ab</label> candramaṇḍalavacchedān 
-                        pāṇipādeṣu kārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.14cd"><label>1.5.14cd</label> ardhacandrākṛtīṃś cāpi gude 
-                        meḍhre ca buddhimān ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.15"><label>1.5.15</label> anyathā tu sirāsnāyucchedanaṃ 
-                        atimātraṃ vedanā cirādvraṇasaṃroho māṃsakandīprādurbhāvaś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.16"><label>1.5.16</label> mūḍhagarbhodarārśo 
-                        'śmarībhagandaramukharogeṣv abhuktavataḥ karma kurvīta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.17"><label>1.5.17</label> tataḥ śastramavacārya śītābhir 
-                        adbhirāturamāśvāsya samantāt paripīḍyāṅgulyā vraṇamabhimṛdya(ā.jya) 
-                        prakṣālya kaṣāyeṇa protenodakamādāya 
-                        tilakalkamadhusarpiḥpragāḍhāmauṣadhayuktāṃ nātisnigdhāṃ nātirūkṣāṃ vartiṃ 
-                        praṇidadhyāt tataḥ kalkenācchādya ghanāṃ kavalikāṃ dattvā vastrapaṭṭena 
-                        badhnīyāt vedanārakṣoghnair dhūpair dhūpayet rakṣoghnaiś ca mantnrai rakṣāṃ 
-                        kurvīta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.18"><label>1.5.18</label> tato 
-                        guggulvagurusarjarasavacāgaurasarṣapacūrṇair lavaṇanimbapatravimiśrair 
-                        ājyayuktair dhūpayet ājyaśeṣeṇa cāsya prāṇān samālabheta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.19"><label>1.5.19</label> udakumbhāccāpo gṛhītvāprokṣayan 
-                        rakṣākarma kuryāt ||tadvakṣyāmaḥ </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.20ab"><label>1.5.20ab</label> kṛtyānāṃ pratighātārthaṃ tathā 
-                        rakṣobhayasya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.20cd"><label>1.5.20cd</label> rakṣākarma kariṣyāmi brahmā 
-                        tadanumanyatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.21ab"><label>1.5.21ab</label> nāgāḥ piśācā gandharvāḥ pitaro 
-                        yakṣarākṣasāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.21cd"><label>1.5.21cd</label> abhidravanti ye ye tvāṃ 
-                        brahmādyā ghnantu tān sadā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.22ab"><label>1.5.22ab</label> pṛthivyāmantarīkṣe ca ye caranti 
-                        niśācarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.22cd"><label>1.5.22cd</label> dikṣu vāstunivāsāś ca pāntu tvāṃ 
-                        te namaskṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.23ab"><label>1.5.23ab</label> pāntu tvāṃ munayo brāhayā divyā 
-                        rājarṣayas tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.23cd"><label>1.5.23cd</label> parvatāś caiva nadyaś ca sarvāḥ 
-                        sarve ca sāgarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.24ab"><label>1.5.24ab</label> sgnī rakṣatu te jihvāṃ prāṇān 
-                        vāyustathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.24cd"><label>1.5.24cd</label> somo vyānamapāna te parjanyaḥ 
-                        parirakṣatu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.25ab"><label>1.5.25ab</label> udānaṃ vidyutaḥ pāntu samānaṃ 
-                        stanayitnavaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.25cd"><label>1.5.25cd</label> balamindro balapatirmanurmanye 
-                        matiṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.26ab"><label>1.5.26ab</label> kāmāṃste pāntu gandharvāḥ 
-                        sattvamindro 'bhir akṣatu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.26cd"><label>1.5.26cd</label> prajñāṃ te varuṇo rājā samudro 
-                        nābhimaṇḍalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.27ab"><label>1.5.27ab</label> cakṣuḥ sūryo diśaḥ śrotre 
-                        candramāḥ pātu te manaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.27cd"><label>1.5.27cd</label> nakṣatrāṇi sadā rūpaṃ chāyāṃ 
-                        pāntu niśāstava || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.28ab"><label>1.5.28ab</label> retastvāpyāyayantvāpo 
-                        romāṇyoṣadhayas tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.28cd"><label>1.5.28cd</label> ākāśaṃ khāni te pātu dehāṃ tava 
-                        vasundharā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.29ab"><label>1.5.29ab</label> vaiṣvānaraḥ śiraḥ pātu 
-                        viṣṇustava parākramam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.29cd"><label>1.5.29cd</label> pauruśaṃ puruṣaśreṣṭho 
-                        brahmā+ātmānaṃ dhruvo bhruvau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.30ab"><label>1.5.30ab</label> etā dehe viśeṣeṇa tava nityā hi 
-                        devatāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.30cd"><label>1.5.30cd</label> etāstvāṃ satataṃ pāntu 
-                        dīrghamāyuravāpnuhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.31ab"><label>1.5.31ab</label> svasti te bhagavān brahmā svasti 
-                        devāś ca kurvatām | [</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.31cd"><label>1.5.31cd</label> svasti te candrasūryau ca svasti 
-                        nāradaparvatau |] </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.31ef"><label>1.5.31ef</label> svastyagniś caiva vāyuś ca 
-                        svasti devāḥ sahendragāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.32ab"><label>1.5.32ab</label> pitāmahakṛtā rakṣā 
-                        svastyāyurvardhatāṃ tava | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.32cd"><label>1.5.32cd</label> ītayaste praśāmyantu sadā bhava 
-                        gatavyathaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.33"><label>1.5.33</label> iti svāhā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.33ab"><label>1.5.33ab</label> etair vedātmakair mantraiḥ 
-                        iṛtyāvyādhivināśanaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.33cd"><label>1.5.33cd</label> mayaivaṃ kṛtarakṣastvaṃ 
-                        dīrghamāyuravāpnuhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.34"><label>1.5.34</label> tataḥ kṛtarakṣamāturamāgāraṃ 
-                        praveśya ācārikamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.35"><label>1.5.35</label> tatastṛtīye 'hani vimucyaivameva 
-                        badhnīyādvastrapaṭṭena na cainaṃ tvaramāṇo 'paredyurmokṣayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.36"><label>1.5.36</label> dvitīyadivasaparimokṣaṇādvigrathito 
-                        vraṇaś cirādupasaṃrohati tīvrarujaś ca bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.37"><label>1.5.37</label> ata ūrdhvaṃ doṣakālabalādīnavekṣya 
-                        kaṣāyālepanabandhāhārācārān vedadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.38"><label>1.5.38</label> na cainaṃ tvaramāṇaḥ sāntardoṣaṃ 
-                        ropayet sa hy alpenāpyapacāreṇābhyantaramutsaṅgaṃ kṛtvā bhūyo 'pi vikaroti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.39"><label>1.5.39</label> bhavanti cātra || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.39ab"><label>1.5.39ab</label> tasmād antarbahiś caiva 
-                        suśuddhaṃ ropayed vraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.39cd"><label>1.5.39cd</label> rūḍhe 'pyajīrṇavyāyāmavyavāyādīn 
-                        vivarjayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.39ef"><label>1.5.39ef</label> harṣaṃ krodhaṃ bhayaṃ cāpi yāvat 
-                        sthairyopasaṃbhavāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.40ab"><label>1.5.40ab</label> hemante śiśire caiva vasante 
-                        cāpi mokṣayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.40cd"><label>1.5.40cd</label> 
-                        tryahāddvyahāccharadgrīṣmavarṣāsv api ca buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.41ab"><label>1.5.41ab</label> atipātiṣu rogeṣu 
-                        necchedvidhimimaṃ bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.41cd"><label>1.5.41cd</label> pradīptāgāravacchīghraṃ tatra 
-                        kuryāt pratikriyām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.42ab"><label>1.5.42ab</label> yāvedanā śastranipātajātā tīvrā 
-                        śarīraṃ pradunoti jantoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.5.42cd"><label>1.5.42cd</label> ghṛtena sā śāntim upaiti siktā 
-                        koṣṇena yaṣṭīmadhukānvitena || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrsthāne 'gropaharaṇīyo nāma pañcamo 
-                        'dhyāyaḥ ||</p> 
-                </div> 
-                <div n="6" type="adhyāya"> 
-                    <head>śaṣṭho 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.1"><label>1.6.1</label> athāta ṛtucaryam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.2"><label>1.6.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.3"><label>1.6.3</label> kālo hi nāma bhagavān svayambhur 
-                        anādimadhyanidhano 'tra rasavyāpatsampattī jīvitamaraṇe ca manuṣyāṇām āyatte 
-                        | sa sūkṣmām api kalāṃ na līyata iti kālaḥ saṃkalayati kālayati vā bhūtānīti 
-                        kālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.4"><label>1.6.4</label> tasya saṃvatsarātmano bhagavān ādityo 
-                        gativiśeṣeṇa 
-                        nimeṣakāṣṭhākalāmuhūrtāhorātrapakṣamāsartvayanasaṃvatsarayugapravibhāgaṃ 
-                        karoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.5"><label>1.6.5</label> tatra laghvakṣaroccāraṇamātro 
-                        'kṣinimeṣaḥ pañcadaśā'kṣinimeṣāḥ kāṣṭhā triṃśatkāṣṭhāḥ kalā viṃśatikalo 
-                        muhūrtaḥ kalādaśabhāgaś ca triṃśanmuhūrtam ahorātraṃ pañcadaśāhorātrāṇi 
-                        pakṣaḥ sa ca dvividhaḥ śuklaḥ kṛṣṇaś ca tau māsaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.6"><label>1.6.6</label> tatra māghādayo dvādaśa māsāḥ 
-                        saṃvatsaraḥ dvimāsikam ṛtuṃ kṛtva ṣaḍṛtavo bhavanti te 
-                        śiśiravasantagrīṣmavarṣāśaraddhemantāḥ teṣaṃ tapastapsyau śiśiraḥ 
-                        madhumādhavau vasantaḥ śuciśukrau grīṣmaḥ nabhonabhasyau varśāḥ iṣorjau 
-                        śarat sahaḥsahasyau hemanta iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.7"><label>1.6.7</label> ta ete śītoṣṇavarṣalakṣaṇāś 
-                        candrādityayoḥ kālavibhāgakaratvād ayane dve bhavato dakṣiṇam uttaraṃ ca | 
-                        tayor dakṣiṇaṃ varṣāśaraddhemantāḥ teṣu bhagavān āpyāyate somaḥ 
-                        amlalavaṇamadhurāś ca rasā balavanto bhavanti uttarottaraṃ ca sarvaprāṇināṃ 
-                        balam abhivardhate | uttaraṃ ca śiśiravasantagrīṣmāḥ teṣu bhagavān āpyāyate 
-                        'rkaḥ tiktakaṣāyakaṭukāś ca rasā balavanto bhavanti uttarottaraṃ ca 
-                        sarvaprāṇināṃ balam apahīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.8"><label>1.6.8</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.8ab"><label>1.6.8ab</label> śītāṃśuḥ kledayaty urvīṃ vivasvān 
-                        śoṣayaty api | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.8cd"><label>1.6.8cd</label> tāv ubhāv api saṃśritya vāyuḥ 
-                        pālayati prajāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.9"><label>1.6.9</label> atha khalv ayane dve yugapat 
-                        saṃvatsaro bhavati te tu pañca yugam iti saṃjñāṃ labhante sa eṣa nimeṣādir 
-                        yugaparyantaḥ kālaś cakravat parivartamānaḥ kālacakram ucyata ity eke || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.10"><label>1.6.10</label> iha tu 
-                        varṣāśaraddhemantavasantagrīṣmaprāvṛṣaḥ ṣaḍṛtavo bhavanti 
-                        doṣopacayaprakopopaśamanimittaṃ te tu bhādrapadādyena dvimāsikena vyākhyātāḥ 
-                        tadyathā bhādrapadāśvayujau varṣāḥ kārtikamārgaśīrṣau śarat pauṣamāghau 
-                        hemantaḥ phālgunacaitrau vasantaḥ vaiśākhajyeṣṭhau grīṣmaḥ āṣāḍhaśrāvaṇau 
-                        prāvṛḍ iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.11"><label>1.6.11</label> tatra varṣāsv oṣadhayas taruṇyo 
-                        'lpavīryā āpaś cāprasannāḥ kṣitimalaprāyāḥ tā upayujyamānā nabhasi 
-                        meghāvatate jalapraklinnāyāṃ bhūmau klinnadehānāṃ prāṇināṃ 
-                        śītavātaviṣṭambhitāgnīnāṃ vidahyante vidāhāt pittasaṃcayam āpādayanti sa 
-                        saṃcayaḥ śaradi praviralameghe viyaty upaśuṣyati paṅke 
-                        'rkakiraṇapravilāyitaḥ paittikān vyādhīn janayati | tā evauṣadhayaḥ 
-                        kālapariṇāmāt pariṇatavīryā balavatyo hemante bhavanty āpaś ca prasannāḥ 
-                        snigdhā atyarthaṃ gurvyaś ca tā upayujyamānā mandakiraṇatvād bhānoḥ 
-                        satuṣārapavanopastambhitadehānāṃ dehinām avidagdhāḥ snehāc chaityād gauravād 
-                        upalepāc ca śleṣmasaṃcayam āpādayanti sa saṃcayo vasante 'rkraśmipravilāyita 
-                        īṣatstabdhadehānāṃ dehināṃ ślaiṣmikān vyādhīn janayati | tā evauṣadhayo 
-                        nidāghe niḥsārā rūkṣā atimātraṃ laghvyo bhavanty āpaś ca tā upayujyamānāḥ 
-                        sūryapratāpopaśoṣitadehānāṃ dehināṃ raukṣyāl laghutvād vaiśadyāc ca vāyoḥ 
-                        saṃcayam āpādyanti sa saṃcayaḥ prāvṛṣi cātyarthaṃ jalopaklinnāyāṃ bhūmau 
-                        klinnadehānāṃ prāṇināṃ śītavātavarṣerito vātikān vyādhīn janayati | evam eṣa 
-                        doṣāṇāṃ saṃcayaprakopahetur uktaḥ ||</l> 
- 
-                    <!-- The number 12 is left out in the vulgate --> 
-                    <l xml:id="SS.1.6.12"> 
-                        <label>1.6.12</label> 
-                    </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.13"><label>1.6.13</label> tatra varśāhemantagrīṣmeṣu 
-                        saṃcitānāṃ doṣāṇāṃ śaradvasantaprāvṛṭsu ca prakupitānāṃ nirharaṇaṃ kartavyam 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.14"><label>1.6.14</label> tatra paittikānāṃ vyādhīnām upaśamo 
-                        hemante ślaiṣmikāṇāṃ nidāghe vātikānāṃ śaradi svabhāvata eva ta ete 
-                        saṃcayaprakopopaśamā vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.15"><label>1.6.15</label> tatra pūrvāhṇe vasantasya liṅgaṃ 
-                        madhyāhne grīṣmasya aparāhṇe prāvṛṣaḥ pradoṣe vārṣikāṃ śāradam ardharātre 
-                        pratyuṣasi haimantam upalakṣayet evam ahorātram api varṣam iva 
-                        śītoṣṇavarṣalakṣaṇaṃ doṣopacayaprakopopaśamair jānīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.16"><label>1.6.16</label> tatra avyāpanneṣv ṛtuṣv avyāpannā 
-                        oṣadhayo bhavanty āpaś ca tā upayujyamānāḥ prāṇāyurbalavīryaujaskaryo 
-                        bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.17"><label>1.6.17</label> teṣāṃ punar vyāpado 'dṛṣṭakāritāḥ 
-                        ṣītoṣṇavātavarṣāṇi khalu viparītāny oṣadhīr vyāpādayanty apaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.18"><label>1.6.18</label> tāsām upayogād 
-                        vividharogaprādurbhāvo marako vā bhaved iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.19"><label>1.6.19</label> tatra avyāpannānām oṣadhīnām apāṃ 
-                        copayogaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.20"><label>1.6.20</label> kadācid avyāpanneṣv apy ṛtuṣu 
-                        kṛtyābhiśāparakṣaḥkrodhādharmair upadhvasyante janapadāḥ 
-                        viṣauṣadhipuṣpagandhena vāyunopanītenākramyate yo deśas tatra 
-                        doṣaprakṛtyaviśeṣeṇa kāsaśvāsavamathupratiśyāyaśirorugjvarair upatapyante 
-                        grahanakṣatracaritair vā 
-                        gṛhadāraśayanāsanayānavāhanamaṇiratnopakaraṇagarhitalakṣaṇanimittaprādurbhāvair 
-                        vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.21"><label>1.6.21</label> tatra sthāna<pc 
-                            > </pc>parityāga<pc> </pc>śāntikarma<pc> </pc>prāyaścitta<pc 
-                            > </pc>maṅgala<pc> </pc>japa<pc> </pc>homopahārejyāñjali<pc 
-                            > </pc>namaskāra<pc> </pc>tapo<pc> </pc>niyama<pc> </pc>dayā<pc 
-                            > </pc>dāna<pc> </pc>dīkṣābhyupagama<pc> </pc>devatā<pc 
-                            > </pc>brāhmaṇa<pc> </pc>guru<pc> </pc>parair bhavitavyaṃ evaṃ sādhu 
-                        bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.22"><label>1.6.22</label> ata ūrdhvam avyāpannānām ṛtūnāṃ 
-                        lakṣaṇāny upadekṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.23ab"><label>1.6.23ab</label> vāyur vāty uttaraḥ śīto 
-                        rajodhūmākulā diśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.23cd"><label>1.6.23cd</label> channas tuṣāraiḥ saviyā 
-                        himānaddhā jalāśayāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.24ab"><label>1.6.24ab</label> darpitā 
-                        dhvāṅkṣakhaṅgāhvamahiṣorabhrakuñjarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.24cd"><label>1.6.24cd</label> rodhrapriyaṅgupunnāgāḥ puṣpitā 
-                        himasāhvaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.25ab"><label>1.6.25ab</label> śiśire śītam adhikaṃ 
-                        vātavṛṣṭyākulā diśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.25cd"><label>1.6.25cd</label> śeṣaṃ hemantavat sarvaṃ vijñeyaṃ 
-                        lakṣaṇaṃ budhaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.26ab"><label>1.6.26ab</label> 
-                        siddhavidyādharavadhūcaraṇālaktakāṅkite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.26cd"><label>1.6.26cd</label> malaye 
-                        candanalatāpariṣvaṅgādhivāsite || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.27ab"><label>1.6.27ab</label> vāti kāmijanānandajanano 
-                        'naṅgadīpanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.27cd"><label>1.6.27cd</label> dampatyor mānabhiduro vasante 
-                        dakṣiṇo 'nilaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.28ab"><label>1.6.28ab</label> diśo vasante vimalāḥ kānanair 
-                        upaśobhitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.28cd"><label>1.6.28cd</label> 
-                        kiṃśukāmbhojabakulacūtāśokādipuṣpitaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.29ab"><label>1.6.29ab</label> kokilāṣaṭpadagaṇair upagītā 
-                        manoharāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.29cd"><label>1.6.29cd</label> dakṣiṇānilasaṃvītāḥ sumukhāḥ 
-                        pallavojjvalāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.30ab"><label>1.6.30ab</label> grīṣme tīkṣṇāṃśur ādityo māruto 
-                        nairṛto 'sukhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.30cd"><label>1.6.30cd</label> bhūs taptā saritas tanvyo diśaḥ 
-                        prajvalitā iva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.31ab"><label>1.6.31ab</label> bhrāntacakrāhvayugalāḥ 
-                        payaḥpānākulā mṛgāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.31cd"><label>1.6.31cd</label> dhvastavīruttṛṇalatā 
-                        viparṇāṅkitapādapāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.32ab"><label>1.6.32ab</label> prāvṛṣy ambaram ānaddhaṃ 
-                        paścimānilakarṣitaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.32cd"><label>1.6.32cd</label> ambudair vidyududdyotaprasrutais 
-                        tumulasvanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.33ab"><label>1.6.33ab</label> komalaśyāmaśaṣpāḍhyā 
-                        śakragopojjvalā mahī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.33cd"><label>1.6.33cd</label> 
-                        kadambanīpakuṭajasarjaketakibhūṣitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.34ab"><label>1.6.34ab</label> tatra varṣasu nadyo 
-                        'mbhaśchanno{O.-t}khātataṭadrumāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.34cd"><label>1.6.34cd</label> vāpyaḥ 
-                        protphullakumudanīlotpalavirājitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.35ab"><label>1.6.35ab</label> bhūr avyaktasthalaśvabhrā 
-                        bahuśasyopaśobhitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.35cd"><label>1.6.35cd</label> 
-                        nātigarjatsravanmeghaniruddhārkagrahaṃ nabhaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.36ab"><label>1.6.36ab</label> babhrur uṣṇaḥ śarady arkaḥ 
-                        śvetābhravimalaṃ nabhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.36cd"><label>1.6.36cd</label> tathā sarāṃsy amburuhair bhānti 
-                        haṃsāṃsaghaṭṭitaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.37ab"><label>1.6.37ab</label> paṅkaśuṣkadrumākīrṇā 
-                        nimnonnatasameṣu bhūḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.37cd"><label>1.6.37cd</label> 
-                        bāṇasaptāhvabandhūkakāśāsanavirājitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.38"><label>1.6.38</label> svaguṇair atiyukteṣu viparīteṣu vā 
-                        punaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         viṣameṣv api vā doṣāḥ kupyanty ṛtuṣu dehinām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.39ab"><label>1.6.39ab</label> hared vasante śleṣmāṇaṃ pittaṃ 
-                        śaradi nirharet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.6.39cd"><label>1.6.39cd</label> varṣāsu śamayed vāyuṃ 
-                        prāgvikārasamucchrayāt || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne ṛtucaryā nāma ṣasṭho 'dhyāyaḥ 
-                        ||</p> 
-                </div> 
-                <div n="7" type="adhyāya"> 
-                    <head>saptamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.1"><label>1.7.1</label> athāto yantravidhim adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.2"><label>1.7.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.3"><label>1.7.3</label> yantraśatamekottaraṃ atrahastameva 
-                        pradhānatamaṃ yantrāṇāmavagaccha (?.kiṃ kāraṇaṃ yasmāddhastādṛte 
-                        yantrāṇāmapravṛttireva ) tadadhīnatvād yantrakarmaṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.4"><label>1.7.4</label> tatra manaḥśarīrābādhakarāṇi śalyāni 
-                        teṣāmāharaṇopāyo yantrāṇi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.5"><label>1.7.5</label> tāni ṣaṭprakārāṇi tadyathā 
-                        svastikayantrāṇi saṃdaṃśayantrāṇi tālayantrāṇi nāḍīyantrāṇi śalākāyantrāṇi 
-                        upayantrāṇi ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.6"><label>1.7.6</label> tatra caturviṃśatiḥ svastikayantrāṇi 
-                        dve saṃdaṃśayantre dve eva tālayantre viṃśatirnāḍyaḥ aṣṭāviṃśatiḥ śalākāḥ 
-                        panñcaviṃśatirupayantrāṇi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.7"><label>1.7.7</label> tāni prāyaśo lauhāni bhavanti 
-                        tatpratirūpakāṇi vā tadalābhe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.8"><label>1.7.8</label> tatra nānāprakārāṇāṃ vyālānāṃ 
-                        mṛgapakṣiṇāṃ mukhair mukhāni yantrāṇāṃ prāyaśaḥ sadṛśāni tasmāt 
-                        tatsārūpyādāgamādupadeśādanyayantradarśanādyuktitaś ca kārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.9ab"><label>1.7.9ab</label> samāhitāni yantrāṇi 
-                        kharaślakṣṇamukhāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.9cd"><label>1.7.9cd</label> sudṛḍhāni surūpāṇi sugrahāṇi ca 
-                        kārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.10"><label>1.7.10</label> tatra svastikayantrāṇi 
-                        aṣṭādaśāṅgulapramāṇāni siṃhavyāghravṛkatarakṣvṛkṣadvīpimārjāraśṛgālamṛgair 
-                        ivārukakākakaṅkakuraracāsabhāsaśaśaghātyulūkacilliśyenagṛdhrakrauñcabhṛṅgarājāñjalikarṇāvabhañjananandi(ā.ndī)mukhamukhāni 
-                        masūrākṛtibhiḥ kīlair avabaddhāni mūle 'ṅkuśavadāvṛttavāraṅgāṇi 
-                        asthividaṣṭaśalyoddharaṇārtham upadiśyante || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.11"><label>1.7.11</label> sanigraho 'nigrahaś ca saṃdaṃśau 
-                        ṣoḍaśāṅgulau bhvataḥ tau svaṅnāṃsasirāsnāyugataśalyoddharaṇārtham upadiśyete 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.12"><label>1.7.12</label> tālayantre dvādaśāṅgule 
-                        matsyatālavadekatāladvitālake karṇanāsānāḍīśalyānāmāharaṇārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.13"><label>1.7.13</label> nāḍīyantrāṇi apyanekaprakārāṇi 
-                        anekaprayojanāni ekatomukhānyubhayatomukhāni ca tāni 
-                        srotogataśalyoddharaṇārthaṃ rogadarśanārthaṃ ācūṣaṇārthaṃ kriyāsaukaryārthaṃ 
-                        ceti tāni srotodvārapariṇāhāni yathāyogadīrghāṇi ca | tatra 
-                        bhagandarārśovraṇabastyuttarabastimūtravṛddhidakodaradhūmaniruddhaprakaśasanniruddhagudayantrāṇy 
-                        alābūśṛṅgayantrāṇi coprariṣṭād vakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.14"><label>1.7.14</label> śalākāyantrāṇy api nānāprakārāṇi 
-                        nānāprayojanāni yathāyogapariṇāhadīrghāṇi ca teṣāṃ 
-                        gaṇḍūpadasarpaphaṇaśarapuṅkhabaḍiśamukhe dve dve 
-                        eṣaṇavyūhanacālanāharaṇārtham upadiśyete masūradalamātramukhe dve 
-                        kiṃcidānatāgre srotogataśalyoddharaṇārthaṃ ṣaṭ kārpāsakṛtoṣṇīṣāṇi 
-                        pramārjanakriyāsu trīṇi darvyākṛtīni khallamukhāni 
-                        kṣārauṣadhapraṇidhānārthaṃ trīṇyanyāni jāmbavavadanāni trīṇyaṅkuśavadanāni 
-                        ṣaḍevāgnikarmasvabhipretāni nāsārbudaharaṇārthamekaṃ kolāsthidalamātramukhaṃ 
-                        khallatīkṣṇoṣṭhaṃ añjanārthamekaṃ kalāyaparimaṇḍalamubhuyato mukulāgraṃ 
-                        mūtramārgaviśodhanārthamekaṃ mālatīpuṣpavṛntāgrapramāṇaparimaṇḍalam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.15"><label>1.7.15</label> 
-                        upayantrāṇyapi-rajjuveṇikāpaṭṭacarmāntavalkalalatāvastrāṣṭhīlāśmamudgarapāṇipādatalāṅgulijihvādantanakhamukhabālāśvakaṭakaśākhāṣṭhīvanapravāhaṇaharṣāyaskāntamayāni 
-                        kṣārāgnibheṣajāni ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.16ab"><label>1.7.16ab</label> etāni dehe sarvasmin 
-                        dehasyāvayave tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.16cd"><label>1.7.16cd</label> saṃdhau koṣṭhe dhamanyāṃ ca 
-                        yathāyogaṃ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.17"><label>1.7.17</label> yantrakarmāṇi tu 
-                        nirghātanapūraṇabandhanavyūhanavartanacālanavivartanavivaraṇapīḍanamārgaviśodhanavikarṣaṇāharaṇāñchanonnamanavinamanabhañjanonmathanācūṣaṇaiṣaṇadāraṇarjūkaraṇaprakṣālanapradhamanapramārjanāni 
-                        caturviṃśatiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.18ab"><label>1.7.18ab</label> svabuddhyā cāpi 
-                        vibhajedyantrakarmāṇi buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.18cd"><label>1.7.18cd</label> asaṃkhyeyavikalpatvāc chalyānām 
-                        iti niścayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.19"><label>1.7.19</label> tatra atisthūlaṃ asāraṃ atidīrghaṃ 
-                        atihrasvaṃ agrāhi viṣamagrāhi vakraṃ śithilaṃ atyunnataṃ mṛdukīlaṃ 
-                        mṛdumukhaṃ mṛdupāśam iti dvādaśa yantradoṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.20ab"><label>1.7.20ab</label> etair doṣair vinirmuktaṃ 
-                        yantramaṣṭādaśāṅgulam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.20cd"><label>1.7.20cd</label> praśastaṃ bhiṣajā jñeyaṃ taddhi 
-                        karmasu yojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.21ab"><label>1.7.21ab</label> dṛśyaṃ siṃhamukhādyais tu gūḍhaṃ 
-                        kaṅkamukhādibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.21cd"><label>1.7.21cd</label> nirharet tu śanaiḥ śalyaṃ 
-                        śa(ā.śā)strayuktivyapekṣayā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.22ab"><label>1.7.22ab</label> ni(ā.vi)vartate sādhvavagāhate 
-                        ca śalyaṃ nigṛhyoddharate ca yasmāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.7.22cd"><label>1.7.22cd</label> yantreṣv ataḥ kaṅkamukhaṃ 
-                        pradhānaṃ sthāneṣu sarveṣv adhi(ā.vi)kāri caiva || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne yantravidhirnāma saptamo 
-                        'dhyāyaḥ ||</p> 
-                </div> 
-                <div n="8" type="adhyāya"> 
-                    <head>aṣṭamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.1"><label>1.8.1</label> athātaḥ śastrāvacāraṇīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.2"><label>1.8.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.3"><label>1.8.3</label> viṃśatiḥ śāstrāṇi tadyathā 
-                        maṇḍalāgrakarapatravṛddhipatranakhaśastramudrikotpalapatrakārdhadhārasūcīkuśapatrāṭīmukhaśarārimaukhāntarmukhatrikūrcakakuṭhārikāvrīhimukhārāvetasapatrakabaḍiśadantaśaṅkveṣaṇya 
-                        iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.4"><label>1.8.4</label> tatra maṇḍalāgrakarapatre syātāṃ 
-                        chedane lekhane ca vṛddhipatranakhaśastramudrikotpalapatrakārdhadhārāṇi 
-                        chedane bhedane ca sūcīkuśapatrāṭīmukhaśarārimukhāntarmukhatrikūrcakāni 
-                        visrāvaṇe kuṭhārikāvrīhimukhārāvetasapatrakāṇi vyadhane sūcī ca baḍiśaṃ 
-                        dantaśaṅkuś cāharaṇe eṣaṇyeṣaṇe ānulobhye ca sūcyaḥ sīvane ityaṣṭavidhe 
-                        karmaṇyupayogaḥ śastrāṇāṃ vyākkhyātaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.5"><label>1.8.5</label> teṣamatha yathāyogaṃ 
-                        grahaṇasamāsopāyaḥ karmasuvakṣyate tatra vṛddhipatraṃ vṛntaphalasādhāraṇe 
-                        bhāge gṛhṇīyādbhedanānyevaṃ sarvāṇi vṛddhipatraṃ maṇḍalāgraṃ ca 
-                        kiṃciduttānena pāṇinā lekhane bahuśo 'vacāryaṃ vṛntāgre visrāvaṇāni viśeṣeṇa 
-                        tu bālavṛddhasukumārabhīrunārīṇāṃ rājñāṃ rājaputrāṇāṃ ca trikūrcakena 
-                        visrāvayet talapracchāditavṛntamaṅguṣṭhapradeśinībhyāṃ vrīhimukhaṃ 
-                        kuṭhārikāṃ 
-                        vāmahastanyastāmitarahastamadhyamāṅgulyā'ṅguṣṭhaviṣṭabdhayā'bhihanyāt 
-                        ārākarapatraiṣaṇyo mūle śeṣāṇi tu yathāyogaṃ kṛhṇīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.5a"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.6"><label>1.8.6</label> teṣāṃ nāmabhir evākṛtayaḥ prāyeṇa 
-                        vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.7"><label>1.8.7</label> tatra nakhaśastraiṣaṇyāvaṣṭāṅgule 
-                        sūcyo vakṣyante (? pradeśinyagraparvapradeśapramāṇā mudrikā daśāṅgulā 
-                        śarārimukhī sā ca kartarīti kathyate |) śeṣāṇi tu ṣaḍaṅgulāni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.8"><label>1.8.8</label> tāni sugrahāṇi sulohāni sudhārāṇi 
-                        surūpāṇi susamāhitamukhāgrāṇi akarālāni ceti śastrasaṃpat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.9"><label>1.8.9</label> tatra vakraṃ kuṇṭhaṃ khaṇḍaṃ 
-                        kharadhāraṃ atisthūlaṃ atitucchaṃ atidīrghaṃ atihrasvaṃ ityaṣṭau śastradoṣāḥ 
-                        | ato viparītaguṇamādadīta anyatra karapatrāt taddhi 
-                        kharadhāramasthicchedanārtham// </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.10"><label>1.8.10</label> tatra dhārā bhedanānāṃ māsūrī 
-                        lekhanānāmardhamāsūrī vyadhanānāṃ visrāvaṇānāṃ ca kaiśikī 
-                        chedanānāmardhakaiśikīti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.11"><label>1.8.11</label> baḍiśaṃ dantaśaṅkuś cānatāgre | 
-                        tīkṣṇakaṇṭakaprathamayavapatramukhyeṣaṇī (? gaṇḍūpadākāramukhī ca ) || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.12"><label>1.8.12</label> teṣāṃ pāyanā trividhā 
-                        kśārodakataileṣu | tatra kṣārapāyitaṃ śaraśalyāsthicchedaneṣu udakapāyitaṃ 
-                        māṃsacchedanabhedanapāṭaneṣu tailapāyitaṃ sirāvyadhanasnāyucchedaneṣu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.13"><label>1.8.13</label> teṣāṃ niśānārthaṃ ślakṣṇaśilā 
-                        māṣavarṇā dhārāsaṃsthāpanārthaṃ śālmalīphalakam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.14"><label>1.8.14</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.14ab"><label>1.8.14ab</label> yadā suniśitaṃ śastraṃ 
-                        romacchedi susaṃsthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.14cd"><label>1.8.14cd</label> sugṛhītaṃ pramāṇena tadā karmasu 
-                        yojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.15"><label>1.8.15</label> anuśastrāṇi tu 
-                        tvaksārasphaṭikakācakuruvindajalaukognikṣāranakhagojīśephālikāśākapatrakarīrabālāṅgulaya 
-                        iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.16ab"><label>1.8.16ab</label> śiṣūnāṃ śastrabhīrūṇāṃ 
-                        śastrābhāve ca yojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.16cd"><label>1.8.16cd</label> tvaksārādicaturvargaṃ chedye ca 
-                        buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.17ab"><label>1.8.17ab</label> āhāryacchedyabhedyeṣu nakhaṃ 
-                        śakyeṣu yojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.17cd"><label>1.8.17cd</label> vidhiḥ pravakṣyate paś cāt 
-                        kṣāravahnijalaukasām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.18ab"><label>1.8.18ab</label> ye syur mukhagatā rogā 
-                        netravartmagatāś ca ye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.18cd"><label>1.8.18cd</label> gojīśephālikāśākapatrair 
-                        visrāvayet tu tān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.19ab"><label>1.8.19ab</label> eṣyeṣveṣaṇyalābhe tu 
-                        bālāṅgulyaṅkurā hitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.19cd"><label>1.8.19cd</label> śastrāṇy etāni matimān 
-                        śuddhaśaikyāyasāni tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.19ef"><label>1.8.19ef</label> kārayet karaṇaprāptaṃ karmāraṃ 
-                        karmakovidam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.8.20"><label>1.8.20ab</label> prayogajñasya vaidyasya siddhir 
-                        bhavati nityaśaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                        <label>1.8.20cd</label> tasmāt paricayaṃ kuryāc chastrāṇāṃ grahaṇe sadā || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne śastrāvacāraṇīyo nāmāṣṭamo 
-                        'dhyāyaḥ ||</p> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="9" type="adhyāya"> 
-                    <head>navamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.9.1"><label>1.9.1</label> athāto yogyāsūtrīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.9.2"><label>1.9.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.9.3"><label>1.9.3</label> adhigatasarvaśāstrārtham api śiṣyaṃ 
-                        yogyāṃ kārayet | snehādiṣu chedyādīṣu ca karmapatham upadiśet | subahuśruto 
-                        'pyakṛtayogyaḥ karmasvayogyo bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.9.4"><label>1.9.4</label> tatra 
-                        puṣpaphalālābūkālindakatrapusai(ā.so)rvārukarkārukaprabhṛtiṣu chedyaviśeṣān 
-                        darśayet utkartanaparikartanāni copadiśet 
-                        dṛtibastiprasevakaprabhṛtiṣūdakapaṅkapūrṇeṣu bhedyayogyāṃ saromṇi 
-                        carmaṇyātate lekhyasya mṛtapaśusirāsūtpalanāleṣu ca vedhyasya 
-                        ghuṇopahatakāṣṭhaveṇunalanālīśuṣkālābūmukheṣveṣyasya 
-                        panasabimbībilvaphalamajjamṛtapaśudanteṣvāhāryasya madhūcchiṣṭopalipte 
-                        śālmalīphalake visrāvyasya sūkṣmaghanavastrāntayor mṛducarmāntayoś ca 
-                        sīvyasya pustamayapuruśāṅgapratyaṅgaviśeṣeṣu bandhanayogyāṃ 
-                        mṛducarmamāṃsapeśīṣūtpalanāleṣu ca karṇasandhibandhayogyāṃ mṛduṣu 
-                        māṃsakhaṇḍeṣv agnikṣārayogyāṃ udakapūṇaghaṭapārśvasrotasyalābūmukhādiṣu ca 
-                        netrapraṇidhānabastivraṇabastipīḍanayogyām iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.9.5"><label>1.9.5</label> bhavataś cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.9.5ab"><label>1.9.5ab</label> evam ādiṣu medhāvī yogyārheṣu 
-                        yathāvidhi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.9.5cd"><label>1.9.5cd</label> dravyeṣu yogyāṃ kurvāṇo na 
-                        pramuhyati karmasu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.9.6ab"><label>1.9.6ab</label> tasmāt kauśalamanvicchan 
-                        śastrakṣārāgnikarmasu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.9.6cd"><label>1.9.6cd</label> yasya yatreha sādharmyaṃ tatra 
-                        yogyāṃ samācaret || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne yogyāsūtrīyo nāma navamo 
-                        'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="10" type="adhyāya"> 
-                    <head>daśamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.1"><label>1.10.1</label> athāto viśikhānupraveśanīyam 
-                        adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.2"><label>1.10.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.3"><label>1.10.3</label> adhigatatantreṇopāsitatantrārthena 
-                        dṛṣṭakarmaṇā kṛtayogyena śāstraṃ nigadatā rājānujñātena nīcanakharomṇā 
-                        ṣucinā śuklavastraparihitena chatravatā daṇḍahastena 
-                        sopānatkenānuddhataveśena sumanasā kalyāṇābhivyāhāreṇākuhakena bandhubhūtena 
-                        bhūtānāṃ susahāyavatā vaidyena niśikhā'nupraveṣṭavyā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.4"><label>1.10.4</label> tato 
-                        dūtanimittaśakunamaṅgalānulomyenāturagṛhamabhigamya upaviśya 
-                        āturamabhipaśyet spṛśet pṛcchec ca tribhir etair vijñānopāyai rogāḥ prāyaśo 
-                        veditavyā ityeke tat tu na samyak ṣaḍvidho hi rogāṇāṃ vijñānopāyaḥ tadyathā 
-                        pañcabhiḥ śrotrādibhiḥ praśnena ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.5"><label>1.10.5</label> tatra śrotrendriyavijñeyā viśeṣā 
-                        rogeṣu vraṇāsrāvanijñānīyādiṣu vakṣyante tatra saphenaṃ raktamīrayannanilaḥ 
-                        saśabdo nirgacchati ityevamādayaḥ sparśanendriyavijñeyāḥ 
-                        śītoṣṇaślakṣṇakarkaśamṛdukaṭhinatvād ayaḥ sparśaviśeṣā jvaraśophādeṣu 
-                        cakṣurindriyavijñeyāḥ śarīropacayāpacayāyurlakṣaṇabalavarṇavikārādayaḥ 
-                        rasanendriyavijñeyāḥ pramehādiṣu rasaviśeṣāḥ ghrāṇendriyavijñeyā 
-                        ariṣṭaliṅgādiṣu vraṇānāmavraṇānāṃ ca gandhaviśeṣāḥ praśnena ca 
-                        vijānīyāddeśaṃ kālaṃ jātiṃ sātmyamātaṅkasamutpattiṃ vedanāsamucchrāyaṃ 
-                        balamantaragniṃ vātamūtrapurīṣāṇāṃ pravṛttyapravṛttī kālaprakarṣādīṃś ca 
-                        viśeṣān | ātmasadṛśeṣu vijñānābhyupāyeṣu tatsthānīyair jānīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.6"><label>1.10.6</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.6ab"><label>1.10.6ab</label> mithyādṛṣṭā vikārā hi 
-                        durākhyātāstathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.6cd"><label>1.10.6cd</label> tathā duṣparimṛṣṭāś ca mohayeyuś 
-                        cikitsakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.6ef"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.7"><label>1.10.7</label> yāpayet asādhyān nopakramet 
-                        parisaṃvatsarotthitāṃś ca vikārān prāyaśo varjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.8"><label>1.10.8</label> tatra sādhyā api vyādhayaḥ 
-                        prāyeṇaiṣāṃ duścikitsyatamā bhavanti | tad yathā 
-                        śrotriyanṛpatistrībālavṛddhabhīrurājasevakakitavadrubalavaidyavidagdhavyādhigopakadaridrakṛpaṇakrodhanānāmanātmavatāmanāthānāṃ 
-                        ca evaṃ nirūpya cikitsāṃ kurvan dharmārthakāmayaśāṃsi prāpnoti || </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.9"><label>1.10.9</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.9ab"><label>1.10.9ab</label> strībhiḥ sahāsyāṃ saṃvāsaṃ 
-                        parihāsaṃ ca varjayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.9cd"><label>1.10.9cd</label> dattaṃ ca tābhyo nādeyam annād 
-                        anyad bhiṣagvaraiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.10.9ef"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.10.9ef1"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.10.9gh"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.10.9gh1"/> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne viśikhānupraveśanīyo nāma 
-                        daśamo 'dhyāyaḥ || </p> 
- 
- 
- 
- 
- 
-                </div> 
- 
- 
- 
-                <div n="11" type="adhyāya"> 
-                    <head>ekādaśo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.1"><label>1.11.1</label> athātaḥ kṣārapākavidhim adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.2"><label>1.11.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.3"><label>1.11.3</label> śastrānuśastrebhyaḥ kṣāraḥ 
-                        pradhānatamaḥ chedyabhedyalekhyakaraṇāttridoṣaghnavādviśeṣakriyāvacāraṇācca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.4"><label>1.11.4</label> tatra kṣaraṇāt kṣaṇanādvā kṣāraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.5"><label>1.11.5</label> nānauṣadhisamavāyāttridoṣaghnaḥ 
-                        śuklatvāt saumyaḥ tasya saumyasyāpi sato dahanapacanadāraṇādiśaktiraviruddhā 
-                        sa khalvāgneyauṣadhiguṇabhūyiṣṭhatvāt kaṭuka uṣṇastīkṣṇaḥ pa(ā.pā)cano 
-                        vilayanaḥ śodhano ropaṇaḥ śoṣaṇaḥ stambhano lekhanaḥ 
-                        kṛmyāmakaphakuṣṭhaviṣamedasām upahantā puṃstvasya cātisevitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.6"><label>1.11.6</label> sa dvividhaḥ pratisāraṇīyaḥ pānīyaś 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.7"><label>1.11.7</label> tatra pratisāraṇīyaḥ 
-                        kuṣṭhakiṭibhadadrumaṇḍalakilāsabhagandarārbudārśoduṣṭavraṇanāḍīcarmakīlatilakālakanyacchavyaṅgamaśakabāhyavidradhikṛmiviṣādiṣūpadiśyate 
-                        saptasu ca mukharogeṣūpajihvādhijihvopakuśadantavaidarbheṣu tisṛṣu ca 
-                        rohiṇīṣu eteṣvevānuśastrapraṇidhānamuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.8"><label>1.11.8</label> pānīyastu 
-                        garagulmodarāgnisaṅgājīrṇārocakānāhaśarkarāśmaryābhyantaravidradhikṛmiviṣārśaḥsūpayujyate 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.9"><label>1.11.9</label> ahitastu 
-                        raktapitta(ā.tti)jvaritapittaprakṛtibālavṛddhadurbalabhramamadamūrcchātimiraparītebhyo 
-                        'nyebhyaś caivaṃvidhebhyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.10"><label>1.11.10</label> taṃ cetarakṣāravaddagdhvā 
-                        parisrāvayet tasya vistaro 'nyatra || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.11"><label>1.11.11</label> athetarastrividho 
-                        mṛdurmadhyastīkṣṇaś ca | taṃ cikīrṣuḥ śaradi girisānujaṃ śucirupoṣya 
-                        praśaste 'hani praśastadeśajātamanupahataṃ madhyamavayasaṃ 
-                        mahāntamasitamuṣkakamadhivāsyāparedyuḥ pāṭayitvā svaṇḍaśaḥ prakalpyāvapāṭya 
-                        nirvāte deśe nicitiṃ kṛtvā sudhāśarkarāś ca prakṣipya nilanālair ādīpayet | 
-                        athopaśānte 'gnau tadbhasma pṛthaggṛhṇīyādbhasmaśarkarāś ca | athānenaiva 
-                        vidhānena 
-                        kuṭajapalāśāśvakarṇapāribhadrakabibhītakāragvadhatilvakārkasnuhyapāmārgapāṭalānaktamālavṛṣakadalīcitrakapūtīkendravṛkṣāsphotāśvamārakasaptacchadāgnimanthaguñjāś 
-                        catasraś ca kośātakīḥ samūlaphalapatraśākhā dahet | tataḥ 
-                        kṣāradroṇamudakadroṇaiḥ ṣaḍbhirāloḍya mūtrair vā yathoktair ekaviṃśatikṛtvaḥ 
-                        parisrāvya mahati kaṭāhe śanair darvyāvaghaṭṭayan vipacet | sa yadā 
-                        bhavatyaccho raktastīkṣṇaḥ picchilaś ca tamādāya mahati vastre 
-                        parisrāvyetaraṃ vibhajya punaragnāvidhiśrayet | tata eva cakṣārodakāt 
-                        kuḍavamadhyardhaṃ vā'panayet | tataḥ 
-                        kaṭaśarkarābhasmaśarkarākṣīrapākaśaṅkhanābhīragnivarṇāḥ kṛtvā+āyase pātre 
-                        tasminneva kṣārodake niṣicya piṣṭvā tenaiva dvidroṇe 'ṣṭapalasaṃmitaṃ 
-                        śaṅkhānābhyādīnāṃ pramāṇaṃ prativāpya satatamaprmattaś cainamavaghaṭṭayan 
-                        vipacet | sa yathā nātisāndro nātidravaś ca bhavati tathā prayateta | 
-                        athainamāgatapākamavatāryānuguptamāyase kumbhe saṃvṛtamukhe nidadhyādeṣa 
-                        madhyamaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.12"><label>1.11.12</label> eṣa evāpratīvāpaḥ pakvaḥ 
-                        saṃvyūhimo sṛduḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.13"><label>1.11.13</label> pratīvāpe yathālābhaṃ 
-                        dantīdravantīcitrakalāṅgalakīpūtikapravālatālapatrīviḍasuvarcikākanakakṣīrīhiṅguvacātiviṣāḥ 
-                        samāḥ ślakṣṇacūrṇāḥ śuktipramāṇāḥ pratīvāpaḥ | sa eva sapratīvāpaḥ pakvaḥ 
-                        pākyastīkṣṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.14"><label>1.11.14</label> teṣāṃ yathāvyādhibalam upayogaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.15"><label>1.11.15</label> kṣīṇabale tu 
-                        kṣārodakamāvapedbalakaraṇārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.16"><label>1.11.16</label> bhavataś cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.16ab"><label>1.11.16ab</label> naivātitīkṣṇo na mṛduḥ śuklaḥ 
-                        ślakṣṇo 'tha picchilaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.16cd"><label>1.11.16cd</label> aviṣyandī śivaḥ śīghraḥ kṣāro 
-                        hy aṣṭaguṇaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.17ab"><label>1.11.17ab</label> 
-                        atimārdavaśvaityauṣṇyataikṣṇyapaicchilyasarpitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.17cd"><label>1.11.17cd</label> sāndratāpakvatā hīnadravyatā 
-                        doṣa ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.17ef"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.18"><label>1.11.18</label> tatra kṣārasādhyavyādhivyādhitam 
-                        upaveśya nivātātape deśe 'saṃbādhe 'gropaharaṇīyoktena 
-                        vidhānenopasaṃbhṛtasaṃbhāraṃ tato 'sya tamavakāśaṃ nirīkṣyāvaghṛṣyāvalikhya 
-                        pracchayitvā śalākayā kṣāraṃ pratisārayet dattvā vākśatamātramupekṣeta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.19ab"><label>1.11.19ab</label> tasminnipatite vyādhau kṛṣṇatā 
-                        dagdhalakṣaṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.19cd"><label>1.11.19cd</label> tatrāmlavargaḥ śamanaḥ 
-                        sarpirmadhukasaṃyutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.20ab"><label>1.11.20ab</label> atha cet sthiramūlatvāt 
-                        kṣāradagdhaṃ ca śīryate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.20cd"><label>1.11.20cd</label> idamālepanaṃ tatra 
-                        samagramavacārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.21ab"><label>1.11.21ab</label> amlakāñjikabījāni tilān 
-                        madhukam eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.21cd"><label>1.11.21cd</label> prapeṣya samabhāgāni 
-                        tenainamanulepayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.22ab"><label>1.11.22ab</label> tilakalkaḥ samadhuko ghṛtākto 
-                        vraṇaropaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.22cd"><label>1.11.22cd</label> rasenāmlena tīkṣṇena 
-                        vīryoṣṇena ca yojitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.23ab"><label>1.11.23ab</label> āgneyenāgninā tulyaḥ kathaṃ 
-                        kṣāraḥ praśāmyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.23cd"><label>1.11.23cd</label> evaṃ cen manyase vatsa 
-                        procyamānaṃ nibodha me || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.24ab"><label>1.11.24ab</label> kaṭukas tatra bhūyiṣṭho lavaṇo 
-                        'nurasas tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.24cd"><label>1.11.24cd</label> amlena saha saṃyuktaḥ 
-                        satīkṣṇalavaṇo rasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.25ab"><label>1.11.25ab</label> mādhuyaṃ bhajate 'tyarthaṃ 
-                        tīkṣṇabhāvaṃ vimuñcati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.25cd"><label>1.11.25cd</label> mādhuryācchamamāpnoti 
-                        vahniradbhir ivāplutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.26"><label>1.11.26</label> tatra samyagdagdhe vikāropaśamo 
-                        lāghavamanāsrāvaś ca || hīnadagdhe todakaṇḍujāḍyāni vyādhivṛddhiś ca || 
-                        atidagdhe dāhapākarāgasrāvāṅgamardaklamapipāsāmūrcchāḥ syur maraṇaṃ vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.27"><label>1.11.27</label> kṣāradagdhavraṇaṃ tu yathādoṣaṃ 
-                        yathādoṣaṃ yathāvyādhi copakramet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.28"><label>1.11.28</label> atha naite kṣārakṛtyāḥ tadyathā 
-                        durbalabālasthavirabhīrusarvāṅgaśūnodariraktapittigarbhiṇyṛtumatīpravṛddhajvaripramehirūkṣakṣatakṣīṇatṛṣṇāmūrcchopadrutaklībāpavṛttodvṛttaphalayonayaḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.29"><label>1.11.29</label> tathā 
-                        marmasirāsnāyusandhitaruṇāsthisevanīdhamanīgalanābhinakhāntaḥśephaḥsrotaḥsvalpamāṃseṣu 
-                        ca pradeśeṣv akṣṇoś ca na dadyādanyatra vartmarogāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.30"><label>1.11.30</label> tatra kṣārasādhyeṣv api vyādhiṣu 
-                        śūnagātramasthiśūlinamannadveṣiṇaṃ hṛdayasandhipīḍopadrutaṃ ca kṣāro na 
-                        sādhayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.31"><label>1.11.31</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.31ab"><label>1.11.31ab</label> viṣāgniśastrāśanimṛtyukalpaḥ 
-                        kṣāro bhavatyalpamatiprayuktaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.11.31cd"><label>1.11.31cd</label> sa dhīmatā samyaganuprayukto 
-                        rogānnihanyādacireṇa ghorān || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne kṣārapākavidhirnāmaikādaśo 
-                        'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="12" type="adhyāya"> 
-                    <head>dvādaśo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.1"><label>1.12.1</label> athāto 'gnikarmavidhim adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.2"><label>1.12.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.3"><label>1.12.3</label> kṣārādagnirgarīyān kriyāsu 
-                        vyākhyātaḥ taddagdhānāṃ rogāṇāmapunarbhāvādbheṣajaśastrakṣārair asādhyānāṃ 
-                        satsādhyatvāc ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.4"><label>1.12.4</label> athemāni dahanopakaraṇāni tadyathā 
-                        pippalyajāśakṛdgodantaśaraśalākājāmbavauṣṭhetaralauhāḥ kṣaudraguḍasnehāś ca 
-                        | tatra pippalyajāśakṛdgodantaśaraśalākāstvaggatānāṃ jāmbavauṣṭhetaralauhā 
-                        māṃsagatānāṃ kṣaudraguḍasnehāḥ sirāsnāyusandhyasthigatānām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.5"><label>1.12.5</label> tatrāgnikarma sarvartuṣu kuryād 
-                        anyatra śaradgrīṣmābhyāṃ tatrāpyātyayike 'gnikarmasādhye vyādhau 
-                        tatpratyanīkaṃ vidhiṃ kṛtvā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.6"><label>1.12.6</label> sarvavyādhiṣvṛtuṣu ca picchilamannaṃ 
-                        bhuktavataḥ (? karma kurvīta) aśmarībhagandarārśomukharogeṣv abhuktavataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.7"><label>1.12.7</label> tatra dvividhamagnikarmāhureke 
-                        tvagdagdhaṃ māṃsadagdhaṃ ca iha tu sirāsnāyusandhyasthiṣv api va pratiṣiddho 
-                        'gniḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.8"><label>1.12.8</label> tatra śabdaprādurbhāvo durgandhatā 
-                        tvaksaṃkocaś ca tvagdagdhe kapotavarṇatā'lpaśvayathuvedanā 
-                        śuṣkasaṃkucitavraṇatā ca māṃsadagdhe kṛṣṇonnatavraṇatā srāvasannirodhaś ca 
-                        sirāsnāyudagdhe rūkṣāruṇatā karkaśasthiravraṇatā ca sandhyasthidagdhe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.9"><label>1.12.9</label> tatra śirorogādhimanthayor 
-                        bhrūlalāṭaśaṅkhapradeśeṣu dahet vartmarogeṣvārdrālaktakapraticchannāṃ dṛṣṭiṃ 
-                        kṛvā vartmaromakūpān (? dahet ) || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.10"><label>1.12.10</label> 
-                        tvaṅnāṃsasirāsnāyusandhyasthisthite 'tyugraruji 
-                        vāyāvucchritakaṭhinasupramāṃse vraṇe granthyarśo 
-                        'rbudabhagandarāpacīślīpadacarmakīlatilakālakāntravṛddhisandhisirācchedanādiṣu 
-                        nāḍīśoṇitātipravṛttiṣu cāgnikarma kuryāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.11"><label>1.12.11</label> tatra 
-                        valaya-bindu-vilekhā-pratisāraṇānīti dahanaviśeṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.12"><label>1.12.12</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.12ab"><label>1.12.12ab</label> rogasya saṃsthānamavekṣya 
-                        samyaṅgarasya marmāṇi balābalaṃ ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.12cd"><label>1.12.12cd</label> vyādhiṃ tathartuṃ ca samīkṣya 
-                        samyak tato vyavasyed bhiṣagagnikarma || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.13"><label>1.12.13</label> tatra samyagdagdhe 
-                        madhusarpirbhyāmabhyaṅgaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.14"><label>1.12.14</label> athemānagninā pariharet 
-                        pittaprakṛtimantaḥśoṇitaṃ bhinnakoṣṭhamanuddhṛtaśalyaṃ durbalaṃ bālaṃ 
-                        vṛddhaṃ bhīrumanekavraṇapīḍitamasvedyāṃś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.15"><label>1.12.15</label> ata ūrdhvamitarathādagdhalakṣaṇaṃ 
-                        vakṣyāmaḥ | tatra snigdhaṃ rūkṣaṃ va+āśritya dravyamagnirdahati agnisaṃtapto 
-                        hi snehaḥ sūkṣmasirānusāritvāt tvagādīnanupraviśyāśu dahati tasmāt 
-                        snehadagdhe 'dhikā rujo bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.16"><label>1.12.16</label> tatra pluṣṭaṃ durdagdhaṃ 
-                        samyagdagdhamatidagdhaṃ ceti caturvidhamagnidagdham | tatra yadvivarṇaṃ 
-                        pluṣyate 'timātraṃ tat pluṣṭaṃ yatrottiṣṭhanti sphoṭāstīvrāś 
-                        coṣadāharāgapākavedanāś cirāccopaśāmyanti taddrudagdhaṃ 
-                        samyagdgdhamanavagāḍhaṃ tālaphalavarṇaṃ susaṃsthitaṃ pūrvalakṣaṇayuktaṃ ca 
-                        atidagdhe māṃsāvalambanaṃ gātraviśleṣaḥ 
-                        sirāsnāyusandhyasthivyāpādanamatimātraṃ jvaradāhapipāsāmūrcchāś copadravā 
-                        bhavanti vraṇaś cāsya cireṇa rohati rūḍhaś ca vivarṇo bhavati | 
-                        tadetaccaturvidhamagnidagdhalakṣaṇamātmakarmaprasādhakaṃ(ā.naṃ)bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.17"><label>1.12.17</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.17ab"><label>1.12.17ab</label> agninā kopitaṃ raktaṃ bhṛśaṃ 
-                        jantoḥ prakupyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.17cd"><label>1.12.17cd</label> tatastenaiva vegena 
-                        pittamasyābhyudīryate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.18ab"><label>1.12.18ab</label> tulyavīrye ubhe hyete rasato 
-                        dravyatas tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.18cd"><label>1.12.18cd</label> tenāsya vedanāstīvrāḥ prakṛtyā 
-                        ca vidahyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.19ab"><label>1.12.19ab</label> sphoṭāḥ śīghraṃ prajāyante 
-                        jvarastṛṣṇā ca vardhate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.19cd"><label>1.12.19cd</label> dagdhasyopaśamārthāya cikitsā 
-                        saṃpravakṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.20ab"><label>1.12.20ab</label> pluṣṭasyāgnipratapanaṃ 
-                        kāryamuṣṇaṃ tathauṣadham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.20cd"><label>1.12.20cd</label> śarīre svinnabhūyiṣṭhe svinnaṃ 
-                        bhavati śoṇitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.21ab"><label>1.12.21ab</label> prakṛtyā hyudakaṃ śītaṃ 
-                        skandayatyatiśoṇitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.21cd"><label>1.12.21cd</label> tasmāt sukhayati hyuṣṇaṃ natu 
-                        śītaṃ kathaṃcana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.22ab"><label>1.12.22ab</label> śītāmuṣṇāṃ ca durdagdhe kriyāṃ 
-                        kuryād bhiṣak punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.22cd"><label>1.12.22cd</label> ghṛtālepanasekāṃstu 
-                        śītānevāsya kārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.23ab"><label>1.12.23ab</label> samyagdagdhe 
-                        tugākṣīrīplakṣacandanagairikaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.23cd"><label>1.12.23cd</label> sāmṛtaiḥ sarpiṣā snigdhair 
-                        ālepaṃ kārayed bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.24ab"><label>1.12.24ab</label> grāmyānūpaudakaiś cainaṃ 
-                        piṣṭair māṃsaiḥ pralepayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.24cd"><label>1.12.24cd</label> pittavidradhivaccainaṃ 
-                        santatoṣmāṇamācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.25ab"><label>1.12.25ab</label> atidagdhe viśīrṇāni 
-                        māṃsānyuddhṛtya śītalām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.25cd"><label>1.12.25cd</label> kriyāṃ kuryād bhiṣak paś 
-                        cācchālitaṇḍulakaṇḍanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.26ab"><label>1.12.26ab</label> tindukītvakkapālair vā 
-                        ghṛtamiśraiḥ pralepayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.26cd"><label>1.12.26cd</label> vraṇaṃ guḍūcīpatrair vā 
-                        chādayed athavaudakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.27ab"><label>1.12.27ab</label> kriyāṃ ca nikhilāṃ kuryād 
-                        bhiṣak pittavisarpavat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.27cd"><label>1.12.27cd</label> madhūcchiṣṭaṃ samadhukaṃ 
-                        rodhraṃ sarjarasaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.28ab"><label>1.12.28ab</label> mañjiṣṭhāṃ cadanaṃ mūrvāṃ 
-                        piṣṭvā sarpir vipācayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.28cd"><label>1.12.28cd</label> sarveṣāmagnidagdhānām etad 
-                        ropaṇam uttamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.29ab"><label>1.12.29ab</label> snehadagdhe kriyāṃ rūkṣāṃ 
-                        viśeṣeṇāvacārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.29cd"><label>1.12.29cd</label> ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi 
-                        dhūmopahatalakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.30ab"><label>1.12.30ab</label> śvasiti kṣauti 
-                        cātyarthamatyādhamati kāsate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.30cd"><label>1.12.30cd</label> cakṣuṣoḥ paridāhaś ca rāgaś 
-                        caivopajāyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.31ab"><label>1.12.31ab</label> sadhūmakaṃ niśvasiti 
-                        ghreyamanyanna vetti ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.31cd"><label>1.12.31cd</label> tathaiva ca rasān sarvān 
-                        śrutiś cāsyopahanyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.32ab"><label>1.12.32ab</label> tṛṣṇādāhajvarayutaḥ sīdatyatha 
-                        ca mūrcchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.32cd"><label>1.12.32cd</label> dhūmopahata ityevaṃ śṛṇu tasya 
-                        cikitsitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.33ab"><label>1.12.33ab</label> sarpirikṣurasaṃ drākṣāṃ payo 
-                        vā śarkarāmbu vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.33cd"><label>1.12.33cd</label> madhurāmlau rasau vā'pi 
-                        vamanāya pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.34ab"><label>1.12.34ab</label> vamataḥ koṣṭhaśuddhiḥ 
-                        syāddhūmagandhaś ca naśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.34cd"><label>1.12.34cd</label> vidhinā'nena śāmyanti 
-                        sadanakṣavathujvarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.35ab"><label>1.12.35ab</label> 
-                        dāhamūrcchātṛḍādhmānaśvāsakāsāś ca dāruṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.35cd"><label>1.12.35cd</label> madhurair lavaṇāmlaiś ca 
-                        kaṭukaiḥ kavalagrahaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.36ab"><label>1.12.36ab</label> samyaggṛhṇātīndriyārthān manaś 
-                        cāsya prasīdati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.36cd"><label>1.12.36cd</label> śirovirecanaṃ cāsmai 
-                        dadyādyogena śāstravit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.37ab"><label>1.12.37ab</label> dṛṣṭirviśudhyate cāsya 
-                        śirogrīvaṃ ca dehinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.37cd"><label>1.12.37cd</label> avidāhi laghu snigdhamāhāraṃ 
-                        cāsya kalpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.38ab"><label>1.12.38ab</label> uṣṇavātātapair dagdhe śītaḥ 
-                        kāryo vidhiḥ sadā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.38cd"><label>1.12.38cd</label> śītavarṣānilair dagdhe 
-                        snigdhamuṣṇaṃ ca śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.39ab"><label>1.12.39ab</label> tathā'titejasā dagdhe 
-                        siddhirnāsti kathaṃcan | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.12.39cd"><label>1.12.39cd</label> indravajrāgnidaghe 'pi jīvati 
-                        pratikārayet || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 'gnikarmavidhair nāma 
-                        dvādaśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="13" type="adhyāya"> 
-                    <head>trayodaśo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.1"><label>1.13.1</label> athāto jalaukāvacāraṇīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.2"><label>1.13.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.3"><label>1.13.3</label> nṛpāḍhya<pc> </pc>bāla<pc 
-                            > </pc>sthavira<pc> </pc>bhīru<pc> </pc>durbala<pc> </pc>nārī<pc 
-                        > </pc>sukumārāṇām anugrahārthaṃ paramasukumāro 'yaṃ śoṇitāvasecanopāyo 
-                        'bhihito jalaukasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.4"><label>1.13.4</label> tatra vātapittakaphaduṣṭaśoṇitaṃ 
-                        yathāsaṃkhyaṃ śṛṅgajalaukolābubhir avasecayet (snigdhaśītarūkṣatvāt ) 
-                        sarvāṇi sarvair vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.5x"><label>1.13.5</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.5"><label>1.13.5ab</label> uṣṇaṃ samadhurasnigdhaṃ gavāṃ 
-                        śṛṅgaṃ prakīrtitam | 
-                        <caesura/> 
-                         tasmād vātopasṛṣṭe tu hitaṃ tad avasecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.5a"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.6"><label>1.13.6</label> śītādhivāsā madhurā jalaukā 
-                        vārisaṃbhavā | 
-                        <caesura/> 
-                         tasmāt pittopasṛṣṭe tu hitā sā tv avasecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.7"><label>1.13.7</label> alābu kaṭukaṃ rūkṣaṃ tīkṣṇaṃ ca 
-                        parikīrtitam | 
-                        <caesura/> 
-                         tasmāc chleṣmopasṛṣṭe tu hitaṃ tad avasecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.8"><label>1.13.8</label> tatra pracchite 
-                        tanu<pc> </pc>basti<pc> </pc>paṭalāvanaddhena śṛṅgeṇa śoṇitam avasecayed ācūṣaṇāt 
-                        sāntardīpayā'lābvā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.9"><label>1.13.9</label> jalam āsām āyur iti jalāyukāḥ 
-                        jalam āsām oka iti jalaukasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.10"><label>1.13.10</label> tā dvādaśa tāsāṃ saviṣāḥ ṣaṭ 
-                        tāvatya eva nirviṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.11"><label>1.13.11</label> tatra saviṣāḥ kṛṣṇā karburā 
-                        alagardā indrāyudhā sāmudrikā gocandanā ceti | tāsu añjanacūrṇavarṇā 
-                        pṛthuśirāḥ kṛṣṇā varmimatsyavad āyatā chinnonnatakukṣiḥ karburā romaśā 
-                        mahāpārśvā kṛṣṇamukhī alagardā indrāyudhavad ūrdhvarājibhiś citritā indrāyudhā 
-                        īṣadasitapītikā vicitrapuṣpākṛticitrā sāmudrikāḥ govṛṣaṇavad adhobhāge 
-                        dvidhābhūtākṛtir aṇumukhī gocandaneti | tābhir daṣṭe puruṣe daśe 
-                        śvayathur atimātraṃ kaṇḍūrmūrcchā jvaro dāhaś chardir madaḥ sadanam iti 
-                        liṅgāni bhavanti | tatra mahāgadaḥ pānālepananasyakarmādiṣūpayojyaḥ | 
-                        indrāyudhādaṣṭam asādhyam | ity etāḥ saviṣāḥ sacikitsitā vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.12"><label>1.13.12</label> atha nirviṣāḥ kapilā piṅgalā 
-                        śaṅkumukhī mūṣikā puṇḍarīkamukhī sāvarikā ceti | tatra 
-                        manaḥśilārañjitābhyāmiva pārśvābhyāṃ pṛṭṣhe snigdhamudgavarṇā kapilā 
-                        yakṛdvarṇā śīghrapāyinī dirghatīkṣṇamukhī śaṅkumukhī 
-                        mūṣikākṛtivarṇā'niṣṭagandhā ca mūṣikā mudgavarṇā puṇḍarīkatulyavaktrā 
-                        puṇḍarīkamukhī snigdhā padmapatravarṇā'ṣṭādaśāṅgulapramāṇā sāvarikā sā ca 
-                        paśvarthe ityetā aviṣā vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.13"><label>1.13.13</label> tāsāṃ yavanapāṇḍyasahyapautanādīni 
-                        kṣetrāṇi teṣu mahāśarīrā balavatyaḥ śīghrapāyinyo mahāśanā nirviṣāś ca 
-                        viśeṣeṇa bhvanti | tatra saviṣamatsyakīṭadarduramūtrapurīṣakothajātāḥ 
-                        kaluṣeṣv ambhaḥsu ca sabiṣāḥ 
-                        padmotpalanalinakumudasaugandhikakuvalayapuṇḍarīkaśaivalakothajātā vimaleṣv 
-                        ambhaḥsu ca nirviṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.14x"><label>1.13.14</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.14"><label>1.13.14</label> kṣetreṣu vicarantyetāḥ 
-                        salilāḍhyasugandhiṣu | 
-                        <caesura/> 
-                         na ca saṃkīrṇacāriṇyo na ca paṅkeśayāḥ sukhāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.15"><label>1.13.15</label> tāsāṃ grahaṇamārdracarmaṇā anyair 
-                        vā prayogair gṛhṇīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.16"><label>1.13.16</label> athaināṃ nave mahati ghaṭe 
-                        sarastaḍāgodakapaṅkam āvāpya nidadhyāt bhakṣyārthe cāsām upaharec chaivalaṃ 
-                        vallūram audakāṃś ca kandāṃś cūrṇīkṛtya śayyārthaṃ tṛṇam audakāni ca patrāṇi 
-                        tryahāt tryahāc cābhyo 'nyaj jalaṃ bhakṣyaṃ ca dadyāt saptarātrāt saptarātrāc ca 
-                        ghaṭam anyaṃ saṃkrāmayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.17x"><label>1.13.17</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.17"><label>1.13.17</label> sthūlamadhyāḥ parikliṣṭāḥ pṛthvyo 
-                        mandaviceṣṭitāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         agrāhiṇyo 'lpapāyinyaḥ saviṣāś ca na pūjitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.18"><label>1.13.18</label> atha jalaukovasekasādhyavyādhitam 
-                        upaveśya saṃveśya vā virūkṣya cāsya tam avakāśaṃ mṛdgomayacūrṇair yady arujaḥ 
-                        syāt | gṛhītāś ca tāḥ sarṣaparajanīkalkodakapradigdhagātrīḥ 
-                        salilasarakamadhye muhūrtasthitā vigataklamā jñātvā tābhī rogaṃ grāhayet | 
-                        ślakṣṇaśuklārdrapicuprotāvacchannāṃ kṛtvā mukham apāvṛṇuyāt agṛhṇantyai 
-                        kṣīrabinduṃ śoṇitabinduṃ vā dadyāc chastrapadāni vā kurvīta yady evam api na 
-                        gṛhṇīyāt tadā'nyāṃ grāhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.19"><label>1.13.19</label> yadā ca niviśate 
-                        'śvakhuravadānanaṃ kṛtvonnamya ca skandhaṃ tadā jānīyād gṛhṇātīti 
-                        cārdravastrāvac channāṃ dhārayet secayec ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.20"><label>1.13.20</label> daṃśe todakaṇḍuprādurbhāvair 
-                        jānīyāc chuddham iyam ādatta iti śuddham ādadānām apanayet atha śoṇitagandhena na 
-                        muñcen mukham asyāḥ saindhavacūrṇenāvakiret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.21"><label>1.13.21</label> atha patiatāṃ 
-                        taṇḍulakaṇḍanapradigdhagātrīṃ tailalavaṇābhyaktamukhīṃ 
-                        vāmahastāṅguṣṭhāṅgulībhyāṃ gṛhītapucchāṃ dakṣiṇahastāṅguṣṭhāṅgulibhyāṃ 
-                        śanaiḥ śanair anulomamanumārjayed āmukhāt vāmayet tāvadyāvat 
-                        samyagv āntaliṅgānīti | samyag vāntā salilasarakanyastā bhoktukāmā satī caret 
-                        | yā sīdatī na ceṣṭate sā durvāntā tāṃ punaḥ samyagvāmayet | durvāntāyā 
-                        vyādhirasādhya indramado (ā.raktamado) nāma bhavati | atha suvāntāṃ pūrvavat 
-                        sannidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.22"><label>1.13.22</label> śoṇitasya ca yogāyogān avekṣya 
-                        śatadhautaghṛtābhyaṅgas tat picudhāraṇaṃ vā jalaukovraṇān madhunā'vaghaṭṭayet 
-                        śitābhir adbhiś ca pariṣecayed badhnīta vā kaṣāyamadhurasnigdhaśītaiś ca 
-                        pradehaiḥ pradihyādit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.23x"><label>1.13.23</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.23a"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.13.23"><label>1.13.23b</label> kṣetrāṇi grahaṇaṃ jātīḥ poṣaṇaṃ 
-                        sāvacāraṇam | 
-                        <caesura/> 
-                         jalaukasāṃ ca yo vetti tat sādhyān sa jayed gadān || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne jalaukāvacāraṇīyo nāma 
-                        trayodaśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
- 
- 
- 
-                <div n="14" type="adhyāya"> 
-                    <head>caturdaśo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.1"><label>1.14.1</label> athātaḥ śoṇitavarṇanīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.2"><label>1.14.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.3"><label>1.14.3</label> tatra pāñcabhautikasya caturvidhasya 
-                        ṣaḍrasasya dvividhavīryasyāṣṭavidhāvīryasya vā'nekaguṇasyopayuktasyāhārasya 
-                        samyakpariṇatasya yastejobhūtaḥ sāraḥ paramasūkṣmaḥ sa rasa ity ucyate tasya 
-                        ca hṛdayaṃ sthānaṃ sa hṛdayāccaturviṃśtiṃdhamanīranupraviśyor dhvagā daśa 
-                        daśa cādhogāminyaś catasraś ca tiryaggāḥ kṛtsnaṃ śarīramaharahastarpayati 
-                        vardhayati dhārayati yāpayati cādṛṣṭahetukena karmaṇā | tasya 
-                        śarīramanusarato 'numānād gatirupalakṣayitavyā kṣayavṛddhivaikṛtaiḥ | tasmin 
-                        sarvaśarīrāvayavadoṣadhātumalāśayānusāriṇi rase jijñāsā kimayaṃ 
-                        saumyastaijasa iti | atrocyate sa khalu dravānusārī 
-                        snehanajīvanatarpaṇadhāraṇādibhir viśeṣaiḥ saumya ityavagamyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.4"><label>1.14.4</label> sa khalvāpyo raso yakṛtplīhānau 
-                        prāpya rāgam upaiti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.5"><label>1.14.5</label> bhavataś cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.5ab"><label>1.14.5ab</label> rañjitāstejasā tvāpaḥ 
-                        śarīrasthena dehinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.5cd"><label>1.14.5cd</label> avyāpannāḥ prasannena 
-                        raktamityabhidhīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.6ab"><label>1.14.6ab</label> rasādeva striyā raktaṃ 
-                        rajaḥsaṃjñaṃ pravartate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.6cd"><label>1.14.6cd</label> tadvarṣāddvyādaśādūrdhvaṃ yāti 
-                        pañcāśataḥ kṣayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.7"><label>1.14.7</label> ārtavaṃ śoṇitaṃ tvāgneyaṃ 
-                        agnīṣomīyatvād garbhasya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.8"><label>1.14.8</label> pāñcabhautikaṃ tvapare 
-                        jīvaraktamāhurācāryāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.9ab"><label>1.14.9ab</label> vesratā dravatā rāgaḥ spandanaṃ 
-                        laghutā tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.9cd"><label>1.14.9cd</label> bhūmyādīnāṃ guṇā hyete dṛśyante 
-                        cātra śoṇite || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.10ab"><label>1.14.10ab</label> rasādraktaṃ tato māṃsaṃ 
-                        māṃsānmedaḥ prajāyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.10cd"><label>1.14.10cd</label> medaso 'sthi tato majjā 
-                        majjñaḥ śukraṃ tu jāyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.11"><label>1.14.11</label> tatraiṣāṃ (? sarva ) 
-                        dhātūnāmannapānarasaḥ prīṇayitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.12ab"><label>1.14.12ab</label> rasajaṃ puruṣaṃ vidyādrasaṃ 
-                        rakṣetprayatnaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.12cd"><label>1.14.12cd</label> annātpānācca 
-                        matimānācārāccāpyatandritaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.13"><label>1.14.13</label> tatra rasa gatau dhātuḥ 
-                        aharahargacchatītyato rasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.14"><label>1.14.14</label> sa khalu trīṇi trīṇi kalāsahasrāṇi 
-                        pañcadaśa ca kalā ekaikasmin dhātāvavatiṣṭhate evaṃ māsena rasaḥ 
-                        śukrībhavati strīṇāṃ cārtavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.15"><label>1.14.15</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.15ab"><label>1.14.15ab</label> aṣṭādaśasahasrāṇi saṅkhyā hy 
-                        asmin samuccaye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.15cd"><label>1.14.15cd</label> kalānāṃ navatiḥ proktā 
-                        svatantraparatantrayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.16"><label>1.14.16</label> sa śabdārcirjalasantānavadaṇunā 
-                        viśeṣeṇānudhāvatyevaṃ śarīraṃ kevalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.17"><label>1.14.17</label> vājīkaraṇyastvoṣadhayaḥ 
-                        svabalaguṇotkarṣādvirecanavadupayuktāḥ śukraṃ virecayanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.18"><label>1.14.18</label> yathā hi puṣpamukulastho gandho na 
-                        śakyamihāstīti vaktumatho naivā(ā.naiva cā)stīti athavā'(? ca)sti satāṃ 
-                        bhāvānāmabhivyaktir iti kṛ(ā.jñā)tvā kevalaṃ saukṣmyānnābhivyajyate sa eva 
-                        puṣpe vivṛtapatrakeśare kālāntareṇābhivyaktiṃ gacchati evaṃ bālānāmapi 
-                        vayaḥpariṇāmācchukraprādurbhāvo bhavati romarājyādayaś ca viśeṣā nārīṇām | 
-                        (? rajasi copacīyamāne śanaiḥ śanaiḥ stanagarbhāśayayonyabhivṛddhirbhavati 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.19"><label>1.14.19</label> sa evānnaraso vṛddhānāṃ (? 
-                        jarā)paripakvaśarīratvād aprīṇano bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.20"><label>1.14.20</label> ta ete śrīradhāraṇāddhātava ity 
-                        ucyante || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.21"><label>1.14.21</label> teṣāṃ kṣayavṛddhī śoṇitanimitte 
-                        tasmāt tad adhikṛtya vakṣyāmaḥ | tatra phanilamaruṇaṃ kṛṣṇaṃ parūṣaṃ tanu 
-                        śīghragamaskandi ca vātena duṣṭaṃ nīlaṃ pītaṃ haritaṃ śyāvaṃ visramaniṣṭaṃ 
-                        pipīlikāmakṣikāṇāmaskandi ca pittaduṣṭaṃ gairikodakapratīkāśaṃ snigdhaṃ 
-                        śītalaṃ bahalaṃ picchilaṃ cirasrāvi māṃsapeśīprabhaṃ ca śleṣmaduṣṭaṃ 
-                        sarvalakṣaṇasaṃyuktaṃ kāñjikābhaṃ viśeṣato durgandhi ca sannipātaduṣṭaṃ (? 
-                        pittavadraktenātikṛṣṇaṃ ca) dvidoṣaliṅgaṃ saṃsṛṣṭaṃ | (? jīvaśoṇitamanyatra 
-                        vakṣyāmaḥ )// </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.22"><label>1.14.22</label> 
-                        indragopakapratīkāśamasaṃhatamavivarṇaṃ ca prakṛtisthaṃ jānīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.23"><label>1.14.23</label> visrāvyāṇyanyatra vakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.24"><label>1.14.24</label> athāvisrāvyāḥ sarvāṅgaśophaḥ 
-                        kṣīṇasya cāmlabhojananimittaḥ pāṇdurogyarśasodariśoṣigarbhiṇīnāṃ ca 
-                        śvayathavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.25"><label>1.14.25</label> tatra śastravisrāvaṇaṃ dvividhaṃ 
-                        pracchānaṃ sirāvyadhanaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.26"><label>1.14.26</label> tatra ṛjvasaṃkīrṇaṃ sūkṣmaṃ 
-                        samamanavagāḍhamanuttānamāśu ca śastraṃ pātayenmarmasirāsnāyusandhīnāṃ 
-                        cānupaghāti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.27"><label>1.14.27</label> tatra durvine durviddhe 
-                        śītavātayor asvinne bhuktamātre skandatvāc choṇitaṃ na sravatyalpaṃ vā 
-                        sravati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.28ab"><label>1.14.28ab</label> madamūrcchāśramārtānāṃ 
-                        vātaviṇmūtrasaṃginām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.28cd"><label>1.14.28cd</label> nidrābhibhūtabhītānāṃ nṛṇāṃ 
-                        nāsṛk pravartate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.29"><label>1.14.29</label> tad duṣṭaṃ śoṇitamanirhriyamāṇaṃ 
-                        kaṇḍūśopharāgadāhapākavedanā janayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.30"><label>1.14.30</label> atyuṣṇe 'tisvinne 'tividdhe 'jñair 
-                        vasrāvitamatipravartate tad atipravṛttaṃ śiro 
-                        'bhitāpamāndhyamadhimanthatimiraprādurbhāvaṃ dhātukṣayamākṣepakaṃ 
-                        pakṣāghātamekāṅgavikāraṃ tṛṣṇādāhau hikkāṃ kāsaṃ śvāsaṃ pāṇḍurogaṃ maraṇaṃ 
-                        cāpādayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.31"><label>1.14.31</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.31ab"><label>1.14.31ab</label> tasmānna śite nātyuṣṇe 
-                        nāsvinne nātitāpite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.31cd"><label>1.14.31cd</label> yavāgūṃ pratipītasya śoṇitaṃ 
-                        mokṣayed bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.32ab"><label>1.14.32ab</label> samyaggatvā yadā raktaṃ 
-                        svayamevāvatiṣṭhate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.32cd"><label>1.14.32cd</label> śuddhaṃ tadā vijānīyāt 
-                        samyagvisrāvitaṃ ca tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.33ab"><label>1.14.33ab</label> lāghavaṃ 
-                        vedanāśāntirvyādhervegaparikṣayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.33cd"><label>1.14.33cd</label> samyagvisrāvite liṅgaṃ prasādo 
-                        manasas tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.34ab"><label>1.14.34ab</label> tvagdoṣā granthayaḥ śophā 
-                        rogāḥ śoṇitajāś ca ye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.34cd"><label>1.14.34cd</label> raktamokṣaṇaśīlānāṃ na 
-                        bhavanti kadācana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.35"><label>1.14.35</label> atha khalvapravartamāne rakte 
-                        elāśītaśivakuṣṭhatagarapāṭhābhadradāruviḍaṅgacitrakatrikaṭukāgāradhūmaharidrārkāṅkuranaktamālaphalair 
-                        yathālābhaṃ tribhiś caturbhiḥ samastair vā cūrṇīkṛtair lavanātailapragāḍhair 
-                        vraṇamukhamavagharṣayed evaṃ samyak pravartate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.36"><label>1.14.36</label> athātipravṛtte 
-                        rodhramadhukapriyaṅgupattaṅgagairikasarjarasarasāñjanaśālmalīpuṣpaśaṅkhaśuktimāṣayavagodhūmacūrṇaiḥ 
-                        śanaiḥ śanair vraṇamukhamavacūrṇyāṅgulyagreṇāvapīḍayet 
-                        sālasarjārjūnārimedameṣaśṛnṅgadhavadhanvantvagbhir vā cūrṇitābhiḥ kṣaumeṇa 
-                        vā dhmāpitena samudraphenalākṣācūrṇair vā yathoktair vraṇabandhanadravyair 
-                        gāḍhaṃ badhnīyāt śītāccchādanabhojanāgāraiḥ śītaiḥ pariṣekapradehaiś 
-                        copācaret kṣārenāgninā vā dahedyathoktaṃ vyadhanādanantaraṃ vā 
-                        tāmevātipravṛttāṃ sirāṃ vidhyet kākolyādikvāthaṃ vā śarkarāmadhumadhuraṃ 
-                        pāyayet eṇahariṇorabhraśaśamahiṣavarāhāṇāṃ vā rudhiraṃ kṣirayūṣarasaiḥ 
-                        susnigdhaiś cāśnīyāt upadravāṃś ca yathāsvam upacaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.37ab"><label>1.14.37ab</label> dhātukṣayāt srute rakte mandaḥ 
-                        saṃjāyate 'nalaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.37cd"><label>1.14.37cd</label> pavanaś ca paraṃ lopaṃ yāti 
-                        tasmāt prayatnaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.38ab"><label>1.14.38ab</label> taṃ nātiśītair laghubhiḥ 
-                        snigdhaiḥ śoṇitavardhanaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.38cd"><label>1.14.38cd</label> īṣadamlair anamlair vā 
-                        bhojanaiḥ samupācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.39ab"><label>1.14.39ab</label> caturvidhaṃ yad etad dhi 
-                        rudhirasya nivāraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.39cd"><label>1.14.39cd</label> saṃdhānaṃ skandanaṃ caiva 
-                        pācanaṃ dahanaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.40ab"><label>1.14.40ab</label> vraṇaṃ kaṣāyaḥ saṃdhatte 
-                        raktaṃ skandayate himam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.40cd"><label>1.14.40cd</label> tathā saṃpācayed bhasma dāhaḥ 
-                        saṃkocayet sirāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.41ab"><label>1.14.41ab</label> askandamāne rudhire saṃdhānāni 
-                        prayojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.41cd"><label>1.14.41cd</label> saṃdhāne bhraśyamāne tu 
-                        pācanaiḥ samupācaret | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.42ab"><label>1.14.42ab</label> kalpair etais tribhir vaidyaḥ 
-                        prayateta yathāvidhi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.42cd"><label>1.14.42cd</label> asiddhimatsu caiteṣu dāhaḥ 
-                        parama iṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.43ab"><label>1.14.43ab</label> śeṣadoṣe yato rakte na 
-                        vyādhirativartate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.43cd"><label>1.14.43cd</label> sāvaśeṣe tataḥ stheyaṃ na tu 
-                        kuryād atikramam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.44ab"><label>1.14.44ab</label> dehasya rudhiraṃ mūlaṃ 
-                        rudhireṇaiva dhāryate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.44cd"><label>1.14.44cd</label> tasmād yatnena saṃrakṣyaṃ 
-                        raktaṃ jīva iti sthitiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.45ab"><label>1.14.45ab</label> srutaraktasya sekādyaiḥ śītaiḥ 
-                        prakupite 'nile | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.14.45cd"><label>1.14.45cd</label> śophaṃ satodaṃ loṣṇena sarpiṣā 
-                        pariṣecayet ||</l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne śoṇitavarṇanīyo nāma 
-                        caturdaśo 'dhyāyaḥ ||</p> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="15" type="adhyāya"> 
-                    <head>pañcadaśo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.1"><label>1.15.1</label> athāto 
-                        doṣadhātumalakṣayavṛddhivijñānīyam adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.2"><label>1.15.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.3"><label>1.15.3</label> doṣadhātumalamūlaṃ hi śarīraṃ tasmād 
-                        eteṣāṃ lakṣaṇamucyamānam upadhāraya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.4.1"><label>1.15.4.1</label> tatra 
-                        praspandanodvahanapūranāvivekadhāraṇalakṣaṇo vāyuḥ pañcadhā pravibhaktaḥ 
-                        śarīraṃ dhārayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.4.2"><label>1.15.4.2</label> 
-                        rāgapaktyojastejomedhoṣmakṛtpittaṃ pañcadhā pravibhaktamagnikarmaṇā'nugrahaṃ 
-                        karoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.4.3"><label>1.15.4.3</label> 
-                        sandhisaṃśleṣaṇasnehanaropaṇapūraṇabalasthairyakṛcchleṣmā pañcadhā 
-                        pravibhakta udakakarmaṇā'nugrahaṃ karoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.5"><label>1.15.5</label> rasas tuṣṭiṃ prīṇanaṃ raktapuṣṭiṃ ca 
-                        karoti raktaṃ varṇaprasādaṃ māṃsapuṣṭiṃ jīvayati ca māṃsaṃ śarīrapuṣṭiṃ 
-                        medasaś ca medaḥ snehasvedau dṛḍhatvaṃ puṣṭim asthnāṃ ca asthīni 
-                        dehadhāraṇaṃ majjñaḥ puṣṭiṃ ca majjā prītiṃ snehaṃ balaṃ śukrapuṣṭiṃ pūraṇam 
-                        asthnāṃ ca karoti śukraṃ dhairyaṃ cyavanaṃ prītiṃ dehabalaṃ harṣaṃ bījārthaṃ 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.6"><label>1.15.6</label> purīṣam upastambhaṃ vāyvagnidhāraṇaṃ 
-                        ca bastipūraṇavikledakṛn mūtraṃ svedaḥ kledatvaksaukumāryakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.7"><label>1.15.7</label> raktalakṣaṇam ārtavaṃ garbhakṛc ca 
-                        garbho garbhalakṣaṇaṃ stanyaṃ stanayor āpīnatvajananaṃ jīvanaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.8"><label>1.15.8</label> tatra vidhivat parirakṣaṇaṃ kurvīta 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.9"><label>1.15.9</label> ata ūrdhvam eṣāṃ kṣīṇalakṣaṇaṃ 
-                        vakṣyāmaḥ tatra vātakṣaye mandaceṣṭatā'lpāvāktvam apraharṣo mūḍhasaṃjñatā ca 
-                        pittakṣaye mandoṣmāgnitā niṣprabhatvaṃ(ā.tā) ca śleṣmakṣaye rūkṣatā'ntardāha 
-                        āmāśayetaraśleṣmāśayaśūnyatā sandhiśaithilyaṃ tṛṣṇā daurbalyaṃ prajāgaraṇaṃ 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.10"><label>1.15.10</label> tatra svayonivardhanāny eva 
-                        pratīkāraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.11"><label>1.15.11</label> rasakṣaye hṛtpīḍā<pc 
-                        > </pc>kampaśūnyātās tṛṣṇā ca śoṇitakṣaye tvakpāruṣyam amlaśītaprārthanā 
-                        sirāśaithilyaṃ ca māṃsakṣaye sphiggaṇḍauṣṭhopasthoruvakṣaḥ<pc 
-                        > </pc>kakṣāpiṇḍikodaragrīvāśuṣkatā raukṣyatodau gātrāṇāṃ sadanaṃ 
-                        dhamanīśaithilyaṃ ca medaḥkṣaye plīhābhivṛddhiḥ sandhiśūnyatā raukṣyaṃ 
-                        meduramāṃsaprārthanā ca asthikṣaye 'sthiśūlaṃ dantanakhabhaṅgo raukṣyaṃ ca 
-                        majjakṣaye 'lpaśukratā parvabhedo 'sthinistodo 'sthiśūnyatā ca śukrakṣaye 
-                        meḍhravṛṣaṇavedanā'śaktirmaithune cirād vā prasekaḥ praseke 
-                        cālparaktaśukradarśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.12"><label>1.15.12</label> tatrāpi 
-                        svayonivardhanadravyopayogaḥ pratīkāraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.13"><label>1.15.13</label> purīṣakṣaye hṛdayapārśvapīḍā 
-                        saśabdasya ca vāyor ūrdhvagamanaṃ kukṣau saṃcaraṇaṃ ca mūtrakṣaye bastitodo 
-                        'lpamūtratā ca atrāpi svayonivardhanadravyāṇi pratīkāraḥ | svedakṣaye 
-                        stabdharomakūpatā tvakśoṣaḥ sparśavaiguṇyaṃ svedanāśaś ca tatrābhyaṅgaḥ 
-                        svedopayogaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.14"><label>1.15.14</label> ārtavakṣaye 
-                        yathocitakālādarśanamalpatā vā yonivedanā ca tatra saṃśodhanamāgneyānāṃ ca 
-                        dravyāṇāṃ vidhivadupayogaḥ | stanyakṣaye stnayor mlānatā stanyāsaṃbhavo 
-                        'lpatā vā tatra śleṣmavardhanadravyopayogaḥ | garbhakṣaye 
-                        garbhāspandanamanunnatakukṣitā ca tatra prāptabastikālāyāḥ kṣīrabastiprayogo 
-                        medhyānnopayogaś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.15"><label>1.15.15</label> ata ūrdhvam ativṛddhānāṃ 
-                        doṣadhātumalānāṃ lakṣaṇaṃ vakṣyāmaḥ | vṛddhiḥ punar eṣāṃ 
-                        svayonivardhanātyupasevanād bhavati | tatra vātavṛddhau vākpāruṣyaṃ kārśyaṃ 
-                        kārṣṇyaṃ gātrasphuraṇam uṣṇakāmitā nidrānāśo 'lpabalatvaṃ gāḍhavarcastvaṃ ca 
-                        pittavṛddhau pītāvabhāsatā saṃtāpaḥ śītakāmitvam alpanidratā mūrcchā 
-                        balahānir indriyadaurbalyaṃ pītaviṇmūtranetratvaṃ ca śleṣmavṛddhau śauklyaṃ 
-                        śaityaṃ sthairyaṃ gauravam avasādas tandrā nidrā sandhyasthiviśleṣaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.16"><label>1.15.16</label> raso 'tivṛddho hṛdayotkledaṃ 
-                        prasekaṃ cāpādayati raktaṃ raktāṅgākṣitāṃ sirāpūrṇatvaṃ ca māṃsaṃ 
-                        sphiggaṇḍauṣṭhopasthorubāhujaṅghāsu vṛddhiṃ gurugātratāṃ ca medaḥ 
-                        snigdhāṅgatāmudarapārśvavṛddhiṃ kāsaśvāsādīn daurgandhyaṃ ca 
-                        asthyadhyasthīnyadhidantāṃś ca majjā sarvāṅganetragauravaṃ ca śukraṃ 
-                        śukrāśmarīmatiprādurbhāvaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.17"><label>1.15.17</label> purīṣamāṭopaṃ kukṣau śūlaṃ ca 
-                        mūtraṃ mūtravṛddhiṃ muhurmuhuḥ pravṛttiṃ bastitodamādhmānaṃ ca svedastvaco 
-                        daugandhyaṃ kaṇḍūṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.18"><label>1.15.18</label> ārtavam aṅgamardam atipravṛttiṃ 
-                        daurgandhyaṃ ca stanyaṃ stanayor āpīnatvaṃ muhur muhuḥ pravṛttiṃ todaṃ ca 
-                        garbho jaṭharābhivṛddhiṃ svedaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.19"><label>1.15.19</label> teṣāṃ yathāsvaṃ saṃśodhanaṃ 
-                        kṣapaṇaṃ ca kṣayād aviruddhaiḥ kriyāviśeṣaiḥ prakurvīt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.20ab"><label>1.15.20ab</label> pūrvaḥ pūrvo 'tivṛddhatvād 
-                        vardhayed dhi paraṃ param | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.20cd"><label>1.15.20cd</label> tasam ātipravṛddhānāṃ dhātūnāṃ 
-                        hrāsanaṃ hitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.21"><label>1.15.21</label> balalakṣaṇaṃ balakṣayalakṣaṇaṃ 
-                        cāta ūrdhvam upadekṣyāmaḥ | tatra rasādīnāṃ śukrāntānāṃ dhātūnāṃ yatparaṃ 
-                        tejastat khalvojastad eva balam ity ucyate svaśāstrasiddhāntāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.22"><label>1.15.22</label> tatra balena sthiropacitamāṃsatā 
-                        sarvaceṣṭāsvapratighātaḥ svaravarṇaprasādo bāhyānām ābhyantarāṇāṃ ca 
-                        karaṇānām ātmakāryapratipattir bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.23"><label>1.15.23</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.23ab"><label>1.15.23ab</label> ojaḥ somātmakaṃ snigdhaṃ 
-                        śuklaṃ śītaṃ sthiraṃ saram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.23cd"><label>1.15.23cd</label> viviktaṃ mṛdu mṛtsnaṃ ca 
-                        prāṇāyatanamutttamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.24ab"><label>1.15.24ab</label> dehaḥ sāvayavas tena vyāpto 
-                        bhavati dehinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.24cd"><label>1.15.24cd</label> tadabhāvāc ca śīryante 
-                        śarīrāṇi śarīriṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.25"><label>1.15.25</label> abhighātāt kṣayāt kopāc chokādd 
-                        hyānāc chramāt kṣudhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.25ab"><label>1.15.25ab</label> ojaḥ saṃkṣīyate hy ebhyo 
-                        dhātugrahaṇaniḥsṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.25cd"><label>1.15.25cd</label> tejaḥ samīritaṃ tasmād 
-                        visraṃsayate dehinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.26-27"><label>1.15.26-27</label> tasya visraṃso vyāpat kṣaya 
-                        iti liṅgāni vyāpannasya bhavanti sandhiviśleṣo gātrāṇāṃ sadanaṃ doṣacyavanaṃ 
-                        kriyā'(O.kriyā)sannirodhaś ca visraṃse stabdhagurugātratā vātaśopho 
-                        varṇabhedo glānistandrā nidrā ca vyāpanne mūrcchā māṃsakṣayo mohaḥ pralāpo 
-                        maraṇam iti ca kṣaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.28"><label>1.15.28</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.28ab"><label>1.15.28ab</label> trayo doṣā balasyoktā 
-                        vyāpadvisraṃsanakṣayāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.28cd"><label>1.15.28cd</label> viśleṣasādau gātrāṇāṃ 
-                        doṣavisraṃsanaṃ śramaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.28ef"><label>1.15.28ef</label> aprācuryaṃ kriyānāṃ ca 
-                        balavisraṃsalakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.29ab"><label>1.15.29ab</label> gurutvaṃ stabdhatā'ṇgeṣu 
-                        glānirvarṇasya bhedanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.29cd"><label>1.15.29cd</label> tandrā nidrā vātaśopho 
-                        balavyāpadi lakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.30ab"><label>1.15.30ab</label> mūrcchā māṃsakṣāyo mohaḥ 
-                        pralāpo 'jñānam eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.30cd"><label>1.15.30cd</label> pūrvoktāni ca liṅgāni maraṇaṃ 
-                        ca balakṣaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.31"><label>1.15.31</label> tatra visraṃse vyāpanne ca 
-                        kriyāviśeṣair aviruddhair balamāpyāyayet itaraṃ tu mūḍhasaṃjñaṃ varjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.32ab"><label>1.15.32ab</label> doṣadhātumalakṣīṇo 
-                        balakṣīṇi'pi vā naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.32cd"><label>1.15.32cd</label> svayonivardhanaṃ 
-                        yattadannapānaṃ prakāṅkṣati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.33ab"><label>1.15.33ab</label> yadyadāhārajātaṃ tu kṣīṇaḥ 
-                        prārthayate naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.33cd"><label>1.15.33cd</label> tasya tasya sa lābhe tu taṃ 
-                        taṃ kṣayamapohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.34ab"><label>1.15.34ab</label> yasya dhātukṣayādvāyuḥ saṃjñāṃ 
-                        karma ca nāśayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.34cd"><label>1.15.34cd</label> prakṣiṇaṃ ca balaṃ yasya nāsu 
-                        śakyaś cikitsitum || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.35"><label>1.15.35</label> rasanimittam eva sthaulyaṃ kārśyaṃ 
-                        ca | tatra śleṣmalāhārasevino 'dhyaśanaśīlasyāvyāyāmino divāsvapnaratasya 
-                        cāma evānnaraso madhurataraś ca śarīramanukrāmannatisnehānmedo janayati 
-                        tadatisthaulyamāpādayati tamatisthūlaṃ 
-                        kṣudraśvāsapipāsākṣutsvapnasvedagātradaurgandhyakrathanagātrasādagadgadatvāni 
-                        kṣipramevāviśanti saukumāryānmedasaḥ sarvakriyāsvasamarthaḥ 
-                        kaphamedoniruddhamārgartvāccālpavyavāyo bhavati āvṛtamārgatvād eva śeṣā 
-                        dhātavo nāpyāyante 'tyarthamato 'lpaprāṇo bhavati 
-                        pramehapīḍakājvarabhagandaravidradhivātavikārāṇāmanyataṃ prāpya pañcatvam 
-                        upayāti sarva eva cāsya rogā balavanto bhavantyāvṛtamārgatvāt srotasāṃ atas 
-                        tasyotpattihetuṃ pariharet | utpanne tu 
-                        śilājatuguggulugomūtratriphalāloharajorasāñjanamadhuyavamudgakoradūṣakaśyāmākoddālakādīnāṃ 
-                        virūkṣaṇacchedanīyānāṃ dravyāṇaṃ vidhivadupayogo vyāyāmo 
-                        lekhanabastyupayogaś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.36"><label>1.15.36</label> tatra punar vātalāhārasevino 
-                        'tivyāyāmavyavāyādhyayanabhayaśokadhyānarātrijāgaraṇapipāsākṣutkaṣāyālpāśanaprabhṛtibhir 
-                        upaśoṣito rasadhātuḥ śarīram ananukrāman nalpatvān na prīṇāti tasmād 
-                        atikārśyaṃ bhavati so 'tikṛśaḥ kṣutpipāsāśītoṣṇavātavarṣabhārādāneṣv 
-                        asahiṣṇur vātarogaprāyo 'lpaprāṇaś ca kriyāsu bhavati 
-                        śvāsakāsaśoṣaplīhodarāgnisādagulmaraktapittānām anyatamam āsādya maraṇam 
-                        upayāti sarva eva cāsya rogā balavanto bhavanty alpaprāṇatvāt atas 
-                        tasyotpattihetuṃ pariharet | utpanne tu 
-                        payasyāśvagandhāvidārigandhāśatāvarībalātibalānāgabalānāṃ madhurāṇām anyāsaṃ 
-                        cauṣadhīnām upayogaḥ kṣīradadhighṛtamāṃsaśāliṣaṣṭikayavagodhūmānāṃ ca 
-                        divāsvapnabrahmacaryāvyāyāmabṛhaṇabastyupayogaś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.37"><label>1.15.37</label> yaḥ punar ubhayasādhāraṇāny 
-                        āseveta tasyān narasaḥ śarīram anukrāman samān dhātūn upacinoti 
-                        samadhātutvān madhyaśarīro bhavati sarvakriyāsu samarthaḥ 
-                        kṣutpipāsāśītoṣṇavarṣātapasaho balavāṃś ca sa satatam anupālayitavya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.38"><label>1.15.38</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.38ab"><label>1.15.38ab</label> atyantagarhitāv etau sadā 
-                        sthūlakṛśau narau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.38cd"><label>1.15.38cd</label> śreṣṭho madhyaśarīras tu kṛśaḥ 
-                        sthūlāt tu pūjitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.39ab"><label>1.15.39ab</label> doṣaḥ prakupito dhātūn 
-                        kṣapayaty ātmatejasā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.39cd"><label>1.15.39cd</label> iddhaḥ svatejasā vahnir 
-                        ukhāgatam ivodakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.40ab"><label>1.15.40ab</label> vailakṣaṇyāc charīrāṇām 
-                        asthāyitvāt tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.40cd"><label>1.15.40cd</label> doṣadhātumalānāṃ tu parimāṇaṃ 
-                        na vidyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.41ab"><label>1.15.41ab</label> eṣāṃ samatvaṃ yac cāpi 
-                        bhiṣagbhir avadhāryate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.41cd"><label>1.15.41cd</label> na tat svāsthyādṛte śakyaṃ 
-                        vaktum anyena hetunā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.42ab"><label>1.15.42ab</label> doṣādīnāṃ tv asamatām 
-                        anumānena lakṣayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.42cd"><label>1.15.42cd</label> aprasannendriyaṃ vīkṣya 
-                        puruṣaṃ kuśalo bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.43ab"><label>1.15.43ab</label> svasthasya rakṣaṇaṃ kuryād 
-                        asvasthasya tu buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.43cd"><label>1.15.43cd</label> kṣapayed bṛṃhayec cāpi 
-                        doṣadhātumalān bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.43ef"><label>1.15.43ef</label> tāvad yāvad arogaḥ syād etat 
-                        sāmyasya lakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.44ab"><label>1.15.44ab</label> samadoṣaḥ samāgniś ca 
-                        samadhātumalakriyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.15.44cd"><label>1.15.44cd</label> prasannātmendriyamanāḥ svasthā 
-                        ity abhidhīyate ||</l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        doṣadhātumalakṣayavṛddhivijñānīyo nāma pañcadaśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
-                <div n="16" type="adhyāya"> 
- 
-                    <head>ṣoḍaśo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.1"><label>1.16.1</label> athātaḥ karṇavyadha<pc 
-                            > </pc>bandha<pc> </pc>vidhim adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.2"><label>1.16.2</label> yathovāca bhagavān dhanavatariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.3"><label>1.16.3</label> rakṣābhūṣaṇanimittaṃ bālasya karṇau 
-                        vidhyete | tau ṣaṣṭhe māsi saptame vā śuklapakṣe praśasteṣu 
-                        tithikaraṇamuhūrtanakṣatreṣu kṛtamaṅgalasvastivācanaṃ dhātryaṅke 
-                        kumāradharāṅke vā kumāram upaveśya bālakrīḍanakaiḥ pralobhyābhisāntvayan 
-                        bhiṣag vāmahastenākṛṣya karṇaṃ daivakṛte chidra ādityakarāvabhāsite śanaiḥ 
-                        śanair dakṣiṇahastena rju vidhyet pratanukaṃ sūcyā bahalam ārayā pūrvaṃ 
-                        dakṣiṇaṃ kumārasya vāmaṃ kumāryāḥ tataḥ picuvartiṃ praveśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.4"><label>1.16.4</label> śoṇita<pc> </pc>bahutvena vedanayā 
-                        cānyadeśaviddham iti jānīyāt nirupadravatayā taddeśaviddham iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.5"><label>1.16.5</label> tatrājñena yadṛcchayā viddhāsu 
-                        sirāsu kālikāmarmarikālohitikāsūpadravā bhavanti | tatra kālikāyāṃ jvaro 
-                        dāhaḥ śvayathur vedanā ca bhavati marmarikāyāṃ vedanā jvaro granthayaś ca 
-                        lohitikāyāṃ manyāstambhāpatānakaśirograhakarṇaśūlāni bhavanti | teṣu 
-                        yathāsvaṃ pratikurvīta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.6"><label>1.16.6</label> kliṣṭajihmāpraśastasūcīvyadhād 
-                        gāḍhataravartitvād doṣasamudāyād apraśastavyadhād vā yatra saṃrambho vedanā 
-                        vā bhavati tatra vartim upahṛtyāśu madhukairaṇḍa<pc> </pc>mūla<pc 
-                            > </pc>mañjiṣṭhā<pc> </pc>yava<pc> </pc>tila<pc> </pc>kalkair 
-                        madhughṛtapragāḍhair ālepayet tāvad yāvat surūḍha iti surūḍhaṃ cainaṃ punar 
-                        vidhyet vidhānaṃ tu pūrvoktam eva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.7"><label>1.16.7</label> tatra samyagviddham āmatailena 
-                        pariṣecayet tryahāt tryahāc ca vartiṃ sthūlatarāṃ dadyāt pariṣekaṃ ca tam 
-                        eva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.8"><label>1.16.8</label> atha vyapagatadoṣopadrave karṇe 
-                        vardhanārthaṃ laghuvardhanakaṃ kuryāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.9"><label>1.16.9ab</label> evaṃ vivardhitaḥ karṇaś chidyate 
-                        tu dvidhā nṛṇām | 
-                        <caesura/> 
-                         doṣato vā'bhighātād vā sandhānaṃ tasya me śṛṇu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.10"><label>1.16.10</label> tatra samāsena 
-                        pañcadaśakarṇabandhākṛtayaḥ | tad yathā nemisandhānaka utpalabhedyako 
-                        vallūraka āsaṅgimo gaṇḍakarṇa āhāryo nirvedhimo vyāyojimaḥ kapāṭasandhiko 
-                        'rdhakapāṭasandhikaḥ saṃkṣipto hīnakarṇo vallīkarṇo yaṣṭikarṇaḥ kākauṣṭhaka 
-                        iti | teṣu pṛthulāyatasamobhayapālir nemisandhānakaḥ vṛttāyatasamobhayapālir 
-                        utpalabhedyakaḥ hrasvavṛttasamobhayapālir vallūrakaḥ 
-                        abhyantaradīrghaikapālir āsaṅgimaḥ bāhya<pc> </pc>dīrghaikapālir gaṇḍakarṇaḥ 
-                        | apālir ubhayato'py āhāryaḥ pīṭhopamapālir ubhayataḥ kṣīṇaputrikāśrito 
-                        nirvedhimaḥ | sthūlāṇusamaviṣamapālir vyāyojimaḥ | abhyantaradīrghaikapālir 
-                        itarālpapāliḥ | kapāṭasandhikaḥ bāhyadīrghaikapālir itarālpapālir 
-                        ardhakapāṭasandhikaḥ | tatra daśaite karṇabandhavikalpāḥ sādhyāḥ teṣāṃ 
-                        svanāmabhir evākṛtayaḥ prāyeṇa vyākhyātāḥ | saṃkṣiptādayaḥ pañcāsādhyāḥ | 
-                        tatra śuṣkaśaṣkulir utsannapālir itarālpapāliḥ saṃkṣiptaḥ anadhiṣṭhānapāliḥ 
-                        paryantayoḥ kṣīṇamāṃso hīnakarṇaḥ tanuviṣamālpapālir vallīkarṇaḥ 
-                        grathitamāṃsastabdhasirāsaṃtatasūkṣmapālir yaṣṭikarṇaḥ 
-                        nirmāṃsasaṃkṣiptāgrālpaśoṇitapāliḥ kākauṣṭhaka iti | baddheṣv api tu 
-                            śopha<pc> </pc>dāha<pc> </pc>rāga<pc> </pc>pāka<pc 
-                            > </pc>piḍakā<pc> </pc>srāva<pc> </pc>yuktā na siddhim upayānti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11"><label>1.16.11</label> bhavanti cātra |<anchor 
-                            n="SS.1.16.11"/></l> 
- 
- 
-                    <ab corresp="#SS.1.16.11" type="apparatus"> 
-                        <list type="notes"> 
-                            <item corresp="#SS.1.16.11-n1">These verses in A (from <foreign>bhavanti 
-                                    cātra to śāstravit</foreign>) are absent from the Nepalese MSS 
-                                and were probably absent in the version of the 
-                                    <emph>Suśrutasaṃhitā</emph> commented on by Cakrapāṇi, who cited 
-                                them in his commentary as being "read by some" in regard to the 
-                                joins (<foreign>sandhāna</foreign>) they describe.</item> 
-                        </list> 
-                    </ab> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11ab"><label>1.16.11ab</label> yasya pālidvayam api karṇasya 
-                        na bhaved iha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.11cd"><label>1.16.11cd</label> karṇapīṭhaṃ same madhye tasya 
-                        viddhvā vivardhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.12ab"><label>1.16.12ab</label> bāhyāyām iha dīrghāyāṃ sandhir 
-                        ābhyantaro bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.12cd"><label>1.16.12cd</label> ābhyantarāyāṃ dīrghāyāṃ 
-                        bāhyasandhir udāhṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.13ab"><label>1.16.13ab</label> ekaiva tu bhavet pāliḥ sthūlā 
-                        pṛthvī sthirā ca yā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.13cd"><label>1.16.13cd</label> tāṃ dvidhā pāṭayitvā tu 
-                        chittvā copari sandhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.14ab"><label>1.16.14ab</label> gaṇḍād utpāṭya māṃsena 
-                        sānubandhena jīvatā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.14cd"><label>1.16.14cd</label> karṇapālīm āpāles tu kuryān 
-                        nirlikhya śāstravit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.15"><label>1.16.15</label> ato nyatamaṃ bandhaṃ cikīrṣur 
-                        agropaharaṇīyoktopasaṃbhṛtasaṃbhāraṃ viśeṣataś cātropaharet surāmaṇḍaṃ 
-                        kṣīram udakaṃ dhānyāmlaṃ kapālacūrṇaṃ ceti | tato 'ṅganāṃ puruṣaṃ vā 
-                        grathitakeśāntaṃ laghubhuktavantam āptaiḥ suparigṛhītaṃ ca kṛtvā bandham 
-                        upadhārya chedyabhedyalekhyavyadhanair upapannair upapādya karṇaśoṇitam 
-                        avekṣya duṣṭam aduṣṭaṃ veti tatra vātaduṣṭe dhānyāmloṣṇodakābhyāṃ pittaduṣṭe 
-                        śītodakapayobhyāṃ śleṣmaduṣṭe surāmaṇḍoṣṇodakābhyāṃ prakṣālya karṇau punar 
-                        avalikhyānunnatam ahīnam aviṣamaṃ ca karṇasandhiṃ sanniveśya sthitaraktaṃ 
-                        sandadhyāt | tato madhughṛtenābhyajya picuprotayor anyatareṇāvaguṇṭhya 
-                        sūtreṇānavagāḍhaman atiśithilaṃ ca baddhvā kapālacūrṇenāvakīryācārikam 
-                        upadiśed dvivraṇīyoktena ca vidhānenopacaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16"><label>1.16.16</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16x">vighaṭṭanaṃ divāsvapnaṃ vyāyāmam atibhojanam | 
-                        <caesura/> 
-                         vyavāyam agnisaṃtāpaṃ vākśramaṃ ca vivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16.1ab"><label>1.16.16.1ab</label>(?āmatailaparīṣekaṃ 
-                        trirātramavacārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.16.1cd"><label>1.16.16.1cd</label> tatas tailena saṃsṛṣṭaṃ 
-                        tryahādapanayet picum ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.17"><label>1.16.17</label> na cāśuddharaktam 
-                        atipravṛttaraktaṃ kṣīṇaraktaṃ vā saṃdadhyāt | sa hi vātaduṣṭe rakte rūḍho 
-                        'pi paripuṭanavān pittaduṣṭe dāhapākarāgavedanāvān śleṣmaduṣṭe stabdhaḥ 
-                        kaṇḍūmān atipravṛttarakte śyāvaśophavān kṣīṇo 'lpamāṃso na vṛddhim upaiti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.18"><label>1.16.18</label> āmatailena trirātraṃ pariṣecayet 
-                        trirātrāc ca picuṃ parivartayet | sa yadā surūḍho nirupadravaḥ savarṇo 
-                        bhavati tadainaṃ śanaiś śanair abhivardhayet | ato 'nyathā 
-                        saṃrambhadāhapākarāgavedanāvān punaś chidyate vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.19"><label>1.16.19</label> athāsyāpraduṣṭasyābhivardhanārtham 
-                        abhyaṅgaḥ | tad yathā godhāpratudaviṣkirānūpaudakavasāmajjānau payaḥ sarpis 
-                        tailaṃ gaurasarṣapajaṃ ca yathālābhaṃ 
-                        saṃbhṛtyārkālarkabalātibalānantāpāmārgāśvagandhāvidārigandhākṣīraśuklājalaśūkamadhuravargapayasyāprativāpaṃ 
-                        tailaṃ vā pācayitvā svanuguptaṃ nidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.20"><label>1.16.20</label>sveditonmarditaṃ karṇaṃ 
-                        snehenaitena yojayet | 
-                        <caesura/> 
-                         ato 'nupadravaḥ samyag balavāṃś ca vivardhate || </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.21"><label>1.16.21</label> yavāśvagandhāyaṣṭyāhvais tilaiś 
-                        codvartanaṃ hitam | 
-                        <caesura/> 
-                         śatāvaryaśvagandhābhyāṃ payasyair aṇḍajīvanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.22"><label>1.16.22</label> tailaṃ vipakvaṃ sakṣīram abhyaṅgāt 
-                        pālivardhanam | 
-                        <caesura/> 
-                         ye tu karṇā na vardhante svedasnehopapāditāḥ ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.23"><label>1.16.23</label> teṣām apāṅgadeśe tu kuryāt 
-                        pracchānam eva tu |</l> 
-                    <l xml:id="SS.1.16.23b"><label>1.16.23cd</label> bāhyacchedaṃ na kurvīta 
-                        vyāpadaḥ syus tato dhruvāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.24"><label>1.16.24</label>baddhamātraṃ tu yaḥ karṇaṃ 
-                        sahasaivābhivardhayet | 
-                        <caesura/> 
-                         āmakośī samādhmātaḥ kṣipram eva vimucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.25"><label>1.16.25</label>jātaromā suvartmā ca śliṣṭasandhiḥ 
-                        samaḥ sthiraḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         surūḍho 'vedano yaś ca taṃ karṇaṃ vardhayec chanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.0"><label>1.16.26.0</label>amitāḥ karṇabandhās tu vijñeyāḥ 
-                        kuśalair iha | 
-                        <caesura/> 
-                         yo yathā suviśiṣṭaḥ syāt taṃ tathā viniyojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.1"><label>1.16.26.1</label>(karṇapālyāmayān nṝṇāṃ punar 
-                        vakṣyāmi suśruta | 
-                        <caesura/> 
-                         karṇapalyāṃ prakupaitā vātapittakaphās trayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.3"><label>1.16.26.3</label>dvidhā vāpy atha saṃsṛṣṭāḥ 
-                        kurvanti vividhā rujaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         visphoṭaḥ stabdhatā śophaḥ pālyāṃ doṣe tu vātike || 
-                        <caesura/> 
-                         dāhavisphoṭajananaṃ śophaḥ pākaś ca paittike | 
-                        <caesura/> 
-                         kaṇḍūḥ saśvayathuḥ stambho gurutvaṃ ca kaphātmake || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.4"><label>1.16.26.4</label> yathādoṣaṃ ca saṃśodhya kuryāt 
-                        teṣāṃ cikitsitam | 
-                        <caesura/> 
-                         svedābhyaṅgaparīṣekaiḥ pralepāsṛgvimokṣaṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.5"><label>1.16.26.5</label>mṛdvīṃ kriyāṃ bṛṃhaṇīyair 
-                        yathāsvaṃ bhojanais tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         ya evaṃ vetti doṣāṇāṃ cikitsāṃ kartum arhati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.6"><label>1.16.26.6</label>ata ūrdhvaṃ nāmaliṅgair vakṣye 
-                        pālyām upadravān | 
-                        <caesura/> 
-                         atpāṭakaś cotpuṭakaḥ śyāvaḥ kaṇḍūyuto bhṛśam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.7"><label>1.16.26.7</label>avamanthaḥ sakaṇḍūko granthiko 
-                        jambulas tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         srāvī ca dāhavāṃś caiva śṛṇveṣāṃ kramaśaḥ kriyām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.8"><label>1.16.26.8</label> apāmārgaḥ sarjarasaḥ 
-                        pāṭalālakucatvacau | 
-                        <caesura/> 
-                         utpāṭake pralepaḥ syāt tailam ebhiś ca pācayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.9"><label>1.16.26.9</label> śampākaśigrupūtīkān godhāmedo 
-                        'tha tadvasām | 
-                        <caesura/> 
-                         vārāhaṃ gavyam aiṇeyaṃ pittaṃ sarpiś ca saṃsṛjet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.10"><label>1.16.26.10</label> lepam utpuṭake dadyāt tailam 
-                        ebhiś ca sādhitam | 
-                        <caesura/> 
-                         gaurīṃ sugandhāṃ saśyāmām anantāṃ taṇḍulīyakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.11"><label>1.16.26.11</label> śyāve pralepanaṃ dadyāt 
-                        tailam ebhiś ca sādhitam | 
-                        <caesura/> 
-                         pāṭhāṃ rasāñjanaṃ kṣaudraṃ tathā syād uṣṇakāñjikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.12"><label>1.16.26.12</label> dadyāl lepaṃ sakaṇḍūke 
-                        tailam ebhiś ca sādhitam | 
-                        <caesura/> 
-                         vraṇībhūtasya deyaṃ syād idaṃ tailaṃ vijānatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.13"><label>1.16.26.13</label> 
-                        madhukakṣīrakākolījīvakādyair vipācitam | 
-                        <caesura/> 
-                         godhāvarāhasarpāṇāṃ vasāḥ syuḥ kṛtabṛṃhaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.14"><label>1.16.26.14</label> pralepanam idaṃ dadyād 
-                        avasicyāvamanthake | 
-                        <caesura/> 
-                         prapauṇḍarīkaṃ madhukaṃ samaṅgāṃ dhavam eva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.15"><label>1.16.26.15</label> tailam ebhiś ca saṃpakvaṃ 
-                        śṛṇu kaṇḍūmataḥ kriyām | 
-                        <caesura/> 
-                         sahadevā viśvadevā ajākṣīraṃ sasaindhavam | 
-                        <caesura/> 
-                         etair ālepanaṃ dadyāt tailam ebhiś ca sādhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.16"><label>1.16.26.16</label> granthike guṭikāṃ pūrvaṃ 
-                        srāvayed avapāṭya tu | 
-                        <caesura/> 
-                         tataḥ saindhavacūrṇaṃ tu ghṛṣṭvā lepaṃ pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.17"><label>1.16.26.17</label> likhitvā tatsrutaṃ ghṛṣṭvā 
-                        cūrṇair lodhrasya jambule | 
-                        <caesura/> 
-                         kṣīreṇa pratisāryainaṃ śuddhaṃ saṃropayet tataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.18"><label>1.16.26.18</label> madhuparṇī madhūkaṃ ca ma 
-                        madhukaṃ madhunā saha | 
-                        <caesura/> 
-                         lepaḥ srāviṇi dātavyas tailam ebhiś ca sādhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.26.19"><label>1.16.26.19</label> pañcavalkaiḥ samadhukaiḥ 
-                        piṣṭais taiś ca ghṛtānvitaiḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         jīvakādyaiḥ sasarpiṣkair dahyamānaṃ pralepayet ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.27"> viśleṣitāyās tv atha nāsikāyā 
-                        <caesura/> 
-                         vakṣyāmi sandhānavidhiṃ yathāvat | 
-                        <caesura/> 
-                         nāsāpramāṇaṃ pṛthivīruhāṇāṃ 
-                        <caesura/> 
-                         patraṃ gṛhītvā tv avalambi tasya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.28"><label>1.16.28</label> tena pramāṇena hi gaṇḍapārśvād 
-                        <caesura/> 
-                         utkṛtya baddhaṃ tv atha nāsikāgram | 
-                        <caesura/> 
-                         vilikhya cāśu pratisaṃdadhīta 
-                        <caesura/> 
-                         tat sādhubandhair bhiṣag apramattaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.29"><label>1.16.29</label> susaṃhitaṃ samyag ato yathāvan 
-                        <caesura/> 
-                         nāḍīdvayenābhisamīkṣya baddhvā | 
-                        <caesura/> 
-                         pronnamya cainām avacūrṇayet tu 
-                        <caesura/> 
-                         pataṅgayaṣṭīmadhukāñjanaiś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.30">saṃchādya samyak picunā sitena 
-                        <caesura/> 
-                         tailena siñced asakṛt tilānām | 
-                        <caesura/> 
-                         ghṛtaṃ ca pāyyaḥ sa naraḥ sujīrṇe 
-                        <caesura/> 
-                         snigdho virecyaḥ sa yathopadeśam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.31">rūḍhaṃ ca sandhānam upāgataṃ syāt 
-                        <caesura/> 
-                         tad ardhaśeṣaṃ tu punar nikṛntet | 
-                        <caesura/> 
-                         hīnāṃ punar vardhayituṃ yateta 
-                        <caesura/> 
-                         samāṃ ca kuryād ativṛddhamāṃsām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.16.32"><label>1.16.32</label> nāḍīyogaṃ vinauṣṭhasya 
-                        nāsāsandhānavad vidhim | 
-                        <caesura/> 
-                         ya evam eva jānīyāt sa rājñaḥ kartum arhati || </l> 
- 
-                    <trailer xml:id="SS.1.16.colophon">iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        karṇavyadhabandhavidhirnāma ṣoḍaśo 'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="17" type="adhyāya"> 
-                    <head>saptadaśo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.1"><label>1.17.1</label> athāta āmapakvaiṣaṇīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.2"><label>1.17.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.3"><label>1.17.3</label> śophasamutthānā 
-                        granthividradhyalajīprabhṛtayaḥ prāyeṇa vyādhayo 'bhihitā anekākṛtayaḥ tair 
-                        vilakṣaṇaḥ pṛthurgrathitaḥ samo viṣamo vā tvaṅnāṃsasthāyī doṣasaṃghātaḥ 
-                        śarīraikadeśotthitaḥ śopha ity ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.4"><label>1.17.4</label> sa ṣaḍvidho 
-                        vātapittakaphaśoṇitasannipātāgantunimittaḥ | tasya doṣarūpavyañjanair 
-                        lakṣaṇāni vyākhyāsyāmaḥ | tatra vātaśopho 'ruṇaḥ kṛṣṇo vā paruṣo 
-                        mṛduranavasthitāstodāyaś cātra vedanāviśeṣā bhavanti pittaśophaḥ pīto mṛduḥ 
-                        sarakto vā śīghrānusāryoṣādayaś cātra vedanāviśeṣā bhavanti śleṣmaśophaḥ 
-                        pāṇḍuḥ śuklo vā kaṭhinaḥ śitaḥ snigdho mandānusārī kaṇḍvādayaś cātra 
-                        vedanāviśeṣā bhavanti sarvavarṇavedanaḥ sannipātajaḥ pittavacchoṇitajo 
-                        'tikṛṣṇaś ca pittaraktalakṣaṇa āganturlohitāvabhāsaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.5"><label>1.17.5</label> sa yadā bāhyābhyantaraiḥ 
-                        kriyāviśeṣair na saṃbhāvitaḥ praśamayituṃ kriyāviparyayādbahutvād vā doṣāṇāṃ 
-                        tadā pākābhimukho bhavati | tasyāmsya pacyamānasya pakvasya ca 
-                        lakṣaṇamucyamānam upadhāraya | tatra mandoṣmatā tvaksavarṇatā śītaśophatā 
-                        sthairyaṃ mandavedanatā'lpaśophatā cāmalakṣaṇamuddiṣṭaṃ sūcibhir iva 
-                        nistudyate daśyata iva pipīlikābhis tābhiś ca saṃsarpyata iva chidyata iva 
-                        śastreṇa bhidyata iva śaktibhis tāḍyata iva daṇḍena pīḍyata iva pāṇinā 
-                        ghaṭyata iva cāṅgulyā dahyate pacyata iva cāgnikṣārābhyāṃ oṣacoṣaparīdāhāś 
-                        ca bhavanti vṛś cikaviddha iva ca sthānāsanaśayaneṣu na śāntim upaiti 
-                        ādhmātabastirivātataś ca śopho bhavati tvagvaivarṇyaṃ 
-                        śophābhivṛddhirjvaradāhapipāsā bhaktāruciś ca pacyamānaliṅgaṃ vedanopaśāntiḥ 
-                        pāṇḍutā'lpaśophatā valīprādurbhāvastvakparipuṭanaṃ 
-                        nimnadarśanamaṅgulyā'vapīḍite pratyunnamanaṃ bastāvivodakasaṃcaraṇaṃ pūyasya 
-                        prapīḍayatyekamantamante vā'vapīḍite muhurmuhustodaḥ kaṇḍūrunnatatā 
-                        vyādherupadravaśāntirbhaktābhikāṅkṣā ca pakvaliṅgam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.6"><label>1.17.6</label> kaphajeṣu tu rogeṣu gambhīragatitvād 
-                        abhighātajeṣu vā keṣucid asamastaṃ pakvalakṣaṇaṃ dṛṣṭvā pakvam apakvam iti 
-                        manyamāno bhiṣaṅnoham upaiti | yatra hi tvaksavarṇatā śītaśophatā 
-                        sthaulyamalparujatā'śmavac ca ghanatā na tatra moham upeyād iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.7"><label>1.17.7</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.7ab"><label>1.17.7ab</label> āmaṃ vipacyamānaṃ ca samyak 
-                        pakvaṃ ca yo bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.7cd"><label>1.17.7cd</label> jānīyāt sa bhavedvaidyaḥ 
-                        śeṣāstaskaravṛttayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.8ab"><label>1.17.8ab</label> vātādṛte nāsti rujā na pākaḥ 
-                        pittādṛte nāsti kaphāc ca pūyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.8cd"><label>1.17.8cd</label> tasmāt samastāḥ paripākakāle 
-                        pacanti śophāṃstraya eva doṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.8ef"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.17.8gh"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.9ab"><label>1.17.9ab</label> kālāntareṇābhyuditaṃ tu pittaṃ 
-                        kṛtvā vaśe vātakaphau prasahya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.9cd"><label>1.17.9cd</label> pacaty ataḥ śoṇitam eva pāko 
-                        mato 'pareṣāṃ viduṣāṃ dvitīyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.9ef"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.17.9gh"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.10"><label>1.17.10</label> tatra āmacchede 
-                        māṃsasirāsnāyvasthisandhivyāpādanam atimātraṃ śoṇitātipravṛttir 
-                        vedanāprādurbhāvo 'vadaraṇam anekopadravadarśanaṃ kṣatavidradhirvā bhavati | 
-                        sa yadā bhayamohābhyāṃ pakvam apy apakvam iti manyamānaś ciram upekṣate 
-                        vyādhiṃ vaidyas tadā gambhīrānugato dvāram alabhamānaḥ pūyaḥ svam āśrayam 
-                        avadā(ā.dī)ryotasaṅgaṃ mahāntam avakāśaṃ kṛtvā nāḍīṃ janayitvā kṛcchrasādhyo 
-                        bhavaty asādhyo veti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.11"><label>1.17.11</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.11ab"><label>1.17.11ab</label> yaś chinatty āmam ajñānād yaś 
-                        ca pakvam upekṣate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.11cd"><label>1.17.11cd</label> śvapacāv iva mantavyau tāv 
-                        aniścitakāriṇau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.12ab"><label>1.17.12ab</label> prāk śastrakarmaṇaś ceṣṭaṃ 
-                        bhojayed āturaṃ bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.12cd"><label>1.17.12cd</label>madyapaṃ pāyayen madyaṃ tīkṣṇaṃ 
-                        yo vedanāsahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.13ab"><label>1.17.13ab</label> na mūrcchaty annasaṃyogān 
-                        mattaḥ śastraṃ na budhyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.13cd"><label>1.17.13cd</label> tasmād avaśyaṃ bhoktavyaṃ 
-                        rogeṣūkteṣu karmaṇi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.14ab"><label>1.17.14ab</label> prāṇo hy ābhyantaro nṇṇāṃ 
-                        bāhyaprāṇaguṇānvitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.14cd"><label>1.17.14cd</label> dhārayaty avirodhena śarīraṃ 
-                        pāñcabhautikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.15ab"><label>1.17.15ab</label> alpo mahān vā kriyayā vinā yaḥ 
-                        samucchritaḥ pākam upaiti śophaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.15cd"><label>1.17.15cd</label> viśālamūlo viṣamo vidagdhaḥ sa 
-                        kṛcchritāṃ yāty avagāḍhadoṣaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.16ab"><label>1.17.16ab</label> ālepavisrāvaṇaśodhanais tu 
-                        samyak prayukair yadi nopaśāmyet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.16cd"><label>1.17.16cd</label> pacyet śīghraṃ samam alpamūlaḥ 
-                        sa piṇḍitaś copari connataḥ syāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.17ab"><label>1.17.17ab</label> kakṣaṃ samāsādya yathaiva 
-                        vahnir vāte(ā.yvī)ritaḥ saṃdahati prasahya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.17cd"><label>1.17.17cd</label> tathaiva pūyo 'py aviniḥsṛto 
-                        hi māṃsaṃ sirāḥ snāyu ca khādatīha || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.18ab"><label>1.17.18ab</label> ādau vimlāpanaṃ kuryād 
-                        dvitīyam avasecanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.18cd"><label>1.17.18cd</label> tṛtīyam upanāhaṃ tu caturthīṃ 
-                        pāṭanakriyām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.19ab"><label>1.17.19ab</label> pañcamaṃ śodhanaṃ kuryāt 
-                        ṣaṣṭhaṃ ropaṇam iṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.17.19cd"><label>1.17.19cd</label> ete kramā vraṇasyoktāḥ 
-                        saptamaṃ vaikṛtāpaham || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne āmapakvaiṣaṇīyo 'nāma 
-                        saptadaśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="18" type="adhyāya"> 
-                    <head>aṣṭādaśo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.1"><label>1.18.1</label> athāto vraṇālepanabandhavidhim 
-                        adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.2"><label>1.18.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.3"><label>1.18.3</label> ālipa ādya upakramaḥ eṣa 
-                        sarvaśophānāṃ sāmānyaḥ pradhānatamaś ca taṃ ca pratirogaṃ vakṣyāmaḥ tato 
-                        bandhaḥ pradhānaṃ tena śuddhirvraṇaropaṇamasthisaṃdhisthairyaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.4"><label>1.18.4</label> tatra pratilomamālimpennānulomam | 
-                        pratilome hi samyagauṣadhamavatiṣṭhate 'nupraviśati romakūpān svedavāhibhiś 
-                        ca sirāmukhairvīryaṃ prāpnoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.5"><label>1.18.5</label> na ca śuṣyamāṇamupekṣeta anyatra 
-                        pīḍayitavyāt śuṣko hy apārthako rukkaraś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.6"><label>1.18.6</label> sa trividhaḥ pralepaḥ pradeha ālepaś 
-                        ca | teṣām antaraṃ pralepaḥ śītas tanur aviśoṣī viśoṣī ca pradehas tūṣṇaḥ 
-                        śīto vā bahalo 'bahur aviśoṣī ca madhaymo 'trālepaḥ | tatra 
-                        raktapittaprasādakṛd ālepaḥ pradeho vātaśleṣmapraśamanaḥ saṃdhānaḥ śodhano 
-                        ropaṇaḥ śophavedanāpahaś ca tasyopayogaḥ kṣatākṣateṣu yas tu 
-                        kṣateṣūpayujyate sa bhūyaḥ kalka iti saṃjñāṃ labhate niruddālepanasaṃjñaḥ 
-                        tenāsrāvasannirodho mṛdutā pūtimāṃsāpakarṣaṇam anantardoṣatā vraṇaśuddhiś ca 
-                        bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.7ab"><label>1.18.7ab</label> avidagdheṣu śopheṣu hitam 
-                        ālepanaṃ bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.7cd"><label>1.18.7cd</label> yathāsvaṃ doṣaśamanaṃ 
-                        dāhakaṇḍūrujāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.8ab"><label>1.18.8ab</label> tvakprasādanam evāgryaṃ 
-                        māṃsaraktaprasādanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.8cd"><label>1.18.8cd</label> dāhapraśamanaṃ śreṣṭhaṃ 
-                        todakaṇḍūvināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.9ab"><label>1.18.9ab</label> marmadeśeṣu ye togā guhyeṣv api 
-                        tathā nṛām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.9cd"><label>1.18.9cd</label> saṃśodhanāya teṣāṃ hi kuryād 
-                        ālepanaṃ bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.10ab"><label>1.18.10ab</label> (?ṣaḍbhāgaṃ paittike snehaṃ 
-                        catrubhāgaṃ tu vātike | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.10cd"><label>1.18.10cd</label> aṣṭabhāgaṃ tu kaphaje 
-                        snehamātrāṃ pradāpayet ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.11"><label>1.18.11</label> tasya 
-                        pramāṇamārdramāhiṣacarmotsedham upadiśanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.12"><label>1.18.12</label> na cālepaṃ rātrau prayuñjīta mā 
-                        bhūc chaityapihitoṣmaṇastadanirgamādvikārapravṛtti(ā.ddhi)r iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.13ab"><label>1.18.13ab</label> pradehasādhye vyādhau tu 
-                        hitamālepanaṃ divā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.13cd"><label>1.18.13cd</label> pittaraktābhighātotthe saviṣe 
-                        ca viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.14ab"><label>1.18.14ab</label> na ca paryuṣitaṃ lepaṃ 
-                        kadācidavacārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.14cd"><label>1.18.14cd</label> uparyupari lepaṃ tu na kadācit 
-                        pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.15ab"><label>1.18.15ab</label> ūṣmāṇaṃ vedanāṃ dāhaṃ 
-                        ghanatvājjanayet sa hi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.15cd"><label>1.18.15cd</label> na ca tenaiva lepena pradehaṃ 
-                        dāpayet punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.15ef"><label>1.18.15ef</label> śuṣkabhāvāt sa nirvīryo yukto 
-                        'pi syād apārthakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.16"><label>1.18.16</label> ata ūrdhvaṃ vraṇabandhanadravyāṇy 
-                        upadekṣyāmaḥ tad yathā 
-                        kṣaumakārpāsāvikadukūlakauśeyapatrorṇacīnapaṭṭacarmāntarvalkalālābūśakalalatāvidalarajjutūlaphalasantānikālauhānīti 
-                        teṣaṃ vyādhiṃ kālaṃ cāvekṣyopayogaḥ prakaraṇataś caiṣām ādeśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.17"><label>1.18.17</label> tatra 
-                        kośadāmasvastikānuvellitapra(ā.mu)tolīmaṇḍalasthagikāyamakakhaṭvācīnavibandhavitānagophaṇāḥ 
-                        pañcāṅgī ceti caturdaśa bandhaviśeṣāḥ | teṣāṃ nāmabhir evākṛtayaḥ prāyeṇa 
-                        vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.18"><label>1.18.18</label> tatra kośamaṅguṣṭhāṅguliparvasu 
-                        vidadhyāt dāmasaṃbādhe 'ṅge sandhikūrcakabhrūstanāntaratalakarṇeṣu svastikaṃ 
-                        anuvellitaṃ tu śākhāsu grīvāmeḍhrayoḥ pratolīṃ vṛtte 'ṅge maṇḍalaṃ 
-                        aṅguṣṭhāṅgulimeḍhrāgreṣu sthagikāṃ yamalavraṇayor yamakaṃ hanuśaṅkhagaṇḍeṣu 
-                        khaṭvāṃ apāṅgayoś cīnaṃ pṛṣṭhodaroraḥsu vibandhaṃ mūrdhani vitānaṃ 
-                        cibukanāsauṣṭhāṃsabastiṣu gophaṇāṃ jatruṇa ūrdhvaṃ pañcāṅgīm iti yo vā 
-                        yasmin śarīrapradeśe suniviṣṭo bhavati taṃ tasmin vidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.19"><label>1.18.19</label> yantraṇam ūrdhvamadhistiryak ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.20"><label>1.18.20</label> tatra ghanāṃ kavalikāṃ dattvā 
-                        vāmahastaparikṣepamṛjum anāviddham asaṃkucitaṃ mṛdu paṭṭaṃ niveśya badhnīyāt 
-                        | na ca vraṇasyopari kuryād granthim ābādhakaraṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.21"><label>1.18.21</label> na ca vikeśikauṣadhe 'tisnigdhe 
-                        'tirūkṣe viṣame vā kurvīta yasmād atisnehāt kledo raukṣyāc chedo 
-                        durnyāsāhraṇavartmāvagharṣaṇam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.22"><label>1.18.22</label> tatra vraṇayatanaviśeṣād 
-                        bandhaviśeṣas trividho bhavati gāḍhaḥ samaḥ śithila iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.23ab"><label>1.18.23ab</label> pīḍayannarujo gāḍhaḥ 
-                        socchvāsaḥ śithilaḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.23cd"><label>1.18.23cd</label> naiva gāḍho na śithilaḥ samo 
-                        bandhaḥ prakīrtitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.24"><label>1.18.24</label> tatra 
-                        sphikkukṣikakṣāvaṅkṣaṇoruśiraḥsu gāḍhaḥ 
-                        śākhāvadanakarṇakaṇṭhameḍhramuṣkapṛṣṭhapārśvodaroraḥsu samaḥ akṣṇoḥ sandhiṣu 
-                        ca śithila ti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.25"><label>1.18.25</label> tatra paittikaṃ gāḍhasthāne samaṃ 
-                        badhnīyāt samasthāne śithilaṃ śithilasthāne naiva evaṃ śoṇitaduṣṭaṃ ca 
-                        ślaiṣmikaṃ śithilasthāne samaṃ samasthāne gāḍhaṃ gāḍhasthāne gāḍhataraṃ evaṃ 
-                        vātaduṣṭaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.26"><label>1.18.26</label> tatra paittikaṃ śaradi grīṣme 
-                        dvirahno badhnīyāt raktopadrutamapyevaṃ ślaiṣmikaṃ hemantavasantayostryahāt 
-                        vātopadrutamapyevam | evamabhyūhya bandhaviparyayaṃ ca kuryāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.27"><label>1.18.27</label> tatra samaśithilasthāneṣu gāḍhaṃ 
-                        baddhe vikeśikauṣadhanair arthakyaṃ śophavedanāprādurbhāvaś ca 
-                        gāḍhasamasthāneṣu śithilaṃ baddhe vikeśikauṣadhapatanaṃ 
-                        paṭṭasaṃcārāhraṇavartmāvagharṣanam iti gāḍhaśithilasthāneṣu samaṃ baddhe ca 
-                        guṇābhāva iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.28"><label>1.18.28</label> aviparītabandhe vedanopaśāntir 
-                        asṛkprasādo mārdavaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.29"><label>1.18.29</label> abadhyamāno 
-                        daṃśamaśakatṛṇakāṣṭhopalapāṃśuśītavātātapaprabhṛtibhir viśeṣair abhihanyate 
-                        vraṇo vividhavedanopadrutaś ca duṣṭatām upaity ālepanādīni cāsya viśoṣam 
-                        upayānti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.30ab"><label>1.18.30ab</label> cūrṇitaṃ mathitaṃ bhagnaṃ 
-                        viśliṣṭam atipātitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.30cd"><label>1.18.30cd</label> asthisnāyusirācchinnam āśu 
-                        bandhena rohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.31ab"><label>1.18.31ab</label> sukham evaṃ vraṇī śete sukhaṃ 
-                        gacchati tiṣṭhati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.31cd"><label>1.18.31cd</label> sukhaṃ śayyāsanasthasya 
-                        kṣipraṃ saṃrohati vraṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.32"><label>1.18.32</label> abandhyāḥ 
-                        pittaraktābhighātaviṣanimittā yadā ca śophadāhapākarāgatodavedanābhibhūtāḥ 
-                        kṣārāgnidagdhāḥ pākāt prakuthitapraśīrṇamāṃsāś ca bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.33ab"><label>1.18.33ab</label> kuṣṭhinām agnidagdhānāṃ piḍakā 
-                        madhumehinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.33cd"><label>1.18.33cd</label> karṇikāś conduruviṣe 
-                        viṣajuṣṭavraṇāś ca ye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.34ab"><label>1.18.34ab</label> māṃsāpāke na badhyante 
-                        gudapāke ca dāruṇe | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.34cd"><label>1.18.34cd</label> svabuddhyā cāpi vibhajet 
-                        kṛtyākṛtyāṃś ca buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.35ab"><label>1.18.35ab</label> deśaṃ doṣaṃ ca vijñāya vraṇaṃ 
-                        ca vraṇakovidaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.35cd"><label>1.18.35cd</label> ṛtūṃś ca parisaṃkhyāya tato 
-                        bandhān niveśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.36ab"><label>1.18.36ab</label> ūrdhvaṃ tiryagadhastācca 
-                        yantraṇā trividhā smṛtā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.36cd"><label>1.18.36cd</label> yathā ca badhyate bandhas 
-                        tathā vakṣyāmyaśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.37ab"><label>1.18.37ab</label> ghanāṃ kavalikāṃ dattvā mṛdu 
-                        caivāpi paṭṭakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.37cd"><label>1.18.37cd</label> vikeśikāmauṣadhaṃ ca 
-                        nātisnigdhaṃ samācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.38ab"><label>1.18.38ab</label> prakledayatyatisnigdhā tathā 
-                        rūkṣā kṣiṇoti ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.38cd"><label>1.18.38cd</label> yuktasnehā ropayati durnyastā 
-                        vartma gharṣati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.39ab"><label>1.18.39ab</label> viṣamaṃ ca vraṇaṃ kuryāt 
-                        stambhayet srāvayet tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.39cd"><label>1.18.39cd</label> yathāvraṇaṃ viditvā tu yogaṃ 
-                        vaidyaḥ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.40ab"><label>1.18.40ab</label> pittaje raktaje vā'pi sakṛteva 
-                        parikṣipet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.40cd"><label>1.18.40cd</label> asakṛt kaphaje vā'pi vātaje ca 
-                        vicakṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.41ab"><label>1.18.41ab</label> talena pratipīḍyātha srāvayed 
-                        anulomataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.41cd"><label>1.18.41cd</label> sarvāṃś ca bandhān gūḍhāntān 
-                        sandhīṃś ca viniveśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.42ab"><label>1.18.42ab</label> oṣṭhasyāpyeṣa sandhāne 
-                        yathoddiṣṭo vidhiḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.42cd"><label>1.18.42cd</label> buddhyotprekṣyābhiyuktena 
-                        tathā cāsthiṣu jānatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.43ab"><label>1.18.43ab</label> uttiṣṭhato niṣaṇṇasya śayanaṃ 
-                        vā'dhigacchataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.43cd"><label>1.18.43cd</label> gacchato vividhair yānair 
-                        nāsya duṣyati sa vraṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.44ab"><label>1.18.44ab</label> ye ca syur māṃsasaṃsthā vai 
-                        tvaggatāś ca tathā vraṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.44cd"><label>1.18.44cd</label> sandhyasthikoṣṭhaprāptāś ca 
-                        sirāsnāyugatās tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.45ab"><label>1.18.45ab</label> tathā'vagāḍhagambhīrāḥ sarvato 
-                        viṣamasthitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.18.45cd"><label>1.18.45cd</label> naite sādhayituṃ śakyā ṛte 
-                        bandhādbhavanti hi || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        vraṇālepanabandhavidhirnāmāṣṭādaśo 'dhyāyaḥ || </p> 
- 
- 
- 
- 
- 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="19" type="adhyāya"> 
-                    <head>ekonaviṃśo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.1"><label>1.19.1</label> athāto vraṇitopāsanīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.2"><label>1.19.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantriḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.3"><label>1.19.3</label> vraṇitasya 
-                        prathamamevāgāramanvicchet taccāgāraṃ praśastavāstvād ikaṃ karyam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.4ab"><label>1.19.4ab</label> praśastavāstuni gṛhe 
-                        śucāvātapavarjite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.4cd"><label>1.19.4cd</label> nivāte na ca rogāḥ syuḥ 
-                        śārīrāgantumānasāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.5"><label>1.19.5</label> tasmin śayanamasaṃbādhaṃ svāstīrṇaṃ 
-                        manojñaṃ prākśiraskaṃ saśastraṃ kurvīt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.6ab"><label>1.19.6ab</label> sukhaceṣṭāpracāraḥ syāt 
-                        svāstīrṇe śayane vraṇī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.6cd"><label>1.19.6cd</label> prācyāṃ diśi sthitā 
-                        devāstatpūjārthaṃ ca tacchiraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.7"><label>1.19.7</label> tasmin suhṛdbhir anukūlaiḥ 
-                        priyaṃvadair upāsyamāno yatheṣṭamāsīt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.8ab"><label>1.19.8ab</label> suhṛdo vikṣipantyāśu kathābhir 
-                        vraṇavedanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.8cd"><label>1.19.8cd</label> āśvāsayanto bahuśastvanukūlāḥ 
-                        priyaṃvadāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.9"><label>1.19.9</label> na ca divānidrāvaśagaḥ syāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.10ab"><label>1.19.10ab</label> divāsvapnāddraṇe 
-                        kaṇḍūrgātrāṇāṃ gauravaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.10cd"><label>1.19.10cd</label> śvayathurvedanā rāgaḥ srāvaś 
-                        caiva bhṛśaṃ bhavet ||// </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.11"><label>1.19.11</label> 
-                        utthānasaṃveśanaparivartanacaṅkramaṇoccair bhāṣaṇādyāsvātmaceṣṭāsvapramatto 
-                        vraṇaṃ saṃrakṣet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.12ab"><label>1.19.12ab</label> sthānāsanaṃ caṅkramaṇaṃ 
-                        divāsvapnaṃ tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.12cd"><label>1.19.12cd</label> vraṇito na niṣeveta śaktimān 
-                        api mānavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.13ab"><label>1.19.13ab</label> utthānādyāsanaṃ sthānaṃ śayyā 
-                        cātiniṣevitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.13cd"><label>1.19.13cd</label> prāpnuyānmārutādaṅge 
-                        rujastasmād vivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.14"><label>1.19.14</label> gamyānāṃ ca strīṇāṃ 
-                        saṃdarśanasaṃbhāṣaṇasaṃsparśanāni dūrataḥ pariharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.15ab"><label>1.19.15ab</label> strīdarśanādibhiḥ śukraṃ 
-                        kadāciccalitaṃ sravet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.15cd"><label>1.19.15cd</label> grāmyadharmakṛtāndoṣān so 
-                        'saṃsarge 'pyavāpnuyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.16"><label>1.19.16</label> 
-                        navadhānyamāṣatilakalāyakulatthaniṣpāvaharitakaśākāmlalavaṇakaṭukaguḍapiṣṭavikṛtivallūraśuṣkaśākājāvikānūpaudakamāṃsavasāśītodakakṛśarāpāyasadadhidugdhatakraprabhṛtīn 
-                        pariharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.17ab"><label>1.19.17ab</label> takrānto navadhānyādiryo 'yaṃ 
-                        varga udāhṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.17cd"><label>1.19.17cd</label> doṣasaṃjanano hyeṣa vijñeyaḥ 
-                        pūyavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.18"><label>1.19.18</label> madyapaś ca 
-                        maireyāriṣṭāsavaśīdhusurāvikārān pariharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.19ab"><label>1.19.19ab</label> madyamamlaṃ tathā rūkṣaṃ 
-                        tīkṣṇamuṣṇaṃ ca vīryataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.19cd"><label>1.19.19cd</label> āśukāri ca tat pītaṃ kṣipraṃ 
-                        vyāpādayed draṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.20"><label>1.19.20</label> 
-                        vātātaparajodhūmāvaśyāyātisevanātibhojanāniṣṭabhojanāśravaṇadarśanerṣyāmarṣabhayakrodhaśokadhyānarātrijāgaraṇaviṣamāśanaśayanopavāsavāgvyāyāmasthānacaṅkramaṇaśītavātaviruddhādhyaśanājīrṇamakṣikādyā 
-                        bādhāḥ pariharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.21ab"><label>1.19.21ab</label> vraṇinaḥ saṃprataptasya 
-                        kāraṇair evam ādibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.21cd"><label>1.19.21cd</label> kṣīṇaśoṇitamāṃsasya bhuktaṃ 
-                        samyaṅga jīryati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.22ab"><label>1.19.22ab</label> ajīrṇāt pavanādīnāṃ vibhramo 
-                        balavān bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.22cd"><label>1.19.22cd</label> tataḥ 
-                        śopharujāsrāvadāhapākānavāpnuyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.23"><label>1.19.23</label> sadā nīcanakharomṇā śucinā 
-                        śuklavāsasā śāntimaṅgaladevatābrāhmaṇagurupareṇa bhavitavyam iti | tat kasya 
-                        hetoḥ hiṃsāvihārāṇi hi mahāvīryāṇi rakṣāṃsi paśupatikuberakumārānucarāṇi 
-                        māṃsaśoṇitapriyatvāt kṣatajanimittaṃ vraṇinam upasarpanti satkārārthaṃ 
-                        jighāṃsūni vā kadācit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.24"><label>1.19.24</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.24ab"><label>1.19.24ab</label> teṣāṃ satkārakāmānāṃ 
-                        prayatetāntarātmanā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.24cd"><label>1.19.24cd</label> dhūpabalyupahārāṃś ca 
-                        bhakṣyāṃś caivopahārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.25"><label>1.19.25</label> te tu saṃtarpitā ātmavantamk na 
-                        hiṃsyuḥ | tasmāt satatamatandrito janaparivṛto nityaṃ 
-                        dīpodakaśastrasragdāmapuṣpalājādyalaṅkṛte veśmani sāṃpanmaṅgalamano 'nukūlāḥ 
-                        kathāḥ śṛṇvannāsīta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.26ab"><label>1.19.26ab</label> saṃpadādyanukūlābhiḥ kathābhiḥ 
-                        prītamānasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.26cd"><label>1.19.26cd</label> āśāvān vyādhimokṣāya kṣipraṃ 
-                        sukhamavāpnuyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.27"><label>1.19.27</label> ṛgyajuḥsāmātharvavedābhihitair 
-                        aparaiś cāśīrvidhānair upādhyāyā bhiṣajaś ca sandhyayo rakṣāṃ kuryuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.28ab"><label>1.19.28ab</label> sarṣapāriṣṭapatrābhyāṃ sarpiṣā 
-                        lavaṇena ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.28cd"><label>1.19.28cd</label> dvirahnaḥ kārayed dhūpaṃ 
-                        daśarātramatandritaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.29"><label>1.19.29</label> chatrāmaticchatrāṃ lāṅgū(ā.ṅga)līṃ 
-                        jaṭilāṃ brahmacāriṇīṃ lakṣmīṃ guhāmatiguhāṃ vacāmativiṣāṃ śatavīryāṃ 
-                        sahasravīryāṃ siddhārthakāṃś ca śirasā dhārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.30ab"><label>1.19.30ab</label> vyajyeta bālavyajanair vraṇaṃ 
-                        na ca vighaṭṭayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.30cd"><label>1.19.30cd</label> na tudenna ca kaṇḍūyecchayānaḥ 
-                        paripālayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.31ab"><label>1.19.31ab</label> anena vidhinā yuktamādāveva 
-                        niśācarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.31cd"><label>1.19.31cd</label> vanaṃ keśāriṇā+ākrāntaṃ 
-                        varjayanti mṛgā iva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.32ab"><label>1.19.32ab</label> jīrṇaśālyodanaṃ 
-                        snigdhamalpamuṣṇaṃ dravottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.32cd"><label>1.19.32cd</label> bhuñjāno jāṅgalair māṃsaiḥ 
-                        śīghraṃ vraṇam apohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.33ab"><label>1.19.33ab</label> 
-                        taṇḍulīyakajīvantīsuniṣaṇṇakavāstukaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.33cd"><label>1.19.33cd</label> bālamūlakavātārkapaṭolaiḥ 
-                        kāravellakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.34ab"><label>1.19.34ab</label> sadāḍimaiḥ sāmalakair 
-                        ghṛtabhṛṣṭaiḥ sasaindhavaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.34cd"><label>1.19.34cd</label> anyair evaṃguṇair vā'pi 
-                        mudgādīnāṃ rasena vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.35ab"><label>1.19.35ab</label> śaktūn vilepīṃ kulmāṣaṃ jalaṃ 
-                        cāpi śṛtaṃ pibet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.35cd"><label>1.19.35cd</label> divā na nidrāvaśago 
-                        nivātagṛhagocaraḥ || ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.35ef"><label>1.19.35ef</label> vraṇī vaidyavaśe tiṣṭhan 
-                        śīghraṃ vraṇamapohati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.36ab"><label>1.19.36ab</label> vraṇe śvayathurāyāsāt sa ca 
-                        rāgaś ca jāgarāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.36cd"><label>1.19.36cd</label> tau ca ruk ca divāsvāpāttāś ca 
-                        mṛtyuś ca maithunāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.37ab"><label>1.19.37ab</label> evaṃvṛttasamācāro vraṇī 
-                        saṃpadyate sukhī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.19.37cd"><label>1.19.37cd</label> āyuś ca dīrghamāpnoti 
-                        dhanvantarivaco yathā || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne vraṇitopāsanīyo 
-                        namaikonaviṃśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="20" type="adhyāya"> 
-                    <head> viṃśatitamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.1"><label>1.20.1</label> athāto hitāhitīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.2"><label>1.20.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.3"><label>1.20.3</label> yadvāyoḥ pathyaṃ tat 
-                        pittasyāpathyamityanena hetunā na kiṃciddravyamekāntena hitamahitaṃ vā'stīti 
-                        kecidācāryā bruvate | tat tu na samyak | iha khalu yasmāddravyāṇi 
-                        svabhāvataḥ saṃyogataś caikāntahitānyekāntāhitāni hitāhitāni ca bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.4"><label>1.20.4</label> tatra ekāntahitāni jātisātmyāt 
-                        salilaghṛtadugdhaudanaprabhṛtīni ekāntāhitāni tu dahanapacanamāraṇādiṣu 
-                        pravṛttānyagnikṣāraviṣādīni saṃyogādaparāṇi viṣatulyāni bhavanti hitāhitāni 
-                        tu yadvāyoḥ pathyaṃ tatpittasyāpathyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.5"><label>1.20.5</label> ataḥ sarvaprāṇināmayamāhārārthaṃ 
-                        varga upadiśyate tadyathā 
-                        raktaśaliṣaṣṭikakaṅgukamukundakapāṇḍukapītakapramodakakālakāsanapuṣpakakardamakaśakunāhṛtasugandhakakalamanīvārakodravoddālakaśyāmākagodhūmaveṇuyavādaya 
-                        eṇahariṇakuraṅgamṛgamātṛkāśvadaṃṣṭrākarālakrakarakapotalāvatittirikapiñjalavartīravartikādīnāṃ 
-                        māṃsāni mudgavanamudgamakuṣṭhakalāyamasūramaṅgalyacaṇakahareṇvāḍhakīsatīnāḥ 
-                        cillivāstukasuniṣaṇṇakajīvantītaṇḍulīyakamaṇḍūkaparṇyaḥ gavyaṃ ghṛtaṃ 
-                        saindhavadāḍimāmalakamityeṣa vargaḥ sarvaprāṇināṃ sāmānyataḥ pathyatamaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.6"><label>1.20.6</label> tathā 
-                        brahmacaryanivātaśayanoṣṇodakasnānaniśāsvapnavyāyāmāś caikāntataḥ 
-                        pathyatamāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.7"><label>1.20.7</label> ekāntahitānyekāntāhitāni ca 
-                        prāgupadiṣṭāni hitāhitāni tu yadvāyoḥ pathyaṃ tatpittasyāpathyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.8"><label>1.20.8</label> saṃyogatastvaparāṇi viṣatulyāni 
-                        bhavanti | tadyathā 
-                        vallīphalakavakakarīrāmlaphalalavaṇakulatthapiṇyākadadhitailavirohipiṣṭaśuṣkaśākājāvikamāṃsamadyajāmbavacilicimamatsyagodhāvarāhāṃś 
-                        ca naikadhyamaśnīyāt payasā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.9ab"><label>1.20.9ab</label> rogaṃ sātmyaṃ ca deśaṃ ca kālaṃ 
-                        dehaṃ ca buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.9cd"><label>1.20.9cd</label> avekṣyāgnyādikān bhāvān 
-                        rogavṛtteḥ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.10ab"><label>1.20.10ab</label> avasthāntarabāhulyādrogādīnāṃ 
-                        vyavasthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.10cd"><label>1.20.10cd</label> dravyaṃ necchanti bhiṣaja 
-                        icchanti svastharakṣaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.11ab"><label>1.20.11ab</label> dvayor anyatarādāne vadanti 
-                        viṣadugdhayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.11cd"><label>1.20.11cd</label> dugdhasyaikāntahitatāṃ 
-                        viṣamekāntato 'hitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.12ab"><label>1.20.12ab</label> evaṃ yuktaraseṣveṣu dravyeṣu 
-                        salilādiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.12cd"><label>1.20.12cd</label> ekāntahitatāṃ viddhi vatsa 
-                        suśrta nānyathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.13"><label>1.20.13</label> ato 'nyāny api saṃyogādahitāni 
-                        vakṣyāmaḥ na vavirūḍhadhānyair vasāmadhupayoguḍamāṣair vā 
-                        grāmyānūpaudakapiśitādīni nābhyavaharet na payomadhubhyāṃ rohiṇīśākaṃ 
-                        jātukaśākaṃ vā'śnīyāt balākāṃ vāruṇīkulmāṣābhyāṃ kākamācīṃ 
-                        pippalīmaricābhyāṃ nāḍībhaṅgaśākakukkuṭadadhīni ca naikadhyaṃ madhu 
-                        coṣṇodakānupānaṃ pittena cāmamāṃsāni surākṛśarāpāyasāṃś ca naikadhyaṃ 
-                        sauvīrakeṇa saha tilaśaṣkulīṃ matsyaiḥ sahekṣuvikārān guḍena kākamācīṃ 
-                        madhunā mūlakaṃ guḍena vārāhaṃ madhunā ca saha viruddhaṃ kṣīreṇa 
-                        mūlakamāmrajāmbavaśvāvicchūkaragodhāś ca sarvāṃś ca matsyān payasā viśeṣeṇa 
-                        cilicimaṃ kadalīphalaṃ tālaphalena payasā dadhnā takreṇa vā lakucaphalaṃ 
-                        payasā dadhnā māṣasūpena vā prāk payasaḥ payaso 'nte vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.14"><label>1.20.14</label> ataḥ karmaviruddhān vakṣyāmaḥ 
-                        kapotān sarṣapatailabhṛṣṭānnādyāt kapiñjalamayūralāvatittirigodhāś 
-                        cairaṇḍadārvyagnisiddhā eraṇḍatailasiddhā vā nādyāt kāṃsyabhājane 
-                        daśarātraparyuṣitaṃ sarpiḥ madhu coṣṇair uṣṇe vā matsyaparipacane 
-                        śrṇgaveraparipacane vā siddhāṃ kākamācīṃ tilakalkasiddhamupodikāśākaṃ 
-                        nārikelena varāhavasā paribhṛṣṭāṃ balākāṃ bhāsamaṅgāraśūlyaṃ nāśnīyād iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.15"><label>1.20.15</label> ato mānaviruddhān vakṣyāmaḥ 
-                        madhvambunī madhusarpiṣī mānatastulye nāśnīyāt snehau madhusnehau jalasnehau 
-                        vā viśeṣādāntarīkṣodakānupānau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.16"><label>1.20.16</label> ata ūrdhvaṃ rasadvandvāni rasato 
-                        vīryato vipākataś ca viruddhāni vakṣyāmaḥ tatra madhurāmlau 
-                        rasavīryaviruddhau madhuralavaṇau ca madhurakaṭukau ca sarvataḥ 
-                        madhuratiktau rasavipākābhyāṃ madhurakaṣāyau ca amlalavaṇau rasataḥ 
-                        amlakaṭukau rasavipākābhyāṃ amlatiktāvamlakaṣāyau ca sarvataḥ lavaṇakaṭukau 
-                        rasavipākābhyāṃ lavaṇatiktau lavaṇakaṣāyau ca sarvataḥ kaṭutiktau 
-                        rasavīryābhyāṃ kaṭukaṣāyau ca tiktakaṣāyau rasataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.17"><label>1.20.17</label> taratamayogayuktāṃś ca 
-                        bhāvānatirūkṣānatisnigdhānatyuṣṇānatiśītānityevamādīn vivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.18"><label>1.20.18</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.18ab"><label>1.20.18ab</label> viruddhānyevamādīni vīryato 
-                        yāni kāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.18cd"><label>1.20.18cd</label> tānyekāntāhitānyeva śeṣaṃ 
-                        vidyāddhitāhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.19ab"><label>1.20.19ab</label> vyādhimindriyadaurbalyaṃ 
-                        maraṇaṃ cādhigacchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.19cd"><label>1.20.19cd</label> viruddharasavīryāṇi bhuñjāno 
-                        'nātmavānnaraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.20ab"><label>1.20.20ab</label> yatkiṃciddoṣamutkleśya bhuktaṃ 
-                        kāyānna nirharet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.20cd"><label>1.20.20cd</label> rasādiṣvayathārthaṃ vā 
-                        tadvikārāya kalpate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.21ab"><label>1.20.21ab</label> viruddhāśanajān rogān 
-                        pratihanti virecanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.21cd"><label>1.20.21cd</label> vamanaṃ śamanaṃ vā'pi pūrvaṃ 
-                        vā hitasevanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.22ab"><label>1.20.22ab</label> sātymyato 'lpatayā vā'pi 
-                        dīptāgnestaruṇasya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.22cd"><label>1.20.22cd</label> snigdhavyāyāmabalināṃ 
-                        viruddhaṃ vitathaṃ bhavet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.23"><label>1.20.23</label> atha vātaguṇān vakṣyāmaḥ </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.23ab"><label>1.20.23ab</label> pūrvaḥ samadhuraḥ snigdho 
-                        lavaṇaś caiva mārutaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.23cd"><label>1.20.23cd</label> gururvidāhajanano 
-                        raktapittābhivardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.24ab"><label>1.20.24ab</label> kṣatānāṃ viṣajuṣṭānāṃ vraṇinaḥ 
-                        śleṣmalāś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.24cd"><label>1.20.24cd</label> teṣām eva viśeṣeṇa sadā 
-                        rogavivardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.25ab"><label>1.20.25ab</label> vātalānāṃ praśastaś ca 
-                        śrāntānāṃ kaphaśoṣiṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.25cd"><label>1.20.25cd</label> teṣām eva viśeṣeṇa 
-                        vraṇakledavivardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.26ab"><label>1.20.26ab</label> madhuraś cāvidāhī ca 
-                        kaṣāyānuraso laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.26cd"><label>1.20.26cd</label> dakṣiṇo mārutaḥ śreṣṭhaś 
-                        cakṣuṣyo balavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.27ab"><label>1.20.27ab</label> raktapittapraśamano na ca 
-                        vātaprakopaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.27cd"><label>1.20.27cd</label> viśado rūkṣaparuṣaḥ kharaḥ 
-                        snehabalāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.28ab"><label>1.20.28ab</label> paścimo mārutastīkṣṇaḥ 
-                        kaphamedoviśoṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.28cd"><label>1.20.28cd</label> sadyaḥ prāṇakṣayakaraḥ śoṣaṇas 
-                        tu śarīriṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.29ab"><label>1.20.29ab</label> uttaro mārutaḥ snigdho 
-                        mṛdurmadhura eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.29cd"><label>1.20.29cd</label> kaṣāyānurasaḥ śīto doṣāṇāṃ 
-                        cāprakopaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.30ab"><label>1.20.30ab</label> tasmāc ca prakṛtisthānāṃ 
-                        kledano balavardhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.20.30cd"><label>1.20.30cd</label> kṣīṇakṣayaviṣārtānāṃ viśeṣeṇa 
-                        tu pūjitaḥ || </l> 
-                    <p ana="trailer"> iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne hitāhitīyo nāma viṃśo 
-                        'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
- 
- 
- 
-                <div n="21" type="adhyāya"> 
-                    <head> ekaviṃśatitamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.1"><label>1.21.1</label> athāto vraṇapraśnam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.2"><label>1.21.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.3"><label>1.21.3</label> vātapittaśleṣmāṇa eva 
-                        dehasaṃbhavahetavaḥ | tair evāvyāpannair adhomadhyor dhvasanniviṣṭaiḥ 
-                        śarīramidaṃ dhāryate 'gāramiva sthūṇābhis tisṛbhir ataś ca tristhūṇamāhureke 
-                        | ta eva ca vyāpannāḥ pralayahetavaḥ | tadebhir eva śoṇitacaturthaiḥ 
-                        saṃbhavasth itipralayeṣv apyavirahitaṃ śarīraṃ bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.4"><label>1.21.4</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.4ab"><label>1.21.4ab</label> narte dehaḥ kaphādasti na 
-                        pittānna ca mārutāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.4cd"><label>1.21.4cd</label> śoṇitād api vā nityaṃ deha etais 
-                        tu dhāryate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.5"><label>1.21.5</label> tatra vā gatigandhanayor iti dhātuḥ 
-                        tapa santāpe śliṣa āliṅgane eteṣāṃ kṛdvihitaiḥ pratyayair vātaḥ pittaṃ 
-                        śleṣmeti ca rūpāṇi bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.6"><label>1.21.6</label> doṣasthānānyata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ 
-                        tatra samāsena vātaḥ śroṇigudasaṃśrayaḥ taduparyadho nābheḥ pakvāśayaḥ 
-                        pakvāmāśayamadhyaṃ pittasya āmāśayaḥ śleṣmaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.7"><label>1.21.7</label> ataḥ paraṃ pañcadhā vibhajyante | 
-                        tatra vātasya vātavyādhau vakṣyāmaḥ pittasya yakṛtplīhānau hṛdayaṃ 
-                        dṛṣtistvak pūrvoktaṃ ca śleṣmaṇastūraḥśiraḥkaṇṭhasandhaya iti pūrvoktaṃ ca 
-                        etāni khalu doṣāṇāṃ sthānānyavyāpannānām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.8ab"><label>1.21.8ab</label> visargādānavikṣepaiḥ 
-                        somasūryānilā yathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.8cd"><label>1.21.8cd</label> dhārayanti jagaddehaṃ 
-                        kaphapittānilās tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.9"><label>1.21.9</label> tatra jijñāsyaṃ kiṃ 
-                        pittavyatirekādanyo 'gniḥ āhosvit pittamevāgnir iti | atrocyate na khalu 
-                        pittavyatirekādanyo 'gnirupalabhyate āgneyatvāt pitte 
-                        dahanapacanādiṣvabhipravartamāneṣv agnivadupacāraḥ kriyate 'ntaragnir iti 
-                        kṣiṇe hy agniguṇe tatsamānadravyopayogādativṛddhe śītakriyopayogādāgamācca 
-                        paśyāmo na khalu pittavyatirekādanyo 'gnir iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.10"><label>1.21.10</label> taccādṛṣṭahetukena viśeṣeṇa 
-                        pakvāmāśayamadhyasthaṃ pittaṃ caturvidhamannapānaṃ pacati vivecayati ca 
-                        doṣarasamūtrapurīṣāṇi tatrastham eva cātmaśaktyā śeṣāṇāṃ pittasthānānāṃ 
-                        śarīrasya cāgnikarmaṇā'nugrahaṃ karoti tasmin pitte pācako 'gnir iti saṃjñā 
-                        yat tu yakṛtplīhnoḥ pittaṃ tasmin rañjako 'gnir iti saṃjñā sa rasasya 
-                        rāgakṛduktaḥ yat pittaṃ hṛdayasaṃsthaṃ tasmin sādhako 'gnir iti saṃjñā so 
-                        'bhiprārthitamanorathasādhanakṛduktaḥ yaddṛṣṭyāṃ pittaṃ tasminnālocako 'gnir 
-                        iti saṃjñā sa rūpagrahaṇādhikṛtaḥ yat tu tvaci pittaṃ tasmin bhrājako 'gnir 
-                        iti saṃjñā so 'bhyaṅgapariṣekāvagāhāvalepanādīnāṃ kriyādravyāṇāṃ paktā 
-                        chāyānāṃ ca prakāśakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.11ab"><label>1.21.11ab</label> pittaṃ tīkṣṇaṃ dravam pūti 
-                        nīlaṃ pītaṃ tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.11cd"><label>1.21.11cd</label> uṣṇaṃ kaṭurasaṃ caiva 
-                        vidagdhaṃ cāmlam eva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.12"><label>1.21.12</label> ata ūrdhvaṃ 
-                        śleṣmasthānānyanuvyākhyāsyāmaḥ | tatra āmāśayaḥ 
-                        pittāśayasyopariṣṭhāttatpratyanīkatvād ūrdhvagatitvāt tejasaś candra iva 
-                        ādityasya sa caturvidhasyāhārasyādhāraḥ sa ca tatraudakair guṇair āhāraḥ 
-                        praklinno bhinnasaṃghātaḥ sukhajaraś ca bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.13ab"><label>1.21.13ab</label> mādhuryāt picchilatvācca 
-                        prakleditvāt tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.13cd"><label>1.21.13cd</label> āmāśaye saṃbhavati śleṣmā 
-                        madhuraśītalaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.14"><label>1.21.14</label> sa tatrastha eva svaśaktyā śeṣāṇāṃ 
-                        śleṣmasthānānāṃ śarīrasya codakakarmaṇā'nugrahaṃ karoti 
-                        uraḥsthastrikasandhāraṇamātmavīryeṇānnarasasahitena hṛdayāvalambanaṃ karoti 
-                        jihvāmūlakaṇṭhastho jihvendriyasya saumyatvāt samyagrasajñāne vartate 
-                        śiḥrasthaḥ snehasaṃtarpaṇādhikṛtatvād indriyāṇāmātmavīryeṇānugrahaṃ karoti 
-                        sandhisthas tu śleṣmā sarvasandhisaṃśleṣāt sarvasandhyagranuhaṃ karoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.15ab"><label>1.21.15ab</label> śleṣmā śveto guruḥ snigdhaḥ 
-                        picchilaḥ śīta eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.15cd"><label>1.21.15cd</label> madhurastvavigdhaḥ 
-                        syādvidagdho lavaṇaḥ srṃtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.16"><label>1.21.16</label> śoṇitasya sthānaṃ yakṛtplīhānau 
-                        tac ca prāgabhihitaṃ tatrastham eva śeṣāṇāṃ śoṇitasthānānāmanugrahaṃ karoti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.17ab"><label>1.21.17ab</label> anuṣṇaśītaṃ madhuraṃ snigdhaṃ 
-                        raktaṃ ca varṇataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.17cd"><label>1.21.17cd</label> śoṇitaṃ guru visraṃ 
-                        syādvidāhaś cāsya pittavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.18"><label>1.21.18</label> etāni khalu doṣasthānāni eṣu 
-                        saṃcīyante doṣāḥ | prāk saṃcayahetur uktaḥ | tatra saṃcitānāṃ khalu doṣāṇāṃ 
-                        stabdhapūrṇakoṣṭhatā pītāvabhāsatā mandoṣmatā cāṅgānāṃ gauravamālasyaṃ 
-                        cayakāraṇavidveṣaś ceti liṅgāni bhavanti | tatra prathamaḥ kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.19"><label>1.21.19</label> ata ūrdhvaṃ prakopaṇāni vakṣyāmaḥ 
-                        | tatra 
-                        balavadvigrahātivyāyāmavyavāyādhyayanaprapatanapradhāvanaprapīḍanābhighātalaṅghanaplavanataraṇarātrijāgaraṇabhāraharaṇagajaturagarathapadāticaryākaṭukaṣāyatiktarūkṣalaghuśītavīryaśuṣkaśākavallūravarakoddālakakoradūṣaśyāmākanīvāramudgamasūrāḍhakīhareṇukalāyaniṣpāvānaśanaviṣamāśanādhyaśanavātamūtrapurīṣaśukracchardikṣavathūdgārabāṣpavegavighātādibhir 
-                        viśeṣair vāyuḥ prakopamāpadyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.20ab"><label>1.21.20ab</label> sa śītābhrapravāteṣu gharmānte 
-                        ca viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.20cd"><label>1.21.20cd</label> pratyūṣasyaparāhṇe tu jīrṇe 
-                        'nne ca prakupyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.21"><label>1.21.21</label> 
-                        krodhaśokabhayāyāsopavāsavidagdhamaithunopagamanakaṭvamlalavaṇatīkṣṇoṣṇalaghuvidāhitilatailapiṇyākakulatthasarṣapātasīharitakaśākagodhāmatsyājāvikamāṃsadadhitakrakūrcikāmastusauvīrakasurāvikārāmlaphalakaṭvaraprabhṛtibhiḥ 
-                        pittaṃ prakopamāpadyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.22ab"><label>1.21.22ab</label> taduṣṇair uṣṇakāle ca meghānte 
-                        ca viṣeśataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.22cd"><label>1.21.22cd</label> madhyāhne cārdharātre ca 
-                        jīryatyanne ca kupyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.23"><label>1.21.23</label> 
-                        divāsvapnāvyāyāmālasyamadhurāmlalavaṇaśītasnigdhagurupicchilābhiṣyandihāyanakayavakanaiṣadhetkaṭamāṣamahāmāṣagodhūma-tila-piṣṭa-vikṛtidadhidugdhakṛśarāpāyasekṣu-vikārānūpaudakamāṃsavasābisamṛṇālakaserukaśṛṅgāṭakamadhura-vallī-phalasamaśanādhyaśanaprabhṛtibhiḥ 
-                        śleṣmā prakopamāpadyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.24ab"><label>1.21.24ab</label> sa śītaiḥ śītakāle ca vasante 
-                        ca viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.24cd"><label>1.21.24cd</label> pūrvāhṇe ca pradoṣe ca 
-                        bhuktamātre prakupyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.25"><label>1.21.25</label> pittaprakopaṇair eva cābhīkṣṇaṃ 
-                        dravasnigdhagurubhirāhārair 
-                        divāsvapnakrodhānalātapaśramābhighātājīrṇaviruddhādhyaśanādibhir viśeṣair 
-                        asṛk prakopamāpadyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.26ab"><label>1.21.26ab</label> yasmādraktmaṃ vinā doṣair nā 
-                        kadācit prakupyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.26cd"><label>1.21.26cd</label> tasmāt tasya yathādoṣaṃ kālaṃ 
-                        vidyātprakopaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.27"><label>1.21.27</label> teṣāṃ prakopāt 
-                        koṣṭhatodasaṃcaraṇāmlikāpipāsāparidāhānnadveṣahṛdayotkledāś ca jāyante | 
-                        tatra dvitīyaḥ kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.28"><label>1.21.28</label> ata ūrdhvaṃ prasaraṃ vakṣyāmaḥ 
-                        teṣāmebhirātaṅkaviśeṣaiḥ prakupitānāṃ(paryuṣita) kiṇvodakapiṣṭasamavāya 
-                        ivodriktānāṃ prasaro bhavati | teṣāṃ vāyurgatimattvāt prasaraṇahetuḥ 
-                        satyapyacaitanye | sa hi rajobhūyiṣṭhaḥ rajaś ca pravartakaṃ sarvabhāvānām | 
-                        yathā mahānudakasaṃcayo 'tivṛddhaḥ setumavadāryāpareṇodakena vyāmiśraḥ 
-                        sarvataḥ pradhāvati evaṃ doṣāḥ kadācidekaśo dviśaḥ samastāḥ śoṇitasahitā 
-                        vā'nekadhā prasaranti | tadyathā vātaḥ pittaṃ śleṣmā śoṇitaṃ vātapitte 
-                        vātaśleṣmāṇau pittaśleṣmāṇau vātaśoṇite pittaśoṇite śleṣmaśoṇite 
-                        vātapittaśoṇitāni vātaśleṣmaśoṇitāni pittaśleṣmaśoṇitāni vātapittakaphāḥ 
-                        vātapittakaphaśoṇitāni ity evaṃ pañcadaśadhā prasanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.29ab"><label>1.21.29ab</label> kṛtsne 'rdhe 'vayave vā'pi 
-                        yatrāṅge kupito bhṛśam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.29cd"><label>1.21.29cd</label> doṣo vikāraṃ nabhasi 
-                        meghavattatra varṣati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.30ab"><label>1.21.30ab</label> nātyarthaṃ kupitaś cāpi līno 
-                        mārgeṣu tiṣṭhati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.30cd"><label>1.21.30cd</label> niṣpratyanīkaḥ kālena 
-                        hetumāsādya kupyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.31"><label>1.21.31</label> tatra vāyoḥ pittasthānagatasya 
-                        pittavat pratīkāraḥ pittasya ca kaphasthānagatasya kaphavat kaphasya ca 
-                        vātasthānagatasya vātavat eṣa kriyāvibhāgaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.32"><label>1.21.32</label> evaṃ prakupitānāṃ prasaratāṃ ca 
-                        vāyor vimārgagamanāṭopau oṣacoṣaparidāhadhūmāyanāni pittasya 
-                        arocakāvipākāṅgasādāś chardiś ceti śleṣmaṇo liṅgāni bavanti tatra tṛtīyaḥ 
-                        kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.33"><label>1.21.33</label> ata ūrdhvaṃ sthānasaṃśrayaṃ | evaṃ 
-                        prakupitāḥ tāṃstān śarīrapradeśānāgamya tāṃstān vyādhīn janayanti | te 
-                        yadodarasanniveśaṃ kurvanti tadā 
-                        gulmavidradhyudarāgnisaṅgānāhavisūcikātisāraprabhṛtīn janayanti bastigatāḥ 
-                        pramehāśmarīmūtrāghātamūtradoṣaprabhṛtīn vṛṣaṇagatā vṛddhīḥ meḍhragatā 
-                        niruddhaprakaśopadaṃśaśūkadoṣaprabhṛtīn gudagatā bhagandarārśaḥprabhṛtīn 
-                        ūrdhvajatrugatāstūrdhvajān tavaṅnāṃsaśoṇitasthāḥ kṣudrarogān kuṣṭhāni 
-                        visarpāṃś ca medogatā granthyapacyarbudagalagaṇḍālajīprabhṛtīn asthigatā 
-                        vidradhyanuśayīprabhṛtīn pādagatāḥ ślīpadavātaśoṇitavātakaṇṭakaprabhṛtīn 
-                        sarvāṅgāgatā jvarasaravāṅgarogaprabhṛtīn teṣāmevamabhiniviṣṭānāṃ 
-                        pūrvarūpaprādurbhāvaḥ taṃ pratirogaṃ vakṣyāmaḥ | tatra pūrvarūpagateṣu 
-                        caturthaḥ kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.34"><label>1.21.34</label> ata ūrdhvaṃ vyādherdarśanaṃ 
-                        vakṣyāmaḥ śophārbudagranthividradhivisarpaprabhṛtīnāṃ pravyaktalakṣaṇatā 
-                        jvarātīsāraprabhṛtīnāṃ ca | tatra pañcamaḥ kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.35"><label>1.21.35</label> ata ūrdhvameteṣāmavadīrṇānāṃ 
-                        braṇabhāvamāpannānāṃ ṣaṣṭhaḥ kriyākālaḥ jvarātisāraprabhṛtīnāṃ ca 
-                        dīrghakālānubandhaḥ | tatrāpratikriyamāṇe 'sādhyatām upayānti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.36"><label>1.21.36</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.36ab"><label>1.21.36ab</label> saṃcayaṃ ca prakopaṃ ca 
-                        prasaraṃ sthānasaṃśrayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.36cd"><label>1.21.36cd</label> vyaktiṃ bhedaṃ ca yo vetti 
-                        doṣāṇāṃ sa bhavedbhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.37ab"><label>1.21.37ab</label> saṃcaye 'pahṛtā doṣā labhante 
-                        nottarā gatīḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.37cd"><label>1.21.37cd</label> te tūttarāsu gatiṣu bhavanti 
-                        balavattarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.38ab"><label>1.21.38ab</label> sarvair bhāvais tribhir vā'pi 
-                        dvābhyāmekena vā punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.38cd"><label>1.21.38cd</label> saṃsarge kupitaḥ kruddhaṃ 
-                        doṣaṃ doṣo 'nudhāvati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.39ab"><label>1.21.39ab</label> saṃsarge yo garīyān 
-                        syādupakramyaḥ sa vai bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.39cd"><label>1.21.39cd</label> śeṣadoṣāvirodhena sannipāte 
-                        tathaiva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.40ab"><label>1.21.40ab</label> vṛṇoti yasmāt rūḍhe 'pi 
-                        vraṇavas tu na naśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.21.40cd"><label>1.21.40cd</label> ādehadhāraṇāttasmād draṇa ity 
-                        ucyate budhaiḥ || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrashtāne vraṇapraśnādhyāyo 
-                        nāmaikaviṃśodhyāyaḥ </p> 
-                </div> 
- 
- 
- 
-                <div n="22" type="adhyāya"> 
-                    <head> dvāviṃśatitamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.1"><label>1.22.1</label> athāto vraṇāsrāvavijñānīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyamaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.2"><label>1.22.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.3"><label>1.22.3</label> 
-                        tvaṅnāṃsasirāsnāyvasthisandhikoṣṭhamarmāṇītyaṣṭau vraṇavastūni | atra 
-                        sarvavraṇasanniveśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.4"><label>1.22.4</label> tatra ādyaikavastusanniveśī 
-                        tvagbhedī vraṇaḥ sūpacaraḥ śeṣāḥ svayamavaddīryamāṇā durupacārāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.5"><label>1.22.5</label> tatrāyataś caturasro vṛttastripuṭaka 
-                        iti vraṇākṛtisamāsaḥ śeṣās tu vikṛtākṛtayo durupakramā bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.6"><label>1.22.6</label> sarva eva vraṇāḥ kṣipraṃ 
-                        saṃrohantyātmavatāṃ subhiṣagbhiś copakrāntāḥ anātmavatāmajñaiś copakrāntāḥ 
-                        praduṣyanti pravṛddhatvāc ca doṣāṇāṃ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.7"><label>1.22.7</label> tatrātisaṃvṛto 'tivivṛto 'tikaṭhino 
-                        'timṛdurutsanno 'vasanno 'tiśīto 'tyuṣṇaḥ kṛṣṇaraktapītaśuklādīnāṃ varṇānām 
-                        anyatamavarṇo bhairavaḥ pūtipūyamāṃsasirāsnāyuprabhṛtibhiḥ pūrṇaḥ 
-                        pūtipūyāsrāvyunmārgyutsaṅgyamanojñadarśanagandho 'tyarthaṃ vedanāvān 
-                        dāhapākarāgakaṇḍūśophapiḍakopadruto 'tyarthaṃ duṣṭaśoṇitāsrāvī 
-                        dīrghakālānubandhī ceti duṣṭavraṇaliṅgāni | tasya doṣocchrāyeṇa ṣaṭtvaṃ 
-                        vibhajya yathāsvaṃ pratīkāre prayateta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.8"><label>1.22.8</label> ata ūrdhvaṃ sarvasrāvān vakṣyāmaḥ 
-                        tatra ghṛṣṭāsu chinnāsu vā tvakṣu sphoṭeṣu bhinneṣu vidāriteṣu vā 
-                        salilaprakāśo bhavatyāsrāvaḥ kiṃcidvisraḥ pītāvabhāsaś ca māṃsagataḥ sadyaś 
-                        chinnāsu sirāsu raktātipravṛttiḥ pakvāsu ca toyanāḍībhir iva toyāgamanaṃ 
-                        pūyasya āsrāvaś cātra tanur vicchinnaḥ picchilo 'valambī śyāvo 
-                        'vaśyāyapratimaś ca snāyugataḥ snigdho ghanaḥ siṃghāṇakapratimaḥ saraktaś ca 
-                        asthigato 'sthanyabhihate sphuṭite bhinne doṣāvadārite vā doṣabhakṣitatvād 
-                        asthi niḥsāraṃ śuktidhautamivābhāti āsrāvaś cātra majjamiśraḥ sarudhiraḥ 
-                        snigdhaś ca saṃdhigataḥ pīḍyamāno na pravartate 
-                        ākuñcanaprasāraṇonnamanavinamanapradhāvanotkāsanapravāhaṇaiś ca sravati 
-                        āsrāvaś cātra picchilo 'valambī saphenapūyarudhironmathitaś ca koṣṭhagato 
-                        'sṛṅnūtrapurīṣapūyodakāni sravati marmagatastvagādiṣvavaruddhatvānnocyate | 
-                        tatra tvagādigatānāmāsrāvāṇāṃ yathākramaṃ 
-                        pāruṣyaśyāvāvaśyāyadadhimastukṣārodakamāṃsadhāvanapulākodakasannibhatvāni 
-                        mārutādbhavanti pittād 
-                        gomedagomūtrabhasmaśaṅkhakaṣāyodakamādhvīkatailasannibhatvāni 
-                        pittavadraktādativisratvaṃ ca 
-                        kaphānnavanītakāsīsamajjapiṣṭatilanārikelodakavarāhavasāsannibhatvāni 
-                        sannipātānnārikelodakair 
-                        vārukarasakāñjikaprasādārukodakapriyaṅguphalayakṛnmudgayūṣasavarṇatvānīti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.9"><label>1.22.9</label> ślokau cātra bhavataḥ | </l> 
-                    <lg> 
- 
-                        <l xml:id="SS.1.22.9ab"><label>1.22.9ab</label> pakvāśayādasādhyastu 
-                            pulākodakasannibhiḥ |</l> 
- 
-                        <l xml:id="SS.1.22.9cd"><label>1.22.9cd</label> kṣārodakanibhaḥ srāvo varjyo 
-                            raktāśayātsravan || </l> 
-                    </lg> 
-                    <lg> 
- 
-                        <l xml:id="SS.1.22.10ab"><label>1.22.10ab</label> āmāśayāt kalāyāmbhonibhaś 
-                            ca trikasandhijaḥ |</l> 
- 
-                        <l xml:id="SS.1.22.10cd"><label>1.22.10cd</label> srāvānetān parīkṣyādau 
-                            tataḥ karmācaredbhiṣak ||</l> 
-                    </lg> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.11"><label>1.22.11</label> ata ūrdhvaṃ sarvavraṇavedanā 
-                        vakṣyāmaḥ todanabhedanatāḍanacchedanāyamanamanthanavikṣepaṇacum 
-                        cumāyananirdahanāvabhañjanasphoṭanavidāraṇotpāṭanakampanavividhaśūlaviśleṣaṇavikiraṇapūraṇastambhanasvapnākuñcanāṅkuśikāḥ 
-                        saṃbhavanti animittavividhavedanāprādurbhāvo vā muhurmuhur yatrāgacchanti 
-                        vedanāviśeṣāstaṃ vātikam iti vidyāt oṣacoṣaparidāhadhūmāyanāni yatra 
-                        gātramaṅgārāvakīrṇam iva pacyate yatra coṣmābhivṛddhiḥ kṣate kṣārāvasiktavac 
-                        ca vedanāviśeṣāstaṃ paittikam iti vidyāt pittavadraktasamutthaṃ jānīyāt 
-                        kaṇḍūrgurutvaṃ suptatvam upadeho 'lpavedanatvaṃ stambhaḥ śaityaṃ ca yatra 
-                        taṃ ślaiṣmikam iti vidyāt yatra sarvāsāṃ vedanānām utpattis taṃ sānnipātikam 
-                        iti vidyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.12"><label>1.22.12</label> ata ūrdhvaṃ vraṇavarṇān vakṣyāmaḥ 
-                        bhasmakapotāsthivarṇaḥ paruṣo 'ruṇaḥ kṛṣṇa iti mārutajasya nīlaḥ pīto 
-                        haritaḥ śyāvaḥ kṛṣṇo raktaḥ kapilaḥ piṅgala iti raktapittasamutthayoḥ śvetaḥ 
-                        snigdhaḥ pāṇḍur iti śleṣmajasya sarvavarṇopetaḥ sānnipātika iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.13"><label>1.22.13</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.13ab"><label>1.22.13ab</label> na kevalaṃ vraṇeṣūkto 
-                        vedanāvarṇasaṃgrahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.22.13cd"><label>1.22.13cd</label> sarvaśophavikāreṣu vraṇaval 
-                        lakṣayed bhiṣak || </l> 
-                </div> 
- 
- 
- 
- 
-                <div n="23" type="adhyāya"> 
-                    <head>trayoviṃśatitamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.1"><label>1.23.1</label> athātaḥ kṛtyākṛtyavidhim adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.2"><label>1.23.2</label> yathovāca bhagavān dhanantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.3"><label>1.23.3</label> tatra vayaḥsthānāṃ dṛḍhānāṃ 
-                        prāṇavatāṃ sattvavatāṃ ca sucikitsyā vraṇāḥekasmin vā puruṣe 
-                        yatraitadguṇacatuṣṭayaṃ tasya sukhasādhanīyatamāḥ | tatra vayaḥsthānāṃ 
-                        pratyagradhātutvād āśu vraṇā rohanti dṛḍhānāṃ sthirabahumāṃsatvāc chastram 
-                        avacāryamāṇaṃ sirāsnāyvādiviśeṣān na prāpnoti prāṇavatāṃ 
-                        vedanābhighātāhārayantraṇādibhir na glānir utpadyate sattvavatāṃ dāruṇair 
-                        api kriyāviśeṣair na vyathā bhavati tasmād eteṣāṃ sukhasādhanīyatamāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.4"><label>1.23.4</label> ta eva viparītaguṇā 
-                        vṛddhakṛśālpaprāṇabhīruṣu draṣṭavyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.5"><label>1.23.5</label> 
-                        sphikpāyuprajananalalāṭagaṇḍauṣṭhapṛṣṭhakarṇaphalakoṣodarajatrumukhābhyantarasaṃsthāḥ 
-                        sukharopaṇīyā vraṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.6"><label>1.23.6</label> 
-                        akṣidantanāsāpāṅgaśrotranābhijaṭharasevanīnitambapārśvakukṣivakṣaḥkakṣāstanasandhibhāgagatāḥ 
-                        saphenapūyaraktānilavāhino 'ntaḥśalyāś ca duścikitsyāḥ adhobhāgāś 
-                        cordhvabhāganirvāhiṇo romāntopanakhamarmajaṅghāsthisaṃśritāś ca bhagandaram 
-                        api cāntarmukhaṃ sevanīkuṭakāsthisaṃśritam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.7ab"><label>1.23.7ab</label> kuṣṭhināṃ viṣajuṣṭānāṃ śoṣiṇāṃ 
-                        madhumehinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.7cd"><label>1.23.7cd</label> vraṇāḥ kṛcchreṇa sidhyanti yeṣāṃ 
-                        cāpi vraṇe vraṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.8"><label>1.23.8</label> 
-                        avapāṭikāniruddhaprakaśasanniruddhagudajaṭharagranthikṣatakrimayaḥ 
-                        pratiśyāyajāḥ koṣṭhajāś ca tvagdoṣiṇāṃ pramehiṇāṃ vā ye parikṣateṣu dṛśyante 
-                        śarkarā sikatāmeho vātakuṇḍalikā'ṣṭhīlā dantaśarkaropakuśaḥ kaṇṭhaśālūkaṃ 
-                        niṣkoṣaṇadūṣitāś ca dantaveṣṭā 
-                        visarpāsthikṣatoraḥkṣatavraṇagranthiprabhṛtayaś ca yāpyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.9ab"><label>1.23.9ab</label> sādhyā yāpyatvam āyānti yāpyāś 
-                        cāsādhyatāṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.9cd"><label>1.23.9cd</label> ghnanti prāṇān asādhyāstu 
-                        narāṇām akriyāvatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.10ab"><label>1.23.10ab</label> yāpanīyaṃ vijānīyāt kriyā 
-                        dhārayate tu yam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.10cd"><label>1.23.10cd</label> kriyāyāṃ tu nivṛttāyāṃ sadya 
-                        eva vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.11ab"><label>1.23.11ab</label> prāptā kriyā dhārayati 
-                        yāpyavayādhitam āturam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.11cd"><label>1.23.11cd</label> prapatiṣyadivāgāraṃ viṣkambhaḥ 
-                        sādhuyoajitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.12"><label>1.23.12</label> ata ūrdhvam asādhyān vakṣyāmaḥ 
-                        māṃsapiṇḍavad udgatāḥ prasekino 'ntaḥpūyavedanāvanto 'śvāpānavad 
-                        udvṛttauṣṭhāḥ kecit kaṭhinā gośṛṅgavad unnatamṛdumāṃsaprarohāḥ apare 
-                        duṣṭarudhirāsrāviṇastanuśītapicchilasrāviṇo vā madhyonnatāḥ kecid 
-                        avasannaśuṣiraparyantāḥ śaṇatūlavat snāyujālavanto durdarśanāḥ 
-                        vasāmedomajjamastuluṅgasrāviṇaś ca doṣasamutthāḥ 
-                        pītāsitamūtrapurīṣavātavāhinaś ca koṣṭhasthāḥ ta evobhayatobhāgavraṇamukheṣu 
-                        pūyaraktanirvāhiṇaḥ (ā.kṣīṇamāṃsānāṃ ca) sarvato gatayaś cāṇumukhā 
-                        māṃsabudbudavantaḥ saśabdavātavāhinaś ca śiraḥkaṇṭhasthāḥ kṣīṇamāṃsānāṃ ca 
-                        pūyaraktanirvāhiṇo 'rocakāvipākakāsaśvāsopadravayuktāḥ bhinne vā śiraḥkapāle 
-                        yatra mastuluṅgadarśanaṃ tridoṣaliṅgaprādurbhāvaḥ kāsaśvāsau vā yasyeti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.13"><label>1.23.13</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.13ab"><label>1.23.13ab</label> vasāṃ medo 'tha majjānaṃ 
-                        mastuluṅgaṃ ca yaḥ sravet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.13cd"><label>1.23.13cd</label> āgantus tu vraṇaḥ sidhyen na 
-                        sidhyed doṣasaṃbhavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.14ab"><label>1.23.14ab</label> amarmopahite deśe 
-                        sirāsandhyasthivarjite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.14cd"><label>1.23.14cd</label> vikāro yo 'nuparyeti tad 
-                        asādhyasya lakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.15ab"><label>1.23.15ab</label> krameṇopacayaṃ prāpya dhatūn 
-                        anugataḥ śanaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.15cd"><label>1.23.15cd</label> na śakya unmūlayituṃ vṛddho 
-                        vṛkṣa ivāmayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.16ab"><label>1.23.16ab</label> sa sthiratvān mahattvāc ca 
-                        dhātvanukramaṇena ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.16cd"><label>1.23.16cd</label> nihantyauṣadhavīryāṇi mantrān 
-                        duṣṭagraho yathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.17ab"><label>1.23.17ab</label> ato yo viparītaḥ syāt 
-                        sukhasādhyaḥ sa ucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.17cd"><label>1.23.17cd</label> abaddhamūlaḥ kṣupako yadvad 
-                        utpāṭane sukhaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.18ab"><label>1.23.18ab</label> tribhir doṣair anākrāntaḥ 
-                        śyāvauṣṭhaḥ piḍakī samaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.18cd"><label>1.23.18cd</label> avedano nirāsrāvo vraṇaḥ 
-                        śuddha ihocyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.19ab"><label>1.23.19ab</label> kapotavarṇapratimā yasyāntāḥ 
-                        kledavarjitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.19cd"><label>1.23.19cd</label> sthirāś cipiṭikāvanto rohatīti 
-                        tam ādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.20ab"><label>1.23.20ab</label> rūḍhavartmānam agranthim 
-                        aśūnam arujaṃ vraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.20cd"><label>1.23.20cd</label> tvaksavarṇaṃ samatalaṃ samyag 
-                        rūḍhaṃ vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.21ab"><label>1.23.21ab</label> doṣaprakopād 
-                        vyāyāmādabhighātādajīrṇataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.23.21cd"><label>1.23.21cd</label> harṣāt krodhād bhayād vā 'pi 
-                        vraṇo rūḍho 'pi dīryate || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne kṛtyākṛtyavidhirnāma 
-                        trayoviṃśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
-                <div n="24" type="adhyāya"> 
-                    <head> caturviṃśatitamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.1"><label>1.24.1</label> athāto vyādhisamuddeśīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.2"><label>1.24.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.3"><label>1.24.3</label> dvividhās tu vyādhayaḥ śastrasādhyāḥ 
-                        snehādikriyāsādhyāś ca | tatra śastrasādhyeṣu snehādikriyā na pratiṣidhyate 
-                        snehādikriyāsādhyeṣu śastrakarma na kriyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.4"><label>1.24.4</label> asmin punaḥ śāstre 
-                        sarvatantrasāmānyāt sarveṣāṃ vyādhīnāṃ yathāsthūlam avarodhaḥ kriyate | 
-                        prāgabhihitaṃ tadduḥkhasaṃyogā vyādhaya iti | tac ca duḥkhaṃ trividhaṃ 
-                        ādhyātmikaṃ ādhibhautikaṃ ādhidaivikam iti | tat tu saptavidhe vyādhāv 
-                        upanipatati | te punaḥ saptavidhā vyādhayaḥ tadyathā ādibalapravṛttāḥ 
-                        janmabalapravṛttāḥ doṣabalapravṛttāḥ saṃghātabalapravṛttāḥ kālabalapravṛttāḥ 
-                        daivabalapravṛttāḥ svabhāvabalapravṛttā iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.5"><label>1.24.5</label> tatrādibalapravṛttā ye 
-                        śukraśoṇitadoṣānvayāḥ kuṣṭhārśaḥprabhṛtayaḥ te 'pi dvividhāḥ mātṛjāḥ pitṛjāś 
-                        ca | janmabalapravṛttā ye māturapacārāt 
-                        paṅgujātyandhabadhiramūkaminminavāmanaprabhṛtayo jāyante te 'pi dvividhā 
-                        rasakṛtāḥ dauhṛdāpacārakṛtāś ca | doṣabalapravṛttā ya ātaṅkasamutpannā 
-                        mithyāhārācārakṛtāś ca te 'pi dvividhāḥ āmāśayasamutthāḥ pakvāśayasamutthāś 
-                        ca | punaś ca dvividhāḥ śārīrā mānasāś ca | ta ete ādhyātmikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.6"><label>1.24.6</label> saṃghātabalapravṛttā ya āgantavo 
-                        durbalasya balavadvigrahāt te 'pi dvividhāḥ śastrakṛtā vyālakṛtāś ca | ete 
-                        ādhibhautikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.7"><label>1.24.7</label> kālabalapravṛttā ye 
-                        śītoṣṇavātavarṣāprabhṛtinimittāḥ te 'pi dvividhāḥ vyāpannartukṛtā 
-                        avyāpannartukṛtāś ca | daivabalapravṛttā ye devadrohādabhiśastakā 
-                        atharvaṇakṛtā upasargajāś ca te 'pi dvividhāḥ vidyudaśanikrtāḥ piśācādikṛtāś 
-                        ca punaś ca dvividhāḥ saṃsargajā ākasmikāś ca | svabhāvabalapravṛttāḥ 
-                        kṣutpipāsājarāmṛtyunidrāprabhṛtayaḥ te 'pi dvividhāḥ kālakṛtā akālakṛtāś ca 
-                        tatra parirakṣaṇakṛtāḥ kālakṛtāḥ aparirakṣaṇakṛtā akālakṛtāḥ | ete 
-                        ādhidaivikāḥ | atra sarvavyādhyavarodhaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.8"><label>1.24.8</label> sarveṣāṃ ca vyādhīnāṃ 
-                        vātapittaśleṣmāṇa eva mūlaṃ talliṅgatvād dṛṣṭaphalatvād āgamāc ca | yathā hi 
-                        kṛtsnaṃ vikārajātaṃ viśvarūpeṇāvasthitaṃ sattvarajastamāṃsi na vyatiricyante 
-                        evam eva kṛtsnaṃ vikārajātaṃ viśvarūpeṇāvasthitamavyatiricya 
-                        vātapittaśleṣmāṇo vartante | doṣadhātumalasaṃsargādāyatanaviśeṣānnimittataś 
-                        caiṣāṃ vikalpaḥ | doṣadūṣiteṣv atyarthaṃ dhātuṣu saṃjñā kriyate rasajo 'yaṃ 
-                        śoṇitajo 'yaṃ māṃsajo 'yaṃ medojo 'yaṃ asthijo 'yaṃ majjajo 'yaṃ śukrajo 
-                        'yam vyādhir iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.9"><label>1.24.9</label> tatra 
-                        annāśraddhārocakāvipākāṅgamardajvarahṛllāsatṛptigauravahṛtpāṇḍurogamārgoparodhakārśyavairasyāṅgasādākālavalipalitadarśanaprabhṛtayo 
-                        rasadoṣajā vikārāḥ 
-                        kuṣṭhavisarpapiḍakāmaśakanīlikātilakālakanyacchavyaṅgendraluptaplīhavidradhigulmavātaśoṇitārśo 
-                        'rbudāṅgamardāsṛgdararaktapittaprabhṛtayo raktadoṣajāḥ gudamukhameḍhrapākāś 
-                        ca adhimāṃsārbudārśo 
-                        'dhijihvopajihvopakuśagalaśuṇḍikālajīmāṃsasaṃghātauṣṭhaprakopagalagaṇḍagaṇḍamālāprabhṛtayo 
-                        māṃsadoṣajāḥ 
-                        granthivṛddhigalagaṇḍārbudamedojauṣṭhaprakopamadhumehātisthaulyātisvedaprabhṛtayo 
-                        'sthidoṣajāḥ 
-                        tamodarśanamūrcchābhramaparvasthūlamūlārurjanmanetrābhisyandaprabhṛtayo 
-                        majjadoṣajāḥ klaibyāpraharṣaśukrāśmarīśukramehaśukradoṣādayaś ca taddoṣajāḥ 
-                        tvagdoṣāḥ saṅgo 'tipravṛttirayathāpravṛttirvā malāyatanadoṣāḥ indriyāṇām 
-                        apravṛttirayathāpravṛttirvendriyāyatanadoṣāḥ ityeṣa samāsa uktaḥ vistaraṃ 
-                        nimittāni caiṣāṃ pratirogaṃ vakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.10"><label>1.24.10</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.10ab"><label>1.24.10ab</label> kupitānāṃ hi doṣāṇāṃ śarīre 
-                        paridhāvatām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.10cd"><label>1.24.10cd</label> yatra saṅgaḥ khavaiguṇyād 
-                        vyādhis tatropajāyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.11"><label>1.24.11</label>bhūyo 'tra jijñāsyaṃ kiṃ vātādīnāṃ 
-                        jvarādīnāṃ ca nityaḥ saṃśleṣaḥ paricchedo vā iti yadi nityaḥ saṃśleṣaḥ 
-                        syāttarhi nityāturāḥ sarva eva prāṇinaḥ syuḥ athāpy anyathā vātādīnāṃ 
-                        jvarādīnāṃ cānyatra vartamānānām anyatra liṅgaṃ na bhavatīti kṛtvā yaducyate 
-                        vātādayo jvarādīnāṃ mūlānīti tan na | atrocyate doṣān pratyākhyāya jvarādayo 
-                        na bhavanti atha ca na nityaḥ saṃbandhaḥ yathā hi 
-                        vidyudvātāśanivarṣāṇyākāśaṃ pratyākhyāya na bhavanti saty apy ākāśe kadācin 
-                        na bhavanti atha ca nimittatas tata evotpattir iti taraṅgabudbudādayaś 
-                        codakaviśeṣāḥ eva vātādīnāṃ jvarādīnāṃ ca nāpy evam saṃśleṣo na paricchedaḥ 
-                        śāśvatikaḥ atha ca nimittata evotpattir iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.12"><label>1.24.12</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.12ab"><label>1.24.12ab</label> vikāraparimāṇaṃ ca saṃkhyā 
-                        caiṣāṃ pṛthak pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.24.12cd"><label>1.24.12cd</label> vistareṇottare tantre sarvā 
-                        bādhāś ca vakṣyate || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne vyādhisamuddeśīyo nāma 
-                        caturviṃśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="25" type="adhyāya"> 
-                    <head>pañcaviṃśatitamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.1"><label>1.25.1</label> athāto 
-                        'ṣṭavidhaśastrakarmīyam{O.?}adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.2"><label>1.25.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.3ab"><label>1.25.3ab</label> chedyā bhagandarā granthiḥ 
-                        ślaiṣmikastilakālakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.3cd"><label>1.25.3cd</label> vraṇavartmārbudānyarśaś 
-                        carmakīlo 'sthimāṃsagam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.4ab"><label>1.25.4ab</label> śalyaṃ jatumaṇirmāṃsasaṃghāto 
-                        galaśuṇḍikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.4cd"><label>1.25.4cd</label> srāyumāṃsasirākotho valmīkaṃ 
-                        śataponakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.3-4"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.5ab"><label>1.25.5ab</label> adhruṣaś copadaṃśāś ca 
-                        māṃsakandyadhimāṃsakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.5cd"><label>1.25.5cd</label> bhedyā vidradhayo 'nyatra 
-                        sarvajād granthayastrayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.6ab"><label>1.25.6ab</label> ādito ye visarpāś ca vṛddhayaḥ 
-                        savidārikāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.6cd"><label>1.25.6cd</label> 
-                        pramehapiḍakāśophastanarogāvamanthakāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.7ab"><label>1.25.7ab</label> kumbhīkānuśayīnāḍyo vṛndau 
-                        puṣkarikālajī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.7cd"><label>1.25.7cd</label> prāyaśaḥ kṣudrarogāś ca puppuṭau 
-                        tāludantajau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.8ab"><label>1.25.8ab</label> tuṇḍikerī gilāyuś ca pūrvaṃ ye 
-                        ca prapākiṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.8cd"><label>1.25.8cd</label> bastis tathā'śmarīhetormedojā ye 
-                        ca kecana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.5-8"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.9ab"><label>1.25.9ab</label> lekhyāś catasro rohiṇyaḥ kilāsam 
-                        upajihvikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.9cd"><label>1.25.9cd</label> medojo dantavaidarbho 
-                        granthirvartmādhijihvikā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.9"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.10ab"><label>1.25.10ab</label> arśāṃsi maṇḍalaṃ māṃsakandī 
-                        māṃsonnatis tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.10cd"><label>1.25.10cd</label> vedhyāḥ sirā bahuvidhā 
-                        mūtravṛddhirdakodaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.11ab"><label>1.25.11ab</label> eṣyā nāḍyaḥ saśalyāś ca vraṇā 
-                        unmārgiṇaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.11cd"><label>1.25.11cd</label> āhāryāḥ śarkarāstisro 
-                        dantakarṇamalo 'śmarī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.12ab"><label>1.25.12ab</label> śalyāni mūḍhagarbhāś ca varcaś 
-                        ca nicitaṃ gude | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.11cd-12ab"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.12cd"><label>1.25.12cd</label> srāvyā vidradhayaḥ pañca 
-                        bhaveyuḥ sarvajādṛte || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.13ab"><label>1.25.13ab</label> kuṣṭhāni vāyuḥ sarujaḥ śopho 
-                        yaś caikadeśajaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.13cd"><label>1.25.13cd</label> pālyāmayāḥ ślīpadāni 
-                        viṣajuṣṭaṃ ca śoṇitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.14ab"><label>1.25.14ab</label> arbudāni visarpāś ca 
-                        granthayaś cāditas tu ye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.14cd"><label>1.25.14cd</label> trayas trayaś copadaṃśāḥ 
-                        stanarogā vidārikā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.15ab"><label>1.25.15ab</label> suṣiro galaśālūkaṃ kaṇṭakāḥ 
-                        kṛmidantakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.15cd"><label>1.25.15cd</label> dantaveṣṭaḥ sopakuśaḥ śītādo 
-                        dantapuppuṭaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.16ab"><label>1.25.16ab</label> pittāsṛkkaphajāś cauṣṭhyāḥ 
-                        kṣudrarogāś ca bhūyaśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.16cd"><label>1.25.16cd</label> sīvyā medaḥsamutthāś ca 
-                        bhinnāḥ sulikhitā gadāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.16efghijklmn"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.17ab"><label>1.25.17ab</label> sadyovraṇāś ca ye caiva 
-                        calasandhivyapāśritāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.17cd"><label>1.25.17cd</label> na kṣārāgniviṣair juṣṭā na ca 
-                        mārutavāhinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.17I"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.17II"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.18ab"><label>1.25.18ab</label> nāntarlohitaśalyāś ca teṣu 
-                        samyagviśodhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.18cd"><label>1.25.18cd</label> pāṃśuromanakhādīni calamasthi 
-                        bhavec ca yat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.19ab"><label>1.25.19ab</label> ahṛtāni yato 'mūni 
-                        pācayeyurbhṛśaṃ vraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.19cd"><label>1.25.19cd</label> rujaś ca vividhāḥ kuryustasmād 
-                        etān viśodhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.20ab"><label>1.25.20ab</label> tato vraṇaṃ samunnamya 
-                        sthāpayitvā yathāsthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.20cd"><label>1.25.20cd</label> sīvyet sūkṣmeṇa sūtreṇa 
-                        valkenāśmantakasya vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.20"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.21ab"><label>1.25.21ab</label> śaṇajakṣaumasūtrābhyāṃ snāyvā 
-                        bālena vā punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.21cd"><label>1.25.21cd</label> mūrvāguḍūcītānair vā sīvyed 
-                        vellitakaṃ śanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.21"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.22ab"><label>1.25.22ab</label> sīvyed gophaṇikāṃ vā'pi sīvyed 
-                        vā tunnasevanīm | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.22cd"><label>1.25.22cd</label> ṛjugranthimatho vā'pi 
-                        yathāyogamathāpi vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.22"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.23ab"><label>1.25.23ab</label> deśe 'lpamāṃse sandhau ca sūcī 
-                        vṛttā'ṅguladvayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.23cd"><label>1.25.23cd</label> āyatā tryaṅgulā tryasrā 
-                        māṃsale vā'pi pūjitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.23"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.24ab"><label>1.25.24ab</label> dhanurvakrā hitā 
-                        marmaphalakośodaropari | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.24cd"><label>1.25.24cd</label> ityetāstrividhāḥ 
-                        sūcīstīkṣṇāgrāḥ susamāhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.25ab"><label>1.25.25ab</label> 
-                        kārayenmālatīpuṣpavṛntāgraparimaṇḍalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.25cd"><label>1.25.25cd</label> nātidūre nikṛṣṭe vā sūcīṃ 
-                        karmaṇi pātayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.25"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.25I"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.26ab"><label>1.25.26ab</label> dūrādrujo vraṇauṣṭhasya 
-                        sannikṛṣṭe 'valuñcanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.26cd"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.27ab"><label>1.25.27ab</label> atha kṣaumapicucchannaṃ 
-                        susyūtaṃ pratisārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.27cd"><label>1.25.27cd</label> 
-                        priyaṅgvañjanayaṣṭyāhvarodhracūrnaiḥ samantataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.27"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.28ab"><label>1.25.28ab</label> śallakīphalacūrnṇair vā 
-                        kṣaumadhyāmena vā punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.28cd"><label>1.25.28cd</label> tato vraṇaṃ yathāyogaṃ 
-                        baddhvā+ācārikamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.29"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.29ab"><label>1.25.29ab</label> etad aṣṭavidhaṃ karma samāsena 
-                        prakīrtitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.29cd"><label>1.25.29cd</label> cikitsiteṣu kārtsnyena 
-                        vistarastasya vakṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.30ab"><label>1.25.30ab</label> hīnātiriktaṃ tiryak ca 
-                        gātracchedanamātmanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.30cd"><label>1.25.30cd</label> etāś catasro 'ṣṭavidhe karmaṇi 
-                        vyāpadaḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.31ab"><label>1.25.31ab</label> ajñānalobhāhitavākyayoga 
-                        <caesura/> 
-                         bhayapramohair aparaiś ca bhāvaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.31cd"><label>1.25.31cd</label> yadā prayuñjīta bhiṣak 
-                        kuśastraṃ 
-                        <caesura/> 
-                         tadā sa śeṣān kurute vikārān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.32ab"><label>1.25.32ab</label> taṃ kṣāraśastrāgnibhir 
-                        auṣadhaiś ca 
-                        <caesura/> 
-                         bhūyo 'bhiyuñjānam ayuktiyuktam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.32cd"><label>1.25.32cd</label> jijīviṣur dūrata eva vaidyaṃ 
-                        <caesura/> 
-                         vivarjayed ugraviṣāhitulyam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.33ab"><label>1.25.33ab</label> tad eva yuktaṃ tv 
-                        atimarmasandhīn 
-                        <caesura/> 
-                         hiṃsyāt sirāḥ snāyum athāsthi caiva | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.33cd"><label>1.25.33cd</label> mūrkhaprayuktaṃ puruṣaṃ 
-                        kṣaṇena 
-                        <caesura/> 
-                         prāṇair viyuñjyādathavā kathaṃcit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.34ab"><label>1.25.34ab</label> bhramaḥ pralāpaḥ patanaṃ 
-                        pramoho 
-                        <caesura/> 
-                         viceṣṭanaṃ saṃlayanoṣṇate ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.34cd"><label>1.25.34cd</label> srastāṅgatā mūrcchanam 
-                        ūrdhvavāta 
-                        <caesura/> 
-                         s tīvrā rujo vātakṛtāś ca tās tāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.35ab"><label>1.25.35ab</label> māṃsodakābhaṃ rudhiraṃ ca 
-                        gacchet 
-                        <caesura/> 
-                         sarvendriyārthoparamas tathaiva | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.35cd"><label>1.25.35cd</label> daśārdhasaṃkhyeṣv api hi 
-                        kṣateṣu sāmānyato marmasu liṅgam uktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.36ab"><label>1.25.36ab</label> surendragopapratimaṃ prabhūtaṃ 
-                        <caesura/> 
-                         raktaṃ sraved vai kṣatataś ca vāyuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.36cd"><label>1.25.36cd</label> karoti rogān vividhān 
-                        yathoktāṃś 
-                        <caesura/> 
-                         chinnāsu bhinnāsv athavā sirāsu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.37ab"><label>1.25.37ab</label> kaubjyaṃ śarīrāvayavāvasādaḥ 
-                        <caesura/> 
-                         kriyāsv aśaktis tumulā rujaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.37cd"><label>1.25.37cd</label> cirād vraṇo rohati yasya cāpi 
-                        <caesura/> 
-                         taṃ snāyuviddhaṃ manujaṃ vyavasyet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.38ab"><label>1.25.38ab</label> śophātivṛddhis tumulā rujaś ca 
-                        <caesura/> 
-                         balakṣayaḥ parvasu bhedaśophau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.38cd"><label>1.25.38cd</label> kṣateṣu sandhiṣv acalācaleṣu 
-                        syāt 
-                        <caesura/> 
-                         sandhikarmoparatiś ca liṅgam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.39ab"><label>1.25.39ab</label> ghorā rujo yasya niśādineṣu 
-                        <caesura/> 
-                         sarvāsv avasthāsu na śāntir asti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.39cd"><label>1.25.39cd</label> tṛṣṇā'ṅgasādau śvayathuś ca 
-                        rukṣaḥ 
-                        <caesura/> 
-                         tam asthividdhaṃ manujaṃ vyavasyet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.40ab"><label>1.25.40ab</label> yathāsvam etāni vibhāvayeyur 
-                        <caesura/> 
-                         liṅgāni marmasv abhitāḍiteṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.40cd"><label>1.25.40cd</label> sparśaṃ na jānāti vipāṇḍuvarṇo 
-                        <caesura/> 
-                         yo māṃsamarmaṇy abhitāḍitaḥ syāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.41ab"><label>1.25.41ab</label> ātmānamevātha jaghanyakārī 
-                        śastreṇa yo hanti hi karma kurvan | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.41cd"><label>1.25.41cd</label> tamātmāvānātmahanaṃ kuvaidyaṃ 
-                        vivarjayed āyurabhīpsamānaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.42ab"><label>1.25.42ab</label> tiryakpraṇihite śastre doṣāḥ 
-                        purvamudāhṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.42cd"><label>1.25.42cd</label> tasmāt pariharan doṣān 
-                        kuruyācchastranipātanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.43ab"><label>1.25.43ab</label> mātaraṃ pitaraṃ putrān 
-                        bāndhavānapi cāturaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.43cd"><label>1.25.43cd</label> apyetānabhiśaṅketa vaidye 
-                        viśvāsameti ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.44ab"><label>1.25.44ab</label> visṛjatyātmanā+ātmānaṃ na 
-                        cainaṃ pariśaṅkate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.44cd"><label>1.25.44cd</label> tasmāt putravadevainaṃ pālayed 
-                        āturaṃ bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.45ab"><label>1.25.45ab</label> dharmārthau kīrtimityarthaṃ 
-                        satāṃ grahaṇam uttamam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.45cd"><label>1.25.45cd</label> prāpnuyāt svargavāsaṃ ca 
-                        hitamārabhya karmaṇā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.46ab"><label>1.25.46ab</label> karmaṇā kaścidekena dvābhyāṃ 
-                        kaścittribhis tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.25.46cd"><label>1.25.46cd</label> vikāraḥ sādhyate 
-                        kaściccaturbhir api karmabhiḥ || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 'ṣṭavidhaśastrakarmaṇyo nāma 
-                        pañcaviṃśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
-                <div n="26" type="adhyāya"> 
-                    <head> ṣaḍviṃśatitamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.1"><label>1.26.1</label> athātaḥ pranaṣṭaśalyavijñānīyam 
-                        adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.2"><label>1.26.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantiriḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.3"><label>1.26.3</label> śala śvala āśugamane dhatuḥ tasya 
-                        śalyam iti rūpam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.4"><label>1.26.4</label> tad dvividhaṃ śārīram āgantukaṃ ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.5"><label>1.26.5</label> sarvaśarīrābādhakaraṃ śalyaṃ 
-                        tadihopadiśyata ity ataḥ śalyaśāstram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.6"><label>1.26.6</label> tatra śārīraṃ romanakhādi dhātavo 
-                        'nnamalā doṣāś ca duṣṭāḥ āgantv api śārīraśalyavyatirekeṇa yāvanto bhāvā 
-                        duḥkham utpādayanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.6i"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.6ia"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.6ib"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.7"><label>1.26.7</label> adhikāro hi 
-                        lohaveṇuvṛkṣatṛṇaśṛṅgāsthimayeṣu tatrāpi viśeṣato loheṣveva 
-                        viśasanārthopapannatvāllohasya lohānām api durvāratvād aṇumukhatvād 
-                        dūraprayojanakaratvāc ca śara evādhikṛtaḥ | sa dvividhaḥ karṇī ślakṣṇaś ca 
-                        prāyeṇa vividhavṛkṣapatrapuṣpaphalatulyākṛtayo vyākhyātā 
-                        vyālamṛgapakṣivaktrasadṛśāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.8"><label>1.26.8</label> sarvaśalyānāṃ tu mahatāmaṇūnāṃ vā 
-                        pañcavidho gativiśeṣa ūrdhvamadho 'rvācīnastiryagṛjur iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.9-10"><label>1.26.9</label> tāni vegakṣayāt pratighātād vā 
-                        tvagādiṣu vraṇavastuṣv avatiṣṭhante dhamanīsroto 'sthivivarapeśīprabhṛtiṣu 
-                        vā śarīrapradeśeṣu || <label>1.26.10</label> tatra śalyalakṣaṇam ucyamānam 
-                        upadhāraya | tat tu dvividhaṃ sāmānyaṃ vaiśeṣikaṃ ca | śyāvaṃ piḍakācitaṃ 
-                        śophavedanāvantaṃ muhurmuhuḥ śoṇitāsrāviṇaṃ budbudavad unnataṃ mṛdumāṃsaṃ ca 
-                        vraṇaṃ jānīyāt saśalyo 'yam iti | sāmānyam etal lakṣaṇam uktam | vaiśeṣikaṃ 
-                        tu tvaggate vivarṇaḥ śopho bhavaty āyataḥ kaṭhinaś ca māṃsagate 
-                        śophābhivṛddhiḥ śalyamārgānupasaṃrohaḥ pīḍanāsahiṣṇutā coṣapākau ca 
-                        peśyantarasthe 'py etad eva coṣaśophavarjaṃ sirāgate sirādhmānam sirāśūlaṃ 
-                        sirāśophaś ca snāyugate snāyujālotkṣepaṇaṃ saṃrambhaś cogrā ruk ca srotogate 
-                        srotasāṃ svakarmaguṇahāniḥ; dhamanīsthe saphenaṃ raktam īrayann anilaḥ 
-                        saśabdo nirgacchaty aṅgamardaḥ pipāsā hṛllāsaś ca asthigate 
-                        vividhavedanāprādurbhāvaḥ śophaś ca asthivivaragate 'sthipūrṇatā'sthitodaḥ 
-                        saṃharṣo balavāṃś ca sandhigate 'sthivacceṣṭoparamaś ca koṣṭhagata 
-                        āṭopānāhau mūtrapurīṣāhāradarśanaṃ ca vraṇamukhāt marmagate marmaviddhāvac 
-                        ceṣṭate | sūkṣmagatiṣu śalyeṣv etāny eva lakṣaṇāny aspaṣṭāni bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.11"><label>1.26.11</label> mahānty alpāni vā śuddhadehānām 
-                        anulomasanniviṣṭāni rohanti viśeṣataḥ kaṇṭhasrotaḥsirātvakpeśyasthivivareṣu 
-                        doṣaprakopavyāyāmābhighātājīrṇebhyaḥ pracalitāni punarbādhante || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.12"><label>1.26.12</label> tatra tvakpranaṣṭe 
-                        snigdhasvinnāyāṃ mṛnmāṣayavagodhūmagomayamṛditāyāṃ tvaci yatra saṃrambho 
-                        vedanā vā bhavati tatra śalyaṃ vijānīyāt styānaghṛtamṛccandanakalkair vā 
-                        pradigdhāyāṃ śalyoṣmaṇā+āśu visarati ghṛtam upaśuṣyati vā lepo yatra tatra 
-                        śalyaṃ vijānīyāt māṃsapranaṣṭe snehasvedādibhiḥ kriyāviśeṣair aviruddair 
-                        āturam upapādayet karśitasya tu śithilībhūtam anavabaddhaṃ kṣubhyamāṇaṃ 
-                        yatra saṃrambhaṃ vedanāṃ vā janayati tatra śalyaṃ vijānīyāt 
-                        koṣṭhāsthisandhipeśīvivareṣv avasthitam evam eva parīkṣeta 
-                        sirādhamanīsrotaḥsnāyupranaṣṭe khaṇḍacakrasaṃyukte yāne vyādhitam āropyāśu 
-                        viṣame 'dhvani yāyād yatra saṃrambho vedanā vā bhavati tatra śalyaṃ jānīyāt 
-                        asthipranaṣṭe snehasvedopapannānyasthīni bandhanapīḍanābhyāṃ bhṛśam upācared 
-                        yatra saṃrambho vedanā vā bhavati tatra śalyaṃ jānīyāt sandhipranaṣṭe 
-                        snehasvedopapannān sandhīn prasaraṇākuñcanabandhanapīḍanair bhṛśam upācaret 
-                        yatra saṃrambho vedanā vā bhavati tatra śalyaṃ vijānīyāt marmapranaṣṭe tv 
-                        ananyabhāvān marmaṇām uktaṃ parīkṣaṇaṃ bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.13"><label>1.26.13</label> sāmānyalakṣaṇam api ca 
-                        hastiskandhāśvapṛṣṭhaparvatadrumārohaṇadhanurvyāyāmadrutayānaniyuddhādhvagamanalaṅghanaprataraṇaplavanavyāyāmair 
-                        jṛmbhodgārakāsakṣavathuṣṭhīvanahasanaprāṇāyāmair 
-                        vātamūtrapurīṣaśukrotsargair vā yatra saṃrambho vedanā vā bhavati tatra 
-                        śalyaṃ jānīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.14"><label>1.26.14</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.14ab"><label>1.26.14ab</label> yasmiṃstodādayo deśo suptatā 
-                        gurutā'pi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.14cd"><label>1.26.14cd</label> ghaṭṭate bahuśo yatra srūyate 
-                        tudyate 'pi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.15ab"><label>1.26.15ab</label> āturaś cāpi yaṃ deśam 
-                        abhīkṣṇaṃ parirakṣati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.15cd"><label>1.26.15cd</label> saṃvāhyamāno bahuśas tatra 
-                        śalyaṃ vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.16ab"><label>1.26.16ab</label> alpābādham aśūnaṃ ca nīrujaṃ 
-                        nirupadravam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.16cd"><label>1.26.16cd</label> prasannaṃ mṛduparyantaṃ 
-                        nirāghaṭṭamanunnatam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.17ab"><label>1.26.17ab</label> eṣaṇyā sarvato dṛṣṭvā 
-                        yathāmārgaṃ cikitsakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.17cd"><label>1.26.17cd</label> prasārākuñcanān nūnaṃ 
-                        niḥśalyam iti nirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.18ab"><label>1.26.18ab</label> asthyātmakaṃ bhajyate tu 
-                        śalyamantaś ca śīryate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.18cd"><label>1.26.18cd</label> prāyo nirbhujyate śārṅgam 
-                        āyasaṃ ceti niścayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.19ab"><label>1.26.19ab</label> vārkṣavaiṇavatārṇāni 
-                        nirhrayante tu no yadi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.19cd"><label>1.26.19cd</label> pacanti raktaṃ māṃsaṃ ca 
-                        kṣipram etāni dehinām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.20ab"><label>1.26.20ab</label> kānakaṃ rājataṃ tāmraṃ 
-                        raitikaṃ trapusīsakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.20cd"><label>1.26.20cd</label> cirasthānād vilīyante 
-                        pittatejaḥpratāpanāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.21ab"><label>1.26.21ab</label> svabhāvaśītā mṛdavo ye cānye 
-                        'pīdṛśā matāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.21cd"><label>1.26.21cd</label> dravībhūtāḥ śarīre 'sminn 
-                        ekatvaṃ yānti dhātubhiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.22ab"><label>1.26.22ab</label> 
-                        viṣāṇadantakeśāsthiveṇudārūpalāni tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.22cd"><label>1.26.22cd</label> śalyāni na viśīryante śarīre 
-                        mṛnmayāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.23ab"><label>1.26.23ab</label> dvividhaṃ 
-                        pañcagatimattvagādivraṇavastuṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.26.23cd"><label>1.26.23cd</label> viśliṣṭaṃ vetti yaḥ śalyaṃ sa 
-                        rājñaḥ kartum arhati || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrtasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne pranaṣṭaśalyavijñānīyo nāma 
-                        ṣaḍviṃśatitamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="27" type="adhyāya"> 
-                    <head> saptaviṃśatitamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.1"><label>1.27.1</label> athātaḥ śalyāpanayanīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.2"><label>1.27.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.3"><label>1.27.3</label> śalyaṃ 
-                        dvividhamavabaddhamanavabaddhaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.4"><label>1.27.4</label> tatra 
-                        samāsenānavabaddhaśalyoddharaṇārthaṃ pañcadaśa hetūn vakṣyāmaḥ | tadyathā 
-                        svabhāvaḥ pācanaṃ bhedanaṃ dāraṇaṃ pīḍanaṃ pramārjanaṃ nirdhmāpanaṃ vamanaṃ 
-                        virecanaṃ prakṣālanaṃ pratimarśaḥ pravāhaṇaṃ ācūṣaṇaṃ ayaskānto harṣaś ceti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.5"><label>1.27.5</label> 
-                        tatrāśrukṣavathūdgārakāsamūtrapurīṣānilaiḥ svabhāvabalapravṛttair 
-                        nayanādibhyaḥ patati māṃsāvagāḍhaṃ śalyamavidahyamānaṃ pācayitvā 
-                        prakothā(ā.pā)ttasya pūyaśoṇitavegād gauravād vā patati | pakvamabhidyamānaṃ 
-                        bhedayed dārayed vā | bhinnamanirasyamānaṃ pīḍanīyaiḥ pīḍayet pāṇibhir vā | 
-                        aṇūny akṣaśalyāni pariṣecanādhmāpanair bālavastrapāṇibhiḥ pramārjayet | 
-                        āhāraśeṣaśleṣmahīnāṇuśalyāni śvasanotkāsanapradhamanair nirdhamet | 
-                        annaśalyāni vamanāṅgulipratimarśaprabhṛtibhiḥ | virecanaiḥ pakvāśayagatāni | 
-                        vraṇadoṣāśayagatāni prakṣālanaiḥ | vātamūtrapurīṣagarbhasaṅgeṣu 
-                        pravāhaṇamuktaṃ | mārutodakasaviṣarudhiraduṣṭastanyeṣv ācūṣaṇam āsyena 
-                        viṣāṇair vā | anulomam anavabaddham akarṇam analpavraṇamukham ayaskāntena | 
-                        hṛdy avasthitam anekakāraṇotpannaṃ śokaśalyaṃ harṣeṇeti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.6"><label>1.27.6</label> sarvaśalyānāṃ tu mahatām aṇūnāṃ vā 
-                        dvāv evāharaṇahetū bhavataḥ pratilomo 'nulomaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.7-8"><label>1.27.7</label> tatra pratilomamarvācīnamānayet 
-                        anulomaṃ parācīnam || <label>1.27.8</label> uttuṇḍitaṃ chitvā 
-                        nirghātayecchedanīyamukham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.9"><label>1.27.9</label> chedanīyamukhānyapi 
-                        kukṣivakṣaḥkakṣāvaṃkṣaṇaparśukāntarapatitāni ca hastaśakyaṃ yathāmārgeṇa 
-                        hastenaivāpahartuṃ prayateta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.10"><label>1.27.10</label> hastenāpahartum aśakyaṃ viśasya 
-                        śastreṇa yantreṇāpaharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.11"><label>1.27.11</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.11ab"><label>1.27.11ab</label> śītalena jalenainaṃ 
-                        mūrcchantam avasecayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.11cd"><label>1.27.11cd</label> saṃrakṣedasya marmāṇi muhur 
-                        āśvāsayec ca tam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.12"><label>1.27.12</label> tataḥ śalyam uddhṛtya nirlohitaṃ 
-                        vraṇaṃ kṛtvā svedārham agnighṛtaprabhṛtibhiḥ saṃsvedya vidahya pradihya 
-                        sarpirmadhubhyāṃ baddhvā+ācārikam upadiśet | (? sirāsnāyuvilagnaṃ 
-                        śalākādibhir vimocyāpanayet śvayathugrastavāraṅgaṃ samavapīḍya śvayathuṃ 
-                        durbalavāraṅgaṃ kuśādibhir baddhvā |) </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.13"><label>1.27.13</label> hṛdayamabhito vartamānaṃ śalyaṃ 
-                        śītajalādibhir udvejitasyāpahared yathāmārgaṃ durupaharamanyato 
-                        'pabādhyamānaṃ pāṭayitvoddharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.14"><label>1.27.14</label> asthivivarapraviṣṭam asthividaṣṭaṃ 
-                        vā'vagṛhya pādābhyāṃ yantreṇāpaharet aśakyamevaṃ vā balavadbhiḥ 
-                        suparigṛhītasya yantreṇa grāhayitvā śalyavāraṅgaṃ pravibhujya dhanurguṇair 
-                        baddhaikataś cāsya pañcāṅgyām upasaṃyatasyāśvasya vaktrakavike badhnīyāt 
-                        athainaṃ kaśayā tāḍayed yathonnamayan śiro vegena śalyam uddharati dṛḍhāṃ vā 
-                        vṛkṣaśākhām avanamya tasyāṃ pūrvavad baddhvoddharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.15"><label>1.27.15</label> 
-                        adeśottuṇḍitamaṣṭhīlāśmamudgarāṇāmnyatamasya prahāreṇa vicālya yathāmārgam 
-                        eva yantreṇa || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.16"><label>1.27.16</label> (? yantreṇa ) vimṛditakarṇāni 
-                        karṇavantyanābādhakaradeśottuṇḍitāni purastādeva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.17"><label>1.27.17</label> jātuṣe kaṇṭhāsakte kaṇṭhe nāḍīṃ 
-                        praveśyāgnitaptāṃ ca śalākāṃ tayā 'vagṛhya śītābhir adbhiḥ pariṣicya 
-                        sthirībhūtām uddharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.18-21"><label>1.27.18</label> ajātuṣaṃ 
-                        jatumadhūcchiṣṭapraliptayā śalākayā pūrvakalpenetyeke || 
-                            <label>1.27.19</label> asthiśalyamanyadvā tiryakkaṇṭhāsaktamavekṣya 
-                        keśoṇḍukaṃ dṛḍhaikasūtrabaddhaṃ dravabhaktopahitaṃ pāyayed ākaṇṭhāt 
-                        pūrṇakoṣṭhaṃ ca vāmayet vamataś ca śalyaikadeśasaktaṃ jñātvā sūtraṃ sahasā 
-                        tvākṣipet mṛdunā vā dantadhāvanakūrcakenāpaharet praṇudedvā'ntaḥ | 
-                        kṣatakaṇṭhāya ca madhusarpiṣī leḍhuṃ prayacchettriphalācūrṇaṃ vā 
-                        madhuśarkarāvimiśram || <label>1.27.20</label> 
-                        udakapūrṇodaramavākśirasamavapīḍayed dhunīyādvāmayed vā bhasmarāśau vā 
-                        nikhanedāmukhāt || <label>1.27.21</label> grāsaśalye tu kaṇṭhāsakte 
-                        niḥśaṅkamanavabuddhaṃ skandhe muṣṭinā'bhihanyāt snehaṃ madyaṃ pānīyaṃ vā 
-                        pāyayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.22"><label>1.27.22</label> bāhurajjulatāpāśaiḥ 
-                        kaṇṭhapīḍanādvāyuḥ prakupitaḥ śleṣmāṇaṃ kopayitvā sroto niruṇaddhi 
-                        lālāsrāvaṃ phenāgamanaṃ saṃjñānāśaṃ cāpādayati tamabhyajya saṃsvedya 
-                        śirovirecanaṃ tasmai tīkṣṇaṃ dadyādrasaṃ ca vātaghnaṃ vidadhyād iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.23"><label>1.27.23</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.23ab"><label>1.27.23ab</label> śalyākṛtiviśeṣāṃś ca 
-                        sthānānyāvekṣya buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.23cd"><label>1.27.23cd</label> tathā yantrapṛthaktvaṃ ca 
-                        samyak śalyamathāharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.24ab"><label>1.27.24ab</label> karṇavanti tu śalyāni 
-                        duḥkhāhāryāṇi yāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.24cd"><label>1.27.24cd</label> ādadīta bhiṣak tasmāt tāni 
-                        yuktyā samāhitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.25ab"><label>1.27.25ab</label> etair upāyaiḥ śalyaṃ tu naiva 
-                        niryātyate yadi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.25cd"><label>1.27.25cd</label> matyā nipuṇayā vaidyo 
-                        yantrayogaiś ca nirharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.26ab"><label>1.27.26ab</label> śothapākau rujaś cogrāḥ kuryāc 
-                        chalyam anirhṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.27.26cd"><label>1.27.26cd</label> vaikalyaṃ maraṇaṃ cā'pi tasmād 
-                        yatnād vinirharet || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne śalyāpanayanīyo nāma 
-                        saptaviṃśatitamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="28" type="adhyāya"> 
-                    <head>aṣṭāviṃśatitamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.1"><label>1.28.1</label> athāto 
-                        viparītāviparītavraṇavijñānīyam adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.2"><label>1.28.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.3ab"><label>1.28.3ab</label> phalāgnijalavṛṣṭīnāṃ 
-                        puṣpadhūmāmbudā yathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.3cd"><label>1.28.3cd</label> khyāpayanti bhaviṣyatvaṃ tathā 
-                        riṣṭāni pañcatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.4ab"><label>1.28.4ab</label> tāni saukṣmyāt pramādād vā 
-                        tathaivāśu vyatikramāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.4cd"><label>1.28.4cd</label> gṛhyante nodgatāny ajñair 
-                        mumūrṣor na tv asaṃbhavāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.5ab"><label>1.28.5ab</label> dhruvaṃ tu maraṇaṃ riṣṭe 
-                        brāhmaṇais tat kilāmalaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.5cd"><label>1.28.5cd</label> rasāyanatapojapyatatparair vā 
-                        nivāryate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.6ab"><label>1.28.6ab</label> nakṣatrapīḍā bahudhā yathā kālād 
-                        vipacyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.6cd"><label>1.28.6cd</label> tathaivāriṣṭapākaṃ ca bruvate 
-                        bahavo janāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.7ab"><label>1.28.7ab</label> asiddhim āpnuyāl loke 
-                        pratikurvan gatāyuṣaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.7cd"><label>1.28.7cd</label> ato 'riṣṭani yatnena lakṣayet 
-                        kuśalo bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.8ab"><label>1.28.8ab</label> gandhavarṇarasādīnāṃ viśeṣāṇāṃ 
-                        svabhāvataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.8cd"><label>1.28.8cd</label> vaikṛtaṃ yat tad ācaṣṭe vraṇinaḥ 
-                        pakvalakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.9ab"><label>1.28.9ab</label> kaṭus tīkṣṇaś ca visraś ca 
-                        gandhas tu pavanādibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.9cd"><label>1.28.9cd</label> lohagandhis tu raktena vyāmiśraḥ 
-                        sānnipātikaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.10ab"><label>1.28.10ab</label> lājātasītailasamāḥ 
-                        kiṃcidvisrāś ca gandhataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.10cd"><label>1.28.10cd</label> jñeyāḥ prakṛtigandhāḥ syur ato 
-                        'nyad gandhavaikṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.11ab"><label>1.28.11ab</label> 
-                        madhyāgurvājyasumanaḥpadmacandanacampakaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.11cd"><label>1.28.11cd</label> sagandhā divyagandhāś ca 
-                        mumūrṣūṇāṃ vraṇāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.12ab"><label>1.28.12ab</label> 
-                        śvavājimūṣikadhvāṅkṣapūtivallūramatkuṇaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.12cd"><label>1.28.12cd</label> sagandhāḥ paṅkagandhāś ca 
-                        bhūmigandhāś ca garhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.13ab"><label>1.28.13ab</label> dhyāmakuṅkumakaṅkuṣṭhasavarṇāḥ 
-                        pittakopataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.13cd"><label>1.28.13cd</label> na dahyante na cūṣyante bhiṣak 
-                        tān parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.14ab"><label>1.28.14ab</label> kaṇḍūmantaḥ sthirāḥ śvetāḥ 
-                        snigdhāḥ kaphanimittataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.14cd"><label>1.28.14cd</label> dūyante vā'pi dahyante bhiṣak 
-                        tān parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.15ab"><label>1.28.15ab</label> kṛṣṇās tu ye tanusrāvā vātajā 
-                        marmatāpinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.15cd"><label>1.28.15cd</label> svalpām api na kurvanti rujaṃ 
-                        tān parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.16ab"><label>1.28.16ab</label> kṣveḍanti ghurghurāyante 
-                        jvalantīva ca ye vraṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.16cd"><label>1.28.16cd</label> tvaṅmāṃsasthāś ca pavanaṃ 
-                        saśabdaṃ visṛjanti ye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.17ab"><label>1.28.17ab</label> ye ca marmasvasaṃbhūtā 
-                        bhavanty atyarthavedanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.17cd"><label>1.28.17cd</label> dahyante cāntaratyarthaṃ bahiḥ 
-                        śītāś ca ye vraṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.18ab"><label>1.28.18ab</label> dahyante bahir atyarthaṃ 
-                        bhavanty antaś ca śītalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.18cd"><label>1.28.18cd</label> śaktidhvajarathā 
-                        kuntavājivāraṇagovṛṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.19ab"><label>1.28.19ab</label> yeṣu cāpy avabhāseran 
-                        prāsādākṛtayas tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.19cd"><label>1.28.19cd</label> cūrṇāvakīrṇā iva ye bhānti vā 
-                        na ca cūrṇitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.20ab"><label>1.28.20ab</label> 
-                        prāṇamāṃsakṣayaśvāsakāsārocakapīḍitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.20cd"><label>1.28.20cd</label> pravṛddhapūyarudhirā vraṇā 
-                        yeṣāṃ ca marmasu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.21ab"><label>1.28.21ab</label> kriyābhiḥ samyag ārabdhā na 
-                        sidhyanti ca ye vraṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.28.21cd"><label>1.28.21cd</label> varjayet tān bhiṣak prājñaḥ 
-                        saṃrakṣannātmano yaśaḥ || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        viparītāviparītavraṇavijñānīyo nāmāṣṭaviṃśatitamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="29" type="adhyāya"> 
-                    <head> ekonatriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.1"><label>1.29.1</label> athāto 
-                        viparītāviparītasvapnanidarśanīyam adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.2"><label>1.29.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.3ab"><label>1.29.3ab</label> dūtadarśanasaṃbhāṣā veṣāś 
-                        ceṣṭitam eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.3cd"><label>1.29.3cd</label> ṛkṣaṃ velā tithiś caiva nimittaṃ 
-                        śakuno 'nilaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.4ab"><label>1.29.4ab</label> deśo vaidyasya vāgdehamanasāṃ ca 
-                        viceṣṭitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.4cd"><label>1.29.4cd</label> kathayanty āturagataṃ śubhaṃ vā 
-                        yadi vā'śubham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.5ab"><label>1.29.5ab</label> pākhaṇḍāśramavarṇānāṃ sapakṣāḥ 
-                        karmasiddhaye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.5cd"><label>1.29.5cd</label> ta eva viparītāḥ syur dūtāḥ 
-                        karmavipattaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.6ab"><label>1.29.6ab</label> napuṃsakaṃ strī bahavo 
-                        naikakāryā asūyakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.6cd"><label>1.29.6cd</label> gardabhoṣṭrarathaprāptāḥ prāptā 
-                        vā syuḥ paramparāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.7ab"><label>1.29.7ab</label> vaidyaṃ ya upasarpanti dūtāste 
-                        cāpi garhitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.7cd"><label>1.29.7cd</label> pāśadaṇḍāyudhadharāḥ 
-                        pāṇḍuretaravāsasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.8ab"><label>1.29.8ab</label> 
-                        ārdrajīrṇāpasavyaikamalinoddhvastavāsasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.8cd"><label>1.29.8cd</label> nyūnādhikāṅgā udvignā vikṛtā 
-                        raudrarūpiṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.9ab"><label>1.29.9ab</label> rūkṣaniṣṭhuravādāś 
-                        cāpyamāṅgalyābhidhāyinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.9cd"><label>1.29.9cd</label> chindantas tṛṇakāṣṭhāni spṛśanto 
-                        nāsikāṃ stanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.10ab"><label>1.29.10ab</label> 
-                        vastrāntānāmikākeśanakharomadaśāspṛśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.10cd"><label>1.29.10cd</label> 
-                        srotovarodhahṛdgaṇḍamūrdhoraḥkukṣipāṇayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.11ab"><label>1.29.11ab</label> 
-                        kapālopalabhasmāsthituṣāṅgārakarāś ca ye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.11cd"><label>1.29.11cd</label> vilikhanto mahīṃ kiṃcin 
-                        muñcanto loṣṭabhedinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.12ab"><label>1.29.12ab</label> tailakardamadigdhāṅgā 
-                        raktasraganulepanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.12cd"><label>1.29.12cd</label> phalaṃ pakvam asāraṃ vā 
-                        gṛhītvā'nyac ca tadvidham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.13ab"><label>1.29.13ab</label> nakhair nakhāntaraṃ vā'pi 
-                        kareṇa caraṇaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.13cd"><label>1.29.13cd</label> upānaccarmahastā vā 
-                        vikṛtavyādhipīḍitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.14ab"><label>1.29.14ab</label> vāmācārā rudantaś ca śvāsino 
-                        vikṛtekṣaṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.14cd"><label>1.29.14cd</label> yāmyāṃ diśaṃ prāñjalayo 
-                        viṣamaikapade sthitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.15ab"><label>1.29.15ab</label> vaidyaṃ ya upasarpanti dūtās 
-                        te cāpi garhitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.15cd"><label>1.29.15cd</label> dakṣiṇābhimukhaṃ deśe tvaśucau 
-                        vā hutāśanam | ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.15ef"><label>1.29.15ef</label> jvalayantaṃ pacantaṃ vā 
-                        krūrakarmaṇi codyatam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.16ab"><label>1.29.16ab</label> nagnaṃ bhūmau śayānaṃ vā 
-                        vegotsargeṣu vā'śucim | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.16cd"><label>1.29.16cd</label> prakīrṇākeśam abhyaktaṃ 
-                        svinnaṃ viklavam eva vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.17ab"><label>1.29.17ab</label> vaidyaṃ ya upasarpanti dūtās 
-                        te cāpi garhitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.17cd"><label>1.29.17cd</label> vaidyasya paitrye daive vā 
-                        kārye cotpātadarśane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.18ab"><label>1.29.18ab</label> madhyāhne cārdharātre vā 
-                        sandhyayoḥ kṛttikāsu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.18cd"><label>1.29.18cd</label> ārdrāśleṣāmaghāmūlapūrvāsu 
-                        bharaṇīṣu ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.19ab"><label>1.29.19ab</label> caturthyāṃ vā navamyāṃ vā 
-                        ṣaṣṭhyāṃ sandhidineṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.19cd"><label>1.29.19cd</label> vaidyaṃ ya upasarpanti dūtāste 
-                        cāpi garhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.20ab"><label>1.29.20ab</label> svinnābhitaptā madhyāhne 
-                        jvalanasya samīpataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.20cd"><label>1.29.20cd</label> garhitāḥ pittarogeṣu dūtā 
-                        vaidyamupāgatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.21ab"><label>1.29.21ab</label> ta eva kapharogeṣu 
-                        karmasiddhikarāḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.21cd"><label>1.29.21cd</label> etena śeṣaṃ vyākhyātaṃ buddhvā 
-                        saṃvibhajet tu tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.22ab"><label>1.29.22ab</label> raktapittātisāreṣu prameheṣu 
-                        tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.22cd"><label>1.29.22cd</label> praśasto jalarodheṣu 
-                        dūtavaidyasamāgamaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.23ab"><label>1.29.23ab</label> vijñāyaivaṃ vibhāgaṃ tu śeṣaṃ 
-                        budhyeta paṇḍitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.23cd"><label>1.29.23cd</label> śuklavāsāḥ śucir gauraḥ śyāmo 
-                        vā priyadarśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.24ab"><label>1.29.24ab</label> svasyām jātau svagotro vā 
-                        dūtaḥ kāryakaraḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.24cd"><label>1.29.24cd</label> goyānenāgatas tuṣṭaḥ pādābhyāṃ 
-                        śubhaceṣṭitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.25ab"><label>1.29.25ab</label> smṛtimān vidhikālajñaḥ 
-                        svatantraḥ pratipattimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.25cd"><label>1.29.25cd</label> alaṅkṛto maṅgalavān dūtaḥ 
-                        kāryakaraḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.26ab"><label>1.29.26ab</label> svasthaṃ prāṅmukham āsīnaṃ 
-                        same deśe śucau śucim | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.26cd"><label>1.29.26cd</label> upasarpati yo vaidyaṃ sa ca 
-                        kāryakaraḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.27ab"><label>1.29.27ab</label> 
-                        māṃsodakumbhātapatravipravāraṇagovṛṣāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.27cd"><label>1.29.27cd</label> śuklavarṇāś ca pūjyante 
-                        prasthāne darśanaṃ gatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.28ab"><label>1.29.28ab</label> strī putriṇī savatsā gaur 
-                        vardhamānam alaṅkṛtā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.28cd"><label>1.29.28cd</label> kanyā matsyāḥ phalaṃ cāmaṃ 
-                        svastikaṃ modakā dadhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.29ab"><label>1.29.29ab</label> hiraṇyākṣatapātraṃ vā ratnāni 
-                        sumano nṛpaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.29cd"><label>1.29.29cd</label> apraśānto 'nalo vājī haṃsaś 
-                        cāṣaḥ śikhī tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.30ab"><label>1.29.30ab</label> 
-                        brahmadundubhijīmūtaśaṅkhaveṇurathasvanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.30cd"><label>1.29.30cd</label> siṃhagovṛṣanādāś ca hreṣitaṃ 
-                        gajabṛṃhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.31ab"><label>1.29.31ab</label> śastaṃ haṃsarutaṃ nṝṇāṃ 
-                        kauśikaṃ caiva vāmataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.31cd"><label>1.29.31cd</label> prasthāne yāyinaḥ śreṣṭhā 
-                        vācaś ca hṛdayaṅgamāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.32ab"><label>1.29.32ab</label> patrapuṣpaphalopetān 
-                        sakṣīrānnīrujo drumān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.32cd"><label>1.29.32cd</label> āśritā vā 
-                        nabhoveśmadhvajatoraṇavedikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.33ab"><label>1.29.33ab</label> dikṣu śāntāsu vaktāro madhuraṃ 
-                        pṛṣṭhato 'nugāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.33cd"><label>1.29.33cd</label> vāmā vā dakṣiṇā vā'pi śakunāḥ 
-                        karmasiddhaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.34ab"><label>1.29.34ab</label> śuṣke 'śanihate 'patre 
-                        vallīnaddhe sakaṇṭake | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.34cd"><label>1.29.34cd</label> vṛkṣe 
-                        'thavā'śmabhasmāsthiviṭtuṣāṅgārapāṃśuṣu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.35ab"><label>1.29.35ab</label> caityavalmīkaviṣamasthitā 
-                        dīptakharasvarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.35cd"><label>1.29.35cd</label> purato dikṣu dīptāsu vaktāro 
-                        nārthasādhakāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.36ab"><label>1.29.36ab</label> punnāmānaḥ khagā vāmāḥ 
-                        strīsaṃjñā dakṣiṇāḥ śubhāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.36abI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.36cd"><label>1.29.36cd</label> dakṣiṇād vāmagamanaṃ praśastaṃ 
-                        śvaśṛgālayoḥ | ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.36ef"><label>1.29.36ef</label> vāmaṃ nakulacāṣāṇāṃ nobhayaṃ 
-                        śaśasarpayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.37ab"><label>1.29.37ab</label> bhāsakauśikayoś caiva na 
-                        praśastaṃ kilobhayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.37cd"><label>1.29.37cd</label> darśanaṃ vā rutaṃ cāpi na 
-                        godhākṛkalāsayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.38ab"><label>1.29.38ab</label> dūtair aniṣṭais tulyānāmaś 
-                        castaṃ darśanaṃ nṛṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.38cd"><label>1.29.38cd</label> 
-                        kulatthatilakārpāsatuṣapāṣāṇabhasmanām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.39ab"><label>1.29.39ab</label> pātraṃ neṣṭaṃ 
-                        tathā'ṅgāratailakardamapūritam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.39cd"><label>1.29.39cd</label> prasannetaramadyānāṃ pūrṇaṃ vā 
-                        raktasarṣapaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.40ab"><label>1.29.40ab</label> śavakāṣṭhapalāśānāṃ śuṣkāṇāṃ 
-                        pathi saṅgamāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.40cd"><label>1.29.40cd</label> neṣyante 
-                        patitāntasthadīnāndharipavas tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.41ab"><label>1.29.41ab</label> mṛduḥ śīto 'nukūlaś ca 
-                        sugandhiś cānilaḥ śubhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.41cd"><label>1.29.41cd</label> kharoṣṇo 'niṣṭagandhaś ca 
-                        pratilomaś ca garhitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.42ab"><label>1.29.42ab</label> granthyarbudādiṣu sadā 
-                        chedaśabdas tu pūjitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.42cd"><label>1.29.42cd</label> vidradhyudaragulmeṣu 
-                        bhedaśabdas tathaiva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.43ab"><label>1.29.43ab</label> raktapittātisāreṣu 
-                        ruddhaśabdaḥ praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.43cd"><label>1.29.43cd</label> evaṃ vyādhiviśeṣeṇa nimittam 
-                        upadhārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.44ab"><label>1.29.44ab</label> 
-                        tathaivākruṣṭahākaṣṭamākrandaruditasvanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.44cd"><label>1.29.44cd</label> chardyāṃ vātapurīṣāṇāṃ śabdo 
-                        vai gardabhoṣṭrayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.45ab"><label>1.29.45ab</label> pratiṣiddhaṃ tathā bhagnaṃ 
-                        kṣutaṃ skhalitam āhatam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.45cd"><label>1.29.45cd</label> daurmanasyaṃ ca vaidyasya 
-                        yātrāyāṃ na praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.46ab"><label>1.29.46ab</label> praveśe 'py etad uddeśād 
-                        avekṣyaṃ ca tathā+āture | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.46cd"><label>1.29.46cd</label> pratidvāraṃ gṛhe vā'sya 
-                        punaretanna gaṇyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.47ab"><label>1.29.47ab</label> 
-                        keśabhasmāsthikāṣṭhāśmatuṣakārpāsakaṇṭakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.47cd"><label>1.29.47cd</label> khaṭvordhvapādā madyāpo vasā 
-                        tailaṃ tilāstṛṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.48ab"><label>1.29.48ab</label> 
-                        napuṃsakavyaṅgabhagnanagnamuṇḍāsitāmbarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.48cd"><label>1.29.48cd</label> prasthāne vā praveśe vā 
-                        neṣyante darśanaṃ gatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.49ab"><label>1.29.49ab</label> bhāṇḍānāṃ saṃkarasthānāṃ 
-                        sthānāt saṃcaraṇaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.49cd"><label>1.29.49cd</label> nikhātotpāṭanaṃ bhaṅgaḥ 
-                        patanaṃ nirgamas tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.50ab"><label>1.29.50ab</label> vaidyāsanāvasādo vā rogī vā 
-                        syādadhomukhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.50cd"><label>1.29.50cd</label> vaidyaṃ saṃbhāṣamāṇo 'ṅgaṃ 
-                        kuḍyamā staraṇāni vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.51ab"><label>1.29.51ab</label> pramṛjyādvā dhunīyād vā karau 
-                        pṛṣṭhaṃ śiras tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.51cd"><label>1.29.51cd</label> hastaṃ cākṛṣya vaidyasya 
-                        nyasec chirasi corasi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.52ab"><label>1.29.52ab</label> yo vaidyamunmukhaḥ 
-                        pṛcchedunmārṣṭi svāṅgamāturaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.52cd"><label>1.29.52cd</label> na sa sidhyati vaidyo vā gṛhe 
-                        yasya na pūjyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.52cdI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.53ab"><label>1.29.53ab</label> bhavane pūjyate vā'pi yasya 
-                        vaidyaḥ sa sidhyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.53cd"><label>1.29.53cd</label> śubhaṃ śubheṣu dūtādiṣv 
-                        aśubhaṃ hy aśubheṣu ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.54ab"><label>1.29.54ab</label> āturasya dhruvaṃ tasmād 
-                        dūtādīn lakṣayed bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.54cd"><label>1.29.54cd</label> svapnān ataḥ pravakṣyāmi 
-                        maraṇāya śubhāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.55ab"><label>1.29.55ab</label> suhṛdo yāṃ ś ca paśyanti 
-                        vyādhito vā svayaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.55cd"><label>1.29.55cd</label> snehābhyaktaśarīras tu 
-                        karabhavyālagardabhaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.56ab"><label>1.29.56ab</label> varāhair mahiṣair vā'pi yo 
-                        yāyāddakṣiṇāmukhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.56cd"><label>1.29.56cd</label> raktāmbaradharā kṛṣṇā hasantī 
-                        muktamūrdhajā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.57ab"><label>1.29.57ab</label> yaṃ vā karṣati baddhvā strī 
-                        nṛtyantī dakṣiṇāmukham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.57cd"><label>1.29.57cd</label> antāvasāyibhir yo vā+ākṛṣyate 
-                        dakṣiṇāmukhaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.58ab"><label>1.29.58ab</label> pariṣvajeran yaṃ vā'pi pretāḥ 
-                        pravrajitās tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.58cd"><label>1.29.58cd</label> muhur āghrāyate yas tu 
-                        śvāpadair vikṛtānanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.59ab"><label>1.29.59ab</label> piben madhu ca tailaṃ ca yo vā 
-                        paṅke 'vasīdati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.59cd"><label>1.29.59cd</label> paṅkapradigdhagātro vā 
-                        pranṛtyet prahasettathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.60ab"><label>1.29.60ab</label> nirambaraś ca yo raktāṃ 
-                        dhārayec chirasi srajam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.60cd"><label>1.29.60cd</label> yasya vaṃśo nalo vā'pi tālo 
-                        vorasi jāyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.60cdI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.61ab"><label>1.29.61ab</label> yaṃ vā matsyo grased yo vā 
-                        jananīṃ praviśen naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.61cd"><label>1.29.61cd</label> parvatāgrāt pated yo vā 
-                        śvabhre vā tamasā+āvṛte || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.62ab"><label>1.29.62ab</label> hriyate srotasā yo vā yo vā 
-                        mauṇḍyam avāpnuyāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.62cd"><label>1.29.62cd</label> parājīyeta badhyeta kākādyair 
-                        vā'bhibhūyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.63ab"><label>1.29.63ab</label> patanaṃ tārakādīnāṃ praṇāśaṃ 
-                        dīpacakṣuṣoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.63cd"><label>1.29.63cd</label> yaḥ paśyed devatānāṃ ca (ā.vā) 
-                        prakampam avanes tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.64ab"><label>1.29.64ab</label> yasya chardir vireko vā 
-                        daśanāḥ prapatanti vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.64cd"><label>1.29.64cd</label> śālmalīṃ kiṃśukaṃ yūpaṃ 
-                        valmīkaṃ pāribhadrakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.65ab"><label>1.29.65ab</label> puṣpāḍhyaṃ kovidāraṃ vā citāṃ 
-                        vā yo 'dhirohati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.65cd"><label>1.29.65cd</label> kārpāsatailapiṇyākalohāni 
-                        lavaṇaṃ tilān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.66ab"><label>1.29.66ab</label> labhetāśnīta vā pakvam annaṃ 
-                        yaś ca pibet surām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.66cd"><label>1.29.66cd</label> svasthaḥ sa labhate vyādhiṃ 
-                        vyādhito mṛtyum ṛcchati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.67ab"><label>1.29.67ab</label> yathāsvaṃ prakṛtisvapno 
-                        vismṛto vihatas tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.67cd"><label>1.29.67cd</label> cintākṛto divā dṛṣto bhavanty 
-                        aphaladās tu te || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.68ab"><label>1.29.68ab</label> jvaritānāṃ śunā sakhyaṃ 
-                        kapisakhyaṃ tu śoṣiṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.68cd"><label>1.29.68cd</label> unmāde rākṣasaiḥ pretair 
-                        apasmāre pravartanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.69ab"><label>1.29.69ab</label> mehātisāriṇāṃ toyapānaṃ 
-                        snehasya kuṣṭhinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.69cd"><label>1.29.69cd</label> gulmeṣu sthāvarotpattiḥ koṣṭhe 
-                        mūrdhni śiroruji || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.70ab"><label>1.29.70ab</label> śaṣkulībhakṣaṇaṃ chardyāmadhvā 
-                        śvāsapipāsayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.70cd"><label>1.29.70cd</label> haridraṃ bhojanaṃ vā'pi yasya 
-                        syāt pāṇḍurogiṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71ab"><label>1.29.71ab</label> raktapittī pibed yas tu 
-                        śoṇitaṃ sa vinaśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abIII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abIV"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abV"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abVI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abVII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abVIII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abIX"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abX"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXIII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXIV"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXV"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXVI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXVII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXVIII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXIX"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71abXX"/> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.71cd"><label>1.29.71cd</label> svapnānevaṃvidhān dṛṣṭvā 
-                        prātarutthāya yatnavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.72ab"><label>1.29.72ab</label> dadyānmāṣāṃstilāṃllohaṃ 
-                        viprebhyaḥ kāñcanaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.72cd"><label>1.29.72cd</label> japec cāpi śubhān mantrān 
-                        gāyatrīṃ tripadāṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.73ab"><label>1.29.73ab</label> dṛṣṭvā tu prathame yāme 
-                        svapyād dhyātvā punaḥ śubham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.73cd"><label>1.29.73cd</label> japedvā'nyatamaṃ vede 
-                        brahmacārī samāhitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.74ab"><label>1.29.74ab</label> devatāyatane caiva 
-                        vasedrātritrayaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.74cd"><label>1.29.74cd</label> viprāṃś ca pūjayennityaṃ 
-                        duḥsvapnāt pravimucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.75ab"><label>1.29.75ab</label> ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi 
-                        praśastaṃ svapnadarśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.75cd"><label>1.29.75cd</label> devān dvijān govṛṣabhān 
-                        jīvataḥ suhṛdo nṛpān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.76ab"><label>1.29.76ab</label> samiddham agniṃ sādhūṃś ca 
-                        nirmalāni jalāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.76cd"><label>1.29.76cd</label> paśyet kalyāṇalābhāya vyādher 
-                        apagamāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.77ab"><label>1.29.77ab</label> māṃsaṃ matsyān srajaḥ śvetā 
-                        vāsāṃsi ca phalāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.77cd"><label>1.29.77cd</label> labhante dhanalābhāya vyādher 
-                        apagamāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.78ab"><label>1.29.78ab</label> 
-                        mahāprāsādasaphalavṛkṣavāraṇaparvatān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.78cd"><label>1.29.78cd</label> āroheddravyalābhāya 
-                        vyādherapagamāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.79ab"><label>1.29.79ab</label> nadīnadasamudrāṃś ca kṣubhitān 
-                        kaluṣodakān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.79cd"><label>1.29.79cd</label> taret kalyāṇalābhāya vyādher 
-                        apagamāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.79cdI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.79cdII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.80ab"><label>1.29.80ab</label> urago vā jalauko vā bhramaro 
-                        vā'pi yaṃ daśet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.80cd"><label>1.29.80cd</label> ārogyaṃ nirdiśettasya 
-                        dhanalābhaṃ ca buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.81ab"><label>1.29.81ab</label> evaṃrūpān śubhān svapnān yaḥ 
-                        paśyed vyādhito naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.29.81cd"><label>1.29.81cd</label> sa dīrghāyur iti jñeyas tasmai 
-                        karma samācaret || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        viparītāviparītasvapnanidarśanīyo nāmaikonatriṃśattamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
- 
- 
- 
-                <div n="30" type="adhyāya"> 
-                    <head> triṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.1"><label>1.30.1</label> athātaḥ pañcendriyārthavipratipattim 
-                        adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.2"><label>1.30.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.3ab"><label>1.30.3ab</label> śarīraśīlayor yasya prakṛter 
-                        vikṛtir bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.3cd"><label>1.30.3cd</label> tat tva riṣṭaṃ samāsena vyāsatas 
-                        tu nibodha me || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.4ab"><label>1.30.4ab</label> śṛṇoti vividhān śabdān yo 
-                        divyānām abhāvataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.4cd"><label>1.30.4cd</label> samudrapurameghānām asaṃpattau 
-                        ca niḥsvanān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.5ab"><label>1.30.5ab</label> tān svanānnāvagṛhṇāti manyate 
-                        cānyaśabdavat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.5cd"><label>1.30.5cd</label> grāmyāraṇyasvanāṃś cāpi 
-                        viparītān śṛṇoti ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.6ab"><label>1.30.6ab</label> dviṣacchabdeṣu ramate 
-                        suhṛcchabdeṣu kupyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.6cd"><label>1.30.6cd</label> na śṛṇoti ca yo 'kasmāttaṃ 
-                        bruvanti gatāyuṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.7ab"><label>1.30.7ab</label> yas tūṣṇam iva gṛhṇāti 
-                        śītamuṣṇaṃ ca śītavat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.7cd"><label>1.30.7cd</label> saṃjātaśītapiḍako yaś ca dāhena 
-                        pīḍyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.8ab"><label>1.30.8ab</label> uṣṇagātro 'timātraṃ ca yaḥ 
-                        śītena pravepate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.8cd"><label>1.30.8cd</label> prahārān nābhijānāti yo 
-                        'ṅgacchedamathāpi vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.9ab"><label>1.30.9ab</label> pāṃśunevāvakīrṇāni yaś ca 
-                        gātrāṇi manyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.9cd"><label>1.30.9cd</label> varṇānyatā vā rājyo vā yasya 
-                        gātre bhavanti hi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.10ab"><label>1.30.10ab</label> snātānuliptaṃ yaṃ cāpi 
-                        bhajante nīlamakṣikāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.10cd"><label>1.30.10cd</label> sugandhirvā'ti yo 'kasmāt taṃ 
-                        bruvanti gatāyuṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.11ab"><label>1.30.11ab</label> viparītena gṛhṇāti rasān yaś 
-                        copayojitān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.11cd"><label>1.30.11cd</label> upayuktāḥ kramādyasya rasā 
-                        doṣābhivṛddhaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.12ab"><label>1.30.12ab</label> yasya doṣāgnisāmyaṃ ca kuryur 
-                        mithyopayojitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.12cd"><label>1.30.12cd</label> yo vā rasān na saṃvetti 
-                        gatāsuṃ taṃ pracakṣate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.13ab"><label>1.30.13ab</label> sugandhaṃ vetti durgandhaṃ 
-                        durgandhasya sugandhitām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.13cd"><label>1.30.13cd</label> gṛhṇīte vā 'nyathā gandhaṃ 
-                        śānte dīpe ca nīrujaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.14ab"><label>1.30.14ab</label> yo vā gandhān na jānāti 
-                        gatāsuṃ taṃ vinirdiśet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.14cd"><label>1.30.14cd</label> dvandvānyuṣṇahimādīni 
-                        kālāvasthā diśas tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.15ab"><label>1.30.15ab</label> viparītena gṛhṇāti bhāvān 
-                        anyāṃś ca yo naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.15cd"><label>1.30.15cd</label> divā jyotīṃṣi yaś cāpi 
-                        jvalitānīva paśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.16ab"><label>1.30.16ab</label> rātrau sūryaṃ jvalantaṃ vā 
-                        divā vā candravarcasam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.16cd"><label>1.30.16cd</label> ameghopaplave yaś ca 
-                        śakracāpataḍidguṇān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.17ab"><label>1.30.17ab</label> taḍittvato 'sitān yo vā 
-                        nirmale gagane ghanān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.17cd"><label>1.30.17cd</label> vimānayānaprāsādair yaś ca 
-                        saṃkulamambaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.18ab"><label>1.30.18ab</label> yaś cānilaṃ mūrtimantam 
-                        antarikṣaṃ ca paśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.18abI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.18abII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.18cd"><label>1.30.18cd</label> dhūmanīhāravāsobhir āvṛtām iva 
-                        medinīm || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.19ab"><label>1.30.19ab</label> pradīptam iva lokaṃ ca yo vā 
-                        plutam ivāmbhasā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.19cd"><label>1.30.19cd</label> bhūmim aṣṭāpadākārāṃ lekhābhir 
-                        yaś ca paśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.20ab"><label>1.30.20ab</label> na paśyati sanakṣatrāṃ yaś cā 
-                        devīm arundhatīm | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.20cd"><label>1.30.20cd</label> dhruvam ākāśagaṅgāṃ vā taṃ 
-                        vadanti gatāyuṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.21ab"><label>1.30.21ab</label> jyotsnādarśoṣṇatoyeṣu chāyāṃ 
-                        yaś ca na paśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.21cd"><label>1.30.21cd</label> paśyaty ekāṅgahīnāṃ vā vikṛtāṃ 
-                        vā'nyasattvajām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.22ab"><label>1.30.22ab</label> śvakākakaṅkagṛdhrāṇāṃ pretānāṃ 
-                        yakṣarakṣasām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.22cd"><label>1.30.22cd</label> piśācoraganāgānāṃ bhūtānāṃ 
-                        vikṛtām api || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.22cdI"/> 
- 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.23ab"><label>1.30.23ab</label> yo vā mayūrakaṇṭhābhaṃ 
-                        vidhūmaṃ vahnim īkṣate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.23cd"><label>1.30.23cd</label> āturasya bhavenmṛtyuḥ svastho 
-                        vyādhimāvāpnuyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.22cdII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.22cdIII"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.22cdIV"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.22cdV"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.22cdVI"/> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.30.22cdVIx"/> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne pañcendriyārthavipratipattir 
-                        nāma triṃśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="31" type="adhyāya"> 
-                    <head> ekatriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.1"><label>1.31.1</label> athātaś chāyāvipratipattim adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.2"><label>1.31.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.3ab"><label>1.31.3ab</label> śyāvā lohitikā nīlā pītikā vā'pi 
-                        mānavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.3cd"><label>1.31.3cd</label> abhidravanti yaṃ chāyāḥ sa 
-                        parāsur asaṃśayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.4ab"><label>1.31.4ab</label> hrīr apakramate yasya 
-                        prabhādhṛtismṛtiśriyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.4cd"><label>1.31.4cd</label> akasmād yaṃ bhajante vā sa 
-                        parāsuras aṃśayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.5ab"><label>1.31.5ab</label> yasyādharauṣṭhaḥ patitaḥ kṣiptaś 
-                        cordhvaṃ tathottaraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.5cd"><label>1.31.5cd</label> ubhau vā jāmbavābhāsau durlabhaṃ 
-                        tasya jīvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.6ab"><label>1.31.6ab</label> āraktā daśanā yasya śyāvā vā 
-                        syuḥ patanti vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.6cd"><label>1.31.6cd</label> khañjanapratimā vā'pi taṃ 
-                        gatāyuṣam ādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.7ab"><label>1.31.7ab</label> kṛṣṇā stabdhā'valiptā vā jihvā 
-                        śūnā ca yasya vai | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.7cd"><label>1.31.7cd</label> karkaśā vā bhavedyasya so 'cirād 
-                        vijahāty asūn || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.8ab"><label>1.31.8ab</label> kuṭilā sphuṭitā vā'pi śuṣkā vā 
-                        yasya nāsikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.8cd"><label>1.31.8cd</label> avasphūrjati magnā vā na sa 
-                        jīvati mānavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.9ab"><label>1.31.9ab</label> saṃkṣipte viṣame stabdhe rakte 
-                        sraste ca locane | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.9cd"><label>1.31.9cd</label> syātāṃ vā prasrute yasya sa 
-                        gatāyurnaro dhruvam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.10ab"><label>1.31.10ab</label> keśāḥ sīmantino yasya 
-                        saṃkṣipte vinate bhruvau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.10cd"><label>1.31.10cd</label> lunanti cākṣipakṣmāṇi so 
-                        'cirādyāti mṛtyave || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.11ab"><label>1.31.11ab</label> nāharaty annam āsyasthaṃ na 
-                        dhārayati yaḥ śiraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.11cd"><label>1.31.11cd</label> ekāgradṛṣṭir mūḍhātmā sadyaḥ 
-                        prāṇān jahāti saḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.12ab"><label>1.31.12ab</label> balavān durbalo vā'pi saṃmohaṃ 
-                        yo 'dhigacchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.12cd"><label>1.31.12cd</label> utthāpyamāno bahuśastaṃ pakvaṃ 
-                        bhiṣagādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.13ab"><label>1.31.13ab</label> uttānaḥ sarvadā śete pādau 
-                        vikurute ca yaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.13cd"><label>1.31.13cd</label> viprasāraṇaśīlo vā na sa 
-                        jīvati mānavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.14ab"><label>1.31.14ab</label> śītapādakarocchvāsaś 
-                        chinnocchvāsaś ca yo bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.14cd"><label>1.31.14cd</label> kākocchvāsaś ca yo martyas taṃ 
-                        dhīraḥ parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.15ab"><label>1.31.15ab</label> nidrā na chidyate yasya yo vā 
-                        jāgarti sarvadā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.15cd"><label>1.31.15cd</label> muhyed vā vaktukāmaś ca 
-                        pratyākhyeyaḥ sa jānatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.16ab"><label>1.31.16ab</label> uttarauṣṭhaṃ ca yo lihyād 
-                        utkārāṃś ca karoti yaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.16cd"><label>1.31.16cd</label> pretair vā bhāṣate sārdhaṃ 
-                        pretarūpaṃ tamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.17ab"><label>1.31.17ab</label> svebhyaḥ saromakūpebhyo yasya 
-                        raktaṃ pravartate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.17cd"><label>1.31.17cd</label> puruṣasyāviṣārtasya sadyo 
-                        jahyāt sa jīvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.18ab"><label>1.31.18ab</label> vātāṣṭhīlā tu hṛdaye yasyor 
-                        dhvam anuyāyinī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.18cd"><label>1.31.18cd</label> rujā'nnavidveṣakarī sa parāsur 
-                        asaṃśayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.19ab"><label>1.31.19ab</label> ananyopadravakṛtaḥ śophaḥ 
-                        pādasamutthitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.19cd"><label>1.31.19cd</label> puruṣaṃ hanti nārīṃ tu mukhajo 
-                        guhyajo dvayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.20ab"><label>1.31.20ab</label> atisāro jvaro hikkā chardiḥ 
-                        śūnāṇḍameḍhratā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.20cd"><label>1.31.20cd</label> śvāsinaḥ kāsino vā'pi yasya 
-                        taṃ kṣīṇam ādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.21ab"><label>1.31.21ab</label> svedo dāhaś ca balavān hikkā 
-                        śvāsaś ca mānavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.21cd"><label>1.31.21cd</label> balavantam api prāṇair 
-                        viyuñjanti na saṃśayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.22ab"><label>1.31.22ab</label> śyāvā jihvā bhaved yasya 
-                        savyaṃ cākṣi nimajjati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.22cd"><label>1.31.22cd</label> mukhaṃ ca jāyate pūti yasya 
-                        taṃ parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.23ab"><label>1.31.23ab</label> vaktramāpūryate 'śrubhiḥ 
-                        svidyataś caraṇāvubhau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.23cd"><label>1.31.23cd</label> cakṣuś cākulatāṃ yāti 
-                        yamarāṣṭraṃ gamiṣyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.24ab"><label>1.31.24ab</label> atimātraṃ laghūni syur gātrāṇi 
-                        gurukāṇi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.24cd"><label>1.31.24cd</label> yasyākasmāt sa vijñeyo gantā 
-                        vaivasvatālayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.25ab"><label>1.31.25ab</label> 
-                        paṅkamatsyavasātailaghṛtagandhāṃś ca ye narāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.25cd"><label>1.31.25cd</label> mṛṣṭagandhāṃś ca ye vānti 
-                        gantāras te yamālayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.26ab"><label>1.31.26ab</label> yūkā lalāṭam āyānti baliṃ 
-                        nāśnanti vāyasāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.26cd"><label>1.31.26cd</label> yeṣāṃ vā'pi ratir nāsti 
-                        yātāras te yamālayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.27ab"><label>1.31.27ab</label> jvarātisāraśophāḥ syur 
-                        yasyānyonyāvasādinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.27cd"><label>1.31.27cd</label> prakṣīṇabalamāṃsasya nāsau 
-                        śakyaś cikitsitum || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.28ab"><label>1.31.28ab</label> kṣīṇasya yasya kṣuttṛṣṇe 
-                        hṛdyair miṣṭair hitais tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.28cd"><label>1.31.28cd</label> na śāmyato 'nnapānaiś ca tasya 
-                        mṛtyur upasthitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.29ab"><label>1.31.29ab</label> pravāhikā śiraḥśūlaṃ 
-                        koṣṭhaśūlaṃ ca dāruṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.29cd"><label>1.31.29cd</label> pipāsā balahāniś ca tasya 
-                        mṛtyur upasthitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.30ab"><label>1.31.30ab</label> viṣameṇopacāreṇa karmabhiś ca 
-                        purākṛtaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.30cd"><label>1.31.30cd</label> anityatvāc ca jantūnāṃ jīvitaṃ 
-                        nidhanaṃ vrajet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.31ab"><label>1.31.31ab</label> pretā bhūtāḥ piśācāś ca 
-                        rakṣāṃsi vividhāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.31cd"><label>1.31.31cd</label> maraṇābhimukhaṃ nityam 
-                        upasarpanti mānavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.32ab"><label>1.31.32ab</label> tāni bheṣajavīryāṇi 
-                        pratighnanti jighāṃsayā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.31.32cd"><label>1.31.32cd</label> tasmān moghāḥ kriyāḥ sarvā 
-                        bhavanty eva gatāyuṣām || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        chāyāvipratipattirnāmaikatriṃśattamo 'dhyāyaḥ || </p> 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
-                </div> 
-                <div n="32" type="adhyāya"> 
-                    <head> dvātriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.1"><label>1.32.1</label> athātaḥ svabhāvavipratipattim 
-                        adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.2"><label>1.32.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.3-4"><label>1.32.3-4</label> svabhāvaprasiddhānāṃ 
-                        śarīraikadeśānām anyabhāvitvaṃ maraṇāya | tad yathā śuklānāṃ kṛṣṇatvaṃ 
-                        kṛṣṇānāṃ śuklatā raktānām anyavarṇatvaṃ sthirāṇāṃ mṛdutvaṃ mṛdūnāṃ sthiratā 
-                        calānām acalatvaṃ acalānāṃ calatā pṛthūnāṃ saṃkṣiptatvaṃ saṃkṣiptānāṃ 
-                        pṛthutā dīrghānāṃ hrasvatvaṃ hrasvānāṃ dīrghatā apatanadharmiṇāṃ 
-                        patanadharmitvaṃ patanadharmiṇāmapatanadharmitvaṃ akasmācca 
-                        śaityauṣṇyasnaigdhyaraukṣyaprastambhavaivarṇyāvasādanaṃ cāṅgānām || svebhyaḥ 
-                        sthānebhyaḥ śarīraikadeśānām 
-                        avasrastotkṣiptabhrāntāvakṣiptapatitavimuktanirgatāntargatagurulaghutvāni 
-                        pravālavarṇavyaṅgaprādurbhāvo vā'pyakasmāt sirāṇāṃ ca darśanaṃ lalāṭe 
-                        nāsāvaṃśe vā piḍakotpattiḥ lalāṭe prabhātakāle svedaḥ netrarogād vinā 
-                        vā'śrupravṛttiḥ gomayacūrṇaprakāśasya vā rajaso darśanam uttamāṅge nilayanaṃ 
-                        vā kapotakaṅkakākaprabhṛtīnāṃ mūtrapurīṣavṛddhir abhuñjānānāṃ tatpraṇāśo 
-                        bhuñjānānāṃ vā stanamūlahṛdayor aḥsu ca śūlotpattayaḥ madhye śūnatvam anteṣu 
-                        parimlāyitvaṃ viparyayo vā tathā'rdhāṅge śvayathuḥ śoṣo 'ṅgapakṣayor vā 
-                        naṣṭahīnavikalavikṛtasvaratā vā vivarṇapuṣpaprādurbhāvo vā 
-                        dantamukhanakhaśarīreṣu yasya vā'psu kaphapurīṣaretāṃsi nimajjanti yasya vā 
-                        dṛṣṭimaṇḍale bhinnavikṛtāni rūpāṇy ālokyante snehābhyaktakeśāṅga iva yo 
-                        bhāti yaś ca durbalo bhaktadveṣātisārābhyāṃ pīḍyate kāsamānaś ca 
-                        tṛṣṇābhibhūtaḥ kṣīṇaś cchardibhaktadveṣayuktaḥ saphenapūyarudhirodvāmī 
-                        hatasvaraḥ śūlābhipannaś ca manuṣyaḥ śūnakaracaraṇavadanaḥ kṣīṇo 'nnadveṣī 
-                        srastapiṇḍikāṃsapāṇipādo jvarakāsābhibhūtaḥ yas tu pūrvāhṇe bhuktam aparāhṇe 
-                        chardayaty avidagdham atisāryate vā jvarakāsābhibhūtaḥ sa śvāsān mriyate 
-                        bastavad vilapan yaś ca bhūmau patati srastamuṣkaḥ stabdhameḍhro 
-                        bhagnagrīvaḥ pranaṣṭamehanaś ca manuṣyaḥ prāgviśuṣyamāṇahṛdaya ārdraśarīraḥ 
-                        yaś ca loṣṭaṃ loṣṭenābhihanti kāṣṭhaṃ kāṣṭhena tṛṇāni vā chinatti 
-                        adharoṣṭhaṃ daśati uttaroṣṭhaṃ vā leḍhi āluñcati vā karṇāu keśāṃś ca 
-                        devadvijagurusuhṛdvaidyāṃś ca dveṣṭi yasya vakrānuvakragā grahā 
-                        garhitasthānagatāḥ pīḍayanti janmarkṣaṃ vā yasyolkāśanibhyām abhihanyate 
-                        horā vā 
-                        gṛhadāraśayanāsanayānavāhanamaṇiratnopakaraṇagarhitalakṣaṇanimittaprādurbhāvo 
-                        veti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.5"><label>1.32.5</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.5ab"><label>1.32.5ab</label> cikitsyamānaḥ samyak ca vikāro 
-                        yo 'bhivardhate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.5cd"><label>1.32.5cd</label> prakṣīṇabalamāṃsasya lakṣaṇaṃ 
-                        tadgatāyuṣaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.6ab"><label>1.32.6ab</label> nivartate mahāvyādhiḥ sahasā 
-                        yasya dehinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.6cd"><label>1.32.6cd</label> na cāhāraphalaṃ yasya dṛśyate sa 
-                        vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.7ab"><label>1.32.7ab</label> etānyariṣṭarūpāṇi samyag 
-                        budhyeta yo bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.32.7cd"><label>1.32.7cd</label> sādhyāsādhyaparīkṣāyāṃ sa rājñaḥ 
-                        saṃmato bhavet || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne svabhāvavipratipattirnāma 
-                        dvātriṃśo 'dhyāyaḥ samāptaḥ || </p> 
- 
-                    <note ana="DW, 2022-04-10">From here on, MS evidence is not available from 
-                        witness K.</note> 
- 
-                </div> 
- 
- 
- 
-                <div n="33" type="adhyāya"> 
-                    <head>trayastriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.1"><label>1.33.1</label> athāto 'vāraṇīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.2"><label>1.33.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.3ab"><label>1.33.3ab</label> upadravais tu ye juṣṭā vyādhayo 
-                        yāntyavāryatām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.3cd"><label>1.33.3cd</label> rasāyanādvinā vatsa tān 
-                        śṛṇvekamanā mama || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.4ab"><label>1.33.4ab</label> vātavyādhiḥ pramehaś ca 
-                        kuṣṭhamarśo bhagandaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.4cd"><label>1.33.4cd</label> aśmarī mūḍhagarbhaś ca 
-                        tathaivodaramaṣṭamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.5ab"><label>1.33.5ab</label> aṣṭāvete prakṛtyaiva duścikitsyā 
-                        mahāgadāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.5cd"><label>1.33.5cd</label> 
-                        prāṇamāṃsakṣayaśvāsatṛṣṇāśoṣavamījvaraiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.6ab"><label>1.33.6ab</label> mūrcchātisārahikkābhiḥ punaś 
-                        caitair upadrutāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.6cd"><label>1.33.6cd</label> varjanīyā viśeṣeṇa bhiṣajā 
-                        siddhimicchatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.7ab"><label>1.33.7ab</label> śūnaṃ suptatvacaṃ bhagnaṃ 
-                        kampādhmānanipīḍitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.7cd"><label>1.33.7cd</label> naraṃ rujārtamantaś ca 
-                        vātavyādhirvināśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.8ab"><label>1.33.8ab</label> 
-                        yathoktopadravāviṣṭamatiprasrutam eva vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.8cd"><label>1.33.8cd</label> piḍakāpīḍitaṃ gāḍhaṃ prameho 
-                        hanti mānavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.9ab"><label>1.33.9ab</label> prabhinnaṃ prasrutāṅgaṃ ca 
-                        raktanetraṃ hatasvaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.9cd"><label>1.33.9cd</label> pañcakarmaguṇātītaṃ kuṣṭhaṃ 
-                        hantīha kuṣṭhinam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.10ab"><label>1.33.10ab</label> 
-                        tṛṣṇārocakaśūlārtamatiprasrutaśoṇitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.10cd"><label>1.33.10cd</label> 
-                        śophātīsārasaṃyuktamarśovyādhirvināśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.11ab"><label>1.33.11ab</label> vātamūtrapurīṣāṇi krimayaḥ 
-                        śukram eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.11cd"><label>1.33.11cd</label> bhagandarāt prasravanti yasya 
-                        taṃ parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.12ab"><label>1.33.12ab</label> praśūnanābhivṛṣaṇaṃ 
-                        ruddhamūtraṃ ruganvitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.12cd"><label>1.33.12cd</label> aśmarī kṣapayatyāśu 
-                        sikatāśarkarānvitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.13ab"><label>1.33.13ab</label> garbhakoṣaparāsaṅgo makkallo 
-                        yonisaṃvṛtiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.13cd"><label>1.33.13cd</label> hanyāt striyaṃ mūḍhagarbhe 
-                        yathoktāś cāpy upadravāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.14ab"><label>1.33.14ab</label> 
-                        pārśvabhaṅgānnavidveṣaśophātīsārapīḍitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.14cd"><label>1.33.14cd</label> viriktaṃ pūryamāṇaṃ ca 
-                        varjayed udarārditam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.15ab"><label>1.33.15ab</label> yastāmyati visaṃjñaś ca śete 
-                        nipatito 'pi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.15cd"><label>1.33.15cd</label> śītārdito 'ntaruṣṇaś ca 
-                        jvareṇa mriyate naraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.16ab"><label>1.33.16ab</label> yo hṛṣṭaromā raktākṣo hṛdi 
-                        saṃghātaśūlavān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.16cd"><label>1.33.16cd</label> nityaṃ vaktreṇa cocchvasyāttaṃ 
-                        jvaro hanti mānavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.17ab"><label>1.33.17ab</label> hikkāśvāsapipāsārtaṃ mūḍhaṃ 
-                        vibhrāntalocanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.17cd"><label>1.33.17cd</label> santatocchvāsinaṃ kṣīṇaṃ naraṃ 
-                        kṣapayati jvaraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.18ab"><label>1.33.18ab</label> āvilākṣaṃ pratāmyantaṃ 
-                        nidrāyuktamatīva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.18cd"><label>1.33.18cd</label> kṣīṇaśoṇitamāṃsaṃ ca naraṃ 
-                        nāśayati jvaraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.19ab"><label>1.33.19ab</label> śvāsaśūlapipāsārtaṃ kṣīṇaṃ 
-                        jvaranipīḍitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.19cd"><label>1.33.19cd</label> viśeṣeṇa naraṃ vṛddhamatīsāro 
-                        vināśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.20ab"><label>1.33.20ab</label> 
-                        śuklākṣamannadveṣṭāramūrdhvaśvāsanipīḍitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.20cd"><label>1.33.20cd</label> kṛcchreṇa bahu mehantaṃ yakṣmā 
-                        hantīha mānavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.21ab"><label>1.33.21ab</label> 
-                        śvāsaśūlapipāsānnavidveṣagranthimūḍhatāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.21cd"><label>1.33.21cd</label> bhavanti durbalatvaṃ ca 
-                        gulmino mṛtyumeṣyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.22ab"><label>1.33.22ab</label> ādhmātaṃ baddhaniṣyandaṃ 
-                        chardihikkātṛḍanvitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.22cd"><label>1.33.22cd</label> rujāśvāsasamāviṣṭaṃ 
-                        vidradhirnāśayennaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.23ab"><label>1.33.23ab</label> pāṇḍudantanakho yaś ca 
-                        pāṇḍunetraś ca mānavaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.23cd"><label>1.33.23cd</label> pāṇḍusaṃghātadarśī ca 
-                        pāṇḍurogī vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.24ab"><label>1.33.24ab</label> lohitaṃ chardayed yas tu 
-                        bahuśo lohitekṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.24cd"><label>1.33.24cd</label> raktānāṃ ca diśāṃ draṣṭā 
-                        raktapittī vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.25ab"><label>1.33.25ab</label> avāṅnukhastūnmukho vā 
-                        kṣīṇamāṃsabalo naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.25cd"><label>1.33.25cd</label> jāgariṣṇurasandehamunmādena 
-                        vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.26ab"><label>1.33.26ab</label> bahuśo 'pasmarantaṃ tu 
-                        prakṣīṇaṃ calitabhruvam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.33.26cd"><label>1.33.26cd</label> netrābhyāṃ ca 
-                        vikurvāṇamapasmāro vināśayet || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 'vāraṇīyo nāma 
-                        trayastriṃśattamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="34" type="adhyāya"> 
-                    <head> catustriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.1"><label>1.34.1</label> athāto yuktasenīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.2"><label>1.34.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.3"><label>1.34.3</label> yuktasenasya nṛpateḥ 
-                        parānabhijigīṣataḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         bhiṣajā rakṣaṇaṃ kāryaṃ yathā tadupadekṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.4"><label>1.34.4</label> vijigīṣuḥ sahāmātyair yātrāyuktaḥ 
-                        prayatnataḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         rakṣitavyo viśeṣeṇa viṣādeva narādhipaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.5"><label>1.34.5</label> panthānamudakaṃ chāyāṃ bhaktaṃ 
-                        yavasamindhanam | 
-                        <caesura/> 
-                         dūṣayanty arayas tac ca jānīyāc chodhayet tathā | ^ 
-                        <caesura/> 
-                         tasya liṅgaṃ cikitsā ca kalpasthāne pravakṣyate || </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.6"><label>1.34.6</label> ekottaraṃ mṛtyuśatamatharvāṇaḥ 
-                        pracakṣate | 
-                        <caesura/> 
-                         tatraikaḥ kālasaṃyuktaḥ śeṣā āgantavaḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.7"><label>1.34.7</label> doṣāgantujamṛtyubhyo 
-                        rasamantraviśāradau | 
-                        <caesura/> 
-                         rakṣetāṃ nṛpatiṃ nityaṃ yattau vaidyapurohitau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.8"><label>1.34.8</label> brahmā 
-                        vedāṅgamaṣṭāṅgamāyurvedamabhāṣata | 
-                        <caesura/> 
-                         purohitamate tasmād varteta bhiṣagātmavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.9"><label>1.34.9</label> saṃkaraḥ sarvavarṇānāṃ praṇāśo 
-                        dharmakarmaṇām | 
-                        <caesura/> 
-                         prajānāmapi cocchittirnṛpavyasanahetutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.10"><label>1.34.10</label> puruṣāṇāṃ nṛpāṇāṃ ca kevalaṃ 
-                        tulyamūrtitā | 
-                        <caesura/> 
-                         ājñā tyāgaḥ kṣamā dhairyaṃ vikramaś cāpyamānuṣaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.11"><label>1.34.11</label> tasmād devamivābhīkṣṇaṃ 
-                        vāṅnanaḥkarmabhiḥ śubhaiḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         cintayennṛpatiṃ vaidyaḥ śreyāṃsīcchan vicakṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.12"><label>1.34.12</label> skandhāvāre ca mahati 
-                        rājagehādanantaram | 
-                        <caesura/> 
-                         bhavetsannihito nityaṃ sarvopakaraṇānvitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.13"><label>1.34.13</label> tatrasthamenaṃ 
-                        dhvajavadyaśaḥkhyātisamucchritam | 
-                        <caesura/> 
-                         upasarpantyamohena viṣaśalyāmayārditāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.14"><label>1.34.14</label> svatantrakuśalo 'nyeṣu 
-                        śāstrārtheṣv abahiṣkṛtaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vaidyo dhvaja ivābhāti nṛpatadvidyapūjitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.15"><label>1.34.15</label> vaidyo vyādhyupasṛṣṭaś ca bheṣajaṃ 
-                        paricārakaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         ete pādāś cikitsāyāḥ karmasādhanahetavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.16"><label>1.34.16</label> guṇavadbhis tribhiḥ pādaiś 
-                        caturtho guṇavān bhiṣak | 
-                        <caesura/> 
-                         vyādhimalpena kālena mahāntam api sādhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.17"><label>1.34.17</label> vaidyahīnāstrayaḥ pādā guṇavanto 
-                        'pyapārthakāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         udgātṛhotṛbrahmāṇo yathā'dhvaryuṃ vinā'dhvare || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.18"><label>1.34.18</label> vaidyastu guṇavānekastārayed 
-                        āturān sadā | 
-                        <caesura/> 
-                         plavaṃ pratitarair hīnaṃ karṇadhāra ivāmbhasi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.19"><label>1.34.19</label> tattvād higataśāstrārtho 
-                        dṛṣṭakarmā svayaṃkṛtī | 
-                        <caesura/> 
-                         laghuhastaḥ śuciḥ śūraḥ sajjopaskarabheṣajaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.20"><label>1.34.20</label> pratyutpannamadtirdhīmān vyavasāyī 
-                        viśāradaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         satyadharmaparo yaś ca sa bhiṣak pāda ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.21"><label>1.34.21</label> āyuṣmān sattvavān sādhyo 
-                        dravyavānātmavān api | 
-                        <caesura/> 
-                         āstiko vaidyavākyastho vyādhitaḥ pāda ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.22"><label>1.34.22</label> praśastadeśasaṃbhūtaṃ praśaste 
-                        'hani coddhṛtam | 
-                        <caesura/> 
-                         yuktamātraṃ manaskāntaṃ gandhavarṇarasānvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.23"><label>1.34.23</label> doṣaghnamaglānikaramavikāri 
-                        viparyaye | 
-                        <caesura/> 
-                         samīkṣya dattaṃ kāle ca bheṣajaṃ pāda ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.34.24"><label>1.34.24</label> snigdho 'jugupsurbalavān yukto 
-                        vyādhitarakṣaṇe | 
-                        <caesura/> 
-                         vaidyavākyakṛdaśrāntaḥ pādaḥ paricaraḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne yuktasenīyo nāma 
-                        catustriṃśattamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="35" type="adhyāya"> 
-                    <head> pañcatriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.1"><label>1.35.1</label> athātaḥ āturopakramaṇīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.2"><label>1.35.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.3"><label>1.35.3</label> āturam upakramamāṇena 
-                        bhiṣajā+āyurādāveva parīkṣitavyaṃ satyāyuṣi 
-                        vyādhyṛtvagnivayodehabalasattvasātmyaprakṛtibheṣajadeśān parīkṣeta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.4"><label>1.35.4</label> tatra 
-                        mahāpāṇipādapārśvapṛṣṭhastanāgradaśanavadanaskandhalalāṭaṃ 
-                        dīrghāṅguliparvocchvāsaprekṣaṇabāhuṃ vistīrṇabhrūstanāntaroraskaṃ 
-                        hrasvajaṅghāmeḍhragrīvaṃ gambhīrasattvasvaranābhimanuccair baddhastanam 
-                        upacitamahāromaśakarṇaṃ paś cān mastiṣkaṃ srātānuliptaṃ mūrdhānupūrvyā 
-                        viśuṣyamāṇaśarīraṃ paś cāc ca viśuṣyamāṇahṛdayaṃ puruṣaṃ jānīyāddīrghāyuḥ 
-                        khalvayam iti | tamekāntenopakramet | ebhir lakṣaṇair viparītair alpāyuḥ 
-                        miśrair madhyamāyur iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.5"><label>1.35.5</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.5ab"><label>1.35.5ab</label> gūḍhasandhisirāsnāyuḥ 
-                        saṃhatāṅgaḥ sthirendriyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.5cd"><label>1.35.5cd</label> uttarottarasukṣetro yaḥ sa 
-                        dīrghāyurucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.6ab"><label>1.35.6ab</label> garbhātprabhṛtyarogo yaḥ śanaiḥ 
-                        sam upacīyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.6cd"><label>1.35.6cd</label> śarīrajñānavijñānaiḥ sa 
-                        dīrghāyuḥ samāsataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.7ab"><label>1.35.7ab</label> madhyamasyāyuṣo jñānamata 
-                        ūrdhvaṃ nibodha me | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.7cd"><label>1.35.7cd</label> adhastādakṣayor yasya lekhāḥ 
-                        syurvyaktamāyatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.8ab"><label>1.35.8ab</label> dve vā tisro 'dhikā vā'pi pādau 
-                        karṇau ca māṃsalau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.8cd"><label>1.35.8cd</label> nāsāgramūrdhvaṃ ca bhavedūrdhvaṃ 
-                        lekhāś ca pṛṣṭhataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.9ab"><label>1.35.9ab</label> yasya syustasya paramamāyur 
-                        bhavati saptatiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.9cd"><label>1.35.9cd</label> jaghanyasyāyuṣo jñānamata 
-                        ūrdhvaṃ nibodha me || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.10ab"><label>1.35.10ab</label> hrasvāni yasya parvāṇi sumahac 
-                        cāpi mehanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.10cd"><label>1.35.10cd</label> tathorasyavalīḍhāni na ca 
-                        syātpṛṣṭhamāyatam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.11ab"><label>1.35.11ab</label> ūrdhvaṃ ca śravaṇau 
-                        sthānānnāsā coccā śarīriṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.11cd"><label>1.35.11cd</label> sahato jalpato vā'pi 
-                        dantamāṃsaṃ pradṛśyate | ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.11ef"><label>1.35.11ef</label> prekṣate yaś ca vibhrāntaṃ sa 
-                        jīvetpañcaviṃśatim || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.12"><label>1.35.12</label> atha punar āyuṣo vijñānārthām 
-                        aṅgapratyaṅgapramāṇasārānupadekṣyāmaḥ | tatrāṅgāny 
-                        antarādhisakthibāhuśirāṃsi tadavayavāḥ pratyaṅgānīti | tatra svair aṅgulaiḥ 
-                        pādāṅguṣṭhapradeśinyau dvyaṅgulāyate pradeśinyāstu madhyāmānāmikākaniṣṭhikā 
-                        yathottaraṃ pañcamabhāgahīnāḥ catur{O.pañca}aṅgulāyate pañcāṅgulavistṛte 
-                        prapadapādatale pañcacaturaṅgulāyatavistṛtā pārṣṇiḥ caturdaśāṅgulāyataḥ 
-                        pādaḥ caturdaśāṅgulapariṇāhāni pādagulphajaṅghājānumadhyāni aṣṭādaśāṅgulā 
-                        jaṅghā jānūpariṣṭāc ca dvātriṃśadaṅgulamevaṃ pañcāśat jaṅghāyāmasamāvūrū 
-                        dvyaṅgulāni vṛṣaṇacibukadaśananāsāpuṭabhāgadarṇamūlanayanāntarāṇi 
-                        caturaṅgulāni mehanavadanāntaranāsākarṇalalāṭagrīvocchrāyadṛṣṭyantarāṇi 
-                        dvādaśāṅgulāni 
-                        bhagavistāramehananābhihṛdayagrīvāstanāntaramukhāyāmamaṇibandhaprakoṣṭhasthaulyāni 
-                        indrabastipariṇāhāṃsapīṭhakūrparāntarāyāmaḥ ṣoḍaśāṅgulaḥ caturviṃśatyaṅgulo 
-                        hastaḥ dvātriṃśadaṅgulaparimāṇau bhujau dvātriṃśatpariṇāhāvūrū 
-                        maṇibandhakūrparāntaraṃ ṣoḍaśāṅgulaṃ talaṃ ṣaṭcaturaṅgulāyāmavistāraṃ 
-                        aṅguṣṭhamūlapradeśinīśravaṇāpāṅgāntaramadhyamāṅgulyau pañcāṅgule 
-                        ardhapañcāṅgule pradeśinyanāmike sārdhatryaṅgulau kaniṣṭhāṅguṣṭhau 
-                        caturviṃśativistārapariṇāhaṃ mukhagrīvaṃ tribhāgāṅgulavistārā 
-                        nāsāpuṭamaryādā nayanatribhāgapariṇāhā tārakā navamastārakāṃśo dṛṣṭiḥ 
-                        keśāntamastakāntaramekādaśāṅgulaṃ mastakādavaṭukeśānto daśāṅgulaḥ 
-                        karṇāvaṭvantaraṃ caturdaśāṅgulaṃ puruṣoraḥpramāṇavistīrṇā strīśroṇiḥ 
-                        aṣṭādaśāṅgulavistāramuraḥ tatpramāṇā puruṣasya kaṭī saviṃśamaṅgulaśataṃ 
-                        puruṣāyāma iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.13"><label>1.35.13</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.13ab"><label>1.35.13ab</label> pañcaviṃśe tato varṣe pumān 
-                        nārī tu ṣoḍaśe | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.13cd"><label>1.35.13cd</label> samatvāgatavīryau tau jānīyāt 
-                        kuśalo bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.14ab"><label>1.35.14ab</label> dehaḥ svair aṅgulair eṣa 
-                        yathāvadanukīrtitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.14cd"><label>1.35.14cd</label> yuktaḥ pramāṇenānena pumān vā 
-                        yadi vā'ṅganā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.15ab"><label>1.35.15ab</label> dīrghamāyuravāpnoti vittaṃ ca 
-                        mahadṛcchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.15cd"><label>1.35.15cd</label> madhyamaṃ madhaymair 
-                        āyurvittaṃ hīnais tathā'varam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.16"><label>1.35.16</label> atha sārān vakṣyāmaḥ 
-                        smṛtibhaktiprajñāśauryaśaucopetaṃ kalyāṇābhiniveṣaṃ sattvasāraṃ vidyāt 
-                        snigdhasaṃhataśvetāsthidantanakhaṃ bahulakāmaprajaṃ śukreṇa akṛśam 
-                        uttamabalaṃ snigdhagambhīrasvaraṃ saubhāgyopapannaṃ mahānetraṃ ca majjñā 
-                        mahāśiraḥskandhaṃ dṛḍhadantahanvasthinakhamasthibhiḥ snigdhamūtrasvedasvaraṃ 
-                        bṛhaccharīramāyāsāsahiṣṇuṃ medasā acchidragātraṃ gūḍhāsthisandhiṃ 
-                        māṃsopacitaṃ ca māṃsena snigdhatāmranakhanayanatālujihvauṣṭhapāṇipādatalaṃ 
-                        raktena suprasannamṛdutvagromāṇaṃ tvaksāraṃ vidyāditi | eṣāṃ pūrvaṃ pūrvaṃ 
-                        pradhānamāyuḥsaubhāgyayor iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.17ab"><label>1.35.17ab</label> veśeṣato 
-                        'ṅgapratyaṅgapramāṇādatha sārataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.17cd"><label>1.35.17cd</label> parīkṣyāyuḥ sunipuṇo bhiṣak 
-                        sidhyati karmasu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.18"><label>1.35.18</label> vyādhiviśeṣās tu prāgabhihitāḥ 
-                        sarva evaite trividhāḥ sādhyā yāpyāḥ pratyākhyeyāś ca | tatraitān 
-                        bhūyastridhā parīkṣeta kimasāvaupasargikaḥ prākkevalo 'nyalakṣaṇa iti | 
-                        tatra aupasargiko yaḥ pūrvotpannaṃ vyādhiṃ jaghanyakālajāto vyādhirupasṛjati 
-                        sa tanmūla evopadravasaṃjñaḥ prākkevalo yaḥ prāgevotpanno vyādhirapūrvarūpo 
-                        'nupadravaś ca anyalakṣaṇo yo bhaviṣyadvyādhikhyāpakaḥ sa pūrvarūpasaṃjñaḥ | 
-                        tatra sopadravamanyonyāvirodhenopakrameta blavantam upadravaṃ vā prākkevalaṃ 
-                        yathāsvaṃ pratikurvīta anyalakṣaṇe tvād ivyādhau prayateta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.19"><label>1.35.19</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.19ab"><label>1.35.19ab</label> nāsti rogo vinā doṣair 
-                        yasmāttasmād vicakṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.19cd"><label>1.35.19cd</label> anuktam api doṣāṇāṃ liṅgair 
-                        vyādhimupācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.20"><label>1.35.20</label> prāgabhihitā ṛtavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.21ab"><label>1.35.21ab</label> śīte śītapratīkāramuṣṇe 
-                        coṣṇanivāraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.21cd"><label>1.35.21cd</label> kṛtvā kuryāt kriyāṃ prāptāṃ 
-                        kriyākālaṃ na hāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.22ab"><label>1.35.22ab</label> aprāpte vā kriyākāle prāpte vā 
-                        na kṛtā kriyā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.22cd"><label>1.35.22cd</label> kriyā hīnā'tiriktā vā sādhyeṣv 
-                        api na sidhyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.23ab"><label>1.35.23ab</label> yā hyudīrṇaṃ śamayati nānyaṃ 
-                        vyādhiṃ karoti ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.23cd"><label>1.35.23cd</label> sā kriyā na tu yā vyādhiṃ 
-                        haratyanyamudīrayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.24"><label>1.35.24</label> prāgabhihito 'gnirannasya pācakaḥ 
-                        | sa caturvidho bhavati doṣānabhipanna ekaḥ vikriyāmāpannastrividho bhavati 
-                        viṣamo vātena tīkṣṇaḥ pittena mandaḥ śleṣmaṇā caturtaḥ samaḥ sarvasāmyād iti 
-                        | tatra yo yathākālam upayuktamannaṃ samyak pacati sa samaḥ samair doṣaiḥ 
-                        yaḥ kadācit samyak pacati 
-                        kāḍcidādhmānaśūlodāvartātisārajaṭharagauravāntrakūjanapravāhaṇāni kṛtvā sa 
-                        viṣamaḥ yaḥ prabhūtamapyupayuktamannamāśu pacati sa tīkṣṇaḥ sa 
-                        evābhivardhamāno 'tyagnirityabhāṣyate sa muhurmuhuḥ 
-                        prabhūtamapyupayuktamannamāśutaraṃ pacati pākānte ca 
-                        galatālvoṣṭhaśoṣadāhasantāpāñjanayati 
-                        yastvalpamapyupayuktamudaraśirogauravakāsaśvāsaprasekacchardigātrasadanāni 
-                        kṛtvā mahatā kālena pacati sa mandaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.25ab"><label>1.35.25ab</label> viṣamo vātajān rogāṃstīkṣṇaḥ 
-                        pittanimittajān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.25cd"><label>1.35.25cd</label> karotyagnis tathā mando 
-                        vikārān kaphasaṃbhavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.26"><label>1.35.26</label> tatra same parirakṣaṇaṃ kurvīta 
-                        viṣame snigdhāmlalavaṇaiḥ kriyāviśeṣaiḥ pratikurvīta tīkṣṇe 
-                        madhurasnigdhaśītair virekaiś ca evam evātyagnau viśeṣeṇa māhiṣaiś ca 
-                        kṣīradadhisarpirbhiḥ mande kaṭutiktakaṣāyair vamanaiś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.27ab"><label>1.35.27ab</label> jāṭharo bhagavānagnirīśvaro 
-                        'nnasya pācakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.27cd"><label>1.35.27cd</label> saukṣmyādrasānādadāno vivektuṃ 
-                        naiva śakyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.28ab"><label>1.35.28ab</label> prāṇāpānasamānais tu sarvataḥ 
-                        pavanais tribhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.28cd"><label>1.35.28cd</label> dhmāyate pācyate cāpi sve sve 
-                        sthāne vyavasthitaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.29"><label>1.35.29</label> vayas tu trividhaṃ bālyaṃ madhyaṃ 
-                        vṛddham iti | tatronaṣoḍaśavarṣā bālāḥ | te 'pi trividhāḥ kṣīrapāḥ 
-                        kṣīrānnādā annādā iti | teṣu saṃvatsaraparāḥ kṣīrapāḥ dvisaṃvatsaraparāḥ 
-                        kṣīrānnādāh parato 'nnādā iti | ṣoḍaśasaptatyor antare madhyaṃ vayaḥ | tasya 
-                        vikalpo vṛddhiryauvanaṃ saṃpūrṇatā hānir iti | tatra āviṃśatervṛddhiḥ 
-                        ātriṃśate yauvanaṃ ācatvāriṃśataḥ sarvadhātvindriyabalavīryasaṃpūrṇatā ata 
-                        ūrdhvamīṣatparihāṇiryāvat saptatir iti | saptaterūrdhvaṃ 
-                        kṣīyamāṇadhātvindriyabalavīryotsāhamahanyahani valīpalitakhālityajuṣṭaṃ 
-                        kāsaśvāsaprabhṛtibhir upadravair abhibhūyamānaṃ sarvakriyāsvasamarthaṃ 
-                        jīrṇāgāramivābhivṛṣṭamavasīdantaṃ vṛddhamācakṣate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.30"><label>1.35.30</label> tatrottarottarāsu 
-                        vayovasthāsūttarottarā bheṣajamātrāviśeṣā bhavanti ṛte ca parihāṇeḥ 
-                        tatrādyāpikṣayā pratikurvīta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.31"><label>1.35.31</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.31ab"><label>1.35.31ab</label> bāle vivardhate śleṣmā 
-                        madhyame pittam eva tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.31cd"><label>1.35.31cd</label> bhūyiṣṭhaṃ vardhate 
-                        vāyurvṛddhe tadvīkṣya yojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.32ab"><label>1.35.32ab</label> agnikṣāravirekais tu 
-                        bālavṛddhau vivarjayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.32cd"><label>1.35.32cd</label> tatsādhyeṣu vikāreṣu mṛdvīṃ 
-                        kuryāt kriyāṃ śanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.33ab"><label>1.35.33ab</label> dehaḥ sthūlaḥ kṛśo madhya iti 
-                        prāgupadiṣṭaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.34ab"><label>1.35.34ab</label> karśayed bṛṃhayec cāpi sadā 
-                        sthūlakṛśau narau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.34cd"><label>1.35.34cd</label> rakṣaṇaṃ caiva madhyasya 
-                        kurvīta satataṃ bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.35"><label>1.35.35</label> balamabhihitaguṇaṃ daurbalyaṃ ca 
-                        svabhāvadeṣajarādibhir avekṣitavyam | yasmādbalavataḥ 
-                        sarvakriyāpravṛttistasmād balam eva pradhānamadhikaraṇānām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.36ab"><label>1.35.36ab</label> kecit kṛśāḥ prāṇavantaḥ 
-                        sthūlāś cālpabalā narāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.36cd"><label>1.35.36cd</label> yasmāt sthiratvavyāyāmair 
-                        balaṃ vaidyaḥ pratarkayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.37"><label>1.35.37</label> sattvaṃ tu 
-                        vyasanābhyudayakriyādisthāneṣuvaviklavakaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.38ab"><label>1.35.38ab</label> sattvavān sahate sarvaṃ 
-                        saṃstabhyātmānamātamanā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.38cd"><label>1.35.38cd</label> rājasaḥ stabhyamāno 'nyaiḥ 
-                        sahate naiva tāmasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.39"><label>1.35.39</label> sātmyāni tu 
-                        deśakālajātyṛturogavyāyāmodakadivāsvapnarasaprabhṛtīni prakṛtiviruddhānyapi 
-                        yānyabādhakarāṇi bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.40ab"><label>1.35.40ab</label> yo rasaḥ kalpate yasya 
-                        sukhāyaiva niṣevitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.40cd"><label>1.35.40cd</label> vyāyāmajātamanyadvā tat 
-                        sātmyam iti nirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.41"><label>1.35.41</label> prakṛtiṃ bheṣajaṃ 
-                        copariṣṭādvakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.42"><label>1.35.42</label> deśastvānūpo jāṅgalaḥ sādhāraṇa 
-                        iti | tatra bahūdakanimnonnatanadīvarṣagahano mṛduśītānilo 
-                        bahumahāparvatavṛkṣo mṛdusukumāropacitaśarīramanuṣyaprāyaḥ 
-                        kaphavātarogabhūyiṣṭhaś cānupaḥ ākāśasamaḥ praviralālpakaṇṭakivṛkṣaprāyo 
-                        'lpavarṣaprasravaṇodapānodakāprāya uṣṇadāruṇavāyaḥ praviralālpaśailaḥ 
-                        sthirakṛśaśarīramanuṣyaprāyo vātapittarogabhūyiṣṭhaś ca jāṅgalaḥ 
-                        ubhayadeśalakṣaṇaḥ sādhāraṇa iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.43"><label>1.35.43</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.43ab"><label>1.35.43ab</label> samāḥ sādhāraṇe 
-                        yasmācchītavarṣoṣmamārutāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.43cd"><label>1.35.43cd</label> doṣāṇāṃ samatā jantostasmāt 
-                        sādhāraṇo mataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.44ab"><label>1.35.44ab</label> na tathā balavantaḥ syurjalajā 
-                        va sthalāhṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.44cd"><label>1.35.44cd</label> svadeśe nicitā doṣā anyasmin 
-                        kopamāgatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.45ab"><label>1.35.45ab</label> ucite vartamānasya nāsti 
-                        deśakṛtaṃ bhayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.45cd"><label>1.35.45cd</label> āhārasvapnaceṣṭādau taddeśasya 
-                        guṇe sati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.46ab"><label>1.35.46ab</label> deśaprakṛtisātmye tu viparīto 
-                        'cirotthitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.46cd"><label>1.35.46cd</label> saṃpattau bhiṣagādīnāṃ 
-                        balasattvāyuṣāṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.47ab"><label>1.35.47ab</label> kevalaḥ samadehāgneḥ 
-                        sukhasādhyatamo gadaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.47cd"><label>1.35.47cd</label> ato 'nyathā tvasādhyaḥ syāt 
-                        kṛcchro vyāmiśralakṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.48ab"><label>1.35.48ab</label> kriyāyās tu guṇālābhe 
-                        kriyāmanyāṃ prayojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.48cd"><label>1.35.48cd</label> pūrvasyāṃ śantavegāyāṃ na 
-                        kriyāsaṃkaro hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.49ab"><label>1.35.49ab</label> guṇālābhe 'pi sapadi yadi 
-                        saiva kriyā hitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.49cd"><label>1.35.49cd</label> kartavyaiva tadā vyādhiḥ 
-                        kṛcchrasādhyatamo yadi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.50ab"><label>1.35.50ab</label> ya evam enaṃ vidhimekarūpaṃ 
-                        bibharti kālādivaśena dhīmān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.35.50cd"><label>1.35.50cd</label> sa mṛtyupāśān jagato gadaughān 
-                        chinatti bhaiṣajyaparaśvadhena || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne āturopakramaṇīyo nāma 
-                        pañcatriṃśo 'dhayāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
-                <div n="36" type="adhyāya"> 
-                    <head> ṣaḍtriṃśattamo 'dhyāyaḥ |<note>There are large differences between the 
-                            Ācārya 1931 and 1938 editions version of Cakrapāṇidatta's commentary on 
-                            this adhyāya.</note></head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.1"><label>1.36.1</label> athāto bhūmipravibhāgīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.2"><label>1.36.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.3"><label>1.36.3</label> 
-                        śvabhraśarkarāśmaviṣamavalmīkaśmaśānāghātanadevatāyatanasikatābhir 
-                        anupahatāmanūṣarāmabhaṅgurāmadūrodakāṃ snigdhāṃ prarohavatīṃ mṛdvīṃ sthirāṃ 
-                        samāṃ kṛṣṇāṃ gaurīṃ lohitāṃ vā bhūmimauṣadhārthaṃ parīkṣeta | tasyāṃ 
-                        jātamapi kṛmiviṣaśastrātapapavanadahanatoyasambādhamārgair 
-                        anupahatamekarasaṃ puṣṭaṃ pṛthvavagāḍhamūlamudīcyāṃ cauṣadhamādadītetyeṣa 
-                        bhūmiparīkṣāviśeṣaḥ sāmānyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.4"><label>1.36.4</label> viśeṣatas tu tatra aśmavatī sthirā 
-                        gurvī śyāmā kṛṣṇā vā sthūlavṛkṣaśasyaprāyā svaguṇabhūyiṣṭhā snigdhā 
-                        śītalā+āsannodakā snigdhaśasyatṛṇakomalavṛkṣaprāyā śuklā'mbuguṇabhūyiṣṭhā 
-                        nānāvarṇā laghvaśmavatī praviralālpapāṇḍuvṛkṣaprarohā'gniguṇabhūyiṣṭhā rūkṣā 
-                        bhasmarāsabhavarṇā tanurūkṣakoṭarālparasavṛkṣaprāyā'nilaguṇabhūyiṣṭhā mṛdvī 
-                        samā śvabhravatyavyaktarasajalā sarvato 'sāravṛkṣā mahāparvatavṛkṣaprāyā 
-                        śyāmā cākāśaguṇabhūyiṣṭhā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.5"><label>1.36.5</label> atra kecid āhur ācāryāḥ 
-                        prāvṛḍvarṣāśaraddhemantavasantagrīṣmeṣu yathāsaṃkhyaṃ 
-                        mūlapatratvakkṣīrasāraphalāny ādadīteti tat tu na samyak saumyāgneyatvāj 
-                        jagataḥ | saumyāny auṣadhāni saumyeṣv ṛtuṣv ādadītāgneyāny āgneyeṣu evam 
-                        avyāpannaguṇāni bhavanti | saumyāny auṣadhāni saumyeṣv ṛtuṣu gṛhītāni 
-                        somaguṇabhūyiṣṭhāyāṃ bhūmau jātāny atimadhurasnigdhaśītāni jāyante | etena 
-                        śeṣaṃ vyākhyātam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.6"><label>1.36.6</label> tatra pṛthivyambuguṇabhūyiṣṭhāyāṃ 
-                        bhūmau jātāni virecanadravyāṇyādadīta agnyākāśamārutaguṇabhūyiṣṭhāyāṃ 
-                        vamanadravyāṇi ubhayaguṇabhūyiṣṭhāyām ubhayatobhāgāni ākāśaguṇabhūyiṣṭhāyāṃ 
-                        saṃśamanāni evaṃ balavattarāṇi bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.7"><label>1.36.7</label> sarvāṇyeva cābhinavāny anyatra 
-                        madhughṛtaguḍapippalīviḍaṅgebhyaḥ (ā.sarvāṇyeva sakṣīrāṇi vīryavanti ) teṣām 
-                        asampattāva(ā.na)tikrāntasaṃvatsarāṇy ādadīteti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.8"><label>1.36.8</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.8ab"><label>1.36.8ab</label> gopālās tāpasā vyādhā ye cānye 
-                        vanacāriṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.8cd"><label>1.36.8cd</label> mūlāhārāś ca ye tebhyo 
-                        bheṣajavyaktir iṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.9ab"><label>1.36.9ab</label> sarvāvayavasādhyeṣu 
-                        palāśalavaṇādiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.9cd"><label>1.36.9cd</label> vyavasthito na kālo 'sti tatra 
-                        sarvo vidhīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.10ab"><label>1.36.10ab</label> gandhavarṇarasopetā ṣaḍvidhā 
-                        bhūmir iṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.10cd"><label>1.36.10cd</label> tasmād bhūmisvabhāvena bījinaḥ 
-                        ṣaḍrasāyutāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.11ab"><label>1.36.11ab</label> avyaktaḥ kila toyasya raso 
-                        niścayaniścitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.11cd"><label>1.36.11cd</label> rasaḥ sa eva cāvyakto vyakto 
-                        bhūmir asād bhavet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.12ab"><label>1.36.12ab</label> sarvalakṣaṇasaṃpannā bhūmiḥ 
-                        sādhāraṇā smṛtā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.12cd"><label>1.36.12cd</label> dravyāṇi yatra tatraiva 
-                        tadguṇāni viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.13ab"><label>1.36.13ab</label> vigandhenāparāmṛṣṭamavipannaṃ 
-                        rasādibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.13cd"><label>1.36.13cd</label> navaṃ dravyaṃ purāṇaṃ vā 
-                        grāhyam eva vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.14ab"><label>1.36.14ab</label> viḍaṅgaṃ pippalī kṣaudraṃ 
-                        sarpiś cāpy anavaṃ hitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.14cd"><label>1.36.14cd</label> śeṣam anyat tv abhinavaṃ 
-                        gṛhṇīyād doṣavarjitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.15ab"><label>1.36.15ab</label> jaṅgamānāṃ vayaḥsthānāṃ 
-                        raktaromanakhādikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.15cd"><label>1.36.15cd</label> kṣīramūtrapurīṣāṇi jīrṇāhāreṣu 
-                        saṃharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.16ab"><label>1.36.16ab</label> 
-                        plotamṛdbhāṇḍaphalakaśaṅkuvinyastabheṣajam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.36.16cd"><label>1.36.16cd</label> praśastāyāṃ diśi śucau 
-                        bheṣajāgāramiṣyate || </l> 
-                </div> 
- 
-                <div n="37" type="adhyāya"> 
-                    <head>saptatriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.1"><label>1.37.1</label> athāto miśrakam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.2"><label>1.37.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.3ab"><label>1.37.3ab</label> mātuluṅgāgnimanthau ca 
-                        bhadradāru mahauṣadham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.3cd"><label>1.37.3cd</label> ahiṃsrā caiva rāsnā ca pralepo 
-                        vātaśophajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.4ab"><label>1.37.4ab</label> dūrvā ca nalamūlaṃ ca madhukaṃ 
-                        candanaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.4cd"><label>1.37.4cd</label> śītalāś ca gaṇāḥ sarve pralepaḥ 
-                        pittaśophahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.5ab"><label>1.37.5ab</label> āgantuje raktaje ca hyeṣa eva 
-                        vidhiḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.5cd"><label>1.37.5cd</label> vidhirviṣaghno viṣaje pittaghno 
-                        'pi hitasthathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.6ab"><label>1.37.6ab</label> ajagandhā'śvagandhā ca kālā 
-                        saralayā saha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.6cd"><label>1.37.6cd</label> ekaiṣikā'jaśrṅgī ca pralepaḥ 
-                        śleṣmaśophahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.7ab"><label>1.37.7ab</label> ete vargāstrayo lodhraṃ pathyā 
-                        piṇḍītakāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.7cd"><label>1.37.7cd</label> anantā ceti lepo 'yaṃ 
-                        sānnipātikaśophahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.8ab"><label>1.37.8ab</label> snigdhāmlalavaṇo vāte koṣṇaḥ 
-                        śītaḥ payoyutaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.8cd"><label>1.37.8cd</label> pitte coṣṇah kaphe 
-                        kṣāramūtrāḍhyastatpraśāntaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.9ab"><label>1.37.9ab</label> śaṇamūlakaśigrūṇāṃ phalāni 
-                        tilasarṣapāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.9cd"><label>1.37.9cd</label> śaktavaḥ kiṇvamatasī 
-                        dravyāṇyuṣṇāni pācanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.10ab"><label>1.37.10ab</label> cirabilvo 'gniko dantī citrako 
-                        hayamārakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.10cd"><label>1.37.10cd</label> kapotagṛdhrakaṅkāṇāṃ purīṣāṇi 
-                        ca dāraṇam | ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.10ef"><label>1.37.10ef</label> kṣāradravyāṇi vā yāni kṣāro vā 
-                        dāraṇaṃ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.11ab"><label>1.37.11ab</label> dravyāṇāṃ picchilānāṃ tu 
-                        tvaṅnūlāni prapīḍanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.11cd"><label>1.37.11cd</label> yavagodhūmamāṣāṇāṃ cūrṇāni ca 
-                        samāsataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.12ab"><label>1.37.12ab</label> 
-                        śaṅkhinyaṅkoṭhasumanaḥkaravīrasuvarcalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.12cd"><label>1.37.12cd</label> śodhanāni kaṣāyāṇi vargaś 
-                        cāragvadhādikaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.13ab"><label>1.37.13ab</label> ajagandhā'jaśṛṅgī ca gavākṣī 
-                        lāṅgalāhvayā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.13cd"><label>1.37.13cd</label> pūtīkaś citrakaḥ pāṭhā 
-                        viḍaṅgailāhareṇavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.14ab"><label>1.37.14ab</label> kaṭutrikaṃ yavakṣāro lavaṇāni 
-                        manaḥśilā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.14cd"><label>1.37.14cd</label> kāsīsaṃ trivṛtā dantī 
-                        haritālaṃ surāṣṭrajā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.15ab"><label>1.37.15ab</label> saṃśodhanīnāṃ vartīnāṃ 
-                        dravyāṇy etāni nirdiśet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.15cd"><label>1.37.15cd</label> etair evauṣadhaiḥ kuryātkalkān 
-                        api ca śodhanān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.16ab"><label>1.37.16ab</label> kāsīsakaṭurohiṇyor 
-                        jātīkandaharidrayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.16cd"><label>1.37.16cd</label> pūrvoddiṣṭeṣu cāṅgeṣu kuryāt 
-                        tailaghṛtāni vai || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.17ab"><label>1.37.17ab</label> arkottamāṃ snuhīkṣīraṃ piṣṭvā 
-                        kṣārottamān api | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.17cd"><label>1.37.17cd</label> jātīmūlaṃ haridre dve kāsīsaṃ 
-                        kaṭurohiṇīm || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.18ab"><label>1.37.18ab</label> pūrvoddiṣṭāni cānyāni kuryāt 
-                        saṃśodhanaṃ ghṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.18cd"><label>1.37.18cd</label> mayūrako rājavṛkṣo nimbaḥ 
-                        kośātakī tilāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.19ab"><label>1.37.19ab</label> bṛhatī kaṇṭakārī ca haritālaṃ 
-                        manaḥśilā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.19cd"><label>1.37.19cd</label> śodhanāni ca yojyāni taile 
-                        dravyāṇi śodhane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.20ab"><label>1.37.20ab</label> kāsīse saindhave kiṇve vacāyāṃ 
-                        rajanīdvaye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.20cd"><label>1.37.20cd</label> śodhanāṅgeṣu cānyeṣu cūrṇaṃ 
-                        kurvīta śodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.21ab"><label>1.37.21ab</label> sālasārādisāreṣu 
-                        paṭolatriphalāsu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.21cd"><label>1.37.21cd</label> rasakriyā vidhātavyā śodhanī 
-                        śodhaneṣu ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.22ab"><label>1.37.22ab</label> śrīveṣṭake sarjarase sarale 
-                        devadāruṇi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.22cd"><label>1.37.22cd</label> sāreṣv api ca kurvīta matimān 
-                        vraṇadhūpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.23ab"><label>1.37.23ab</label> kaṣāyāṇāmanuṣṇānāṃ vṛkṣāṇāṃ 
-                        tvakṣu sādhitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.23cd"><label>1.37.23cd</label> śṛtaṃ śītaṃ kaṣāyaṃ vā 
-                        ropaṇārtheṣu śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.24ab"><label>1.37.24ab</label> somāmṛtāśvagandhāsu kākolyādau 
-                        gaṇe tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.24cd"><label>1.37.24cd</label> kṣīripraroheṣv api ca vartayo 
-                        ropaṇāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.25ab"><label>1.37.25ab</label> samaṇgā somasaralā somavalkaḥ 
-                        sacandanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.25cd"><label>1.37.25cd</label> kākolyādiś ca kalkaḥ syāt 
-                        praśasto vraṇaropaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.26ab"><label>1.37.26ab</label> pṛthakparṇyātmaguptā ca 
-                        haridre mālatī sitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.26cd"><label>1.37.26cd</label> kākolyādiś ca yojyaḥ 
-                        syādbhiṣajā ropaṇe ghṛte || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.27ab"><label>1.37.27ab</label> kālānusāryāguruṇī haridre 
-                        devadāru ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.27cd"><label>1.37.27cd</label> priyaṅgavaś ca rodhraṃ ca 
-                        taile yojyāni ropaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.28ab"><label>1.37.28ab</label> kaṅgukā triphalā rodhraṃ 
-                        kāsīsaṃ śravaṇāhvayā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.28cd"><label>1.37.28cd</label> dhavāśvakarṇayostvak ca 
-                        ropaṇaṃ cūrṇamiṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.29ab"><label>1.37.29ab</label> priyaṅgukā sarjarasaḥ 
-                        puṣpakāsīsam eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.29cd"><label>1.37.29cd</label> tvakcūrṇaṃ dhavajaṃ caiva 
-                        ropaṇārthaṃ praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.30ab"><label>1.37.30ab</label> tvakṣu nyagrodhavargasya 
-                        triphalāyāstathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.30cd"><label>1.37.30cd</label> rasakriyāṃ ropaṇārthe 
-                        vidadhīta yathākramam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.31ab"><label>1.37.31ab</label> apāmārgo 'svagandhā ca 
-                        tālapatrī suvarcalā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.31cd"><label>1.37.31cd</label> utsādane praśasyante 
-                        kākolyādiś ca yo gaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.32ab"><label>1.37.32ab</label> kāsīsaṃ saindhavaṃ kiṇvaṃ 
-                        kuruvindo manaḥśilā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.32cd"><label>1.37.32cd</label> kukkuṭāṇḍakapālāni 
-                        sumanomukulāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.33ab"><label>1.37.33ab</label> phale śairīṣakārañje 
-                        dhātucūrṇāni yāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.33cd"><label>1.37.33cd</label> vraṇeṣūtsannamāṃseṣu 
-                        praśastānyavasādane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.34ab"><label>1.37.34ab</label> samastaṃ vargamardhaṃ vā 
-                        yathālābhamathāpi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.37.34cd"><label>1.37.34cd</label> prayuñjīta bhiṣak prājño 
-                        yathoddiṣṭeṣu karmasu || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne miśrakādhyāyo nāma 
-                        saptatriṃśattamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="38" type="adhyāya"> 
-                    <head> aṣṭatriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.1"><label>1.38.1</label> athāto dravayasaṃgrahaṇīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.2"><label>1.38.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.3"><label>1.38.3</label> samāsena saptatriṃśaddravyagaṇā 
-                        bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.4"><label>1.38.4</label> tadyathā vidārigandhā vidārī 
-                        viśvadevā sahadevā śvadaṃṣṭrā pṛthakparṇī śatāvarī sārivā kṛṣṇasārivā 
-                        jīvakarṣabhakau mahāsahā kṣudrasahā bṛhatyau punarnavair aṇḍo haṃsapādī 
-                        vṛścikālyṛṣabhī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.5"><label>1.38.5</label> vidārīgandhādirayaṃ gaṇaḥ 
-                        pittānilāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         śoṣagulmāṅgamardordhvaśvāsakāsavināśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.6"><label>1.38.6</label> 
-                        āragvadhamadanagopaghoṇṭākaṇṭakīkuṭajapāṭhāpāṭalāmūrvendrayavasaptavarṇanimbakuruṇṭakadāsī-kuruṇṭakaguḍūcīcitrakaśārṅga(ā.rṅge)ṣṭākarañjadvayapaṭolakirātatiktakāni 
-                        suṣavī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.7"><label>1.38.7</label> āragvadhādirityeṣa gaṇaḥ 
-                        śleṣmaviṣāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         mehakuṣṭhajvaravamīkaṇḍūghno vraṇaśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.8"><label>1.38.8</label> 
-                        varuṇārtagalaśigrumadhuśigrutarkārīmeṣaśṛṅgīpūtīkanaktamālamoraṭāgnimanthasaireyakadvayabimbīvasukavasiracitrakaśatāvarībilvājaśṛṅgīdarbhā 
-                        bṛhatīdvayaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.9"><label>1.38.9</label> varuṇādirgaṇo hyeṣa 
-                        kaphamedonivāraṇaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vinihanti śiraḥśūlagulmābhyantaravidradhīn || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.10"><label>1.38.10</label> 
-                        vīratarusahacaradvayadarbhavṛkṣādanīgundrānalakuśakāśāśmabhedakāgnimanthamoraṭāvasukavasirabhallūkakuraṇṭakendīvarakapotavaṅkā 
-                        śvadaṃṣṭrā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.11"><label>1.38.11</label> vīratarvādirityeṣa gaṇo 
-                        vātavikāranut | 
-                        <caesura/> 
-                         aśmarīśarkarāmūtrakṛcchrāghātarujāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.12"><label>1.38.12</label> 
-                        sālasārājakarṇakhadirakadarakālaskandhakramukabhūrjameṣaśṛṅgītiniśacandanakucandanaśiṃśapāśirīṣāsanadhavārjunatālaśākanaktamālapūtīkāśvakarṇāgurūṇi 
-                        kālīyakaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.13"><label>1.38.13</label> sālasārādirityeṣa gaṇaḥ 
-                        kuṣṭhavināśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         mehapāṇḍvāmayaharaḥ kaphamedoviśoṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.14"><label>1.38.14</label> 
-                        rodhrasāvararodhrapalāśakuṭannaṭāśokaphañjīkaṭphalailavālukaśallakījiṅginīkadambasālāḥ 
-                        kadalī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.15"><label>1.38.15</label> eṣa rodhrādirityukto 
-                        medaḥkaphaharo gaṇaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         yonidoṣaharaḥ stambhī varṇyo viṣavināśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.16"><label>1.38.16</label> 
-                        arkālarkakarañjadvayamāgadantīmayūrakabhārgīrāsnendrapuṣpīkṣudraśvetāmahāśvetāvṛścikālyalavaṇāstāpasavṛkṣaś 
-                        ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.17"><label>1.38.17</label> arkādiko gaṇo hyeṣa 
-                        kaphamedoviṣāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kṛmikuṣṭhapraśamano viśeṣāddraṇaśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.18"><label>1.38.18</label> 
-                        surasāśvetasurasāphaṇijjñakārjakabhūstṛṇasugandhakasumukhakālamālakāsamardakṣavakakharapuṣpāviḍaṅgakaṭphalasurasīnirguṇḍīkulāhalondurukarṇikāphañjīprācībalakākamācyo 
-                        viṣamuṣṭikaś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.19"><label>1.38.19</label> surasādirgaṇo hyeṣa kaphahṛt 
-                        kṛmisūdanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pratiśyāyāruciśvāsakāsaghno vraṇaśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.20"><label>1.38.20</label> 
-                        muṣkakapalāśadhavacitrakamadanavṛkṣakarśiṃśapāvajravṛkṣastriphalā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.21"><label>1.38.21</label> muṣkakādirgaṇo hyeṣa medoghnaḥ 
-                        śukradoṣahṛt | 
-                        <caesura/> 
-                         mehārśaḥpāṇḍurogaghnaḥ śarkarānāśanaḥ paraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.22"><label>1.38.22</label> 
-                        pippalīpippalīmūlacavyacitrakaśṛṅgaveramaricahastipippalīhareṇukailājamodendrayavapāṭhājīrakasarṣapamahānimbaphalahiṅgubhārgīmadhurasātiviṣāvacāviḍaṅgāni 
-                        kaṭurohiṇī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.23"><label>1.38.23</label> pippalyādiḥ kaphaharaḥ 
-                        pratiśyāyānilārucīḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         nihanyāddīpano gulmaśūlaghnaś cāmapācanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.24"><label>1.38.24</label> 
-                        elātagarakuṣṭhamāṃsīdhyāmakatvakpatranāgapuṣpapriyaṅguhareṇukāvyāghranakhaśukticaṇḍasthauṇeyakaśrīveṣṭakacocacorakavālu{O.?}kaguggulusarjarasaturuṣkakundurukāga{O.u}ruspṛkkośīrabhadradārukuṅkumāni 
-                        punnāgakeśaraṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.25"><label>1.38.25</label> eladiko vātakaphau nihanyādviṣam 
-                        eva ca | 
-                        <caesura/> 
-                         varṇaprasādanaḥ kaṇḍūpiḍakāloṭhanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.26"><label>1.38.26</label> vacāmustātiviṣābhayābhadradārūṇi 
-                        nāgakeśaraṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.27"><label>1.38.27</label> 
-                        haridrādāruharidrākalaśīkuṭajabījāni madhukaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.28"><label>1.38.28</label> etau vacāharidrādī gaṇau 
-                        stanyaviśodhanau | 
-                        <caesura/> 
-                         āmātisāraśamanau viśeṣāddoṣapācanau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.29"><label>1.38.29</label> 
-                        śyāmāmahāśyāmātrivṛddantīśaṅkhinītilvakakampillakaramyakakramukaputraśreṇīgavākṣīrajavṛkṣakarañjadvayaguḍūcīsaptalācchagalāntrīsudhāḥ 
-                        suvarṇakṣīrī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.30"><label>1.38.30</label> uktaḥ śyāmādirityeṣa gaṇo 
-                        gulmaviṣāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         ānāhodaraviḍbhedī tathodāvartanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.31"><label>1.38.31</label> bṛhatīkaṇṭakārikākuṭajaphalapāṭhā 
-                        madhukaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.32"><label>1.38.32</label> pācanīyo bṛhatyādirgaṇaḥ 
-                        pittānilāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kaphārocakahṛdrogamūtrakṛcchrarujāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.33"><label>1.38.33</label> 
-                        paṭolacandanakucandanamūrvāguḍūcīpāṭhāḥ kaṭurohiṇī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.34"><label>1.38.34</label> paṭolādirgaṇaḥ 
-                        pittakaphārocakanāśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         jvaropaśamano vraṇyaś chardikaṇḍūviṣāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.35"><label>1.38.35</label> 
-                        kākolīkṣīrakākolījīvakarṣabhakamudgaparṇīmāṣaparṇīmedāmahāmedācchinnaruhākarkaṭaśṛṅgītugākṣīrīpadmakaprapauṇḍarīkardhivṛddhimṛdvīkājīvantyo 
-                        madhukaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.36"><label>1.38.36</label> kākolyādirayṃ 
-                        pittaśoṇitānilanāśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         jīvano bṛṃhaṇo vṛṣyaḥ stanyaśleṣmakaras tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.37"><label>1.38.37</label> 
-                        ūṣakasaindhavaśilājatukāsīsadvayahiṅgūni tutthakaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.38"><label>1.38.38</label> ūṣakādiḥ kaphaṃ hanti gaṇo 
-                        medoviśoṣaṇaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         aśmarīśarkarāmūtrakṛcchragulmapraṇāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.39"><label>1.38.39</label> 
-                        sārivāmadhukacandanakucandanapadmakakāśmarīphalamadhūkapuṣpāṇyuśīraṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.40"><label>1.38.40</label> sārivādiḥ pipāsāghno 
-                        raktapittaharo gaṇaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pittajvarapraśamano viśeṣāddāhanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.41"><label>1.38.41</label> 
-                        añjanarasāñjananāgapuṣpapriyaṅgunīlotpalanaladanalinakeśarāṇi madhukaṃ ceti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.42"><label>1.38.42</label> añjanādirgaṇo hyeṣa 
-                        raktapittanibarhaṇaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         viṣopaśamano dāhaṃ nihantyābhyantaraṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.43"><label>1.38.43</label> 
-                        parūṣakadrākṣākaṭphaladāḍimarājādanakatakaphalaśākaphalāni triphalā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.44"><label>1.38.44</label> parūṣakādirityeṣa gaṇo 
-                        'nilavināśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         mūtradoṣaharo hṛdyaḥ pipāsāghno rucipradaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.45"><label>1.38.45</label> 
-                        priyaṅgusamaṅgādhātakīpunnāganāgapuṣpacandanakucandanamocarasarasāñjanakumbhīkasrotoñjanapadmakesarayojanavallayo 
-                        dīrghamūlā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.46"><label>1.38.46</label> 
-                        ambaṣṭhādhātakīkusumasamaṅgākaṭvaṅgamadhukabilvapeśikāsāvararodhrapalāśanandīvṛkṣāḥ 
-                        padmakeśarāṇi ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.47"><label>1.38.47</label> gaṇau priyaṅgvambaṣṭhādī 
-                        pakvātīsāranāśanau | 
-                        <caesura/> 
-                         sandhānīyau hitau pitte vraṇānāṃ cāpi ropaṇau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.48"><label>1.38.48</label> 
-                        nyagrodhodumbarāśvatthaplakṣamadhukakapītanakakubhāmrakośāmracorakapatrajambūdvayapiyālamadhūkarohiṇīvañjulakadambabadarītindukīsallakīrodhrasāvararodhrabhallātakapalāśā 
-                        nandīvṛkṣaś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.49"><label>1.38.49</label> nyagrodhādirgaṇo vraṇyaḥ saṃgrāhī 
-                        bhagnasādhakaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         raktapittaharo dāhamedoghno yonidoṣahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.50"><label>1.38.50</label> guḍūcīnimbakustumburucandanāni 
-                        padmakaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.51"><label>1.38.51</label> eṣa sarvajvarān hanti guḍūcyādis 
-                        tu dīpanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         hallāsārocakavamīpipāsādāhanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.52"><label>1.38.52</label> 
-                        utpalaraktotpalakumudasaugandhikakuvalayapuṇḍarīkāṇi madhukaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.53"><label>1.38.53</label> utpalādirayaṃ 
-                        dāhapittaraktavināśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pipāsāviṣahṛdrogacchardimūrcchāharo gaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.54"><label>1.38.54</label> 
-                        mustāharidrādāruharidrāharītakyāmalakabibhītakakuṣṭhahaimavatīvacāpāṭhākaṭurohiṇīśārṅgaṣṭātiviṣādrāviḍībhallātakāni 
-                        citrakaś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.55"><label>1.38.55</label> eṣa mustādiko nāmnā gaṇaḥ 
-                        śleṣmaniṣūdanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         yonidoṣaharaḥ stanyaśodhanaḥ pācanas tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.56"><label>1.38.56</label> harītakyāmalakabibhītakāni 
-                        triphalā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.57"><label>1.38.57</label> triphalā kaphapittaghnī 
-                        mehakuṣṭhavināśanī | 
-                        <caesura/> 
-                         cukṣuṣyā dīpanī caiva viṣamajvaranāśanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.58"><label>1.38.58</label> pippalīmaricaśṛṅgaverāṇi 
-                        trikaṭukam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.59"><label>1.38.59</label> tryūṣaṇaṃ kaphamedoghnaṃ 
-                        mehakuṣṭhatvagāmayān | 
-                        <caesura/> 
-                         nihanyāddīpanaṃ gulmapīnasāgnyalpatām api || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.60"><label>1.38.60</label> āmalakīharītakīpippalyaś citrakaś 
-                        ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.61"><label>1.38.61</label> āmalakyādirityeṣa gaṇaḥ 
-                        sarvajvarāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         cakṣuṣyo dīpano vṛṣyaḥ kaphārocakanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.62"><label>1.38.62</label> 
-                        trapusīsatāmrarajatakṛṣṇalohasuvarṇāni lohamalaś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.63"><label>1.38.63</label> gaṇastrapvādirityeṣa 
-                        garakrimiharaḥ paraḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pipāsāviṣahṛdrogapaṇḍumehaharas tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.64"><label>1.38.64</label> 
-                        lākṣārevatakuṭajāśvamārakaṭphalaharidrādvayanimbasaptacchadamālatyastrāyamāṇā 
-                        ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.65"><label>1.38.65</label> kāṣāyastiktamadhuraḥ 
-                        kaphapittārtināśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kuṣṭhakrimiharaś caiva duṣṭavraṇaviśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.66"><label>1.38.66</label> pañca pañcamūlānyata ūrdhvaṃ 
-                        vakṣyāmaḥ | tatra trikaṇṭakabṛhatīdvayapṛthakparṇyo vidārigandhā ceti 
-                        kanīyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.67"><label>1.38.67</label> kaṣāyatiktamadhuraṃ kanīyaḥ 
-                        pañcamūlakam | 
-                        <caesura/> 
-                         vātaghnaṃ pittaśamanaṃ bṛṃhaṇaṃ balavardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.68"><label>1.38.68</label> bilvāgnimanthaṭiṇṭukapāṭalāḥ 
-                        kāśmaryaś ceti mahat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.69"><label>1.38.69</label> satiktaṃ kaphavātaghnaṃ pāke 
-                        laghvagnidīpanam | 
-                        <caesura/> 
-                         madhurānurasaṃ caiva pañcamūlaṃ mahat smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.70"><label>1.38.70</label> anayor daśamūlamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.71"><label>1.38.71ab</label> gaṇaḥ śvāsaharo hyeṣa 
-                        kaphapittānilāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         āmasya pācanaś caiva sarvajvaravināśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.72"><label>1.38.72</label> vidārīsārivārajanīguḍūcyo 'jaśṛṅgī 
-                        ceti vallīsaṃjñaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.73"><label>1.38.73</label> 
-                        karamardatrikaṇṭakasairīyakaśatāvarīgṛdhranakhya iti kaṇṭakasaṃjñaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.74"><label>1.38.74</label> raktapittaharau hyetau 
-                        śophatrayavināśanau | 
-                        <caesura/> 
-                         sarvamehaharau caiva śukradoṣavināśanau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.75"><label>1.38.75</label> kuśakāśanaladarbhakāṇḍekṣukā iti 
-                        tṛṇasaṃjñakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.76"><label>1.38.76</label> antyaḥ prayuktaḥ kṣīreṇa śīghram 
-                        eva vināśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.77"><label>1.38.77</label> eṣāṃ vātaharāvādyāvantyaḥ 
-                        pittavināśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pañcakau śleṣmaśamanāvitarau parikīrtitau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.78"><label>1.38.78</label> trivṛtādikamanyatropadekṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.79"><label>1.38.79</label> samāsena gaṇā hyete proktāsteṣāṃ 
-                        tu vistaram | 
-                        <caesura/> 
-                         cikitsiteṣu vakṣyāmi jñātvā doṣabalābalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.80"><label>1.38.80</label> ebhir lepān kaṣāyāṃś ca tailaṃ 
-                        sarpīṃṣi pānakān | 
-                        <caesura/> 
-                         pravibhajya yathānyāyaṃ kurvīta matimān bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.81"><label>1.38.81</label> bhūmavarṣānilakledaiḥ 
-                        sarvartuṣvanabhidrute | 
-                        <caesura/> 
-                         grāhayitvā gṛhe nyasyed vidhinauṣadhasaṃgraham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.38.82"><label>1.38.82</label> samīkṣya doṣabhedāṃś ca miśrān 
-                        bhinnān prayojayet | 
-                        <caesura/> 
-                         pṛthaṅniśrān samastānvā gaṇaṃ vā vyastasaṃhatam || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne dravyasaṃgrahaṇīyo 
-                        nāmāṣṭatriṃśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="39" type="adhyāya"> 
-                    <head> ekonacatvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.1"><label>1.39.1</label> athātaḥ saṃśodhanasaṃśamanīyam 
-                        adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.2"><label>1.39.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.3"><label>1.39.3</label> 
-                        madanakuṭajajīmūtakekṣvākudhāmārgavakṛtavedhanasarṣapaviḍaṅgapippalīkarañjaprapunnāḍakovidārakarbudārāriṣṭāśvagandhāvidulabandhujīvakaśvetāśaṇapuṣpībimbīvacāmṛgervāruś 
-                        citrā cety ūrdhvabhāgaharāṇi | tatra kovidārapūrvāṇāṃ phalāni kovidārādīnāṃ 
-                        mūlāni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.4"><label>1.39.4</label> 
-                        vivṛtāśyāmādantīdravantīsaptalāśaṅkhinīviṣāṇikāgavākṣīcchagalāntrīsruksuvarṇakṣīrīcitrakakiṇihīkuśakāśatilvakakampillakaramyakapāṭalāpūgaharītakyāmalakabibhītakanīlinīcaturaṅgulair 
-                        aṇḍapūtīkamahāvṛkṣasaptacchadārkā jyotiṣmatī cety adhobhāgaharāṇi | tatra 
-                        tilvakapūrvāṇāṃ mūlāni tilvakādīnāṃ pāṭalāntānāṃ tvacaḥ kampillakaphalarajaḥ 
-                        pūgādīnām eraṇḍāntānāṃ phalāni pūtīkāragvadhayoḥ patrāṇi śeṣāṇāṃ kṣīrāṇīti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.5"><label>1.39.5</label> koṣātakī saptalā śaṅkhinī devadālī 
-                        kāravellikā cety ubhayatobhāgaharāṇi | eṣāṃ svarasā iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.6"><label>1.39.6</label> 
-                        pippalīviḍaṅgāpāmārgaśigrusiddhārthakaśirīṣamaricakaravīrabimbīgirikarṇikākiṇihīvacājyotiṣmatīkarañjārkālarkalaśunātiviṣāśṛṅgaveratālīśatamālasurasārjakeṅgudīmeṣaśṛṅgukīmeṣaśṛṅgīmātuluṅgīsuraṅgīpīlujātīśālatālamadhūkalākṣāhiṅgulavaṇamadyagośakṛdrasamūtrāṇīti 
-                        śirovirecanāni | tatra karavīrapūrvāṇāṃ phalāni karavīrādīnāmarkāntānāṃ 
-                        mūlāni tālīśapūrvāṇāṃ kandāḥ tālīśādīnāmarjakāntānāṃ patāṇi 
-                        iṅgukīmeṣaśṛṅgyostavacaḥ mātuluṅgīsuraṅgīpīlujātīnāṃ pūspāṇi 
-                        śālatālamadhūkānāṃ sārāḥ hiṅgulākṣe niryāsau lavaṇāni pārthivaviśeṣāḥ 
-                        madyāny āsutasaṃyogāḥ śakṛdrasamūtre malāv iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.7"><label>1.39.7</label> saṃśamanānyata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ 
-                        tatra 
-                        bhadradārukuṣṭhaharidrāvaruṇameṣaśrṅgībalātibalārtagalakacchurāsallakīkuberākṣīvīratarusahacarāgnimanthavatsādanyeraṇḍāśmabhedakālarkārkaśatāvarīpunarnavāvasukavaśirakāñcanakabhārgīkārpāsīvṛścikālīpattūrabadarayavakolakulatthaprabhṛtīni 
-                        vidārigandhādiś ca dve cādye pañcamūlyau samasena vātasaṃśamano vargaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.8"><label>1.39.8</label> 
-                        candanakucandanahrīverośīramañjiṣṭhāpayasyādidārīśatāvarīgundrāśaivalakahlārakumudotpalakanda(ā.da)līdūrvāmūrvāprabhṛtīni 
-                        kākolyādiḥ sārivādirañjanādirutpalādirnyagrodhādistṛṇapañcamūlam iti 
-                        samāsena pittasaṃśamano vargaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.9"><label>1.39.9</label> 
-                        kāleyakāgurutilaparṇīkuṣṭhaharidrāśītaśivaśatapuṣpāsaralārāsnāprakīryodakīryeṅgudīsumanaḥkākādanīlāṅgalakīhastikarṇamuñjātakalāmajjakaprabhṛtīni 
-                        vallīkaṇṭakapañcamūlyau pippalyādirbṛhatyādirmuṣkakādirvacādiḥ 
-                        surasādirāragvadhādir iti samāsena śleṣmasaṃśamano vargaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.10"><label>1.39.10</label> tatra sarvāṇy evauṣadhāni 
-                        vyādhyagnipuruṣabalānyam{??}isamīkṣya vidadhyāt | tatra 
-                        vyādhibalādadhikamauṣadham upayuktaṃ tam upaśamya vyādhiṃ 
-                        vyādhimanyamāvahati agnibalādadhikamajīrṇaṃ viṣṭabhya vā pacyate 
-                        puruṣabalādadhikaṃ glānimūrcchāmadānāvahati saṃśamanaṃ evaṃ saṃśodhanam 
-                        atipātayati | hīnamebhyo dattam akiṃcitkaraṃ bhavati | tasmāt samam eva 
-                        vidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.11a"><label>1.39.11</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.11"><label>1.39.11</label> roge śodhanasādhye tu yo bhaved 
-                        doṣadurbalaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         tasmai dadyād bhiṣak prājño doṣapracyāvanaṃ mṛdu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.11.1"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.39.11.2"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.39.11.3"/> 
-                    <l xml:id="SS.1.39.11.4"/> 
- 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.12"><label>1.39.12</label> cale doṣe mṛdau koṣṭhe nekṣetātra 
-                        balaṃ nṛṇām | 
-                        <caesura/> 
-                         avyādhidurbalasyāpi śodhanaṃ hi tadā bhavet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.13"><label>1.39.13</label> svayaṃ pravṛttadoṣasya 
-                        mṛdukoṣṭhasya śodhanam | 
-                        <caesura/> 
-                         bhaved alpabalasyāpi prayuktaṃ vyādhināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.39.14"><label>1.39.14</label> vyādhyādiṣu tu madhyeṣu 
-                        kvāthasyāñjalir iṣyate | 
-                        <caesura/> 
-                         biḍālapadakaṃ cūrṇaṃ deyaḥ kalko 'kṣasaṃitaḥ || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne saṃśodhanasaṃśamanīyo 
-                        nāmaikonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="40" type="adhyāya"> 
-                    <head>catvāriṃśattamo 'dhayāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.1"><label>1.40.1</label> athāto 
-                        dravyarasaguṇavīryavipākavijñānīyam adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.2"><label>1.40.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.3"><label>1.40.3</label> kecidācāryā bruvate dravyaṃ 
-                        pradhānaṃ kasmāt vyavasthitatvāt iha khalu dravyaṃ vyavasthitaṃ na rasādayaḥ 
-                        yathā āme phale ye rasādayaste pakve na santi nityatvāc ca nityaṃ hi 
-                        dravyamanityā guṇāḥ yathā kalkādipravibhāgaḥ sa eva saṃpannarasagandho 
-                        vyāpannarasagandho vā bhavati svajātyavasthānāc ca yathā hi pārthivaṃ 
-                        dravyamanyabhāvaṃ na gacchaty evaṃ śeṣāṇi pañcendriyagrahaṇācca pañcabhir 
-                        indriyair gṛhyate dravyaṃ na rasādayaḥ āśrayatavāc ca dravyamāśritā rasādayo 
-                        bhavanti ārambhasāmarthyāc ca dravyāśrita ārambhaḥ yathā 
-                        vidārigandhādimāhṛtya saṃkṣudya vipacedityevam ādiṣu na rasādiṣvārambhaḥ 
-                        śāstraprāmāṇyāc ca śāstre hi dravyaṃ pradhānam upadeśe hi yogānāṃ yathā 
-                        mātuluṅgāgnimanthau cetyādau na rasādaya upadiśyante kramāpekṣitatvācca 
-                        rasādīnāṃ rasādayo hi dravyakramamapekṣante yathā taruṇe taruṇāḥ saṃpūrṇe 
-                        saṃpūrṇā iti ekadeśasādhyatvāc ca dravyāṇāmekadeśenāpi vyādhayaḥ sādhyante 
-                        yathā mahāvṛkṣakṣīreṇeti tasmād dravyaṃ pradhānam | dravyalakṣaṇaṃ tu 
-                        kriyāguṇavat samavāyikāraṇam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.4"><label>1.40.4</label> netyāhuranye rasās tu pradhānaṃ 
-                        kasmāt āgamāt āgamo hi śāstramucyate śāstre hi rasā adhikṛtāḥ yathā 
-                        rasāyatta āhāra iti tasmiṃś ca prāṇāḥ upadeśāc ca upadiśyante hi rasāḥ yathā 
-                        madhurāmlalavaṇā vātaṃ śamayanti anumānāc ca rasena hy anumīyate dravyaṃ 
-                        yathā madhuram iti ṛṣivacanāc ca ṛṣivacanaṃ vedo yathā kiṃcidijyārthaṃ 
-                        madhuramāhared iti tasmād rasāḥ pradhānaṃ raseṣu guṇasaṃjñā | 
-                        rasalakṣaṇamanyatropadekṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.5"><label>1.40.5</label> netyāhuranye vīryaṃ pradhānam iti | 
-                        kasmāt tadvaśenauṣadhakarmaniṣpatteḥ | 
-                        ihauṣadhakarmāṇyūrdhvādhobhāgobhayabhāgasaṃśodhanasaṃśamanasaṃgrāhakāgnidīpanapīḍanalekhanabṛṃhaṇarasāyanavājīkaraṇaśvayathukaravilayanadahanadāraṇamādanaprāṇaghnaviṣapraśamanāni 
-                        vīryaprādhānyādbhavanti | tac ca vīryaṃ dvividhamuṣṇaṃ śītaṃ ca 
-                        agnīṣomīyatvājjagataḥ | kecidaṣṭavidhamāhuḥ śītamuṣṇaṃ snigdhaṃ rūkṣaṃ 
-                        viśadaṃ piccilaṃ mṛdu tīkṣṇaṃ ceti | etāni vīryāṇi 
-                        svabalaguṇotkarṣādrasamabhibhūyātmakarma kurvanti | yathā 
-                        tāvanmahatpañcamūlaṃ kaṣāyaṃ tiktānurasaṃ vātaṃ śamayati uṣṇavīryatvāt tathā 
-                        kulatthāḥ kaṣāyaḥ kaṭukaḥ palāṇḍuḥ snehabhāvāc ca madhuraś cekṣuraso vātaṃ 
-                        vardhayati śītavīryatvāt kaṭukā pippalī pittaṃ śamayati mṛduśītavīryatvāt 
-                        amlamāmalakaṃ lavaṇaṃ saidhavaṃ ca tiktā kākamācī pittaṃ vardhayati 
-                        uṣṇavīryatvāt madhurā matsyāś ca kaṭukaṃ mūlakaṃ śleṣmāṇaṃ śamayati 
-                        rūkṣavīryatvāt madhuraṃ kṣaudraṃ ca tadetannidarśanamātramuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.6"><label>1.40.6</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.6ab"><label>1.40.6ab</label> ye rasā vātaśamanā bhavanti yadi 
-                        teṣu vai | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.6cd"><label>1.40.6cd</label> raukṣyalāghavaśaityāni na te 
-                        hanyuḥ samīraṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.7ab"><label>1.40.7ab</label> ye rasāḥ pittaśamanā bhavanti 
-                        yadi teṣu vai | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.7cd"><label>1.40.7cd</label> taikṣṇyauṣṇyalaghutāś caiva na 
-                        te tatkarmakāriṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.8ab"><label>1.40.8ab</label> ye rasāḥ śleṣmaśamanā bhavanti 
-                        yadi teṣu vai | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.8cd"><label>1.40.8cd</label> snehagauravaśaityāni na te 
-                        tatkarmakāriṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.9"><label>1.40.9</label> tasmād vīryaṃ pradhānam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.10"><label>1.40.10</label> netyāhuranye vipākaḥ pradhānam iti 
-                        | kasmāt samyaṅnithyāvipākatvāt iha sarvadravāṇy{O.vyāṇy}abhyavahṛtāni 
-                        samyaṅnithyāvipakvāni guṇaṃ doṣaṃ vā janayanti | tatrāhuranye prati rasaṃ 
-                        pāka iti | kecittrividhamicchanti madhuramamlaṃ kaṭukaṃ ceti | tat tu na 
-                        samyak bhūtaguṇādāmāccānyo 'mlo vipāko nāsti pittaṃ hi vidagdhamamlatām 
-                        upaityagnermandatvāt yadyevaṃ lavaṇo 'pyanyaḥ pāko bhaviṣyanti śleṣmā hi 
-                        vidagdho lavaṇatām upaitīti | madhuro madhurasyāmlo 'mlasyaivaṃ sarveṣām iti 
-                        kecidāhuḥ dṛṣṭāntaṃ copadiśanti yathā tāvat kṣīramukhāgataṃ pacyamānaṃ 
-                        madhuram eva syāttathā śāliyavamudgādayaḥ prakīrṇāḥ svabhāvamuttarakāle 'pi 
-                        na parityajanti tadvad iti | kecidvadanti abalavanto balavatāṃ vaśamāyāntīti 
-                        | evamanavasthitiḥ tasmād asiddhānta eṣaḥ | āgame hi dvividha eva pāko 
-                        madhuraḥ kaṭukaś ca | tayor madhurākhyo guruḥ kaṭukākhyo laghur iti | tatra 
-                        pṛthivyaptejovāyvākāśānāṃ dvaividhyaṃ bhavati guṇasādharmyād gurutā laghutā 
-                        ca pṛthivyāpaś ca gurvyaḥ śeṣāṇi laghūni tasmād dvividha eva pāka iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.11"><label>1.40.11</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.11ab"><label>1.40.11ab</label> dravyeṣu pacyamāneṣu yeṣv 
-                        ambupṛthivīguṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.11cd"><label>1.40.11cd</label> nirvartante 'dhikās tatra pāko 
-                        madhura ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.12ab"><label>1.40.12ab</label> tejo 'nilākāśaguṇāḥ 
-                        pacyamāneṣu yeṣu tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.12cd"><label>1.40.12cd</label> nirvartante 'dhikās tatra 
-                        pākaḥ kaṭuka ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.13ab"><label>1.40.13ab</label> pṛthaktvadarśināmeṣa vādināṃ 
-                        vādasaṃgrahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.13cd"><label>1.40.13cd</label> catruṇāmapi 
-                        sāmagryamicchantyatra vipaścitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.14ab"><label>1.40.14ab</label> taddravyamātmanā 
-                        kiṃcitkiṃcidvīryeṇa sevitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.14cd"><label>1.40.14cd</label> kiṃcidrasavipākābhyāṃ doṣaṃ 
-                        hanti karoti vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.15ab"><label>1.40.15ab</label> pāko nāsti vinā vīryādvīryaṃ 
-                        nāsti vinā rasāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.15cd"><label>1.40.15cd</label> raso nāsti vinā dravyāddravyaṃ 
-                        śreṣṭhataṃ smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.16ab"><label>1.40.16ab</label> janma tu dravyarasayor 
-                        anyonyāpekṣikaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.16cd"><label>1.40.16cd</label> anyonyāpekṣikaṃ janma yathā 
-                        syāddehadehinoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.17ab"><label>1.40.17ab</label> vīryasaṃjñā guṇā ye 'ṣṭau te 
-                        'pi dravyāśrayāḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.17cd"><label>1.40.17cd</label> raseṣu na bhavantyete nirguṇās 
-                        tu guṇāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.18ab"><label>1.40.18ab</label> dravye dravyāṇi yasmāddhi 
-                        vipacyante na ṣaḍrasāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.18cd"><label>1.40.18cd</label> śreṣṭhaṃ dravyamato jñeyaṃ 
-                        śeṣā bhāvāstadāśrayāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.19ab"><label>1.40.19ab</label> amīmāṃsyānyacintyāni 
-                        prasiddhāni svabhāvataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.19cd"><label>1.40.19cd</label> āgamenopayojyāni bheṣajāni 
-                        vicakṣaṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.20ab"><label>1.40.20ab</label> pratyakṣalakṣaṇaphalāḥ 
-                        prasiddhāś ca svabhāvataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.20cd"><label>1.40.20cd</label> nauṣadhīrhetubhir vidvān 
-                        parīkṣeta kathaṃ(ā.dā)cana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.21ab"><label>1.40.21ab</label> sahasroṇāpi hetūnāṃ 
-                        nāmbaṣṭhādirvirecayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.40.21cd"><label>1.40.21cd</label> tasmāt tiṣṭhet tu matimānāgame 
-                        na tu hetuṣu || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti śrīsuśrutasaṃhitāyaṃ sūtrasthāne 
-                        dravyaguṇarasavīryavipākavijñānīyo nāma catvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
-                <div n="41" type="adhyāya"> 
-                    <head> ekacatvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.1"><label>1.41.1</label> athāto dravyaviśeṣavijñānīyam 
-                        adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.2"><label>1.41.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.3"><label>1.41.3</label> tatra pṛthivyaptejovāyvākāśānāṃ 
-                        samudāyād dravyābhinirvṛttiḥ utkarṣastvabhivyājñjalo bhavati idaṃ pārthivam 
-                        idam āpyam idaṃ taijasam idaṃ vāyavyam idam ākāśīyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.1"><label>1.41.4.1</label> tatra 
-                        sthūlasārasāndramandasthiragurukaṭhinaṃ gandhabahulamīṣatkaṣāyaṃ prāyaśo 
-                        madhuram iti pārthivaṃ tat sthairyabalagauravasaṃghātopacayakaraṃ viśeṣataś 
-                        cādhogatisvabhāvam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.2"><label>1.41.4.2</label> 
-                        śītastimitasnigdhamandagurusarasāndramṛdupicchilaṃ 
-                        rasabahulamīṣatkaṣāyāmlalavaṇaṃ madhurarasaprāyamāpyaṃ tat 
-                        snehanahlādanakledanabandhanaviṣyandanakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.3"><label>1.41.4.3</label> 
-                        uṣṇatīkṣṇasūkṣmarūkṣakharalaghuviśadaṃ rūpa(ā.guṇa)bahulamīṣadamlalavaṇaṃ 
-                        kaṭukarasaprāyaṃ viśeṣataś cordhvagatisvabhāvam iti taijasaṃ 
-                        taddahanapacanadāraṇatāpanaprakāśanaprabhāvarṇakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.4"><label>1.41.4.4</label> 
-                        sūkṣmarūkṣakharaśiśiralaghuviśadaṃ sprarśabahulamīṣattiktaṃ viśeṣataḥ 
-                        kaṣāyam iti vāyavīyaṃ tadvaiśadyalāghavaglapanavirūkṣaṇavicāraṇakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.4.5"><label>1.41.4.5</label> 
-                        ślakṣṇasūkṣmamṛduvyavāyiviśadaviviktamavyaktarasaṃ śabdabahulamākāśīyaṃ 
-                        tanmārdavaśauṣiryalāghavakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.5"><label>1.41.5</label> anena nidarśanena nānauṣadhībhūtaṃ 
-                        jagati kiṃcid dravyam astīti kṛtvā taṃ taṃ yuktiviśeṣamarthaṃ cābhisamīkṣya 
-                        svavīryaguṇayuktāni dravyāṇi kārmukāṇi bhavanti | tāni yadā kurvanti sa 
-                        kālaḥ yat kurvanti tat karma yena kurvanti tad vīryaṃ yatra kurvanti tad 
-                        adhikaranaṃ yathā kurvanti sa upāyaḥ yan niṣpādayanti tat phalam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.6"><label>1.41.6</label> tatra virecanadravyāṇi 
-                        pṛthivyambuguṇabhūyiṣṭhāni pṛthivyāpo gurvyastā gurutvād adho gacchanti 
-                        tasmād virecanamadhoguṇabhūyiṣṭhamanumānāt vamanadravyāṇy 
-                        agnivāyuguṇabhūyiṣṭhāni agnivāyū hi laghū laghutvāc ca 
-                        tānyūrdhvamuttiṣṭhanti tasmād vamanamapyūrdhvaguṇabhūyiṣṭham 
-                        ubhayaguṇabhūyiṣṭhamubhyatobhāgam ākāśaguṇabhūyiṣṭhaṃ saṃśamanaṃ 
-                        sāṃgrāhikamanilaguṇabhūyiṣṭham anilasya śoṣaṇātmakatvāt dīpanam 
-                        agniguṇabhūyiṣṭhaṃ (? tatsamānatvāt ) lekhanam anilānalaguṇabhūyiṣṭhaṃ 
-                        bṛṃhaṇaṃ pṛthivyambuguṇabhūyiṣṭham evam auṣadhakarmāṇy anumānāt sādhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.7"><label>1.41.7</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.7i"><label>1.41.7i</label> bhūtejovārijair dravyaiḥ śamaṃ 
-                        yāti samīraṇaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         bhūmyambuvāyujaiḥ pittaṃ kṣipramāpnoti nirvṛtim || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.8"><label>1.41.8</label> khatejonilajaiḥ śleṣmā śamam eti 
-                        śarīriṇām | 
-                        <caesura/> 
-                         viyatpavanajātābhyāṃ vṛddhim āpnoti mārutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.9"><label>1.41.9</label> āgneyam eva yad dravyaṃ tena pittam 
-                        udīryate | 
-                        <caesura/> 
-                         vasudhājalajātābhyāṃ balāsaḥ parivardhate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.10"><label>1.41.10</label> evam etad guṇādhikyaṃ dravye 
-                        dravye viniścitam | 
-                        <caesura/> 
-                         dviśo vā bahuśo vā'pi jñātvā doṣeṣu cācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.11"><label>1.41.11</label> tatra ya ime guṇā vīryasaṃjñakāḥ 
-                        śītoṣṇasnigdharūkṣamṛdutīkṣṇapicchilaviśadās teṣāṃ tīkṣṇoṣṇāv āgneyau 
-                        śītapicchilāv ambuguṇabhūyiṣṭhau pṛthivyambuguṇabhūyiṣṭhaḥ snehaḥ 
-                        toyākāśaguṇabhūyiṣṭhaṃ mṛdutvaṃ vāyuguṇabhūyiṣṭhaṃ raukṣyaṃ 
-                        kṣitisamīraṇaguṇabhūyiṣṭhaṃ vaiśadyaṃ gurulaghuvipākāv uktaguṇau tatra 
-                        uṣṇasnigdhau vātaghnau śītamṛdupicchilāḥ pittaghnāḥ tīkṣnarūkṣaviśadāḥ 
-                        śleṣmaghnāḥ gurupāko vātapittaghnaḥ laghupākaḥ śleṣmaghnaḥ teṣāṃ 
-                        mṛduśītoṣṇāḥ sparśagrāhyāḥ picchalaviśadau cakṣuḥsparśābhyāṃ snigdharūkṣau 
-                        cakṣuṣā tīkṣṇo mukhaduḥkhotpādanāt gurupākaḥ sṛṣṭaviṇmūtratayā kaphotkleśena 
-                        ca laghur baddhaviṇmūtratayā mārutakopena ca | tatra tulyaguṇeṣu bhūteṣu 
-                        rasavaiśeṣyam upalakṣayet tadyathā madhuro guruś ca pārthivaḥ madhuraḥ 
-                        snigdhaś cāpya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.12"><label>1.41.12</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.41.12i"><label>1.41.12i</label> guṇā ya uktā dravyeṣu śarīreṣv 
-                        api te tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         sthānavṛddhikṣayās tasmād dehināṃ dravyahetukāḥ || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne dravyaviśeṣavijñānīyo 
-                        nāmaikacatvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                 
-                 
-                <div n="42" type="adhyāya"> 
-                    <head>dvicatvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.1"><label>1.42.1</label> athāto rasaviśeṣavijñānīyam adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.2"><label>1.42.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.3"><label>1.42.3</label> ākāśapavanadahanatoyabhūmiṣu 
-                        yathāsaṅkhyamekottaraparivṛddhāḥ śabdasparśarūparasagandhāḥ tasmād āpyo 
-                        rasaḥ | parasparasaṃsargāt parasparānugrahāt parasparānupraveśāc ca sarveṣu 
-                        sarveṣāṃ sānnidhyamasti utkarṣāpakarṣāt tu grahaṇam | sa khalvāpyo rasaḥ 
-                        śeṣabhūtasaṃsargādvidagdhaḥ ṣoḍhā vibhajyate tadyathā madhuro 'mlo lavaṇaḥ 
-                        kaṭukastiktaḥ kaṣāya iti | te ca bhūyaḥ parasparasaṃsargāt triṣaṣṭidhā 
-                        bhidyante | tatra bhūmyambuguṇabāhulyānmadhuraḥ bhūmyagniguṇabāhulyādamlaḥ 
-                        toyāgniguṇabāhulyāllavaṇaḥ vāyvagniguṇabāhulyātkaṭukaḥ 
-                        vāyvākāśaguṇabāhulyāttiktaḥ pṛthivyanilaguṇabāhulyātkaṣāya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.4"><label>1.42.4</label> tatra madhurāmlalavaṇā vātaghnāḥ 
-                        madhuratiktakaṣāyāḥ pitaghnāḥ kaṭutiktakaṣāyāḥ śleṣmaghnāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.5"><label>1.42.5</label> tatra vāyo(ā.yu)rātmaivātmā 
-                        pittamāgneyaṃ śleṣmā saumya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.6"><label>1.42.6</label> ta ete rasāḥ svayonivardhanā 
-                        anyayonipraśamanāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.7"><label>1.42.7</label> kecidāhuragnīṣomīyatvājjagato rasā 
-                        dvividhāḥ saumyā āgneyāś ca | tatra madhuratiktakaṣāyāḥ saumyāḥ 
-                        kaṭvamlalavaṇā āgneyāḥ | tatra madhurāmlalavaṇāḥ snigdhā guravaś ca 
-                        kaṭutiktakaṣāyā rūkṣā laghavaś ca saumyāḥ śītā āgneyāś coṣṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.8.1"><label>1.42.8.1</label> tatra 
-                        śaityaraukṣyalāghavavaiśadyavaiṣṭambhyaguṇalakṣaṇo vāyuḥ tasya samānayoniḥ 
-                        kaṣāyo rasaḥ so 'sya śaityācchaityaṃ vardhayati raukṣyādraukṣyaṃ 
-                        lāghavāllāghavaṃ vaiśadyādvaiśadyaṃ vaiṣṭambhyādvaiṣṭambhyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.8.2"><label>1.42.8.2</label> 
-                        auṣṇyataikṣṇyaraukṣyalāghavavaiśadyaguṇalakṣaṇaṃ pittaṃ tasya samānayoniḥ 
-                        kaṭuko rasaḥ so 'syauṣṇyādauṣṇaṃ vardhayati taikṣṇyāttaikṣṇyaṃ 
-                        raukṣyādraukṣyaṃ lāghavāllāghavaṃ vaiśadyādvaiśadyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.8.3"><label>1.42.8.3</label> 
-                        mādhuryasnehagauravaśaityapaicchilyaguṇalakṣaṇaḥ śleṣmā tasya 
-                        samānayonirmadhuro rasaḥ so 'sya mādhuryānmādhuryaṃ vardhayati snehāt snehaṃ 
-                        gauravād gauravaṃ śaityācchaityaṃ paicchilyātpaicchilyam iti ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.8"><label>1.42.8</label>{ṃ.4} tasya punaranyoniḥ kaṭuko rasaḥ 
-                        sa śleṣmaṇaḥ pratyanīkatvāt kaṭukatvānmādhuryamabhibhavati raukṣyāt snehaṃ 
-                        lāghavād gauravamauṣṇyācchaityaṃ vaiśadyātpaicchilyam iti | 
-                        tadetannidarśanamātramuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.9"><label>1.42.9</label> rasalakṣaṇamata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ 
-                        tatra yaḥ paritoṣamutpādayati prahlādayati tarpayati jīvayati 
-                        mukho{O.ā}palepaṃ janayati śleṣmāṇaṃ cābhivardhayati sa madhuraḥ yo 
-                        dantaharṣamutpādayati mukhāsrāvaṃ janayati śraddhāṃ cotpādayati so 'mlaḥ yo 
-                        bhaktarucimutpādayati kaphaprasekaṃ janayati mārdavam cāpādayati sa lavaṇaḥ 
-                        yo jihvāgraṃ bādhate udvegaṃ janayati śiro gṛhṇīte nāsikāṃ ca srāvayati sa 
-                        kaṭukaḥ yo gale coṣamutpādayati mukhavaiśadyaṃ janayati bhaktaruciṃ 
-                        cāpādyati harṣaṃ ca sa tiktaḥ yo vaktraṃ pariśoṣayati jihvāṃ stambhayati 
-                        kaṇṭhaṃ badhnāti hṛdayaṃ karṣati pīḍayati ca sa kaṣāyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.10.1"><label>1.42.10.1</label> rasaguṇānata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ 
-                        tatra madhuro raso rasaraktamāṃsamedo 'sthimajjaujaḥśukrastanyavardhanaś 
-                        cakṣuṣyaḥ keṣyo varṇyo balakṛtsandhānaḥ śoṇitarasaprasādano 
-                        bālavṛddhakṣatakṣīṇahitaḥ 
-                        ṣaṭpadapipīlikānāmiṣṭatamastṛṣṇāmūrcchādāhapraśamanaḥ ṣaḍindriyaprasādanaḥ 
-                        kṛmikaphakaraś ceti sa evaṃguṇo 'pyeka evātyarthamāsevyamānaḥ 
-                        kāsaśvāsālasakavamathuvadanamādhuryasvaropaghātakṛmigalagaṇḍānāpādayati 
-                        tathā'rbudaślīpadabastigudopalepābhiṣyandaprabhṛtīñjanayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.10.2"><label>1.42.10.2</label> amlo jaraṇaḥ pācano dīpanaḥ 
-                        pavananigrahaṇo 'nulomanaḥ koṣṭhavidāhī bahiḥśītaḥ kledanaḥ prāyaśo hṛdyaś 
-                        ceti sa evaṃguṇo 'pyeka evātyartham upasevyamāno 
-                        dantaharṣanayanasaṃmīlanaromasaṃvejanakaphavilayanaśarīraśaithilyānyāpādyati 
-                        tathā 
-                        kṣatābhihatadagdhadaṣṭabhagnaśūnarugṇapracyutāvamūtritavisarpitacchinnabhinnaviddhotpiṣṭādīni 
-                        pācayatyāgneyasvabhāvāt paridahati kaṇṭhamuro hṛdayaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.10.3"><label>1.42.10.3</label> lavaṇaḥ saṃśodhanaḥ pācano 
-                        viśleṣaṇaḥ kledanaḥ śaithilyakṛduṣṇaḥ sarvarasapratyanīko mārgaviśodhanaḥ 
-                        sarvaśarīrāvayavamārdavakaraś ceti sa evaṃguṇo 'pyeka evātyarthamāsevyamāno 
-                        gātrakaṇḍūkoṭhaśophavaivarṇyapuṃstvopaghātendriyopatāpamukhākṣipākaraktapittavātaśoṇitāmlakāprabhṛtīnāpādayati 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.10.4"><label>1.42.10.4</label> kaṭuko dīpanaḥ pācano rocanaḥ 
-                        śodhanaḥ sthaulyālasyakaphakṛmiviṣakuṣṭhakaṇḍūpaśamanaḥ 
-                        sandhibandhavicchedano 'vasādnaḥ stanyaśukramedasām upahantā ceti sa 
-                        evaṃguṇo 'pyeka evātyartham upasevyamāno 
-                        bhramamadagalatālvoṣṭhaśoṣadāhasaṃtāpabalavighātakampatodabhedakṛt 
-                        karacaraṇapārśvapṛṣṭhaprabhṛtiṣu ca vātaśūlānāpādayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.10.5"><label>1.42.10.5</label> tiktaś chedano rocano dīpanaḥ 
-                        śodhanaḥ kaṇḍūkoṭhatṛṣṇāmūrcchājvarapraśamanaḥ stanyaśodhano 
-                        viṇmūtrakledamedovasāpūyopaśoṣaṇaś ceti sa evaṃguṇo 'pyeka evātyartham 
-                        upasevyamāno 
-                        gātramanyāstambhākṣepakārditaśiraḥśūlabhramatodabhedacchedāsyavairasyānyāpādayati 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.10.6"><label>1.42.10.6</label>{ṃ.6} kaṣāyaḥ saṃgrāhako 
-                        ropaṇaḥ stambhanaḥ śodhano lekhanaḥ śoṣaṇaḥ pīḍanaḥ kledopaśoṣaṇaś ceti sa 
-                        evaṃguṇo 'pyeka evātyartham upasevyamāno 
-                        hṛtpīḍāsyaśoṣodarādhmānavākyagrahamanyāstambhagātrasphuraṇacumucumāyanākuñcanākṣepaṇaprabhṛtīñjanayati 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.11"><label>1.42.11</label> ataḥ sarveṣāmeva 
-                        dravyāṇyupadekṣyāmaḥ | tadyathā kākolyādiḥ 
-                        kṣīraghṛtavasāmajjaśāliṣaṣṭikayavagodhūmamāṣaśṛṅgāṭakakaserukatrapusair 
-                        vārukarkārukālāvukālindakatakagiloḍyapiyālapuṣkarabījakāśmaryamadhūkadrākṣākharjūrarājādanatālanālikerekṣuvikārabalātibalātmaguptāvidārīpayasyāgokṣurakakṣīramoraṭamadhūlikākūṣmāṇḍaprabhṛtīni 
-                        samāsena madhuro vargaḥ 
-                        dāḍimāmalakamātuluṅgāmrātakakapitthakaramardabadarakollaprācīnāmalakatintiḍīkakośāmrakabhavyapārāvatavetraphalalakucāmlavetasadantaśaṭhadadhitakrasurāśuktasauvīrakatuṣodakadhānyāmlaprabhṛtīni 
-                        samāsenāmlo vargaḥ 
-                        saindhavasauvarcalaviḍapākyaromakasāmudrakapaktrimayavakṣāroṣaraprasūtasuvarcikāprabhṛtīni 
-                        samāsena lavaṇo vargaḥ pippalyādiḥ surasādiḥ 
-                        śigrumadhuśigrumūlakalaśunasumukhaśītaśītaśivakuṣṭhadevadāruhareṇukāvalgujaphalacaṇḍāguggulumustalāṅgalakīśukanāsāpīluprabhṛtīni 
-                        sālasārādiś ca prāyaśaḥ kaṭuko vargaḥ 
-                        āragvadhādirguḍūcyādirmaṇḍūkaparṇīvetrakarīraharidrādvayendrayavavaruṇasvādukaṇṭakasaptaparṇabṛhatīdvayaśaṅkhinīdravantītrivṛtkṛtavedhanakarkoṭakakāravellavārtākakarīrakaravīrasumanaḥśaṅkhapuṣpyapāmārgatrāyamāṇā'śokarohiṇīvaijayantīsuvarcalāpunarnavāvṛścikālījyotiṣmatīprabhṛtīni 
-                        samāsena tikto vargaḥ nyagrodhādirambaṣṭhādiḥ priyaṅvādī rodhrādistriphalā 
-                        śallakījambvāmrabakulatindukaphalāni katakaśākapāṣāṇabhedakavanaspatiphalāni 
-                        sālasārādiś ca prāyaśaḥ 
-                        kuruvakakovidārakajīvantīcillīpālaṅkyāsuniṣaṇṇakaprabhṛtīni nīvārakādayo 
-                        mudgādayaś ca vaidalāḥ samāsena kaṣāyo vargaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.12"><label>1.42.12</label> tatraiteṣāṃ rasānāṃ saṃyogās 
-                        triṣaṣṭir bhavanti | tad yathā pañcadaśa dvikāḥ viṃśatis trikāḥ pañcadaśa 
-                        catuṣkāḥ ṣaṭ pañcakāḥ ekaśaḥ ṣaḍrasāḥ ekaḥ ṣaṭka iti | teṣām anyatra 
-                        prayojanāni vakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.13"><label>1.42.13</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.13ab"><label>1.42.13ab</label> jagdhāḥ ṣaḍadhigacchanti 
-                        balino vaśatāṃ rasāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.42.13cd"><label>1.42.13cd</label> yathā prakupitā doṣā vaśaṃ 
-                        yānti balīyasaḥ || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne rasaviśeṣavijñānīyo nāma 
-                        dvācatravāriṃśattamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="43" type="adhyāya"> 
-                    <head> tricatvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.1"><label>1.43.1</label> athāto vamanadravyavikalpavijñānīyam 
-                        adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.2"><label>1.43.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.3"><label>1.43.3</label> vamanadravyāṇāṃ phalādīnāṃ 
-                        madanaphalāni śreṣṭhatamāni bhavanti | atha madanapuṣpāṇāmātapapariśuṣkāṇāṃ 
-                        cūrṇaprakuñcaṃ pratyakpuṣpāsadāpuṣpīnimbakaṣāyāṇāmanyatamenāloḍya 
-                        madhusaindhavayuktāṃ puṣpacūrṇamātrāṃ pāyayitvā vāmayet | 
-                        madanaśalāṭucūrṇānyevaṃ vā bakularamyakopayuktāni 
-                        madhulavaṇayuktānyabhiprataptāni madanaśalāṭucūrṇasiddhāṃ vā 
-                        tilataṇḍulayavāgūm | nirvṛttānāṃ vā nātiharitapāṇḍūnāṃ 
-                        kuśamūḍhāvabaddhamṛdgomayapraliptānāṃ 
-                        yavatuṣamudgamāṣaśālyādidhānyarāśāvaṣṭarātroṣitaklinnabhinnānāṃ phalānāṃ 
-                        phalapippalīruddhṛtyātape śoṣayet tāsāṃ dadhimadhupalalavimṛditapariśuṣkāṇāṃ 
-                        subhājanasthānāmantarnakhamuṣṭimuṣṇe yaṣṭīmadhukakaṣāye 
-                        kovidārādīnāmanyatame vā kaṣāye pramṛdya rātriparyuṣitaṃ 
-                        madhusaindhavayuktamāśīrbhir abhimantritamudaṅnukhaḥ prāṅnukhamāturaṃ 
-                        pāyayed anena mantreṇābhimantrya -\\-\\- </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.3.1ab"><label>1.43.3.1ab</label> 
-                        brahmadakṣāśvirudrendrabhūcandrārkānalānilāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.3.1cd"><label>1.43.3.1cd</label> ṛṣayaḥ sauṣadhigrāmā 
-                        bhūtasaṃghāś ca pāntu te || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.3.2ab"><label>1.43.3.2ab</label> rasāyanamivarṣīṇāṃ devānām 
-                        amṛtaṃ yathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.3.2cd"><label>1.43.3.2cd</label> sudhevottamanāgānāṃ 
-                        bhaiṣajyamidamas tu te || viśeṣeṇa śleṣmajvarapratiśyāyāntarvidradhiṣu 
-                        apravartamāne vā doṣe pippalīvacāgaurasarṣapakalkonmiśraiḥ salavaṇais 
-                        tuṣāmbubhiḥ punaḥ punaḥ pravartayed āsamyagvāntalakṣaṇād iti | 
-                        madanaphalamajjacūrṇaṃ vā tatkvāthaparibhāvitaṃ madanaphalakaṣāyeṇa 
-                        madanaphalamajjasiddhasya vā payasaḥ santānikāṃ kṣaudrayuktāṃ 
-                        madanaphalamajjasiddhaṃ vā payaḥ madanaphalamajjasiddhena vā payasā yavāgūm 
-                        adhobhāgāsṛkpittahṛddāhayoḥ madanaphalamajjasiddhasya vā payaso dadhibhāvam 
-                        upagatasya dadhyuttaraṃ dadhi vā kaphaprasekacchardimūrcchātamakeṣu 
-                        madanaphalamajjarasaṃ bhallātakasnehavadādāya phāṇitībhūtaṃ lehayet 
-                        ātapapariśuṣkaṃ vā tameva jīvantīkaṣāyeṇa pitte kaphasthānagate 
-                        madanaphalamajjakvāthaṃ vā pippalyādipratīvāpaṃ taccūrṇaṃ vā 
-                        nimbarūpikākaṣāyayor anyatareṇa saṃtarpaṇakaphajavyādhiharaṃ 
-                        madanaphalamajjacūrṇaṃ vā madhukakāśmaryadrākṣākaṣāyeṇa | 
-                        madanaphalavidhānamuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.4"><label>1.43.4</label> jīmūtakakusumacūrṇaṃ pūrvavadeva 
-                        kṣīreṇa nirvṛtteṣu kṣīrayavāgūṃ romaśeṣu santānikāṃ aromaśeṣu dadhyuttaraṃ 
-                        haritapāṇḍuṣu dadhi tatkaṣāyasaṃsṛṣṭāṃ vā surāṃ 
-                        kaphārocakakāsaśvāsapāṇḍurogayakṣmasu paryāgateṣu 
-                        madanaphalamajjavadupayogaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.5"><label>1.43.5</label> tadvadeva kuṭajaphalavidhānam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.6"><label>1.43.6</label> kṛtavedhanānāmapyeṣa eva kalpaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.7"><label>1.43.7</label> ikṣvākukusumacūrṇaṃ vā pūrvavat evaṃ 
-                        kṣīreṇa kāsaśvāsacchardikapharogeṣūpayogaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.8"><label>1.43.8</label> dhāmārgavasyāpi 
-                        madanaphalamajjavadupayogo viśeṣatas tu garagulmodarakāsaśvāsaśleṣmāmayeṣu 
-                        vāyau ca kaphasthānagate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.9"><label>1.43.9</label> kṛtavedhanaphalapippalīnāṃ 
-                        vamanadravyakaṣāyaparipītānāṃ bahuśaś cūrṇamutpalādiṣu dattamāghrātaṃ 
-                        vāmayati tattvanavabaddhadoṣeṣu yavāgūmākaṇṭhātpītavatsu ca vidadhyāt | 
-                        vamanavirecanaśirovirecanadravyāṇyevaṃ vā pradhānatamāni bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.10"><label>1.43.10</label> bhavataś cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.10ab"><label>1.43.10ab</label> vamanadravyayogāṇāṃ digiyaṃ 
-                        saṃprakīrtitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.10cd"><label>1.43.10cd</label> tāṃ vibhajya yathāvyādhi 
-                        kālaśaktiviniścayāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.11ab"><label>1.43.11ab</label> kaṣāyaiḥ svarasaiḥ kalkaiś 
-                        cūrṇair api ca buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.43.11cd"><label>1.43.11cd</label> peyalehyādyabhojyeṣu 
-                        vamanānyupakalpayet || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne vamanadravyavikalpavijñānīyo 
-                        nāma tricatvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
-                <div n="44" type="adhyāya"> 
-                    <head> catuś catvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.1"><label>1.44.1</label> athāto 
-                        virecanadravyavikalpavijñānīyam adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.2"><label>1.44.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.3"><label>1.44.3</label> aruṇābhaṃ trivṛnmūlaṃ śreṣṭhaṃ 
-                        mūlavirecane | 
-                        <caesura/> 
-                         pradhānaṃ tilvakas tvakṣu phaleṣv api harītakī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.4"><label>1.44.4</label> taileṣv eraṇḍajaṃ tailaṃ svarase 
-                        kāravellikā | 
-                        <caesura/> 
-                         sudhāpayaḥ payaḥsūktam iti prādhānyasaṃgrahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         teṣāṃ vidhānaṃ vakṣyāmi yathāvad anupūrvaśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.5"><label>1.44.5</label> vairecanadravyarasānupītaṃ mūlaṃ 
-                        mahattraivṛtamastadoṣam | 
-                        <caesura/> 
-                         cūrṇīkṛtam saindhavanāgarāḍhyamamlaiḥ pibenmārutarogajuṣṭaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.6"><label>1.44.6</label> ikṣorvikārair madhurai rasais tat 
-                        paitte gade kṣīrayutaṃ pibec ca | 
-                        <caesura/> 
-                         guḍūcyariṣṭatriphalārasena savyoṣamūtraṃ kaphaje pibettat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.7"><label>1.44.7</label> trivarṇakatryūṣaṇayuktam etad guḍena 
-                        lihyādanavena cūrṇam | 
-                        <caesura/> 
-                         prasthe ca tanmūlarasasya dattvā tanmūlakalkaṃ kuḍavapramāṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.8"><label>1.44.8</label> karṣonmite saindhanāgare ca vipācya 
-                        kalkīkṛtam etad adyāt | 
-                        <caesura/> 
-                         tatkalkabhāgaḥ samahauṣadhārdhaḥ sasaindhavo mūtrayutaś ca peyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.9"><label>1.44.9</label> samāstrivṛnnāgarakābhayāḥ 
-                        syurbhāgārdhakaṃ pūgaphalaṃ supakvam | 
-                        <caesura/> 
-                         viḍaṅgasāro maricaṃ sadāru yogaḥ sasindhūdbhavamūtrayuktaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.10"><label>1.44.10</label> virecanadravyabhavaṃ tu cūrṇaṃ 
-                        rasena teṣāṃ bhiṣajā vimṛdya | 
-                        <caesura/> 
-                         tanmūlasiddhena ca sarpiṣā+āktaṃ sevyaṃ tadājye guṭikīkṛtaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.11"><label>1.44.11</label> guḍe ca pākābhimukhe nidhāya 
-                        cūrṇīkṛtaṃ samyagidaṃ vipācya | 
-                        <caesura/> 
-                         śītaṃ trijātāktamatho vimṛdya yogānurūpā guṭikāḥ prayogyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.12"><label>1.44.12</label> vairekīyadravyacūrṇasya bhāgaṃ 
-                        siddhaṃ sārdhaṃ kvāthabhāgaiś caturbhiḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         āmṛdnīyāt sarpiṣā tacchṛtena tatkvāthoṣmasveditaṃ sāmitaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.13"><label>1.44.13</label> pākaprāpte phāṇite cūrṇitaṃ tat 
-                        kṣiptaṃ pakvaṃ cāvatārya prayatnāt | 
-                        <caesura/> 
-                         śītībhūtā modakā hṛdyagandhāḥ kāryāstvete bhakṣyakalpāḥ samāsāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.14"><label>1.44.14</label> rasena teṣāṃ paribhāvya mudgān 
-                        yūṣaḥ sasindhūdbhavasarpiriṣṭaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vairecane 'nyair api vaidalaiḥ syādevaṃ vidadhyādvamanauṣadhaiś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.15"><label>1.44.15</label> bhittvā dvidhekṣuṃ parilipya 
-                        kalkais tribhaṇḍijātaiḥ pratibadhya rajjvā | 
-                        <caesura/> 
-                         pakvaṃ ca samyak puṭapākayuktyā khādet tu taṃ pittagadī suśītam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.16"><label>1.44.16</label> 
-                        sitājagandhātvakkṣīrīvidārītrivṛtāḥ samāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         lihyānmadhughṛtābhyāṃ tu tṛḍdāhajvaraśāntaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.17"><label>1.44.17</label> śarkarākṣaudrasaṃyuktaṃ 
-                        trivṛccūrṇāvacūrṇitam | 
-                        <caesura/> 
-                         recanaṃ sukumārāṇāṃ tvakpatramaricāṃśakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.18"><label>1.44.18</label> pacellehaṃ 
-                        sitākṣaudrapalārdhakuḍavānvitam | 
-                        <caesura/> 
-                         trivṛccūrṇayutaṃ śītaṃ pittaghnaṃ tadvirecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.19"><label>1.44.19</label> 
-                        trivṛcchyāmākṣāraśuṇṭhīpippalīrmadhunā''pnuyāt | 
-                        <caesura/> 
-                         sarvaśleṣmavikārāṇāṃ śreṣṭham etad virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.20"><label>1.44.20</label> 
-                        bījāḍhyapathyākāśmaryadhātrīdāḍimakolajān | 
-                        <caesura/> 
-                         tailabhṛṣṭān rasān amlaphalair āvāpya sādhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.21"><label>1.44.21</label> ghanībhūtaṃ trisaugandhyaṃ 
-                        trivṛtkṣaudrasamanvitam | 
-                        <caesura/> 
-                         lehyam etat kaphaprāyaiḥ sukumārair virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.22"><label>1.44.22</label> nīlītulyaṃ tvagelaṃ ca tais trivṛt 
-                        sasitopalā | 
-                        <caesura/> 
-                         cūrṇaṃ saṃtarpaṇaṃ kṣaudraphalāmlaṃ sannipātanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.23"><label>1.44.23</label> 
-                        trivṛcchyāmāsitākṛṣṇātriphalāmākṣikaiḥ samaiḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         modakāḥ sannipātordhvaraktapittajvarāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.24"><label>1.44.24</label> trivṛdbhāgās trayaḥ proktās 
-                        triphalā tatsamā tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         kṣārakṛṣṇāviḍaṅgāni saṃcūrṇya madhusarpiṣā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.25"><label>1.44.25</label> lihyād guḍena guṭikāḥ kṛtvā vā 'py 
-                        atha bhakṣayet | 
-                        <caesura/> 
-                         kaphavātakṛtān gulmān plīhodarahalīmakān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.26"><label>1.44.26</label> hanty anyān api cāpy etan 
-                        nirapāyaṃ virecanam | 
-                        <caesura/> 
-                         cūrṇaṃ śyāmātrivṛnnīlī kaṭvī mustā durālabhā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.27"><label>1.44.27</label> cavyendrabījaṃ triphalā 
-                        sarpirmāṃsarasāmbubhiḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pītaṃ virecanaṃ taddhi rūkṣāṇām api śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.28"><label>1.44.28</label> vairecanikaniḥkvāthabhāgāḥ śītās 
-                        trayo matāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         dvau phāṇitasya tac cāpi punar agnāv adhiśrayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.29"><label>1.44.29</label> tat sādhusiddhaṃ vijñāya śītaṃ 
-                        kṛtvā nidhāpayet | 
-                        <caesura/> 
-                         kalase kṛtasaṃskāre vibhajya rtū himāhimau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.30"><label>1.44.30</label> māsādūrdhvaṃ jātarasaṃ 
-                        madhugandhaṃ varāsavam | 
-                        <caesura/> 
-                         pibed asāv eva vidhiḥ kṣāramūtrāsaveṣv api || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.31"><label>1.44.31</label> vairecanikamūlāṇāṃ kvāthe māṣān 
-                        subhāvitān | 
-                        <caesura/> 
-                         sudhautāṃs tat kaṣāyeṇa śālīnāṃ cāpi taṇḍulān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.32"><label>1.44.32</label> avakṣudyaikataḥ piṇḍān kṛtvā 
-                        śuṣkān sucūrṇitān | 
-                        <caesura/> 
-                         śālitaṇḍulacūrṇaṃ ca tat kaṣāyoṣmasādhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.33"><label>1.44.33</label> tasya piṣṭasya bhāgāṃstrīn 
-                        kiṇvabhāgavimiśritān | 
-                        <caesura/> 
-                         maṇḍodakārthe kvāthaṃ ca dadyāt tat sarvam ekataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.34"><label>1.44.34</label> nidadhyāt kalase tāṃ tu surāṃ 
-                        jātarasāṃ pibet | 
-                        <caesura/> 
-                         eṣa eva surākalpo vamaneṣv api kīrtitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.35"><label>1.44.35</label> mūlāni trivṛdādīnāṃ prathamasya 
-                        gaṇasya ca | 
-                        <caesura/> 
-                         mahataḥ pañcamūlasya mūrvāśārṅgaṣṭayor api || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.36"><label>1.44.36</label> sudhāṃ haimavatīṃ caiva 
-                        triphalātiviṣe vacām | 
-                        <caesura/> 
-                         saṃhṛtyaitāni bhāgau dvau kārayed ekametayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.37"><label>1.44.37</label> kuryān niḥkvātham ekasminn 
-                        ekasmiṃś cūrṇam eva tu | 
-                        <caesura/> 
-                         kṣuṇṇāṃs tasmiṃs tu niḥkvāthe bhāvayed bahuśo yavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.38"><label>1.44.38</label> śuṣkāṇāṃ mṛdubhṛṣṭānāṃ teṣāṃ 
-                        bhāgās trayo matāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         caturthaṃ bhāgam āvāpya cūrṇānām anu(ā.tra)kīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.39"><label>1.44.39</label> prakṣipya kalase samyak samastaṃ 
-                        tad anantaram | 
-                        <caesura/> 
-                         teṣām eva kaṣāyeṇa śītalena suyojitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.40"><label>1.44.40</label> pūrvavat sannidadhyāt tu jñeyaṃ 
-                        sauvīrakaṃ hi tat | 
-                        <caesura/> 
-                         pūrvoktaṃ vargam āhṛtya dvidhā kṛtvaikam etayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.41"><label>1.44.41</label> bhāgaṃ saṃkṣudya saṃsṛjya yavaiḥ 
-                        sthālyām adhiśrayet | 
-                        <caesura/> 
-                         ajaśṛṅgyāḥ kaṣāyeṇa tam abhyāsicya sādhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.42"><label>1.44.42</label> susiddhāṃś cāvatāryaitān 
-                        auṣadhibhyo vivecayet | 
-                        <caesura/> 
-                         vimṛdya satuṣān samyak tatas tān pūrvavan mitān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.43"><label>1.44.43</label> pūrvoktauṣadhabhāgasya cūrṇaṃ 
-                        dattvā tu pūrvavat | 
-                        <caesura/> 
-                         tenaiva saha yūṣeṇa kalase pūrvavat kṣipet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.44"><label>1.44.44</label> jñātvā jātarasaṃ cāpi tat 
-                        tuṣodakam ādiśet | 
-                        <caesura/> 
-                         tuṣāmbusauvīrakayor vidhir eṣa prakīrtitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.45"><label>1.44.45</label> ṣaḍrātrāt saptarātrād vā te ca 
-                        peye prakīrtite | 
-                        <caesura/> 
-                         vairecaneṣu sarveṣu trivṛnmūlavidhiḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.46"><label>1.44.46</label> dantīdravantyor mūlāni viśeṣān 
-                        mṛtkuśāntare | 
-                        <caesura/> 
-                         pippalīkṣaudrayutkāni svinnāny uddhṛtya śoṣayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.47"><label>1.44.47</label> tatas trivṛdvidhānena yojayec 
-                        chleṣmapittayoḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         tayoḥ kalkakaṣāyābhyāṃ cakratailaṃ vipācayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.48"><label>1.44.48</label> sarpiś ca pakvaṃ vīsarpakakṣād 
-                        āhāla jīrjayet | 
-                        <caesura/> 
-                         mehagulmānilaśleṣmavibandhāṃstailam eva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.49"><label>1.44.49</label> catuḥsnehaṃ 
-                        śakṛcchukravātasaṃrodhajā rujaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         dantīdravantīmaricakanakāhvayavāsakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.50"><label>1.44.50</label> viśvabheṣajamṛdvīkācitrakair 
-                        mūtrabhāvitam | 
-                        <caesura/> 
-                         saptāhaṃ sarpiṣā cūrṇaṃ yojyam etad virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.51"><label>1.44.51</label> jīrṇe santarpaṇaṃ kṣaudraṃ 
-                        pittaśleṣmarujāpaham | 
-                        <caesura/> 
-                         ajīrṇapārśvarukpāṇḍuplīhodaranibarhaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.52"><label>1.44.52</label> guḍasyāṣṭapale pathyā viṃśatiḥ 
-                        syuḥ palaṃ palam | 
-                        <caesura/> 
-                         dantīcitrakayoḥ karṣau pippalītrivṛtordaśa || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.53"><label>1.44.53</label> kṛtvaitān modakān ekaṃ daśame 
-                        daśame 'hani | 
-                        <caesura/> 
-                         tataḥ khāded uṣṇatoyasevī niryantraṇās tv ime || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.54"><label>1.44.54</label> doṣaghnā 
-                        grahaṇīpāṇḍurogārśaḥkuṣṭhanāśanāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vyoṣaṃ trijātakaṃ mustā viḍaṅgāmalake tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.55"><label>1.44.55</label> navaitāni samāṃśāni 
-                        trivṛdaṣṭaguṇāni vai | 
-                        <caesura/> 
-                         ślakṣṇacūrṇīkṛtānīha dantībhāgadvayaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.56"><label>1.44.56</label> sarvāṇi cūrṇitānīha gālitāni 
-                        vimiśrayet | 
-                        <caesura/> 
-                         ṣaḍbhiś ca śarkarābhāgair īṣatsaindhavamākṣikaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.57"><label>1.44.57</label> piṇḍitam bhakṣayitvā tu tataḥ 
-                        śītāmbu pāyayet | 
-                        <caesura/> 
-                         bastiruktṛḍjvaracchardiśoṣapāṇḍubhramāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.58"><label>1.44.58</label> niryantraṇam idaṃ sarvaṃ viṣaghnaṃ 
-                        tu virecanam | 
-                        <caesura/> 
-                         rivṛdaṣṭakasaṃjño 'yaṃ praśastaḥ pittarogiṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.59"><label>1.44.59</label> bhakṣyaḥ kṣīrānupāno vā 
-                        pittaśleṣmāturair naraiḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         bhakṣyarūpasadharmatvād āḍhyeṣv eva vidhīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.60"><label>1.44.60</label> tilvaksya tvacaṃ bāhyām antar 
-                        valkavivarjitām | 
-                        <caesura/> 
-                         cūrṇayitvā tu dvau bhāgau tat kaṣāyeṇa gālayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.61"><label>1.44.61</label> tṛtīyaṃ bhāvitaṃ tena bhāgaṃ 
-                        śuṣkaṃ tu bhāvitam | 
-                        <caesura/> 
-                         daśamūlīkaṣāyeṇa trivṛdvatsaṃprayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.62"><label>1.44.62</label> vidhānaṃ tvakṣu nirdiṣṭaṃ phalānām 
-                        atha vakṣyate | 
-                        <caesura/> 
-                         harītakyāḥ phalaṃ tv asthivimuktaṃ doṣavarjitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.63"><label>1.44.63</label> yojyaṃ trivṛdvidhānena 
-                        sarvavyādhinibarhaṇam | 
-                        <caesura/> 
-                         rasāyanaṃ paraṃ medhyaṃ duṣṭāntarvraṇaśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.64"><label>1.44.64</label> harītakī viḍaṅgāni saindhavaṃ 
-                        nāgaraṃ trivṛt | 
-                        <caesura/> 
-                         maricāni ca tat sarvaṃ gomūtreṇa virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.65"><label>1.44.65</label> harītakī bhadradāru kuṣṭhaṃ 
-                        pūgaphalaṃ tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         saindhavaṃ śṛṅgaveraṃ ca gomūtreṇa virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.66"><label>1.44.66</label> nīlinīphalacūrṇaṃ ca 
-                        nāgarābhayayos tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         lihyād guḍena salilaṃ paścāduṣṇaṃ piben naraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.67"><label>1.44.67</label> pippalyādikaṣāyeṇa pibet piṣṭāṃ 
-                        harītakīm | 
-                        <caesura/> 
-                         saindhavopahitāṃ sadya eṣa yogo virecayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.68"><label>1.44.68</label> harītakī bhakṣyamāṇā nāgareṇa 
-                        guḍena vā | 
-                        <caesura/> 
-                         saidhavopahitā vā 'pi sātatyenāgnidīpanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.69"><label>1.44.69</label> vātānulomanī vṛṣyā cendriyāṇāṃ 
-                        prasādanī | 
-                        <caesura/> 
-                         santarpaṇakṛtān rogān prāyo hanti harītakī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.70"><label>1.44.70</label> śītam āmalakaṃ rūkṣaṃ 
-                        pittamedaḥkaphāpaham | 
-                        <caesura/> 
-                         bibhītakam anuṣṇaṃ tu kaphapittanibarhaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.71"><label>1.44.71</label> trīṇy apy amlakaṣāyāṇi 
-                        satiktamadhurāṇi ca | 
-                        <caesura/> 
-                         triphalā sarvarogaghnī tribhāgaghṛtamūrcchitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.72"><label>1.44.72</label> vayasaḥ sthāpanaṃ cāpi kuryāt 
-                        saṃtatasevitā | 
-                        <caesura/> 
-                         harītakīvidhānena phalāny evaṃ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.73"><label>1.44.73</label> virecanāni sarvāṇi 
-                        viśeṣāccaturaṅgulāt | 
-                        <caesura/> 
-                         phalaṃ kāle samuddhṛtya sikatāyāṃ nidhāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.74"><label>1.44.74</label> saptāham ātape śuṣkaṃ tato 
-                        majjānam uddharet | 
-                        <caesura/> 
-                         tailaṃ grāhyaṃ jale paktvā tilavad vā prapīḍya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.75"><label>1.44.75</label> tasyopayogo bālānāṃ yāvad varṣāṇi 
-                        dvādaśa | 
-                        <caesura/> 
-                         lihyād eraṇḍatailena kuṣṭhatrikaṭukānvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.76"><label>1.44.76</label> sukhodakaṃ cānupibedeṣa yogo 
-                        virecayet | 
-                        <caesura/> 
-                         eraṇḍatailaṃ triphalākvāthena triguṇena tu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.77"><label>1.44.77</label> yuktaṃ pītaṃ tathā kṣīrarasābhyāṃ 
-                        tu virecayet | 
-                        <caesura/> 
-                         bālavṛddhakṣatakṣīṇasukumāreṣu yojitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.78"><label>1.44.78</label> phalānāṃ vidhir uddiṣṭaḥ kṣīrāṇāṃ 
-                        śṛṇu suśruta | 
-                        <caesura/> 
-                         virecanānāṃ tīkṣṇānāṃ payaḥ saudhaṃ paraṃ matam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.79"><label>1.44.79</label> ajñaprayuktaṃ tad dhanti viṣavat 
-                        karmavibhramāt | 
-                        <caesura/> 
-                         vijānatā prayuktaṃ tu mahāntam api saṃcayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.80"><label>1.44.80</label> bhinatty āśveva doṣāṇāṃ rogān 
-                        hanti ca dustarān | 
-                        <caesura/> 
-                         mahatyāḥ pañcamūlyāstu bṛhatyoś caikaśaḥ pṛthak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.81"><label>1.44.81</label> kaṣāyaiḥ samabhāgaṃ tu tadaṅgārair 
-                        viśoṣitam | 
-                        <caesura/> 
-                         amlādimiḥ pūrvavat tu prayojyaṃ kolasaṃmitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.82"><label>1.44.82</label> mahāvṛkṣapayaḥ pītair 
-                        yavāgūstaṇḍulaiḥ kṛtā | 
-                        <caesura/> 
-                         pītā virecayatyāśu guḍenotkārikā kṛtā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.83"><label>1.44.83</label> leho vā sādhitaḥ samyak 
-                        snuhīkṣīrapayoghṛtaiḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         bhāvitās tu snuhīkṣīre pippalyo lavaṇānvitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.84"><label>1.44.84</label> cūrṇaṃ kāmpillakaṃ vā'pi tatpītaṃ 
-                        guṭikīkṛtam | 
-                        <caesura/> 
-                         saptalā śaṅkhinī dantī trivṛdāragvadhaṃ gavām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.85"><label>1.44.85</label> mūtreṇāplāvya saptāhaṃ snuhīkṣīre 
-                        tataḥ param | 
-                        <caesura/> 
-                         kīrṇaṃ tenaiva cūrṇena mālyaṃ vasanam eva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.86"><label>1.44.86</label> āghrāyāvṛtya vā samyaṅnṛdukoṣṭho 
-                        viricyate | 
-                        <caesura/> 
-                         kṣīratvakadphalamūlānāṃ vidhānaiḥ parikīrtitaiḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         avekṣya samyag rogādīn yathāvad upayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.87"><label>1.44.87</label> trivṛcchāṇamitāstisrastisraś ca 
-                        triphalātvacaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         viḍaṅgapippalīkṣaraśāṇāstisraś ca cūrṇitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.88"><label>1.44.88</label> lihyāt sarpirmadhubhyāṃ ca modakaṃ 
-                        vā guḍena vā | 
-                        <caesura/> 
-                         bhakṣayen niṣparīhārametacchreṣṭhaṃ virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.89"><label>1.44.89</label> gulmān plīhodaram kāsaṃ 
-                        halīmakamarocakam | 
-                        <caesura/> 
-                         kaphavātakṛtāṃś cānyān vyādhīn etad vyapohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.90"><label>1.44.90</label> ghṛteṣu taileṣu payaḥsu cāpi 
-                        madyeṣu mūtreṣu tathā raseṣu | 
-                        <caesura/> 
-                         bhakṣyānnalehyeṣu ca teṣu teṣu virecanānyagramatirvidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.44.91"><label>1.44.91</label> kṣīraṃ rasaḥ kalkam atho kaṣāyaḥ 
-                        śṛtaś ca śītaś ca tathaiva phāṇṭam | 
-                        <caesura/> 
-                         kalpāh ṣaḍete khalu bheṣajānāṃ yathottaraṃ te laghavaḥ pradiṣṭāḥ || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        virecanadravyaviklpavijñānīyo nāma catuścatvāriṃśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
-                <div n="45" type="adhyāya"> 
-                    <head> pañcacatvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.1"><label>1.45.1</label> athāto dravadravyavidhim adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.2"><label>1.45.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.3"><label>1.45.3</label> 
-                        pānīyamāntarīkṣamanirdeśyarasamamṛtaṃ jīvaṇaṃ tarpaṇaṃ dhāraṇamāśvāsajananaṃ 
-                        śramaklamapipāsāmadamūrcchātandrānidrādāhapraśamanamekāntataḥ pathyatamaṃ ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.4"><label>1.45.4</label> tadevāvanipatitamanyatamaṃ rasam 
-                        upalabhate 
-                        sthānaviśeṣānnadīnadasarastaḍāgavāpīkūpacuṇṭīprasravaṇodbhidavikirakedārapalvalādiṣu 
-                        sthāneṣv avasthitam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.5"><label>1.45.5</label> tatra 
-                        lohitakapilapāṇḍunīlapītaśukleṣv avanipradeśeṣu 
-                        madhurāmlalavaṇakaṭutiktakaṣāyāṇi yathāsaṅkhyamudakāni saṃbhavantītyeke 
-                        bhāṣante || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.6"><label>1.45.6</label> tat tu na samyak | tatra 
-                        pṛthivyādīnāmanyonyānupraveśakṛtaḥ salilaraso bhavatyuktarṣāpakarṣeṇa | 
-                        tatra svalakṣaṇabhūyiṣṭhāyāṃ bhūmāvamlaṃ lavaṇaṃ ca ambuguṇabhūyiṣṭhāyāṃ 
-                        madhuraṃ tejoguṇabhūyiṣṭhāyāṃ kaṭukaṃ tiktaṃ ca vāyuguṇabhūyiṣṭhāyāṃ kaṣāyaṃ 
-                        ākāśaguṇabhūyiṣṭhāyāmavyaktarasaṃ avyaktaṃ hyākāśamityataḥ tat 
-                        pradhānamavyaktarasatvāt tatpeyamāntarīkṣalābhe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.7"><label>1.45.7</label> tatrāntarīkṣaṃ caturvidham | 
-                        tadyāthā dhāraṃ kāraṃ tauṣāraṃ haimam iti | teṣāṃ dhāraṃ pradhānaṃ laghutvāt 
-                        tat punardvividhaṃ gāṅgaṃ sāmudraṃ ceti | tatra gāṅgamāśvayuje māsi prāyaśo 
-                        varṣati | tayor dvayor api parīkṣaṇaṃ kurvīta 
-                        śālyodanapiṇḍamakuthitamavidagdhaṃ rajatabhājanopahitaṃ varṣati deve 
-                        bahiṣkurvīta sa yadi muhūrtam sthitastādṛśa eva bhavati tadā gāṅgaṃ 
-                        patatītyavagantavyaṃ varṇānyatve sikthapraklede ca sāmudram iti vidyāt 
-                        tannopādeyam | sāmudramapyāśvayuje māsi gṛhītaṃ gāṅgavadbhavati | gāṅgaṃ 
-                        punaḥ pradhānaṃ tadupādadītāśvayuje māsi | 
-                        śuciśuklavitatapaṭaikadeśacyutamathavā harmyatalaparibhraṣṭamanyair vā 
-                        śucibhir bhājanair gṛhītaṃ sauvarṇe rajate mṛnmaye vā pātre nidadhyāt | tat 
-                        sarvakālam upayuñjīta tasyālābhe bhaumam | taccākāśaguṇabahulam | tat punaḥ 
-                        saptavidham | tadyathā kaupaṃ nādeyaṃ sārasaṃ tāḍāgaṃ prāsravaṇaṃ audbhidaṃ 
-                        cauṇṭyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.8"><label>1.45.8</label> tatra varṣāsvāntarikṣamaudbhidaṃ vā 
-                        seveta mahāguṇatvāt śaradi sarvaṃ prasannatvāt hemante sārasaṃ tāḍāgaṃ vā 
-                        vasante kaupaṃ prāsravaṇaṃ vā grīṣme 'pyevaṃ prāvṛṣi cauṇṭyamanabhivṛṣṭaṃ 
-                        sarvaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.9ab"><label>1.45.9ab</label> 
-                        kīṭamūtrapurīṣāṇḍaśavakothapradūṣitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.9cd"><label>1.45.9cd</label> tṛṇaparṇotkarayutaṃ kaluṣaṃ 
-                        viṣasaṃyutam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.10ab"><label>1.45.10ab</label> yo 'vagāheta varṣāsu 
-                        pibedvā'pi navaṃ jalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.10cd"><label>1.45.10cd</label> sa bāhyābhyantarān rogān 
-                        prāpnuyāt kṣipram eva tu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.11"><label>1.45.11</label> tatra yat 
-                        paṅkaśaivalahaṭatṛṇapadmapatraprabhṛtibhir avacchannaṃ śaśisūryakiraṇānilair 
-                        nābhijuṣṭaṃ gandhavarṇarasopasṛṣṭaṃ ca tadvyāpannam iti vidyāt | tasya 
-                        sparśarūparasagandhavīryavipākadoṣāḥ ṣaṭ saṃbhavanti | tatra kharatā 
-                        paicchilyamauṣṇyaṃ dantagrāhitā ca sparśadoṣaḥ 
-                        paṅkasikatāśaivālabbahuvarṇatā rūpadoṣaḥ vyaktarasatā rasadoṣaḥ 
-                        aniṣṭagandhatā gandhadoṣaḥ yadupayuktaṃ 
-                        tṛṣṇāgauravaśūlakaphaprasekānāpādayati sa vīryadoṣaḥ yadupayuktaṃ 
-                        cirādvipacyate viṣṭambhayati vā sa vipākadoṣa iti | ta ete āntarikṣe na 
-                        santi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.12"><label>1.45.12</label> vyāpannasya cāgnikvathanaṃ 
-                        sūryātapapratāpanaṃ taptāyaḥpiṇḍasikatāloṣṭrāṇāṃ vā nirvāpaṇaṃ prasādanaṃ ca 
-                        kartavyaṃ nāgacampakotpalapāṭalāpuṣpaprabhṛtibhiś cādhivāsanam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.13ab"><label>1.45.13ab</label> sauvarṇe rājate tāmre kāṃsye 
-                        maṇimaye 'pi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.13cd"><label>1.45.13cd</label> puṣpāvataṃsaṃ bhaume vā 
-                        sugandhi salilaṃ pibet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.14ab"><label>1.45.14ab</label> vyāpannaṃ varjayennityaṃ toyaṃ 
-                        yaccāpyanārtavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.14cd"><label>1.45.14cd</label> doṣasaṃjananaṃ 
-                        hyetannādadītāhitaṃ tu tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.15ab"><label>1.45.15ab</label> vyāpannam salilaṃ yastu 
-                        pibatīhāprasādhitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.15cd"><label>1.45.15cd</label> śvayathuṃ pāṇḍurogaṃ ca 
-                        tvagdoṣamavipākatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.16ab"><label>1.45.16ab</label> 
-                        śvāsakāsapratiśyāyaśūlagulmodarāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.16cd"><label>1.45.16cd</label> anyānvā 
-                        viṣamānrogānprāpnuyādacireṇa saḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.17"><label>1.45.17</label> tatra sapta kaluṣasya prasādanāni 
-                        bhavanti | tadyathā katakagomedakabisagranthiśaivālamūlavastrāṇi muktāmaṇiś 
-                        ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.18"><label>1.45.18</label> pañca nikṣepaṇāni bhavanti | 
-                        tadyathā phalakaṃ tryaṣṭakaṃ muñjavalaya udakamañcikā śikyaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.19"><label>1.45.19</label> sapta śītīkaraṇāni bhavanti 
-                        pravātasthāpanaṃ udakaprakṣepaṇaṃ yaṣṭikābhrāmaṇaṃ vyajanaṃ vastroddharaṇaṃ 
-                        vālukāprakṣepaṇaṃ śikyāvalambanaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.20ab"><label>1.45.20ab</label> nirgandhamavyaktarasaṃ 
-                        tṛṣṇāghnaṃ śuci śītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.20cd"><label>1.45.20cd</label> acchaṃ laghu ca hṛdyaṃ ca 
-                        toyaṃ guṇavaducyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.21"><label>1.45.21</label> tatra nadyaḥ paścimābhimukhāḥ 
-                        pathyāḥ laghūdakatvāt pūrvābhimukhās tu na praśasyante gurūdakatvāt 
-                        dakṣiṇābhimukhā nā'tidoṣalāḥ sādhāraṇatvāt | tatra sahyaprabhavāḥ kuṣṭhaṃ 
-                        janayanti vindhyaprabhavāḥ kuṣṭhaṃ pāṇḍurogaṃ ca malayaprabhavāḥ kṛmīn 
-                        mahendraprabhavāḥ ślīpadodarāṇi himavatprabhavā 
-                        hṛdrogaśvayathuśirorogaślīpadagalagaṇḍān prācyāvantyā aparāvantyāś 
-                        cārśāṃsyupajanayanti pāriyātraprabhavāḥ pathyā balārogyakarya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.22ab"><label>1.45.22ab</label> nadyaḥ śīghravahā laghvyaḥ 
-                        proktā yāś cāmalodakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.22cd"><label>1.45.22cd</label> gurvyaḥ śaivālasaṃcchannāḥ 
-                        kaluṣā mandagāś ca yāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.23ab"><label>1.45.23ab</label> prāyeṇa nadyo maruṣu satiktā 
-                        lavaṇānvitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.23cd"><label>1.45.23cd</label> laghvyaḥ samadhurāś caiva 
-                        pauruṣeyā bale hitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.24"><label>1.45.24</label> tatra sarveṣāṃ bhaumānāṃ grahaṇaṃ 
-                        pratyūṣasi tatra hy amalatvaṃ śaityaṃ cādhikaṃ bhavati sa eva cāpāṃ paro 
-                        guṇa iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.25ab"><label>1.45.25ab</label> divārkakiraṇair juṣṭaṃ 
-                        niśāyāminduraśmibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.25cd"><label>1.45.25cd</label> arūkṣamanabhiṣyandi tattulyaṃ 
-                        gaganāmbunā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.26ab"><label>1.45.26ab</label> gaganāmbu tridoṣaghnaṃ gṛhītaṃ 
-                        yat subhājane | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.26cd"><label>1.45.26cd</label> balyaṃ rasāyanaṃ medhyaṃ 
-                        pātrāpekṣi tataḥ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.27ab"><label>1.45.27ab</label> rakṣoghnaṃ śītalaṃ hlādi 
-                        jvaradāhaviṣāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.27cd"><label>1.45.27cd</label> candrakāntodbhavaṃ vāri 
-                        pittaghnaṃ vimalaṃ smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.28ab"><label>1.45.28ab</label> mūrcchāpittoṣṇadāheṣu viṣe 
-                        rakte madatyaye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.28cd"><label>1.45.28cd</label> bhramaklamaparīteṣu tamake 
-                        vamathau tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.29ab"><label>1.45.29ab</label> ūrdhvage raktapitte ca 
-                        śītamambhaḥ praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.29cd"><label>1.45.29cd</label> prārśvaśūle pratiśyāye 
-                        vātaroge galagrahe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.30ab"><label>1.45.30ab</label> ādhmāne stimite loṣṭhe 
-                        sadyaḥśuddhe navajvare | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.30cd"><label>1.45.30cd</label> hikkāyāṃ snehapite ca śītāmbu 
-                        parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.31ab"><label>1.45.31ab</label> nādeyaṃ vātalaṃ rūkṣaṃ dīpanaṃ 
-                        laghu lekhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.31cd"><label>1.45.31cd</label> tadabhiṣyandi madhuraṃ sāndraṃ 
-                        guru kaphāvaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.32ab"><label>1.45.32ab</label> tṛṣṇāghnaṃ sārasaṃ balyaṃ 
-                        kaṣāyaṃ madhuraṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.32cd"><label>1.45.32cd</label> tāḍāgaṃ vātalaṃ svādu kaṣāyaṃ 
-                        kaṭupāki ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.33ab"><label>1.45.33ab</label> vātaśleṣmaharam vāpyaṃ 
-                        sakṣāraṃ kaṭu pittalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.33cd"><label>1.45.33cd</label> sakṣāraṃ pittalaṃ kaupaṃ 
-                        śleṣmaghnaṃ dīpanaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.34ab"><label>1.45.34ab</label> cauṇṭyamagnikaraṃ rūkṣaṃ 
-                        madhuraṃ kaphakṛnna ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.34cd"><label>1.45.34cd</label> kaphaghnaṃ dīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        laghu prasravaṇodbhavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.35ab"><label>1.45.35ab</label> madhuraṃ 
-                        pittaśamanamavidāhyaudbhidaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.35cd"><label>1.45.35cd</label> vaikiraṃ kaṭu sakṣāraṃ 
-                        śleṣmaghnaṃ laghu dīpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.36ab"><label>1.45.36ab</label> kaidāraṃ madhuraṃ proktaṃ 
-                        vipāke guru doṣalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.36cd"><label>1.45.36cd</label> tadvatpālvalamuddiṣṭaṃ 
-                        viśeṣāddoṣalaṃ tu tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.37ab"><label>1.45.37ab</label> sāmudramudakaṃ visraṃ lavaṇaṃ 
-                        sarvadoṣakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.37cd"><label>1.45.37cd</label> anekadoṣamānūpaṃ 
-                        vāryabhiṣyandi garihitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.38ab"><label>1.45.38ab</label> ebhir doṣair asaṃyuktaṃ 
-                        niravadyaṃ tu jāṅgalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.38cd"><label>1.45.38cd</label> pāke 'vidāhi tṛṣṇāghnaṃ 
-                        praśastaṃ prītivardhanaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.39ab"><label>1.45.39ab</label> dīpanaṃ svādu śītaṃ ca toyaṃ 
-                        sādhāraṇaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.39cd"><label>1.45.39cd</label> kaphamedo 'nilāmaghnaṃ dīpanaṃ 
-                        bastiśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.40ab"><label>1.45.40ab</label> śvāsakāsajvaraharaṃ 
-                        pathyamuṣṇodakaṃ sadā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.40cd"><label>1.45.40cd</label> yat kvāthyamānaṃ nirvegaṃ 
-                        viṣphenaṃ nirmalaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.41ab"><label>1.45.41ab</label> caturbhāgāvaśeṣaṃ tu tattoyaṃ 
-                        guṇavat smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.41cd"><label>1.45.41cd</label> na ca paryuṣitaṃ deyaṃ 
-                        kadācidvāri jānatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.42ab"><label>1.45.42ab</label> amlībhūtaṃ kaphotkleśi na 
-                        hitaṃ tat pipāsave | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.42cd"><label>1.45.42cd</label> madyapānātsamudbhūte roge 
-                        pittotthite tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.43ab"><label>1.45.43ab</label> sanīpātasamutthe ca śṛtaśītaṃ 
-                        praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.43cd"><label>1.45.43cd</label> snigdhaṃ svādu himaṃ hṛdyaṃ 
-                        dīpanaṃ bistiśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.44ab"><label>1.45.44ab</label> vṛṣyaṃ pittapipāsāghnaṃ 
-                        nārikelodakaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.44cd"><label>1.45.44cd</label> 
-                        dāhātīsārapittāsṛṅnūrcchāmadyaviṣārtiṣu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.45ab"><label>1.45.45ab</label> śṛtaśītaṃ jalaṃ śastaṃ 
-                        tṛṣṇācchardibhrameṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.45cd"><label>1.45.45cd</label> arocake pratiśyāye praseke 
-                        śvayathau kṣaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.46ab"><label>1.45.46ab</label> mande 'gnāvudare kuṣṭhe jvare 
-                        netrāmaye tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.46cd"><label>1.45.46cd</label> vraṇe ca madhumehe ca pānīyaṃ 
-                        mandamācaret || </l> 
-                    <p xml:id="SS.1.45.46">iti jalavargaḥ | </p> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.47"><label>1.45.47</label> atha kṣīravargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.47ab"><label>1.45.47ab</label> gavyamājaṃ tathā 
-                        cauṣṭramāvikaṃ māhiṣaṃ ca yat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.47cd"><label>1.45.47cd</label> aśvāyāś caiva nāryāś ca 
-                        kareṇūnāṃ ca yatpayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.48ab"><label>1.45.48ab</label> tattvanekauṣadhirasaprasādaṃ 
-                        prāṇadaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.48cd"><label>1.45.48cd</label> madhuraṃ picchilaṃ śītaṃ 
-                        snigdhaṃ ślakṣṇaṃ saraṃ mṛdu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.48ef"><label>1.45.48ef</label> sarvaprāṇabhṛtāṃ tasmāt 
-                        sātmyaṃ kṣīramihocyate ||/ </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.49"><label>1.45.49</label> tatra sarvam eva kṣīraṃ 
-                        prāṇināmapratiṣiddhaṃ jātisātmyāt vātapittaśoṇitamānaseṣv api 
-                        vikāreṣuvaviruddhaṃ 
-                        jīrṇajvarakāsaśvāsaśoṣakṣayagulmonmādodaramūrcchābhramamadadāhapipāsāhṛdbastidoṣapāṇḍurogagrahaṇīdoṣārśaḥśūlodāvartātisārapravāhikāyonirogagarbhāsrāvaraktapittaśramaklamaharaṃ 
-                        pāpmāpahaṃ balyaṃ vṛṣyaṃ vājīkaraṇaṃ rasāyanaṃ medhyaṃ sandhānamāsthāpanaṃ 
-                        vayaḥsthāpanamāyuṣyaṃ jīvanaṃ bṛṃhaṇaṃ vamanavirecanāsthāpanaṃ 
-                        tulyaguṇatvāccaujaso vardhanaṃ bālavṛddhakṣatakṣīṇānāṃ 
-                        kṣudvyavāyavyāyāmakarśitānāṃ ca pathyatamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.50ab"><label>1.45.50ab</label> alpābhiṣyandi gokṣīraṃ 
-                        snigdhaṃ guru rasāyanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.50cd"><label>1.45.50cd</label> raktapittaharaṃ śītaṃ madhuraṃ 
-                        rasapākayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.51ab"><label>1.45.51ab</label> jīvanīyaṃ tathā vātapittaghnaṃ 
-                        paramaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.51cd"><label>1.45.51cd</label> gavyatulyaguṇaṃ tvājaṃ 
-                        viśeṣācchoṣiṇāṃ hitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.52ab"><label>1.45.52ab</label> dīpanaṃ laghu saṃgrāhi 
-                        śvāsakāsāsrapittanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.52cd"><label>1.45.52cd</label> ajānāmalpakāyatvāt 
-                        kaṭutiktaniṣevaṇāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.53ab"><label>1.45.53ab</label> 
-                        nātyambupānādvyāyāmātsarvavyādhiharaṃ payaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.53cd"><label>1.45.53cd</label> rūkṣoṣṇaṃ lavaṇaṃ 
-                        kiṃcidauṣṭraṃ svādurasaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.54ab"><label>1.45.54ab</label> śophagulmodarārśoghnaṃ 
-                        kṛmikuṣṭhaviṣāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.54cd"><label>1.45.54cd</label> āvikaṃ madhuraṃ snigdhaṃ guru 
-                        pittakaphāvaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.55ab"><label>1.45.55ab</label> pathyaṃ kevalavāteṣu kāse 
-                        cānilasaṃbhave | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.55cd"><label>1.45.55cd</label> mahābhiṣyandi madhuraṃ māhiṣaṃ 
-                        vahnināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.56ab"><label>1.45.56ab</label> nidrākaraṃ śītataraṃ gavyāt 
-                        snigdhataraṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.56cd"><label>1.45.56cd</label> uṣṇamaikaśaphaṃ balyaṃ 
-                        śākhāvātaharaṃ payaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.57ab"><label>1.45.57ab</label> madhurāmlagsaṃ rūkṣaṃ 
-                        lavaṇānurasaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.57cd"><label>1.45.57cd</label> nāryās tu madhruaṃ stanyaṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ himam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.58ab"><label>1.45.58ab</label> nasyāś cayotanayoḥ pathyaṃ 
-                        jīvanaṃ laghu dīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.58cd"><label>1.45.58cd</label> hastinyā madhuraṃ vṛṣyaṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.59ab"><label>1.45.59ab</label> snigdhaṃ sthairyakaraṃ śītaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ balavardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.59cd"><label>1.45.59cd</label> prāyaḥ prābhātikaṃ kṣīraṃ guru 
-                        viṣṭambhi śītalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.60ab"><label>1.45.60ab</label> rātryāḥ somaguṇatvācca 
-                        vyāyāmābhāvatas tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.60cd"><label>1.45.60cd</label> divākarābhitaptānāṃ 
-                        vyāyāmānilasevanāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.61ab"><label>1.45.61ab</label> vātānulomi śrāntighnaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ cāparāhṇikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.61cd"><label>1.45.61cd</label> payo 'bhiṣyandi gurvāmaṃ 
-                        prāyaśaḥ parikīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.62ab"><label>1.45.62ab</label> tadevoktaṃ 
-                        laghutaramanabhiṣyandi vai śṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.62cd"><label>1.45.62cd</label> varjayitvā striyāḥ stanyam 
-                        āmam eva hi taddhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.63ab"><label>1.45.63ab</label> dhāroṣṇaṃ guṇavat kṣīraṃ 
-                        viparītamato 'nyathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.63cd"><label>1.45.63cd</label> tadevātiśṛtaṃ śītaṃ guru 
-                        bṛṃhaṇamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.64ab"><label>1.45.64ab</label> aniṣṭagandhamamlaṃ ca vivarṇaṃ 
-                        virasaṃ ca yat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.64cd"><label>1.45.64cd</label> varjyaṃ salavaṇaṃ kṣīraṃ tac 
-                        ca vigrathitaṃ bhavet || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="SS.1.45.64">iti kṣīravargaḥ | </label> 
-                    <label type="head" xml:id="SS.1.45.65">atha dadhivargaḥ | </label> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.65a"><label>1.45.65a</label> dadhi tu madhuramamlamatyamlaṃ 
-                        ceti tatkaṣāyānurasaṃ snigdhamuṣṇaṃ 
-                        pīnasaviṣamajvarātisārārocakamūtrakṛcchrakārśyāpahaṃ vṛṣyam prāṇakaraṃ 
-                        maṅgalyaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.66ab"><label>1.45.66ab</label> mahābhiṣyandi madhuraṃ 
-                        kaphamedovivardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.66cd"><label>1.45.66cd</label> kaphapittakṛdamlaṃ 
-                        syādatyamlaṃ raktadūṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.67ab"><label>1.45.67ab</label> vidāhi sṛṣṭaviṇmūtraṃ 
-                        mandajātaṃ tridoṣakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.67cd"><label>1.45.67cd</label> snigdhaṃ vipāke madhuraṃ 
-                        dīpanaṃ balavardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.68ab"><label>1.45.68ab</label> vātāpaham pavitraṃ ca dadhi 
-                        gavyaṃ rucipradam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.68cd"><label>1.45.68cd</label> dadhyājaṃ kaphapittaghnaṃ 
-                        laghu vātakṣayāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.69ab"><label>1.45.69ab</label> durnāmaśvāsakāseṣu hitamagneś 
-                        ca dīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.69cd"><label>1.45.69cd</label> vipāke madhuraṃ vṛṣyaṃ 
-                        vātapittaprasādanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.70ab"><label>1.45.70ab</label> balāsavardhanaṃ snigdhaṃ 
-                        viśeṣāddadhi māhiṣam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.70cd"><label>1.45.70cd</label> vipāke kaṭu sakṣāraṃ guru 
-                        bhedyauṣṭrikaṃ dadhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.71ab"><label>1.45.71ab</label> vātamarśāṃsi kuṣṭhāni kṛmīn 
-                        hantyudarāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.71cd"><label>1.45.71cd</label> kopanaṃ kaphavātānāṃ durnāmnāṃ 
-                        cāvikaṃ dadhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.72ab"><label>1.45.72ab</label> rase pāke ca 
-                        madhuramatyabhiṣyandi doṣalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.72cd"><label>1.45.72cd</label> dīpanīyamacakṣuṣyaṃ vāḍavaṃ 
-                        dadhi vātalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.73ab"><label>1.45.73ab</label> rūkṣamuṣṇaṃ kaṣāyaṃ ca 
-                        kaphamūtrāpahaṃ ca tat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.73cd"><label>1.45.73cd</label> snigdhaṃ vipāke madhuraṃ 
-                        balyaṃ santarpaṇaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.74ab"><label>1.45.74ab</label> cakṣuṣyamagryaṃ doṣaghnaṃ 
-                        dadhi nāryā guṇottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.74cd"><label>1.45.74cd</label> laghu pāke balāsaghnaṃ 
-                        vīryoṣṇaṃ paktināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.75ab"><label>1.45.75ab</label> kaṣāyānurasaṃ nāgyā dadhi 
-                        varcovivardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.75cd"><label>1.45.75cd</label> dadhīnyuktāni yānīha gavyādīni 
-                        pṛthak pṛthak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.76ab"><label>1.45.76ab</label> vijñeyamevaṃ sarveṣu gavyam 
-                        eva guṇottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.76cd"><label>1.45.76cd</label> vātaghnaṃ kaphakṛt snigdhaṃ 
-                        bṛṃhaṇaṃ nātipittakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.77ab"><label>1.45.77ab</label> kuryād bhaktābhilāṣaṃ ca dadhi 
-                        yat suparisrutam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.77cd"><label>1.45.77cd</label> śṛtāt kṣīrāt tu yajjātaṃ 
-                        guṇavaddadhi tat smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.78ab"><label>1.45.78ab</label> vātapittaharaṃ rucyaṃ 
-                        dhātvagnibalavardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.78cd"><label>1.45.78cd</label> dadhnaḥ saro gururvṛṣyo 
-                        vijñeyo ' nilanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.79ab"><label>1.45.79ab</label> vahnervidhamanaś cāpi 
-                        kaphaśukravivardhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.79cd"><label>1.45.79cd</label> dadhi tvasāraṃ rūkṣaṃ ca grāhi 
-                        viṣṭambhi vātalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.80"><label>1.45.80</label> dīpanīyaṃ laghutaraṃ sakaṣāyaṃ 
-                        rucipradam | 
-                        <caesura/> 
-                         śaradgrīṣmavasanteṣu prāyaśo dadhi garhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.81"><label>1.45.81</label> hemante śiśire caiva varṣāsu dadhi 
-                        śasyate | 
-                        <caesura/> 
-                         tṛṣṇāklamaharaṃ mas tu laghu srotoviśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.82"><label>1.45.82</label> amlaṃ kaṣāyaṃ madhuramavṛṣyaṃ 
-                        kaphavātanut | 
-                        <caesura/> 
-                         prahlādanaṃ prīṇanaṃ ca bhinattyāśu malaṃ ca tat || 
-                        <caesura/> 
-                         balamāvahate kṣipraṃ bhaktacchandaṃ karoti ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.83"><label>1.45.83</label> svādv-amlam-atyamlaka-mandajātaṃ 
-                        tathā śṛtakṣīrabhavaṃ saraś ca | 
-                        <caesura/> 
-                         asāramevaṃ dadhi saptadhā'smin varge smṛtā mastuguṇāstathaiva || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="SS.1.45.83a">iti dadhivargaḥ |</label> 
- 
-                    <label type="head" xml:id="SS.1.45.84"> atha takravargaḥ |</label> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.84a"><label>1.45.84</label> takraṃ madhuramamlaṃ 
-                        kaṣāyānurasamuṣṇavīryaṃ laghu rūkṣamagnidīpanaṃ 
-                        garaśophātisāragrahaṇīpāṇḍurogārśaḥplīhagulmārocakaviṣamajvaratṛṣṇācchardiprasekaśūlamedaḥśleṣmānilaharaṃ 
-                        madhuravipākaṃ hṛdyaṃ mūtrakṛcchrasnehavyāpatprśamanamavṛṣyaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.85"><label>1.45.85</label> 
-                        manthanādipṛthagbhūtasnehamardhodakaṃ ca yat | 
-                        <caesura/> 
-                         nātisāndradravaṃ takraṃ svādvamlaṃ tuvaraṃ rase | 
-                        <caesura/> 
-                         yat tu sasnegamajalaṃ mathitam gholamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.86"><label>1.45.86</label> naiva takraṃ kṣate tadyānnoṣṇakāle 
-                        na durbale | 
-                        <caesura/> 
-                         na mūrcchābhramadāheṣu na roge raktapaittike || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.87"><label>1.45.87</label> śītakāle 'gnimāndye ca 
-                        kaphottheṣvāmayeṣu ca | 
-                        <caesura/> 
-                         mārgāvarodhe duṣṭe ca vāyau takraṃ praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.88"><label>1.45.88</label> tat punarmadhuraṃ śleṣmaprakopaṇaṃ 
-                        pittapraśamanaṃ ca amlaṃ vātaghnaṃ pittakaraṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.89"><label>1.45.89</label> vāte 'mlaṃ saindhavopetaṃ svādu 
-                        pitte saśarkaram | 
-                        <caesura/> 
-                         pibet takraṃ kaphe cāpi vyoṣakṣārasamanvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.90"><label>1.45.90</label> grāhiṇī vātalā rūkṣā durjarā 
-                        takrakūrcikā | 
-                        <caesura/> 
-                         takrāllaghutaro maṇḍaḥ kūrcikādadhitakrajaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.91"><label>1.45.91</label> guruḥ kilāṭo 'nilahā 
-                        puṃstvanidrāpradaḥ smṛtaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         madhurau bṛṃhaṇau vṛṣyau tadvatpīyūṣamoraṭau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.92"><label>1.45.92</label> navanītaṃ punaḥ sadyaskaṃ laghu 
-                        sukumāraṃ madhuraṃ kaṣāyamīṣadamlaṃ śītalaṃ medhyaṃ dīpanaṃ hṛdyaṃ saṃgrāhi 
-                        pittānilaharaṃ vṛṣyamavidāhi kṣayakāsavraṇaśoṣārśo 'rditāpahaṃ cirotthitaṃ 
-                        guru kaphamedovivardhanaṃ balakaraṃ bṛṃhaṇaṃ śoṣaghnaṃ viśeṣeṇa bālānāṃ 
-                        praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.93"><label>1.45.93</label> kṣīrotthaṃ 
-                        punarnavanītamutkṛṣṭasnehamādhuryamatiśītaṃ saukumāryakaraṃ cakṣuṣyaṃ 
-                        saṃgrāhi raktapittanetrarogaharaṃ prasādanaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.94"><label>1.45.94</label> santānikā punarvātaghnī tarpaṇī 
-                        balyā vṛṣyā snegdhā rucyā madhurā madhuravipākā raktapittaprasādanī gurvī ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.95"><label>1.45.95</label> vikalpa eṣa dadhyādiḥ śreṣṭho 
-                        gavyo 'bhivarṇitaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vikalpān avaśiṣṭāṃs tu kṣīravīryāt samādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.96"><label>1.45.96</label> atha ghṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.96a"><label>1.45.96a</label> ghṛtaṃ tu madhuraṃ saumyaṃ 
-                        mrḍuśītavīryamalpābhiṣyandi 
-                        snehanamudāvartonmādāpasmāraśūlajvarānāhavātapittapraśamanamagnidīpanaṃ 
-                        smṛtimatimedhākāntisvaralāvaṇyasaukumāryaujastesjobalakaramāyuṣyaṃ vṛṣyaṃ 
-                        medhyaṃ vayaḥsthāpanaṃ guru cakṣuṣyaṃ śleṣmābhivardhanaṃ 
-                        pāpmālakṣmīpraśamanaṃ viṣaharaṃ rakṣoghnaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.97"><label>1.45.97</label> vipāke madhuraṃ śītaṃ 
-                        vātapittaviṣāpaham | 
-                        <caesura/> 
-                         cakṣuṣyamagryaṃ balyaṃ ca gavyaṃ sarpirguṇottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.98"><label>1.45.98</label> ājaṃ ghṛtaṃ dīpanīyaṃ cakṣuṣyaṃ 
-                        balavardhanam | 
-                        <caesura/> 
-                         kāse śvāse kṣaye cāpi pathyaṃ pāke ca tallaghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.99"><label>1.45.99</label> madhuraṃ raktapittaghnaṃ guru pāke 
-                        kaphāvaham | 
-                        <caesura/> 
-                         vātapittapraśamanaṃ suśītaṃ māhiṣaṃ ghṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.100"><label>1.45.100</label> auṣṭraṃ kaṭu ghṛtaṃ pāke 
-                        śophakrimiviṣāpaham | 
-                        <caesura/> 
-                         dīpanaṃ kaphavātaghnaṃ kuṣṭhagulmodarāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.101ab"><label>1.45.101ab</label> pāke laghvāvikaṃ sarpirna ca 
-                        pittaprakopaṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.101cd"><label>1.45.101cd</label> kaphe 'nile yonidoṣe śoṣe 
-                        kampe ca taddhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.102ab"><label>1.45.102ab</label> pāke laghūṣṇavīryaṃ ca 
-                        kaṣāyaṃ kaphanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.102cd"><label>1.45.102cd</label> dīpanaṃ baddhamūtraṃ ca 
-                        vidyādaikaśaphaṃ ghṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.103ab"><label>1.45.103ab</label> cakṣuṣyamagryaṃ strīṇāṃ tu 
-                        sarpiḥ syādamṛtopamam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.103cd"><label>1.45.103cd</label> vṛddhiṃ karoti dehāgnyor 
-                        laghupākaṃ viṣāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.104ab"><label>1.45.104ab</label> kaṣāyaṃ baddhaviṇmūtram 
-                        tiktamagnikaraṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.104cd"><label>1.45.104cd</label> hanti kāreṇavaṃ sarpiḥ 
-                        kaphakuṣṭhaviṣakrimīn || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.105"><label>1.45.105</label> kṣīraghṛtaṃ punaḥ saṃgrāhi 
-                        raktrapittabhramamūrcchāpraśamanaṃ netrarogahitaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.106"><label>1.45.106</label> sarpirmaṇḍas tu madhuraḥ saro 
-                        yoniśrotrākṣiśirasāṃ śūlaghno bastinasyākṣipūraṇeṣūpadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.107"><label>1.45.107</label> sarpiḥ purāṇaṃ saraṃ kaṭuvipākaṃ 
-                        tridoṣāpahaṃ 
-                        mūrcchāmadonmādosarajvaragaraśoṣāpasmārayoniśrotrākṣiśiraḥśūlaghnaṃ dīpanaṃ 
-                        bastinasyākṣipūraṇeṣūpadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.108a"><label>1.45.108a</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.108"><label>1.45.108</label> purāṇaṃ 
-                        timiraśvāsapīnasajvarakāsanut | 
-                        <caesura/> 
-                         mūrcchākuṣṭhaviṣonmādagrahāpasmāranāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.109ab"><label>1.45.109ab</label> ekādaśaśataṃ caiva 
-                        vatsarānuṣitaṃ ghṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.109cd"><label>1.45.109cd</label> rakṣoghnaṃ kumbhasarpiḥ syāt 
-                        paratas tu mahāghṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.110ab"><label>1.45.110ab</label> peyaṃ mahāghṛtaṃ bhūtaiḥ 
-                        kaphaghnaṃ pavanādhikaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.110cd"><label>1.45.110cd</label> balyaṃ pavitraṃ medhyaṃ ca 
-                        viśeṣāttimirāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.111"><label>1.45.111</label> sarvabhūtaharaṃ caiva ghṛtametat 
-                        praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.112"><label>1.45.112</label> atha tailāni | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.112a"><label>1.45.112</label> tailaṃ tvāgneyamuṣṇaṃ tīkṣṇaṃ 
-                        madhuraṃ madhuravipākaṃ bṛṃhaṇaṃ prīṇanaṃ vyavāyi sūkṣmaṃ viśadaṃ guru saraṃ 
-                        vikāsi vṛṣyaṃ tvakprasādanaṃ śodhanaṃ 
-                        medhāmārdavamāṃsasthairyavarṇabalakaraṃ cakṣuṣyaṃ baddhamūtraṃ lekhanaṃ 
-                        tiktakaṣāyānurasaṃ pācanamanilabalāsakṣayakaraṃ krimighnamaśitapittajananaṃ 
-                        yoniśiraḥkarṇaśūlapraśamanaṃ garbhāśayaśodhanaṃ ca tathā 
-                        chinnabhinnaviddhotpiṣṭacyutamathitakṣatapiccitabhagnasphuṭitakṣārāgnidagdhaviśliṣṭadāritābhihatadurbhagnamṛgavyālavidaṣṭaprabhṛtiṣu 
-                        ca pariṣekābhyaṅgāvagāhādiṣu tilatailaṃ praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.113ab"><label>1.45.113ab</label> tadbastiṣu ca pāneṣu nasye 
-                        karṇākṣipūraṇe | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.113cd"><label>1.45.113cd</label> annapānavidhau cāpi 
-                        prayojyaṃ vātaśāntaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.114"><label>1.45.114</label> paraṇḍatailaṃ madhuramuṣṇaṃ 
-                        tīkṣṇaṃ dīpanaṃ kaṭu kaṣāyānurasaṃ sūkṣmaṃ srotoviśodhanaṃ tvacyaṃ vṛṣyaṃ 
-                        madhuravipākaṃ vayaḥsthāpanaṃ 
-                        yoniśukraviśodhanamārogyamedhākāntismṛtibalakaraṃ 
-                        vātakaphaharamadhobhāgadoṣaharaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.115"><label>1.45.115</label> 
-                        nimbātasīkusumbhamūlakajīmūtakavṛkṣakakṛtavedhanārkakampillakahastikarṇapṛthvīkāpīlukarañjeṅgudīśigrusarṣapasuvarcalāviḍaṅgajyotiṣmatīphalatailāni 
-                        tīkṣṇāni laghūnyuṣṇavīryāṇi kaṭūni kaṭuvipākāni 
-                        sarāṇyanilakaphakṛmikuṣṭhapramehaśirorogāpaharāṇi ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.116ab"><label>1.45.116ab</label> vātaghnaṃ madhuraṃ teṣu 
-                        kṣaumaṃ tailaṃ balāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.116cd"><label>1.45.116cd</label> kaṭupākamacakṣuṣyaṃ 
-                        snigdhoṣṇaṃ guru pittalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.117ab"><label>1.45.117ab</label> kṛmighnaṃ sārṣapaṃ tailaṃ 
-                        kaṇḍūkuṣṭhāpahaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.117cd"><label>1.45.117cd</label> kaphamedonilaharaṃ lekhanaṃ 
-                        kaṭu dīpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.118ab"><label>1.45.118ab</label> 
-                        kṛmighnamiṅgukītailamīṣattiktaṃ tathā laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.118cd"><label>1.45.118cd</label> kūṣṭhāmayakṛmiharaṃ 
-                        dṛṣṭiśukrabalāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.119ab"><label>1.45.119ab</label> vipāke kaṭukaṃ tailaṃ 
-                        kausumbhaṃ sarvadoṣakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.119cd"><label>1.45.119cd</label> raktapittakaraṃ 
-                        tīkṣṇamacakṣuṣyaṃ vidāhi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.120"><label>1.45.120</label> 
-                        kirātatiktakātimuktakabibhītakanālikerakolākṣoḍajīvantīpriyālakarbudārasūryavallītrapusair 
-                        vārukakarkārukūṣmāṇḍaprabhṛtīnāṃ tailāni madhurāṇi madhuravipākāni 
-                        vātapittapraśamanāni śītavīryāṇyabhiṣyandīni sṛṣṭamūtrāṇyagnisādanāni ceti 
-                        || </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.121"><label>1.45.121</label> madhukakāśmaryapalāśatailāni 
-                        madhurakaṣāyāṇi kaphapittapraśamanāni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.122"><label>1.45.122</label> tvarakabhallātakataile uṣṇe 
-                        madurakaṣāye tiktānurase vātakaphakuṣṭhamedomehakṛmipraśamane 
-                        ubhayatobhāgadoṣahare ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.123"><label>1.45.123</label> 
-                        saraladevadārugaṇḍīraśiṃśapāgurusārasnehāstiktakaṭukaṣāyā duṣṭavraṇaśodhanāḥ 
-                        kṛmikaphakuṣṭhānilaharāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.124"><label>1.45.124</label> 
-                        tumbīkośāmradantīdravantīśyāmāsaptalānīlikākampillakaśaṅkhinīsnehāstiktakaṭukaṣāyā 
-                        adhobhāgadoṣaharāḥ kṛmikaphakuṣṭhānilaharā duṣṭavraṇaśodhanāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.125"><label>1.45.125</label> yavatiktātailaṃ 
-                        sarvadoṣapraśamanamīśattiktamagnidīpanaṃ lekhanaṃ medhyaṃ pathyaṃ rasāyanaṃ 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.126"><label>1.45.126</label> ekaiṣikātailaṃ madhuramatiśītaṃ 
-                        pittaharamanilaprakopaṇaṃ śleṣmābhivardhanaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.127"><label>1.45.127</label> 
-                        sahakāratailamīṣattiktamatisugandhi vātakaphaharaṃ rūkṣaṃ madhurakaṣāyaṃ 
-                        rasavannātipittakaraṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.128"><label>1.45.128</label> phalodbhavāni tailāni 
-                        yānyuktānīha kānicit | 
-                        <caesura/> 
-                         guṇān karma ca vijñāya phalānīva vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.129"><label>1.45.129</label> yāvantaḥ sthāvarāḥ snehāḥ 
-                        samāsātparikīrtitāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sarve tailaguṇā jñeyāḥ sarve cānilanāśanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.130"><label>1.45.130</label> sarvebhyastviha 
-                        tailebhyastilatailaṃ viśiṣyate | 
-                        <caesura/> 
-                         niṣpattestadguṇatvācca tailatvamitareṣv api || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.131"><label>1.45.131</label> grāmyānūpaudakānāṃ ca 
-                        vasāmedomajjāno gurūṣṇamadhurā vātaghnāḥ jāṅgalaikaśaphakravyādādīnāṃ 
-                        laghuśītakaṣāyā raktapittaghnāḥ pratudaviṣkirāṇāṃ śleṣmaghnāḥ | tatra 
-                        ghṛtatailavasāmedomajjāno yathottaraṃ guruvipākā vātaharāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.132"><label>1.45.132</label> atha madhuvargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.132v"><label>1.45.132v</label> madhu tu madhuraṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ rūkṣaṃ śītamagnidīpanaṃ varṇyaṃ svaryaṃ laghu sukumāraṃ 
-                        lekhanaṃ hṛdyaṃ vājīkaraṇaṃ sandhānaṃ śodhanaṃ ropaṇaṃ saṃgrāhi cakṣuṣyaṃ 
-                        prasādanaṃ sūkṣmamārgānusāri 
-                        pittaśleṣmamedomehahikkāśvāsakāsātisāraccharditṛṣṇākṛmiviṣapraśamanaṃ hlādi 
-                        tridoṣapraśamanaṃ ca tat tu laghutvāt kaphaghnaṃ 
-                        paicchilyānmādhuryātkaṣāyabhāvāc ca vātapittaghnam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.133"><label>1.45.133</label> pauttikaṃ bhrāmaraṃ kṣaudraṃ 
-                        mākṣikaṃ chātram eva ca | 
-                        <caesura/> 
-                         ārghyamauddālakaṃ dālamityaṣṭau madhujātayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.134"><label>1.45.134</label> viśeṣātpauttikaṃ teṣu rūkṣoṣṇaṃ 
-                        saviṣānvayāt | 
-                        <caesura/> 
-                         vātāsṛkpittakṛcchedi vidāhi madakṛnmadhu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.135"><label>1.45.135</label> paicchilyāt svādubhūtastvād 
-                        bhrāmaraṃ gurusaṃjñitam | 
-                        <caesura/> 
-                         kṣaudraṃ viśeṣato jñeyaṃ śītalaṃ laghu lekhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.136"><label>1.45.136</label> tasmāllaghutaraṃ rūkṣaṃ mākṣikaṃ 
-                        pravaraṃ smṛtam | 
-                        <caesura/> 
-                         śvāsādiṣu ca rogeṣu praśastaṃ tadviśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.137"><label>1.45.137</label> svādupākaṃ guru himaṃ picchilaṃ 
-                        raktapittajit | 
-                        <caesura/> 
-                         śvitramehakṛmighnaṃ ca vidyācchātraṃ guṇottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.138"><label>1.45.138</label> ārghyaṃ madhvaticakṣuṣyaṃ 
-                        kaphapittaharaṃ param | 
-                        <caesura/> 
-                         kaṣāyaṃ kaṭu pāke ca balyaṃ tiktamavātakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.139"><label>1.45.139</label> auddālakaṃ rucikaraṃ svaryaṃ 
-                        kuṣṭhaviṣāpaham | 
-                        <caesura/> 
-                         kaṣāyamuṣṇamamlaṃ ca pittakṛt kaṭupāki ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.140"><label>1.45.140</label> chardimehapraśamanaṃ madhu 
-                        rūkṣaṃ dalodbhavam | 
-                        <caesura/> 
-                         bṛṃhaṇīyaṃ madhu navaṃ nātiśleṣmaharaṃ saram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.141"><label>1.45.141</label> medaḥsthaulyāpahaṃ grāhi 
-                        purāṇamatilekhanam | 
-                        <caesura/> 
-                         doṣatrayaharaṃ pakvam āmam amlaṃ tridoṣakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.142"><label>1.45.142</label> tadyuktaṃ vividhair yogair 
-                        nihanyādāmayān bahūn | 
-                        <caesura/> 
-                         nānādravyātmakatvācca yogavāhi paraṃ madhu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.143"><label>1.45.143</label> tattu 
-                        nānādravyarasaguṇavīryavipākaviruddhānāṃ puṣparasānāṃ 
-                        saviṣamakṣikāsaṃbhavatvāccānuṣṇopacāram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.144"><label>1.45.144</label> uṣṇair virudhyate sarvaṃ 
-                        viṣānvayatayā madhu | 
-                        <caesura/> 
-                         uṣṇārtamuṣṇair uṣṇe vā tannihanti yathā viṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.145"><label>1.45.145</label> tatsaukumāryāc ca tathaiva 
-                        śaityānnānauṣadhīnāṃ rasasaṃbhavāc ca | 
-                        <caesura/> 
-                         uṣṇair virudhyeta viśeṣataś ca tathā'ntarīkṣeṇa jalena cāpi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.146"><label>1.45.146</label> uṣṇena madhu saṃyuktaṃ vamaneṣv 
-                        avacāritam | 
-                        <caesura/> 
-                         apākādanavasthānānna virudhyeta pūrvavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.147"><label>1.45.147</label> madhvāmātparatastvanyadāmaṃ 
-                        kaṣṭaṃ na vidyate | 
-                        <caesura/> 
-                         viruddhopakramatvāt tat sarvaṃ hanti yathā viṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.148v"><label>1.45.148v</label> athekṣuvargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.148"><label>1.45.148</label> ikṣavo madhurā madhuravipākā 
-                        guravaḥ śītāḥ snigdhā balyā vṛṣyā mūtralā raktapittapraśamanāḥ 
-                        kṛmikaphakarāś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.149a"><label>1.45.149a</label> te cānekavidhāḥ | tadyathā </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.149"><label>1.45.149</label> pauṇḍrako bhīrukaś caiva 
-                        vaṃśakaḥ śvetaporakaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kāntārastāpasekṣuś ca kāṣṭhekṣuḥ sūcipatrakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.150"><label>1.45.150</label> nepālo dīrghapatraś ca 
-                        nīlaporo+ātha kośakṛt | 
-                        <caesura/> 
-                         ityetā jātayaḥ sthaulyād guṇān vakṣyāmyataḥ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.151"><label>1.45.151</label> suśīto madhuraḥ snigdho bṛṃhaṇaḥ 
-                        śleṣmalaḥ saraḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         avidāhī gururvṛṣyaḥ pauṇḍrako bhīrukas tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.152"><label>1.45.152</label> ābhyāṃ tulyaguṇaḥ kiṃcitsakṣāro 
-                        vaṃśako mataḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vaṃśavacchvetaporastu kiṃciduṣṇaḥ sa vātahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.153"><label>1.45.153</label> kāntāratāpasāvikṣū 
-                        vaṃśakānugatau matau | 
-                        <caesura/> 
-                         evaṃguṇas tu kāṣṭhekṣuḥ sa tu vātaprakopaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.154"><label>1.45.154</label> sūcīpatro nīlaporau naipālo 
-                        dīrghapatrakaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vātalāḥ kaphapittaghnāḥ sakaṣāyā vidāhinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.155"><label>1.45.155</label> kośakāro guruḥ śīto 
-                        raktapittakṣayāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         atīva madhuro mūle madhye madhura eva tu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.156"><label>1.45.156</label> agreṣv akṣiṣu vijñeya ikṣūṇāṃ 
-                        lavaṇo rasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.157"><label>1.45.157</label> avidāhī kaphakaro 
-                        vātapittanivāraṇaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vaktraprahlādano vṛṣyo dantaniṣpīḍito rasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.158"><label>1.45.158</label> gurur vidāhī viṣṭambhī yāntrikas 
-                        tu prakīrtitaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pakvo guruḥ saraḥ snigdhaḥ satīkṣṇaḥ kaphavātanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.159"><label>1.45.159</label> phāṇitaṃ guru madhuram 
-                        abhiṣyandi bṛṃhaṇam avṛṣyaṃ tridoṣakṛc ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.160"><label>1.45.160</label> guḍaḥ sakṣāramadhuro nātiśītaḥ 
-                        snigdho mūtraraktaśodhano nātipittajidvātaghno medaḥ(ā.kṛmi)kaphakaro balyo 
-                        vṛṣyaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.161"><label>1.45.161</label> pittaghno madhuraḥ śuddho 
-                        vātaghno 'sṛkprasādanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sa purāṇo 'dhikaguṇo guḍaḥ pathyatamaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.162"><label>1.45.162</label> matsyaṇḍikākhaṇḍaśarkarā 
-                        vimalajātā uttarottaraṃ śītāḥ snigdhāḥ gurutarā madhuratarā vṛṣyā 
-                        raktapittapraśamanāstṛṣṇāpraśamanāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.163"><label>1.45.163</label> yathā yathaiṣāṃ vaimalyaṃ 
-                        madhuratvaṃ tathā tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         snehagauravaśaityāni saratvaṃ ca tathā tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.164"><label>1.45.164</label> yo yo 
-                        matsyaṇḍikākhaṇḍaśarkarāṇāṃ svako guṇaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         tena tenaiva nirdeśyasteṣāṃ visrāvaṇo guṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.165"><label>1.45.165</label> sārasthitā suvimalā niḥkṣārā ca 
-                        yathā yathā | 
-                        <caesura/> 
-                         tathā tathā guṇavatī vijñeyā śarkarā budhaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.166"><label>1.45.166</label> madhuśarkarā punaś 
-                        chardyatīsāraharī rūkṣā chedanī prasādanī kaṣāyamadhurā madhuravipākā ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.167"><label>1.45.167</label> yavāsaśarkarā madhurakaṣāyā 
-                        tiktānurasā śleṣmaharī sarā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.168"><label>1.45.168</label> yāvatyaḥ śarkarāḥ proktāḥ sarvā 
-                        dahapraṇāśanāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         raktapittapraśamanāś chardimūrcchātṛṣāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.169"><label>1.45.169</label> rūkṣaṃ madhūkapuṣpotthaṃ 
-                        phāṇitaṃ vātapittakṛt | 
-                        <caesura/> 
-                         kaphaghnaṃ madhuraṃ pāke kaṣāyaṃ bastidūṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.170a"><label>1.45.170a</label> atha madyavargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.170"><label>1.45.170</label> sarvaṃ pittakaraṃ madyamamlaṃ 
-                        rocanadīpanam | 
-                        <caesura/> 
-                         bhedanaṃ kaphavātaghnaṃ hṛdyaṃ bastiviśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.171"><label>1.45.171</label> pāke laghu vidāhyuṣṇaṃ 
-                        tīkṣṇamindriyabodhanam | 
-                        <caesura/> 
-                         vikāsi sṛṣṭaviṇmūtraṃ śrṇu tasya viśeṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.172"><label>1.45.172</label> mārdvīkam avidāhitvān 
-                        madhurānvayatas tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         raktapitte 'pi satataṃ budhair na pratiṣidhyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.173"><label>1.45.173</label> madhuraṃ taddhi rūkṣaṃ ca 
-                        kaṣāyānurasaṃ laghu | 
-                        <caesura/> 
-                         laghupāki saraṃ śoṣaviṣamajvaranāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.174"><label>1.45.174</label> mārdvīkālpāntaraṃ kiṃcit 
-                        khārjūraṃ vātakopanam | 
-                        <caesura/> 
-                         tad eva viśadaṃ rucyaṃ kaphaghnaṃ karśanaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.175"><label>1.45.175</label> kaṣāyamadhuraṃ hṛdyaṃ 
-                        sugandhīndriyabodhanam | 
-                        <caesura/> 
-                         kāsārśograhaṇīdoṣamūtraghātānilāpahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.176"><label>1.45.176</label> stanyaraktakṣayahitā surā 
-                        bṛṃhaṇadīpanī | 
-                        <caesura/> 
-                         kāsārśograhaṇīśvāsapratiśyāyavināśanī || 
-                        <caesura/> 
-                         śvetā mūtrakaphastanyaraktamāṃsakarī surā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.177"><label>1.45.177</label> 
-                        chardyarocakahṛtkukṣitodaśūlapramardanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.178"><label>1.45.178</label> prasannā 
-                        kaphavātārśovibandhānāhanāśanī | 
-                        <caesura/> 
-                         pittalā'lpakaphā rūkṣā yavair vātaprakopaṇī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.179"><label>1.45.179</label> viṣṭambhinī surā gurvī śleṣmalā 
-                        tu madhūlikā | 
-                        <caesura/> 
-                         rūkṣā nātikaphā vṛṣyā pācanī cākṣikī smṛtā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.180"><label>1.45.180</label> tridoṣo bhedyavṛṣyaś ca kohalo 
-                        vadanapriyaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         grāhyuṣṇo jagalaḥ paktā rūkṣastṛṭkaphaśophakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.181ab"><label>1.45.181</label> hṛdyaḥ 
-                        pravāhikāṭopadurnāmānilaśoṣahṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.181cd"><label>1.45.181cd</label> bakva(ā.kka)so hṛtasāratvād 
-                        viṣṭambhī vātakopanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.182ab"><label>1.45.182</label> dīpanaḥ sṛṣṭaviṇmūtro viśado 
-                        'lpamado guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.182cd"><label>1.45.182cd</label> kaṣāyo madhuraḥ sīdhur 
-                        gauḍaḥ pācanadīpanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.183ab"><label>1.45.183</label> śārkaro madhuro rucyo dīpano 
-                        bastiśodhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.183cd"><label>1.45.183cd</label> vātaghno madhuraḥ pāke hṛdya 
-                        indriyabodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.184ab"><label>1.45.184</label> tadvat pakvarasaḥ 
-                        sīdhurbalavarṇakaraḥ saraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.184cd"><label>1.45.184cd</label> śophaghno dīpano hṛdyo 
-                        rucyaḥ śleṣmārśasāṃ hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.185ab"><label>1.45.185</label> karśanaḥ śītarasikaḥ 
-                        śvayathūdaranāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.185cd"><label>1.45.185cd</label> varṇakṛjjaraṇaḥ svaryo 
-                        vibandhaghno 'rśasāṃ hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.186ab"><label>1.45.186</label> ākṣikaḥ pāṇḍurogaghno vraṇyaḥ 
-                        saṃgrāhako laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.186cd"><label>1.45.186cd</label> kaṣāyamadhuraḥ sīdhuḥ 
-                        pittaghno 'sṛkprasādanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.187ab"><label>1.45.187</label> jāmbavo baddhanisyandastuvaro 
-                        vātakopanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.187cd"><label>1.45.187cd</label> tīkṣṇaḥ surāsavo hṛdyo 
-                        mūtralaḥ kaphavātanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.188ab"><label>1.45.188</label> mukhapriyaḥ sthiramado vijñeyo 
-                        'nilanāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.188cd"><label>1.45.188cd</label> laghurmadhvāsavaś chedī 
-                        mehakuṣṭhaviṣāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.189ab"><label>1.45.189</label> tiktaḥ kaṣāyaḥ 
-                        śophaghnastīkṣṇaḥ svāduravātakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.189cd"><label>1.45.189cd</label> tīkṣṇaḥ kaṣāyo 
-                        madakṛddurnāmakaphagulmahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.190ab"><label>1.45.190</label> kṛmimedonilaharo maireyo 
-                        madhuro guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.190cd"><label>1.45.190cd</label> balyaḥ pittaharo varṇyo 
-                        hṛdyaś cekṣurasāsavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.191ab"><label>1.45.191ab</label> śīghurmadhūkapuṣpottho 
-                        vihāhyagnibalapradaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.191cd"><label>1.45.191cd</label> rūkṣaḥ 
-                        kaṣāyakaphahṛdvātapittaprakopaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.192ab"><label>1.45.192ab</label> nirdiśed rasataś 
-                        cānyānkandamūlaphalāsavān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.192cd"><label>1.45.192cd</label> navaṃ madyam abhiṣyandi guru 
-                        vātādikopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.193ab"><label>1.45.193ab</label> aniṣṭagandhi virasam ahṛdyaṃ 
-                        ca vidāhi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.193cd"><label>1.45.193cd</label> sugandhi dīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        rociṣṇu kṛmināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.194ab"><label>1.45.194ab</label> sphuṭasrotaskaraṃ jīrṇaṃ 
-                        laghu vātakaphāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.194cd"><label>1.45.194cd</label> ariṣṭo 
-                        dravyasaṃyogasaṃskārādadhiko guṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.195ab"><label>1.45.195ab</label> bahudoṣaharaś caiva doṣāṇāṃ 
-                        śamanaś ca saḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.195cd"><label>1.45.195cd</label> dīpanaḥ kaphavātaghnaḥ saraḥ 
-                        pittāvirodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.196ab"><label>1.45.196ab</label> 
-                        śūlādhmānodaraplīhajvarājīrṇārśasāṃ hitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.196cd"><label>1.45.196cd</label> pippalyādikṛto 
-                        gulmakapharogaharaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.197ab"><label>1.45.197ab</label> cikitsiteṣu vakṣyante 'riṣṭā 
-                        rogaharāḥ pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.197cd"><label>1.45.197cd</label> ariṣṭāsavasīdhūnāṃ guṇān 
-                        karmāṇi cādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.198ab"><label>1.45.198ab</label> buddhyā yathāsvaṃ 
-                        saṃskāramavekṣya kuśalo bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.198cd"><label>1.45.198cd</label> sāndraṃ vidāhi durgandhaṃ 
-                        virasaṃ kṛmilaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.199ab"><label>1.45.199ab</label> ahṛdyaṃ taruṇaṃ tīkṣṇamuṣṇaṃ 
-                        durbhājanasthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.199cd"><label>1.45.199cd</label> alpauṣadhaṃ 
-                        paryuṣitamatyacchaṃ picchilaṃ ca yat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.200ab"><label>1.45.200ab</label> tadvarjyaṃ sarvadā madyaṃ 
-                        kiṃciccheṣaṃ ca yadbhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.200cd"><label>1.45.200cd</label> tatra yat stokasambhāraṃ 
-                        taruṇaṃ picchilaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.201ab"><label>1.45.201ab</label> kaphaprako pi tanmadyaṃ 
-                        durjaraṃ ca viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.201cd"><label>1.45.201cd</label> pittaprako pi bahalaṃ 
-                        tīkṣṇamuṣṇaṃ vidāhi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.202ab"><label>1.45.202ab</label> ahṛdyaṃ pelavaṃ pūti kṛmilaṃ 
-                        virasaṃ ca yat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.202cd"><label>1.45.202cd</label> tathā paryuṣitaṃ cāpi 
-                        vidyādanilakopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.203ab"><label>1.45.203ab</label> sarvadoṣair upetaṃ tu 
-                        sarvadoṣaprakopaṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.203cd"><label>1.45.203cd</label> cirasthitaṃ jātarasaṃ 
-                        dīpanaṃ kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.204ab"><label>1.45.204ab</label> rucyaṃ prasannaṃ surabhi 
-                        madyaṃ sevyaṃ madāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.204cd"><label>1.45.204cd</label> tasyānekaprakārasya madyasya 
-                        rasavīryataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.205ab"><label>1.45.205ab</label> saukṣmayād auṣṇyāc a 
-                        taikṣṇyāc ca vikāsitvāc ca vahninā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.205cd"><label>1.45.205cd</label> sametya hṛdayaṃ prāpya 
-                        dhamanīrūrdhvamāgatam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.206ab"><label>1.45.206ab</label> vikṣobhyendriyacetāṃsi 
-                        vīryaṃ madayate 'cirāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.206cd"><label>1.45.206cd</label> cireṇa ślaiṣmike puṃsi 
-                        pānato jāyate madaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.206ef"><label>1.45.206ef</label> acirādvātike dṛṣṭaḥ paittike 
-                        śīghram eva tu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.207ab"><label>1.45.207ab</label> sāttvike 
-                        śaucadākṣiṇyaharṣamaṇḍanalālasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.207cd"><label>1.45.207cd</label> 
-                        gītādhyayanasaubhāgyasuratotsāhakṛnmadaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.208ab"><label>1.45.208ab</label> rājase 
-                        duḥkhaśīlatvamātmatyāgaṃ sasāhasam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.208cd"><label>1.45.208cd</label> kalahaṃ sānubandhaṃ tu 
-                        karoti puruṣe madaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.209ab"><label>1.45.209ab</label> 
-                        aśaucanidrāmātsaryāgamyāgamanalolatāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.209cd"><label>1.45.209cd</label> asatyabhāṣaṇaṃ cāpi kuryād 
-                        dhi tāmase madaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.210ab"><label>1.45.210ab</label> raktapittakaraṃ śuktaṃ chedi 
-                        bhuktavipācanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.210cd"><label>1.45.210cd</label> vaisvaryaṃ jaraṇaṃ 
-                        śleṣmapāṇḍukrimiharaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.211ab"><label>1.45.211ab</label> tīkṣṇoṣṇaṃ mūtralaṃ hṛdyaṃ 
-                        kaphaghnaṃ kaṭupāki ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.211cd"><label>1.45.211cd</label> tadvattadāsutaṃ sarvaṃ 
-                        rocanam ca viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.212ab"><label>1.45.212ab</label> gauḍāni rasaśuktāni 
-                        madhuśuktāni yāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.212cd"><label>1.45.212cd</label> yathāpūrvaṃ 
-                        gurutarāṇyabhiṣyandakarāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.213ab"><label>1.45.213ab</label> tuṣāmbu dīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        hṛtpāṇḍukṛmiroganut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.213cd"><label>1.45.213cd</label> grahaṇyarśovikāraghnaṃ bhedi 
-                        sauvīrakaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.214ab"><label>1.45.214ab</label> dhānyāmlaṃ 
-                        dhānyayonitvājjīvanaṃ dāhanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.214cd"><label>1.45.214cd</label> sparśātpānāttu 
-                        pavanakaphatṛṣṇāharaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.215ab"><label>1.45.215ab</label> taikṣṇyāc ca nirhared āśu 
-                        kaphaṃ gaṇḍūṣadhāraṇāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.215cd"><label>1.45.215cd</label> mukhavair 
-                        asyadaurgandhyamalaśoṣaklamāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.216ab"><label>1.45.216ab</label> dīpanaṃ jaraṇaṃ bhedi 
-                        hitamāsthāpaneṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.216cd"><label>1.45.216cd</label> samudramāśritānāṃ ca janānāṃ 
-                        sātmyamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.217v"><label>1.45.217v</label> atha mūtrāṇi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.217"><label>1.45.217</label> atha mūtrāṇi 
-                        gomahiṣājāvigajahayakharoṣṭrāṇāṃ tīkṣṇānyuṣṇāni kaṭūni tiktāni 
-                        lavaṇānurasāni laghūni śodhanāni kaphavātakṛmimedoviṣagulmārśa 
-                        udarakuṣṭhaśophārocakapāṇḍurogaharāṇi hṛdyāni dīpanāni ca sāmānyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.218"><label>1.45.218</label> bhavataś cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.218ab"><label>1.45.218ab</label> tat sarvaṃ kaṭu tīkṣṇoṣṇaṃ 
-                        lavaṇānurasaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.218cd"><label>1.45.218cd</label> śodhanaṃ kaphavātaghnaṃ 
-                        kṛmimedoviṣāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.219ab"><label>1.45.219ab</label> arśojaṭharagulmaghnaṃ 
-                        śophārocakanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.219cd"><label>1.45.219cd</label> pāṇḍurogaharaṃ bhedi hṛdyaṃ 
-                        dīpanapācanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.220ab"><label>1.45.220ab</label> gomūtraṃ kaṭu tīkṣṇoṣṇaṃ 
-                        sakṣāratvānna vātalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.220cd"><label>1.45.220cd</label> laghvagnidīpanaṃ medhyaṃ 
-                        pittalaṃ kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.221ab"><label>1.45.221ab</label> 
-                        śūlagulmodarānāhavirekāsthāpanādiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.221cd"><label>1.45.221cd</label> mūtraprayogasādhyeṣu gavyaṃ 
-                        mūtraṃ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.222ab"><label>1.45.222ab</label> durnāmodaraśūleṣu 
-                        kuṣṭhamehāviśuddhiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.222cd"><label>1.45.222cd</label> ānāhaśophagulmeṣu pāṇḍuroge 
-                        ca māhiṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.223ab"><label>1.45.223ab</label> kāsaśvāsāpahaṃ 
-                        śophakāmalāpāṇḍuroganut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.223cd"><label>1.45.223cd</label> kaṭutiktānvitaṃ 
-                        chāgamīṣanmārutakopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.224ab"><label>1.45.224ab</label> 
-                        kāsaplīhodaraśvāsaśoṣavarcograhe hitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.224cd"><label>1.45.224cd</label> sakṣāraṃ tiktakaṭukamuṣṇaṃ 
-                        vātaghnamāvikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.225ab"><label>1.45.225ab</label> dīpanaṃ kaṭu tīkṣṇoṣṇaṃ 
-                        vātacetovikāranut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.225cd"><label>1.45.225cd</label> āśvaṃ kaphaharaṃ mūtraṃ 
-                        kṛmidadruṣu śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.226ab"><label>1.45.226ab</label> satiktaṃ lavaṇaṃ bhedi 
-                        vātaghnaṃ pittakopanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.226cd"><label>1.45.226cd</label> tīkṣṇaṃ kṣāre kilāse ca 
-                        nāgaṃ mūtraṃ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.227ab"><label>1.45.227ab</label> garacetovikāraghnaṃ tīkṣṇaṃ 
-                        grahaṇiroganut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.227cd"><label>1.45.227cd</label> dīpanaṃ gārdabhaṃ mūtraṃ 
-                        kṛmivātakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.228ab"><label>1.45.228ab</label> 
-                        śophakuṣṭhodaronmādamārutakrimināśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.228cd"><label>1.45.228cd</label> arśoghnaṃ kārabhaṃ mūtraṃ 
-                        mānuṣaṃ ca viṣāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.229ab"><label>1.45.229ab</label> dravadravyāṇi sarvāṇi 
-                        samāsāt kīrtitāni tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.45.229cd"><label>1.45.229cd</label> kāladeśavibhāgajño 
-                        nṛpaterdātumarhati || </l> 
-                    <p ana="trailer">iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne dravadravyavijñānīyo nāma 
-                        pañcatvāriṃśo 'dhyāyaḥ || </p> 
-                </div> 
- 
- 
-                <div n="46" type="adhyāya"> 
-                    <head> ṣaṭcatvāriṃśattamo 'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.1"><label>1.46.1</label> athāto 'nnapānavidhim adhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.2"><label>1.46.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.3"><label>1.46.3</label> dhanvantarimabhivādya suśruta uvāca 
-                        prāgabhihitaḥ prāṇināṃ punarmūlamāhāro balavarṇaujasāṃ ca sa ṣaṭsu 
-                        raseṣvāyattaḥ rasāḥ punardravyāśrayiṇaḥ dravyarasaguṇavīryavipākanimitte ca 
-                        kṣayavṛddhī doṣāṇāṃ sāmyaṃ ca brahmāder api ca lokasyāhāraḥ 
-                        sthityutpattivināśahetuḥ āhārādevābhivṛddhirbalamārogyaṃ varṇendriyaprasādaś 
-                        ca tathā hyāhāravaiṣamyādasvāsthyaṃ tasyāśitapītalīḍhakhāditasya 
-                        nānādravyātmakasyānekavidhavikalpasyānekavidhaprabhāvasya pṛthak 
-                        pṛthagdravyarasaguṇavīryavipākaprabhāvakarmāṇīcchāmi jñātuṃ na hy 
-                        anavabuddhasvabhāvā bhiṣajaḥ svasthānuvṛttiṃ roganigrahaṇaṃ ca kartuṃ 
-                        samarthāḥ āhārāyattāś ca sarvaprāṇino yasmāttasmād annapānavidhim upadiśatu 
-                        me bhagavān ityuktaḥ provāca bhagavān dhanvantariḥ atha khalu vatsa suśruta 
-                        yathāpraśnamucyamānam upadhārayasva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.4"><label>1.46.4</label> tatra 
-                        lohitaśālikalamakardamakapāṇḍukasugandhakaśakunāhṛtapuṣpāṇḍakapuṇḍarīkamahāśāliśītabhīrukarodhrapuṣpakadīrghaśūkakāñcanakamahiṣamahāśūkahāyanakadūṣakamahādūṣakaprabhṛtayaḥ 
-                        śālayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.5ab"><label>1.46.5</label> madhurā vīryataḥ śītā laghupākā 
-                        balāvahāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pittaghnālpānilakaphāḥ snigdhā baddhālpavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.6ab"><label>1.46.6</label> teṣāṃ lohitakaḥ śreṣṭho doṣaghnaḥ 
-                        śukramūtralaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         cakṣuṣyo varṇabalakṛt svaryo hṛdyastṛṣāpahaḥ || </l> 
- 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.7ab"><label>1.46.7ab</label> vraṇyo jvaraharaś caiva 
-                        sarvadoṣaviṣāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.7cd"><label>1.46.7cd</label> tasmād alpāntaraguṇāḥ kramaśaḥ 
-                        śālayo 'varāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.8"><label>1.46.8</label> 
-                        ṣaṣṭikakāṅgukamukundakapītakapramodakakākalakāsanapuṣpakamahāṣaṣṭikacūrṇakakuravakakedāraprabhṛtayaḥ 
-                        ṣaṣṭikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.9ab"><label>1.46.9ab</label> rase pāke ca madhurāḥ śamanā 
-                        vātapittayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.9cd"><label>1.46.9cd</label> śālīnāṃ ca guṇais tulyā bṛṃhaṇāḥ 
-                        kaphaśukralāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.10ab"><label>1.46.10ab</label> ṣadṣtikaḥ pravarsteṣāṃ 
-                        kaṣāyānuraso laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.10cd"><label>1.46.10cd</label> mṛduḥ snigdhastridoṣaghnaḥ 
-                        sthairyakṛdvalavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.11ab"><label>1.46.11ab</label> vipāke madhuro grāhī tulyo 
-                        lohitaśālibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.11cd"><label>1.46.11cd</label> śeṣāstvalpāntaraguṇāḥ ṣaṣṭikāḥ 
-                        kramaśo guṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.12"><label>1.46.12</label> 
-                        kṛṣṇavrīhiśālāmukhajatumukhanandīmukhalāvākṣakatvaritakakukkuṭāṇḍakapārāvatakapāṭakaprabhṛtayo 
-                        vrīhayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.13ab"><label>1.46.13ab</label> kaṣāyamadhurāḥ pāke 'madhurā 
-                        vīryato 'himāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.13cd"><label>1.46.13cd</label> alpābhiṣyandinastulyāḥ 
-                        ṣaṣṭikaribaddhavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.14ab"><label>1.46.14ab</label> kṛṣṇavrīhirvarasteṣāṃ 
-                        kaṣāyānuraso laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.14cd"><label>1.46.14cd</label> tasmād alpāntaraguṇāḥ kramaśo 
-                        vrīhayo 'pare || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.15ab"><label>1.46.15ab</label> dagdhāyāmavanau jātāḥ śālayo 
-                        laghupākinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.15cd"><label>1.46.15cd</label> kaṣāyā baddhaviṇmūtrā rūkṣāḥ 
-                        śleṣmāpakarṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.16ab"><label>1.46.16ab</label> sthalajāḥ kaphapittaghnāḥ 
-                        kaṣāyāḥ kaṭukānvayāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.16cd"><label>1.46.16cd</label> kiṃcitsatiktamadhurāḥ 
-                        pavanānalavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.17ab"><label>1.46.17ab</label> kaidārā madhurā vṛṣyā balyāḥ 
-                        pittanibarhaṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.17cd"><label>1.46.17cd</label> īṣatkaṣāyālpamalā guravaḥ 
-                        kaphaśukralāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.18ab"><label>1.46.18ab</label> ropyātiropyā laghavaḥ 
-                        śīghrapākā guṇottarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.18cd"><label>1.46.18cd</label> adāhino doṣaharā balyā 
-                        mūtravivardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.19ab"><label>1.46.19ab</label> śālayaś chinnarūḍhā ye 
-                        rūkṣāste baddhavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.19cd"><label>1.46.19cd</label> tiktāḥ kaṣāyāḥ pittaghnā 
-                        laghupākāḥ kaphāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.20ab"><label>1.46.20ab</label> vistareṇāyamuddiṣṭaḥ śālivargo 
-                        hitāhitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.20cd"><label>1.46.20cd</label> tadvat 
-                        kudhānyamudgādimāṣādīnāṃ ca vakṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.21"><label>1.46.21</label> atha kudhānyavargaḥ | 
-                        koradūṣakaśyāmākanīvāraśāntanuvarakoddālakapriyaṅgumadhūlikānāndīmukhīkuruvindagavedhukasarabarukatoda(?ya)parṇīmukundakaveṇuyavaprabhṛtayaḥ 
-                        kudhānyaviśeṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.22ab"><label>1.46.22ab</label> uṣṇāḥ kaṣāyamadhurā rūkṣāḥ 
-                        kaṭuvipākinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.22cd"><label>1.46.22cd</label> śleṣamaghnā baddhanisyandā 
-                        vātapittaprakopaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.23ab"><label>1.46.23ab</label> kāṣayamadhurasteṣāṃ śītaḥ 
-                        pittāpahaḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.23cd"><label>1.46.23cd</label> kodravaś ca sanīvāraḥ śyāmākaś 
-                        ca saśāntanuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.24ab"><label>1.46.24ab</label> kṛṣṇā raktāś ca pītāś ca 
-                        śvetāś caiva priyaṅgavaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.24cd"><label>1.46.24cd</label> yathottaram pradhānāḥ syū 
-                        rūkṣāḥ kaphaharāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.25ab"><label>1.46.25ab</label> madhūlī madhurā śītā snigdhā 
-                        nandīmukhī tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.25cd"><label>1.46.25cd</label> viśoṣī tatra bhūyiṣṭhaṃ 
-                        varukaḥ samukundakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.26ab"><label>1.46.26ab</label> rūkṣā veṇuyavā jñeyā vīryoṣṇāḥ 
-                        kaṭupākinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.26cd"><label>1.46.26cd</label> baddhamūtrāḥ kaphaharāḥ kaṣāyā 
-                        vātakopanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.27"><label>1.46.27</label> 
-                        mudgavanamudgakalāyamakuṣṭhamasūramaṅgalyacaṇakasatīnatripuṭakahareṇvāḍhakīprabhṛtayo 
-                        vaidalāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.28ab"><label>1.46.28ab</label> kaṣāyamadhurāḥ śītāḥ kaṭupākā 
-                        marutkarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.28cd"><label>1.46.28cd</label> baddhamūtrapurīṣāś ca 
-                        pittaśleṣmaharās tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.29ab"><label>1.46.29ab</label> nātyarthaṃ vātalāsteṣu mudgā 
-                        dṛṣṭiprasādanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.29cd"><label>1.46.29cd</label> pradhānā haritās tatra vanyā 
-                        mudgasamāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.30ab"><label>1.46.30ab</label> vipāke madhurāḥ proktā masūrā 
-                        baddhavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.30cd"><label>1.46.30cd</label> makuṣṭhakāḥ kṛmikarāḥ kalāyāḥ 
-                        pracurānilāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.31ab"><label>1.46.31ab</label> āḍhakī kaphapittaghnī 
-                        nātivātaprakopaṇī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.31cd"><label>1.46.31cd</label> vātalāḥ śītamadhurāḥ sakaṣāyā 
-                        virūkṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.32ab"><label>1.46.32ab</label> kaphaśoṇitapittaghnāś caṇakāḥ 
-                        puṃstvanāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.32cd"><label>1.46.32cd</label> ta eva 
-                        ghṛtasaṃyuktāstridoṣaśamanāḥ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.33ab"><label>1.46.33ab</label> hareṇavaḥ satīnāś ca vijñeyā 
-                        baddhavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.33cd"><label>1.46.33cd</label> ṛte mudgamasūrābhyāmanye tvād 
-                        hmānakārakāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.34ab"><label>1.46.34ab</label> māṣo gururbhinnapurīṣamūtraḥ 
-                        snigdhoṣṇavṛṣyo madhuro 'nilaghnaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.34cd"><label>1.46.34cd</label> santarpaṇaḥ stnayakaro 
-                        viśeṣādbalapradaḥ śukrakaphāvahaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.35ab"><label>1.46.35ab</label> kaṣāyabhāvānna purīṣabhedī na 
-                        mūtralo naiva kaphasya kartā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.35cd"><label>1.46.35cd</label> svādurvipāke madhuro 
-                        'lasāndraḥ santarpaṇaḥ stanyarucipradaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.36ab"><label>1.46.36ab</label> māṣaiḥ samānaṃ 
-                        phalamātmaguptamuktaṃ ca kākāṇḍaphalaṃ tathaiva | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.36cd"><label>1.46.36cd</label> āraṇyamāṣā guṇataḥ pradiṣṭā 
-                        rūkṣāḥ kaṣāyā avidāhinaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.37ab"><label>1.46.37ab</label> uṣṇaḥ kulattho rasataḥ kaṣāyaḥ 
-                        kaṭurvipāke kaphamārutaghnaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.37cd"><label>1.46.37cd</label> śukrāśmarīgulmaniṣūdanaś ca 
-                        sāṃgrāhikaḥ pīnasakāsahārī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.38ab"><label>1.46.38ab</label> 
-                        ānāhamedogudakīlahikkāśvāsāpahaḥ śoṇitapittakṛc ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.38cd"><label>1.46.38cd</label> kaphasya hantā nayanāmayaghno 
-                        viśeṣato vanyakulattha uktaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.39ab"><label>1.46.39ab</label> īṣatkaṣāyo madhuraḥ satiktaḥ 
-                        sāṃgrāhikaḥ pittarakarastathoṣṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.39cd"><label>1.46.39cd</label> tilo vipāke madhuro baliṣṭhaḥ 
-                        snigdho vraṇālepana eva pathyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.40ab"><label>1.46.40ab</label> dantyo 'gnimedhājanano 
-                        'lpamūtrastvacyo 'tha keśyo 'nilahā guruś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.40cd"><label>1.46.40cd</label> tileṣu sarveṣv asitaḥ pradhāno 
-                        madhyaḥ sito hīnatarās tathā'nye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.41ab"><label>1.46.41ab</label> yavaḥ kaṣāyo madhuro himaś ca 
-                        kaṭurvipāke kaphapittahārī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.41cd"><label>1.46.41cd</label> vraṇeṣu pathyastilavacca 
-                        nityaṃ prabaddhamūtro bahuvātavarcāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.42ab"><label>1.46.42ab</label> sthairyāgnimedhāsvaravarṇakṛc 
-                        ca sapicchilaḥ sthūlavilekhanaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.42cd"><label>1.46.42cd</label> medomaruttṛḍ{ṃ.-}haraṇo 
-                        'tirūkṣaḥ prasādanaḥ śoṇitapittayoś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.43ab"><label>1.46.43ab</label> ebhir guṇair hīnatarais tu 
-                        kiṃcidvidyādyavebhyo 'tiyavānaśeṣaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.43cd"><label>1.46.43cd</label> godhūma ukto madhuro guruś ca 
-                        balyaḥ sthiraḥ śukrarucipradaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.44ab"><label>1.46.44ab</label> snigdho 'tiśīto 
-                        'nilapittahantā sandhānakṛt śleṣmakaraḥ saraś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.44cd"><label>1.46.44cd</label> rūkṣaḥ kaṣāyo 
-                        viṣaśoṣaśukrabalāsadṛṣṭikṣayakṛdvidāhī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.45ab"><label>1.46.45ab</label> kaṭurvipāke madhuras tu śimbaḥ 
-                        prabandhaviṇmārutapittalaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.45cd"><label>1.46.45cd</label> sitāsitāḥ pītakaraktavarṇā 
-                        bhavanti ye 'nekavidhās tu śimbāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.46ab"><label>1.46.46ab</label> yathoditāste guṇataḥ pradhānā 
-                        jñeyāḥ kaṭūṣṇā rasapākayoś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.46cd"><label>1.46.46cd</label> sahādvayaṃ mūlakajāś ca śimbāḥ 
-                        kuśimbivallīprabhavās tu śimbāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.47ab"><label>1.46.47ab</label> jñeyā vipāke madhurā rase ca 
-                        balapradāḥ pittanibarhaṇāś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.47cd"><label>1.46.47cd</label> vidāhavantaś ca bhṛśaṃ virūkṣā 
-                        viṣṭabhya jīryantyanilapradāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.48ab"><label>1.46.48ab</label> rucipradāś caiva sudurjarāś ca 
-                        sarve smṛtā vaidalikās tu śimbāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.48cd"><label>1.46.48cd</label> kaṭurvipāke kaṭukaḥ kaphaghno 
-                        vidāhibhāvādahitaḥ kusumbaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.49ab"><label>1.46.49ab</label> uṣṇā'tasī svādurasā'nilaghnī 
-                        pittolbaṇā syāt kaṭukā vipāke | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.49cd"><label>1.46.49cd</label> pāke rase cāpi kaṭuḥ pradiṣṭaḥ 
-                        siddhārthakaḥ śoṇitapittakopī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.49ef"><label>1.46.49ef</label> tīkṣṇoṣṇarūkṣaḥ 
-                        kaphamārutaghnas tathāguṇaś cāsitasarṣapo 'pi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.50ab"><label>1.46.50ab</label> anārtavaṃ 
-                        vyādhihatamaparyāgatam eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.50cd"><label>1.46.50cd</label> abhūmijaṃ navaṃ cāpi na 
-                        dhānyaṃ guṇavat smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.51ab"><label>1.46.51ab</label> navaṃ dhānyamabhiṣyandi laghu 
-                        saṃvatsaroṣitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.51cd"><label>1.46.51cd</label> vidāhi guru viṣṭambhi virūḍhaṃ 
-                        dṛṣṭidūṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.52ab"><label>1.46.52ab</label> śālyādeḥ sarṣapāntasya 
-                        vividhasyāsya bhāgaśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.52cd"><label>1.46.52cd</label> kālapramāṇasaṃskāramātrāḥ 
-                        saṃparikīrtitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.53"><label>1.46.53</label> athordhvaṃ māṃsavargānupadekṣyāmaḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.53cd"><label>1.46.53cd</label> tadyathā jaleśayā ānūpā 
-                        grāmyāḥ kravyabhuja ekaśaphā jāṅgalāś ceti ṣaṇmāṃsavargāḥ | eteṣāṃ 
-                        vargāṇāmuttarottaraṃ pradhānatamāḥ | te punardvividhājāṅgalā ānūpāś ceti | 
-                        tatra jāṅgalavargo 'ṣṭavidhaḥ | tadyathā jaṅghālā viṣkirāḥ pratudā guhāśayāḥ 
-                        prasahāḥ parṇamṛgā bileśayā grāmyāś ceti | teṣaṃ jaṅghālaviṣkirau 
-                        pradhānatamau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.54"><label>1.46.54</label> 
-                        tāveṇahariṇarkṣakuraṅgakarālakṛtamālaśarabhaśvadaṃṣṭrāpṛṣatacāruṣkaramṛgamātṛkāprabhṛtayo 
-                        jaṅghālā mṛgāḥ kaṣāyā madhurā laghavo vātapittaharāstīkṣṇā hṛdyā 
-                        bastiśodhanāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.55ab"><label>1.46.55ab</label> kaṣāyo madhuro hṛdyaḥ 
-                        pittāsṛkkapharogahā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.55cd"><label>1.46.55cd</label> saṃgrāhī rocano balyasteṣāmeṇo 
-                        jvarāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.56ab"><label>1.46.56ab</label> madhuro madhuraḥ pāke doṣaghno 
-                        'naladīpanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.56cd"><label>1.46.56cd</label> śītalo baddhaviṇmūtraḥ 
-                        sugandhirhariṇo laghuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.57ab"><label>1.46.57ab</label> eṇaḥ kṛṣṇastayor jñeyo 
-                        hariṇastāmra ucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.57cd"><label>1.46.57cd</label> yo na kṛṣṇo na tāmraś ca 
-                        kuraṅgaḥ so 'bhidhīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.58ab"><label>1.46.58ab</label> śītā'sṛkpittaśamanī vijñeyā 
-                        mṛgamātṛkā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.58cd"><label>1.46.58cd</label> 
-                        sannipātakṣayaśvāsakāsahikkārucipraṇut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.59"><label>1.46.59</label> 
-                        lāvatittirikapiñjalavartīravartikāvartakanaptṛkāvārtīkacakorakalaviṅkamayūrakrakaropacakrakukkuṭasāraṅgaśatapatrakutittirikuruvāhakayavālakaprabhṛtayastryāhalā 
-                        viṣkirāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.60ab"><label>1.46.60ab</label> laghavaḥ śītamadhurāḥ kaṣāyā 
-                        doṣanāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.60cd"><label>1.46.60cd</label> saṃgrāhī dīpanaś caiva 
-                        kaṣāyamadhuro laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.60ef"><label>1.46.60ef</label> lāvaḥ kaṭuvipākaś ca sannipāte 
-                        ca pūjitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.61"><label>1.46.61</label> īṣadgurūṣṇamadhuro vṛṣyo 
-                        medhāgnivardhanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         tittiriḥ sarvadoṣaghno grāhī varṇaprasādanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.62"><label>1.46.62</label> raktapittaharaḥ śīto laghuś cāpi 
-                        kapiñjalaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kaphottheṣu ca rogeṣu mandavāte ca śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.63"><label>1.46.63</label> hikkāśvāsānilaharo viśeṣād 
-                        gauratittiriḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vātapittaharā vṛṣyā medhāgnibalavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.64"><label>1.46.64</label> laghavaḥ krakarā hṛdyās tathā 
-                        caivopacakrakāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kaṣāyaḥ svādulavaṇas tvacyaḥ keśyo 'rucau hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.65"><label>1.46.65</label> mayūraḥ 
-                        svaramedhāgnidṛkśrotrendiryadārḍhyakṛt | 
-                        <caesura/> 
-                         snigdhoṣṇo 'nilahā vṛṣyaḥ svedasvarabalāvahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.66"><label>1.46.66</label> bṛṃhaṇaḥ kukkuṭo vanyas tadvad 
-                        grāmyo gurus tu saḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vātarogakṣayavamīviṣamajvaranāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.67"><label>1.46.67</label> 
-                        kapotapārāvatabhṛṅgarājaparabhṛtakoyaṣṭikakuliṅgagṛhakuliṅgagokṣveḍakaḍiṇḍimāṇavakaśatapatrakamātṛnindakabhedāśiśukasārikāvalgulīgiriśālaṭvālaṭṭūṣakasugṛhākhañjarīṭahārītadātyūhaprabhṛtayaḥ 
-                        pratudāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.68"><label>1.46.68</label> kaṣāyamadhurā rūkṣāḥ phalāhārā 
-                        marutkarāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pittaśleṣmaharāḥ śītā baddhamūtrālpavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.69"><label>1.46.69</label> sarvadoṣakaras teṣāṃ bhedāśī 
-                        maladūṣakaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kaṣāyasvādulavaṇo guruḥ kāṇakapotakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.70"><label>1.46.70</label> raktapittapraśamanaḥ kaṣāyaviśado 
-                        'pi ca | 
-                        <caesura/> 
-                         vipāke madhuraś cāpi guruḥ pārāvataḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.71"><label>1.46.71</label> kuliṅgo madhuraḥ snigdhaḥ 
-                        kaphaśukravivardhanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         raktapittaharo veśmakuliṅgas tv atiśukralaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.72"><label>1.46.72</label> 
-                        siṃhavyāghravṛkatarakṣvṛkṣadvīpimārjāraśṛgālamṛgervārukaprabhṛtayo guhāśayāḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.73"><label>1.46.73</label> madhurā guravaḥ snigdhā balyā 
-                        mārutanāśanāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         uṣṇavīryā hitā nityaṃ netraguhyavikāriṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.74"><label>1.46.74</label> 
-                        kākakaṅkakuraracāṣabhāsaśaśaghātyulūkacilliśyenagṛdhraprabhṛtayaḥ prasahāḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.75"><label>1.46.75</label> ete siṃhādibhiḥ sarve samānā 
-                        vāyasādayaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         rasavīryavipākeṣu viśeṣācchoṣiṇe hitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.76"><label>1.46.76</label> 
-                        madgumūṣikavṛkṣaśāyikāvakuśapūtighāsavānaraprabhṛtayaḥ parṇamṛgāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.77"><label>1.46.77</label> madhurā guravo vṛṣyāś cakṣuṣyāḥ 
-                        śoṣiṇe hitāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sṛṣṭamūtrapurīṣāś ca kāsārśaḥśvāsanāśanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.78"><label>1.46.78</label> 
-                        śvāvicchalyakagodhāśaśavṛṣadaṃśalopākalomaśakarṇakadalīmṛgapriyakājagarasarpamūṣikanakulamahābabhruprabhṛtayo 
-                        vileśayāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.79"><label>1.46.79</label> varcomūtraṃ saṃhataṃ kuryurete 
-                        vīrye coṣṇāḥ pūrvavat svādupākāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vātaṃ hanyuḥ śleṣmapitte ca kuryuḥ sngidhāḥ kāsaśvāsakārśyāpahāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.80"><label>1.46.80</label> kaṣāyamadhuras teṣāṃ śaśaḥ 
-                        pittakaphāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         nātiśītalavīryatvād vātasādhāraṇo mataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.81"><label>1.46.81</label> godhā vipāke madhurā kaṣāyakaṭukā 
-                        smṛtā | 
-                        <caesura/> 
-                         vātapittapraśamanī bṛṃhaṇī balavardhanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.82"><label>1.46.82</label> śalyakaḥ svādupittaghno laghuḥ 
-                        śīto viṣāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         priyako mārute pathyo 'jagarastvarśasāṃ hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.83"><label>1.46.83</label> durnāmāniladoṣaghnāḥ 
-                        kṛmidūṣīviṣāpahāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         cakṣuṣyā madhurāḥ pāke sarpā medhāgnivardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.84"><label>1.46.84</label> darvīkarā dīpakāś ca teṣūktāḥ 
-                        kaṭupākinaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         madhurāś cāticakṣuṣyāḥ sṛṣṭaviṇmūtramārutāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.85"><label>1.46.85</label> 
-                        aśvāśvataragokharoṣṭrabastorabhramedaḥpucchakaprabhṛtayo grāmyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.86"><label>1.46.86</label> grāmyā vātaharāḥ sarve bṛṃhaṇāḥ 
-                        kaphapittalāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         madhurā rasapākābhyāṃ dīpanā balavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.87"><label>1.46.87</label> nātiśīto guruḥ snigdho 
-                        mandapittakaphaḥ smṛtaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         chagalastvanabhiṣyandī teṣāṃ pīnasanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.88"><label>1.46.88</label> bṛṃhaṇaṃ māṃsamaurabhraṃ 
-                        pittaśleṣmāvahaṃ guru | 
-                        <caesura/> 
-                         medaḥpucchodbhavaṃ vṛṣyamaurabhrasadṛśaṃ guṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.89"><label>1.46.89</label> 
-                        śvāsakāsapratiśyāyaviṣamajvaranāśanam | 
-                        <caesura/> 
-                         śramātyagnihitaṃ gavyaṃ pavitramanilāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.90"><label>1.46.90</label> aurabhravatsalavaṇaṃ 
-                        māṃsamekaśaphodbhavam | 
-                        <caesura/> 
-                         alpābhiṣyandyayaṃ vargo jāṅgalaḥ samudāhṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.91"><label>1.46.91</label> dūre janāntanilayā dūre 
-                        pānīyagocarāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         ye mṛgāś ca vihaṅgāś ca te 'lpābhiṣyandino matāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.92"><label>1.46.92</label> atīvāsannanilayāḥ 
-                        samīpodakagocarāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         ye mṛgāś ca vihaṅgāś ca mahābhiṣyandinas tu te || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.93"><label>1.46.93</label> ānūpavargas tu pañcavidhaḥ | 
-                        tadyathā kūlacarāḥ plavāḥ koṣasthāḥ pādino matsyāś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.94"><label>1.46.94</label> tatra 
-                        gajagavayamahiṣarurucamarasṛmararohitavarāhakhaṅgigokarṇakālapucchakodranyaṅkvaraṇyagavayaprabhṛtayaḥ 
-                        kūlacarāḥ paśavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.95"><label>1.46.95</label> vātapittaharā vṛṣyā madhurā 
-                        rasapākayoḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         śītalā balinaḥ snigdhā mūtralāḥ kaphavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.96"><label>1.46.96</label> virūkṣaṇo lekhanaś ca vīryoṣṇaḥ 
-                        pittadūṣaṇaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         svādvamlalavaṇasteṣāṃ gajaḥ śleṣmānilāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.97"><label>1.46.97</label> gavayasya tu māṃsaṃ hi snigdhaṃ 
-                        madhurakāsajit | 
-                        <caesura/> 
-                         vipāke madhuraṃ cāpi vayavāyasya tu vardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.98"><label>1.46.98</label> snigdhoṣṇamadhuro vṛṣyo 
-                        mahiṣastarpaṇo guruḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         nidrāpuṃstvabalastanyavardhano māṃsadārḍhyakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.99"><label>1.46.99</label> rurormāṃsaṃ samadhuraṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ smṛtam | 
-                        <caesura/> 
-                         vātapittopaśamanaṃ guru śukravivardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.100"><label>1.46.100</label> tathā camaramāṃsaṃ tu snigdhaṃ 
-                        madhurakāsajit | 
-                        <caesura/> 
-                         vipāke madhuraṃ cāpi vātapittapraṇāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.101ab"><label>1.46.101ab</label> sṛmarasya tu māṃsaṃ ca 
-                        kaṣāyānurasaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.101cd"><label>1.46.101cd</label> vātapittopaśamanaṃ guru 
-                        śukravivardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.102ab"><label>1.46.102ab</label> svedanaṃ bṛṃhaṇaṃ vṛṣyaṃ 
-                        śītalaṃ tarpaṇaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.102cd"><label>1.46.102cd</label> śramānilaharaṃ snigdhaṃ 
-                        vārāhaṃ balavardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.103ab"><label>1.46.103ab</label> kaphaghnam khaṅgipiśitaṃ 
-                        kaṣāyamanilāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.103cd"><label>1.46.103cd</label> pitryaṃ pavitramāyuṣyaṃ 
-                        baddhamūtraṃ virūkṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.104ab"><label>1.46.104ab</label> gokarṇamāṃsaṃ madhuraṃ 
-                        snigdhaṃ mṛdu kaphāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.104cd"><label>1.46.104cd</label> vipāke madhuraṃ cāpi 
-                        raktapittavināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.105"><label>1.46.105</label> 
-                        haṃsasārasakrauñcacakravākakurarakādambakāraṇḍavajīvañjīvakabakabalākāpuṇḍarīkaplavaśarārīmukhanandīmukhamadgūtkrośakācākṣamallikākṣaśuklākṣapuṣkaraśāyikākonālakāmbukukkuṭikāmegharāvaśvetavāralaprabhṛtayaḥ 
-                        plavāḥ saṃghātacāriṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.106ab"><label>1.46.106ab</label> raktapittaharāḥ śītāḥ 
-                        snigdhā vṛṣyā marujjitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.106cd"><label>1.46.106cd</label> sṛṣṭamūtrapurīṣāś ca madhurā 
-                        rasapākayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.107ab"><label>1.46.107ab</label> gurūṣṇamadhuraḥ snigdhaḥ 
-                        svaravarṇabalapradaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.107cd"><label>1.46.107cd</label> bṛṃhaṇaḥ śukralasteṣāṃ haṃso 
-                        vātavikāranut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.108"><label>1.46.108</label> 
-                        śaṅkhaśaṅkhanakhaśuktiśambūkabhallūkaprabhṛtayaḥ kośasthāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.109"><label>1.46.109</label> 
-                        kūrmakumbhīrakarkaṭakakṛṣṇakarkaṭakaśiśumāraprabhṛtayaḥ pādinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.110ab"><label>1.46.110ab</label> śaṅkakūrmādayaḥ 
-                        svādurasapākā marunnudaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.110cd"><label>1.46.110cd</label> śītāḥ snigdhā hitāḥ pitte 
-                        varcasyāḥ śleṣmavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.111ab"><label>1.46.111ab</label> kṛṣṇakarkaṭakasteṣāṃ balyaḥ 
-                        koṣṇo 'nilāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.111cd"><label>1.46.111cd</label> śuklaḥ sandhānakṛt 
-                        sṛṣṭaviṇmūtro 'nilapittahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.112"><label>1.46.112</label> matsyās tu dvividhā nādeyāḥ 
-                        sāmudrāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.113"><label>1.46.113</label> tatra nādeyāḥ 
-                        rohitapāṭhīnapāṭalārājīvavarmigomatsyakṛṣṇamatsyavāguñjāramuralasahasradaṃṣṭraprabhṛtayo 
-                        nādeyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.114ab"><label>1.46.114ab</label> nādeyā madhurā matsyā guravo 
-                        mārutāpahāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.114cd"><label>1.46.114cd</label> raktrapittakarāś coṣṇā 
-                        vṛṣyāḥ snigdhālpavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.115ab"><label>1.46.115ab</label> kaṣāyānurasasteṣāṃ 
-                        śaṣpaśaivālabhojanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.115cd"><label>1.46.115cd</label> rohito mārutaharo nātyarthaṃ 
-                        pittakopanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.116ab"><label>1.46.116ab</label> pāṭhīnaḥ śleṣmalo vṛṣyo 
-                        nidrāluḥ piśitāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.116cd"><label>1.46.116cd</label> dūṣayed raktapittaṃ tu 
-                        kuṣṭharogaṃ karotyasau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.116ef"><label>1.46.116ef</label> muralo bṛṃhaṇo vṛṣyaḥ 
-                        stanyaśleṣmakaras tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.117ab"><label>1.46.117ab</label> sarastaḍāgasaṃbhūtāḥ 
-                        snigdhāḥ svādurasāḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.117cd"><label>1.46.117cd</label> mahāhradeṣu balinaḥ svalpe 
-                        'mbhasyabalāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.118ab"><label>1.46.118ab</label> 
-                        timitimiṅgilakuliśapākamatsyanirularunandivāralakamakaragargarakacandrakamahāmīnarājīvaprabhṛtayaḥ 
-                        sāmudrāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.119ab"><label>1.46.119ab</label> sāmudrā guravaḥ snigdhā 
-                        madhurā nātipittalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.119cd"><label>1.46.119cd</label> uṣṇā vātaharā vṛṣyā 
-                        varcasyāḥ śleṣmavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.120ab"><label>1.46.120ab</label> balāvahā viśeṣeṇa 
-                        māṃsāśitvāt samudrajāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.120cd"><label>1.46.120cd</label> samudrajebhyo nādeyā 
-                        bṛṃhaṇatvād guṇottarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.121ab"><label>1.46.121ab</label> 
-                        teṣāmapyanilaghnatvāccauṇṭyakaupyau guṇottarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.121cd"><label>1.46.121cd</label> snigdhatvāt svādupākatvāt 
-                        tayor vāpyā guṇādhikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.122ab"><label>1.46.122ab</label> nādeyā guravo madhye yasmāt 
-                        pucchāsyacāriṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.122cd"><label>1.46.122cd</label> sarastaḍāgajānāṃ tu viśeṣeṇa 
-                        śiro laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.123ab"><label>1.46.123ab</label> adūragocarā yasmāttasmād 
-                        utsodapānajāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.123cd"><label>1.46.123cd</label> kiṃcinmuktvā 
-                        śirodeśamatyarthaṃ guruvas tu te || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.124ab"><label>1.46.124ab</label> adhastād guravo jñeyā 
-                        matsyāḥ sarasijāḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.124cd"><label>1.46.124cd</label> urovicaraṇātteṣāṃ 
-                        pūrvamaṅgaṃ laghu smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.125ab"><label>1.46.125ab</label> ityānūpo 
-                        mahābhiṣyandimāṃsavargo vyākhyātaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.126"><label>1.46.126</label> tatra 
-                        śuṣkapūtivyādhitaviṣasarpahatadigdhaviddhajīrṇakṛśabālānām asātmyacāriṇāṃ ca 
-                        māṃsāny abhakṣyāṇi yasmād vigatavyāpannāpahatapariṇatālpāsaṃpūrṇavīryatvād 
-                        doṣakarāṇi bhavanti ebhyo 'nyeṣām upādeyaṃ māṃsam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.127ab"><label>1.46.127ab</label> arocakaṃ pratiśyāyaṃ guru 
-                        śuṣkaṃ prakīrtitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.127cd"><label>1.46.127cd</label> viṣavyādhihataṃ mṛtyuṃ bālaṃ 
-                        chardiṃ ca kopayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.128ab"><label>1.46.128ab</label> kāsaśvāsakaraṃ vṛddhaṃ 
-                        tridoṣaṃ vyādhidūṣitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.128cd"><label>1.46.128cd</label> klinnamutkleśajananaṃ kṛśaṃ 
-                        vātaprakopaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.129"><label>1.46.129</label> striyaś catuṣpātsu pumāṃso 
-                        vihaṅgeṣu mahāśarīreṣv alpaśarīrā alpaśarīreṣu mahāśarīrāḥ pradhānatamāḥ 
-                        evam ekajātīyānāṃ mahāśarīrebhyaḥ kṛśaśarīrāḥ pradhānatamāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.130"><label>1.46.130</label> sthānādikṛtaṃ māṃsasya 
-                        gurulāghavam upadekṣyāmaḥ | tadyathā raktādiṣu śukrānteṣu dhatuṣūttarottarā 
-                        gurutarās tathā 
-                        sakthiskandhakroḍaśiraḥpādakarakaṭīpṛṣṭhacarmakāleyakayakṛdantrāṇi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.131ab"><label>1.46.131ab</label> śiraḥ skandhaṃ kaṭī pṛṣṭhaṃ 
-                        sakthinī cātmapakṣayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.131cd"><label>1.46.131cd</label> gurupūrvaṃ vijānīyāddhātavas 
-                        tu yathottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.132ab"><label>1.46.132ab</label> sarvasya prāṇino dehe madhyo 
-                        gururudāhṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.132cd"><label>1.46.132cd</label> pūrvabhāgo guruḥ 
-                        puṃsāmadhobhāgas tu yoṣitām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.133ab"><label>1.46.133ab</label> urogrīvaṃ vihaṅgānāṃ 
-                        viśeṣeṇa guru smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.133cd"><label>1.46.133cd</label> pakṣotkṣepātsamo dṛṣṭo 
-                        madhyabhāgas tu pakṣiṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.134ab"><label>1.46.134ab</label> atīva rūkṣaṃ ṃāṃsaṃ tu 
-                        vihaṅgānāṃ phalāśinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.134cd"><label>1.46.134cd</label> bṛṃhaṇaṃ māṃsamatyarthaṃ 
-                        khagānāṃ piśitāśinām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.135ab"><label>1.46.135ab</label> matsyāśināṃ pittakaraṃ 
-                        vātaghnaṃ dhānyacāriṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.135cd"><label>1.46.135cd</label> jalajānūpajā grāmyā 
-                        kravyādaikaśaphās tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.136ab"><label>1.46.136ab</label> prasahā bilavāsāś ca ye ca 
-                        jaṅghālasaṃjñitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.136cd"><label>1.46.136cd</label> pratudā viṣkirāś caiva 
-                        laghavaḥ syuryathottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.136ef"><label>1.46.136ef</label> alpābhiṣyandinaś caiva 
-                        yathāpūrvamato 'nyathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.137"><label>1.46.137</label> pramāṇādhikās tu svajātau 
-                        cālpasārā guravaś ca | sarvaprāṇināṃ sarvaśarīreṣu ye pradhānatamā bhavanti 
-                        yakṛtpradeśavartinastānādadīta pradhānālābhe madhyamavayaskaṃ 
-                        sadyaskamakliṣṭamupādeyaṃ māṃsam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.138"><label>1.46.138</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.138ab"><label>1.46.138ab</label> caraḥ śarīrāvayavāḥ svabhāvo 
-                        dhātavaḥ kriyāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.138cd"><label>1.46.138cd</label> liṅgaṃ pramāṇaṃ saṃskāro 
-                        mātrā cāsmin parīkṣyate || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="SS.1.46.138v">iti māṃsavargaḥ | </label> 
-                    <label type="head" xml:id="SS.1.46.139v">ata ūrdhvaṃ phalānyupadekṣyāmaḥ 
-                        |</label> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.139"><label>1.46.139</label> tadyathā 
-                        dāḍimāmalakabadarakolakarkandhusauvīrasiñcitikāphalakapitthamātuluṅgāmrāmrātakakaramardapriyālanāraṅgajambīralakucabhavyapārāvatavetraphalaprācīnāmalakatīntiḍīkanīpakośāmrāmlīkāprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.140ab"><label>1.46.140ab</label> amlāni rasataḥ pāke 
-                        gurūṇyuṣṇāni vīryataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.140cd"><label>1.46.140cd</label> pittalānyanilaghnāni 
-                        kaphotkleśakarāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.141ab"><label>1.46.141ab</label> kaṣāyānurasaṃ teṣāṃ dāḍimaṃ 
-                        nātipittalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.141cd"><label>1.46.141cd</label> dīpanīyaṃ rucikaraṃ hṛdyaṃ 
-                        varcovibandhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.142ab"><label>1.46.142ab</label> dvividhaṃ tat tu vijñeyaṃ 
-                        madhuraṃ cāmlam eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.142cd"><label>1.46.142cd</label> tridoṣaghnaṃ tu 
-                        madhuramamlaṃ vātakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.143ab"><label>1.46.143ab</label> amlaṃ samadhuraṃ tiktaṃ 
-                        kaṣāyaṃ kaṭukaṃ saram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.143cd"><label>1.46.143cd</label> cakṣuṣyaṃ sarvadoṣaghnaṃ 
-                        vṛṣyamāmalakīphalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.144ab"><label>1.46.144ab</label> hanti vātaṃ tadamlatvād 
-                        pittaṃ mādhuryaśaityataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.144cd"><label>1.46.144cd</label> kaphaṃ rūkṣakaṣāyatvāt 
-                        phalebhyo 'bhyadhikaṃ ca tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.145ab"><label>1.46.145ab</label> karkandhukolabadaramāmaṃ 
-                        pittakaphāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.145cd"><label>1.46.145cd</label> pakvaṃ pittānilaharaṃ 
-                        snigdhaṃ samadhuraṃ saram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.146ab"><label>1.46.146ab</label> purātanaṃ tṛṭśamanaṃ 
-                        śramaghnaṃ dīpanaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.146cd"><label>1.46.146cd</label> sauvīraṃ badaraṃ snigdhaṃ 
-                        madhuraṃ vātapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.147ab"><label>1.46.147ab</label> kaṣāyaṃ svādu saṃgrāhi śītaṃ 
-                        śiñcitikāphalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.147cd"><label>1.46.147cd</label> āmaṃ kapitthamasvaryaṃ 
-                        kaphaghnaṃ grāhi vātalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.148ab"><label>1.46.148ab</label> kaphānilaharaṃ pakvaṃ 
-                        madhurāmlarasaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.148cd"><label>1.46.148cd</label> śvāsakāsāruciharaṃ 
-                        tṛṣṇāghnaṃ kaṇṭhaśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.149ab"><label>1.46.149ab</label> laghvamlaṃ dīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        mātuluṅgamudāhṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.149cd"><label>1.46.149cd</label> tvak tiktā durjarā tasya 
-                        vātakrimikaphāpahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.150ab"><label>1.46.150ab</label> svādu śītaṃ guru snigdhaṃ 
-                        māṃsaṃ mārutapittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.150cd"><label>1.46.150cd</label> medhyaṃ 
-                        śūlānilacchardikaphārocakanāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.151ab"><label>1.46.151ab</label> dīpanaṃ laghu saṃgrāhi 
-                        gulmārśoghnaṃ tu kesaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.151cd"><label>1.46.151cd</label> śūlājīrṇavibandheṣu mande 
-                        'gnau kaphamārute || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.152ab"><label>1.46.152ab</label> arucau ca viśeṣeṇa 
-                        rasastasyopadiśyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.152cd"><label>1.46.152cd</label> pittānilakaraṃ bālaṃ 
-                        pittalaṃ baddhakesaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.153ab"><label>1.46.153ab</label> hṛdyaṃ varṇakaraṃ rucyaṃ 
-                        raktamāṃsabalapradam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.153cd"><label>1.46.153cd</label> kaṣāyānurasaṃ svādu 
-                        vātaghnaṃ bṛṃhaṇaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.154ab"><label>1.46.154ab</label> pittāvirodhi saṃpakvamāmraṃ 
-                        śukravivardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.154cd"><label>1.46.154cd</label> bṛṃhaṇaṃ madhuraṃ balyaṃ 
-                        guru viṣṭabhya jīryati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.155ab"><label>1.46.155ab</label> āmrātakaphalaṃ vṛṣyaṃ 
-                        sasnehaṃ śleṣmavardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.155cd"><label>1.46.155cd</label> tridoṣaviṣṭambhakaraṃ 
-                        lakucaṃ śukranāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.156ab"><label>1.46.156ab</label> amlaṃ tṛṣāpahaṃ rucyaṃ 
-                        pittakṛt karamardakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.156cd"><label>1.46.156cd</label> vātapittaharaṃ vṛṣyaṃ 
-                        priyālaṃ guru śītalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.157ab"><label>1.46.157ab</label> hṛdyaṃ svādu kaṣāyāmlaṃ 
-                        bhavyamāsyaviśodhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.157cd"><label>1.46.157cd</label> pittaśleṣmaharaṃ grāhi guru 
-                        viṣṭambhi śītalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.158ab"><label>1.46.158ab</label> pārāvataṃ samadhuraṃ 
-                        rucyamatyagnivātanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.158cd"><label>1.46.158cd</label> garadoṣaharaṃ nīpaṃ 
-                        prācīnāmalakaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.159ab"><label>1.46.159ab</label> vātāpahaṃ tintiḍīkamāmaṃ 
-                        pittabalāsakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.159cd"><label>1.46.159cd</label> grāhyuṣṇaṃ dīpanaṃ rucyaṃ 
-                        saṃpakvaṃ kaphavātanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.160ab"><label>1.46.160ab</label> tasmād alpāntaraguṇaṃ 
-                        kośāmraphalamucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.160cd"><label>1.46.160cd</label> amlīkāyāḥ phalaṃ pakvaṃ 
-                        tadvadbhedi tu kevalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.161ab"><label>1.46.161ab</label> amlaṃ samadhuraṃ hṛdyaṃ 
-                        viśadaṃ bhaktarocanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.161cd"><label>1.46.161cd</label> vātaghnaṃ durjaraṃ proktaṃ 
-                        nāraṅgasya phalaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.162ab"><label>1.46.162ab</label> 
-                        tṛṣṇāśūlakaphotkleśacchardiśvāsanivāraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.162cd"><label>1.46.162cd</label> vātaśleṣmavibandhaghnaṃ 
-                        jambīraṃ guru pittakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.162ef"><label>1.46.162ef</label> airāvataṃ dantaśaṭhamamlaṃ 
-                        śoṇitapittakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.163"><label>1.46.163</label> 
-                        kṣīravṛkṣāphalajāmbavarājādanatodanaśītaphalatindukabakuladhanvanāśmantakāśvakarṇaphalguparūṣakagāṅgerukīpuṣkaravartibilvabimbīprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.164ab"><label>1.46.164ab</label> phalāny etāni śītāni 
-                        kaphapittaharāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.164cd"><label>1.46.164cd</label> saṃgrāhakāṇi rūkṣāṇi 
-                        kaṣāyamadhurāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.165ab"><label>1.46.165ab</label> kṣīravṛkṣaphalaṃ teṣāṃ guru 
-                        viṣṭambhi śītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.165cd"><label>1.46.165cd</label> kaṣāyaṃ madhuraṃ sāmlaṃ 
-                        nātimārutakopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.166ab"><label>1.46.166ab</label> atyarthaṃ vātalaṃ grāhi 
-                        jāmbavaṃ kaphapittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.166cd"><label>1.46.166cd</label> snigdhaṃ svādu kaṣāyaṃ ca 
-                        rājādanaphalaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.167ab"><label>1.46.167ab</label> kaṣāyaṃ madhuraṃ rūkṣaṃ 
-                        todanaṃ kaphavātajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.167cd"><label>1.46.167cd</label> amloṣṇaṃ laghu saṃgrāhi 
-                        snigdhaṃ pittāgnivardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.168ab"><label>1.46.168ab</label> āmaṃ kaṣāyaṃ saṃgrāhi 
-                        tindukaṃ vātakopanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.168cd"><label>1.46.168cd</label> vipāke guru saṃpakvaṃ 
-                        madhuraṃ kaphapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.169ab"><label>1.46.169ab</label> madhuraṃ ca kaṣāyaṃ ca 
-                        snigdhaṃ saṃgrāhi bākulam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.169cd"><label>1.46.169cd</label> sthirīkaraṃ ca dantānāṃ 
-                        viśadaṃ phalamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.170ab"><label>1.46.170ab</label> sakaṣāyaṃ himaṃ svādu 
-                        dhānvanaṃ kaphavātajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.170cd"><label>1.46.170cd</label> tadvadgāṅgerukaṃ 
-                        vidyādaśmantakaphalāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.171ab"><label>1.46.171ab</label> viṣṭambhi madhuraṃ snigdhaṃ 
-                        phalgujaṃ tarpaṇaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.171cd"><label>1.46.171cd</label> atyamlamīṣanmadhuraṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.172ab"><label>1.46.172ab</label> vātaghnaṃ pittajananamāmaṃ 
-                        vidyāt parūṣakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.172cd"><label>1.46.172cd</label> tad eva pakvaṃ madhuraṃ 
-                        vātapittanibarhaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.173ab"><label>1.46.173ab</label> vipāke madhuraṃ śītaṃ 
-                        raktapittaprasādanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.173cd"><label>1.46.173cd</label> pauṣkaraṃ svādu viṣṭambhi 
-                        balyaṃ kaphakaraṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.174ab"><label>1.46.174ab</label> kaphānilaharaṃ tīkṣṇaṃ 
-                        snigdhaṃ saṃgrāhi dīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.174cd"><label>1.46.174cd</label> kaṭutiktakaṣāyoṣṇaṃ bālaṃ 
-                        bilvamudāhṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.175ab"><label>1.46.175ab</label> vidyāttad eva saṃpakvaṃ 
-                        madhurānurasaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.175cd"><label>1.46.175cd</label> vidāhi viṣṭambhakaraṃ 
-                        doṣakṛt pūtimārutam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.176ab"><label>1.46.176ab</label> bimbīphalaṃ sāśvakarṇaṃ 
-                        stanyakṛt kaphapittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.176cd"><label>1.46.176cd</label> 
-                        tṛḍdāhajvarapittāsṛkkāsaśvāsakṣayāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.177"><label>1.46.177</label> 
-                        tālanārikelapanasamaucaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.178ab"><label>1.46.178ab</label> 
-                        svādupākarasānyāhurvātapittaharāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.178cd"><label>1.46.178cd</label> balapradāni snigdhāni 
-                        bṛṃhaṇāni himāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.179ab"><label>1.46.179ab</label> phalaṃ svādurasaṃ teṣāṃ 
-                        tālajaṃ guru pittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.179cd"><label>1.46.179cd</label> tadbījaṃ svādupākaṃ ca 
-                        mūtralaṃ vātapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.180ab"><label>1.46.180ab</label> nālikeraṃ guru snigdhaṃ 
-                        pittaghnaṃ svādu śītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.180cd"><label>1.46.180cd</label> balamāṃsapradaṃ hṛdyaṃ 
-                        bṛṃhaṇaṃ bastiśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.181ab"><label>1.46.181ab</label> panasaṃ sakaṣāyaṃ tu 
-                        snigdhaṃ svādurasaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.181cd"><label>1.46.181cd</label> maucaṃ svādurasaṃ proktaṃ 
-                        kaṣāyaṃ nātiśītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.181ef"><label>1.46.181ef</label> raktapittaharaṃ vṛṣyaṃ 
-                        rucyaṃ śleṣmakaraṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.182"><label>1.46.182</label> 
-                        drākṣākāśmaryakharjūramadhūkapuṣpaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.183ab"><label>1.46.183ab</label> raktapittaharāṇyāhurgurūṇi 
-                        madhurāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.183cd"><label>1.46.183cd</label> teṣāṃ drākṣā sarā svaryā 
-                        madhurā snigdhaśītalā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.184ab"><label>1.46.184ab</label> 
-                        raktapittajvaraśvāsatṛṣṇādāhakṣayāpahā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.184cd"><label>1.46.184cd</label> hṛdyaṃ mūtravibandhaghnaṃ 
-                        pittāsṛgvātanāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.185ab"><label>1.46.185ab</label> keśyaṃ rasāyanaṃ medhyaṃ 
-                        kāśmaryaṃ phalamucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.185cd"><label>1.46.185cd</label> kṣatakṣayāpahaṃ hṛdyaṃ 
-                        śītalaṃ tarpaṇaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.186ab"><label>1.46.186ab</label> rase pāke ca mudhuraṃ 
-                        svārjūraṃ raktapittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.186cd"><label>1.46.186cd</label> bṛṃhaṇīyamahṛdyaṃ ca 
-                        madhūkakusumaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.186ef"><label>1.46.186ef</label> vātapittopaśamanaṃ phalaṃ 
-                        tasyopadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.187"><label>1.46.187</label> 
-                        vātāmākṣoḍābhiṣukaniculapicunikocakorumāṇaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.188ab"><label>1.46.188ab</label> pittaśleṣmaharāṇyāhuḥ 
-                        snigdhoṣṇāni gurūṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.188cd"><label>1.46.188cd</label> bṛṃhaṇānyanilaghnāni balyāni 
-                        madhurāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.189ab"><label>1.46.189ab</label> kaṣāyaṃ kaphapittaghnaṃ 
-                        kiṃcittiktaṃ rucipradam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.189cd"><label>1.46.189cd</label> hṛdyaṃ sugandhi viśadaṃ 
-                        lavalīphalamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.190ab"><label>1.46.190ab</label> vasiraṃ śītapākyaṃ ca 
-                        sāruṣkaranibandhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.190cd"><label>1.46.190cd</label> viṣṭambhi durjaraṃ rūkṣaṃ 
-                        śītalaṃ vātakopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.191ab"><label>1.46.191ab</label> vipāke madhuraṃ cāpi 
-                        raktapittaprasādanam | (?</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.191cd"><label>1.46.191cd</label> airāvataṃ dantaśaṭhamamlaṃ 
-                        śoṇitapittakṛt ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.192ab"><label>1.46.192ab</label> śītaṃ kaṣāyaṃ madhuraṃ 
-                        ṭaṅkaṃ mārutakṛdguru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.192cd"><label>1.46.192cd</label> snigdhoṣṇaṃ tiktamadhuraṃ 
-                        vātaśleṣmaghnamaiṅgudam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.193ab"><label>1.46.193ab</label> śamīphalaṃ guru svādu 
-                        rūkṣoṣṇaṃ keśanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.193cd"><label>1.46.193cd</label> guru śleṣmātakaphalaṃ 
-                        kaphakṛnmadhuraṃ himam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.194ab"><label>1.46.194ab</label> karīrākṣikapīlūni 
-                        tṛṇaśūnyaphalāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.194cd"><label>1.46.194cd</label> svādutiktakaṭūṣṇāni 
-                        kaphavātaharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.195ab"><label>1.46.195ab</label> tiktaṃ pittakaraṃ teṣāṃ 
-                        saraṃ kaṭuvipāki ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.195cd"><label>1.46.195cd</label> tīkṣṇoṣṇaṃ kaṭukaṃ pīlu 
-                        sasnehaṃ kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.196ab"><label>1.46.196ab</label> āruṣkaraṃ tauvarakaṃ kaṣāyaṃ 
-                        kaṭupāki tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.196cd"><label>1.46.196cd</label> uṣṇaṃ 
-                        kṛmijvarānāhamehodāvartanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.196ef"><label>1.46.196ef</label> kuṣṭhagulmodarārśoghnaṃ 
-                        kaṭupāki tathaiva ca || (?</l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.197ab"><label>1.46.197ab</label> aṅkolasya phalaṃ visraṃ guru 
-                        śleṣmaharaṃ himam |) </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.197cd"><label>1.46.197cd</label> karañjakiṃśukāriṣṭaphalaṃ 
-                        jantupramehanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.198ab"><label>1.46.198ab</label> rūkṣoṣṇaṃ kaṭukaṃ pāke laghu 
-                        vātakaphāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.198cd"><label>1.46.198cd</label> tiktamīṣadviṣahitaṃ viḍaṅgaṃ 
-                        kṛmināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.199ab"><label>1.46.199ab</label> vraṇyamuṣṇaṃ saraṃ medhyaṃ 
-                        doṣaghnaṃ śophakuṣṭhanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.199cd"><label>1.46.199cd</label> kaṣāyaṃ dīpanaṃ cāmlaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ cābhayāphalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.200ab"><label>1.46.200ab</label> bhedanaṃ laghu rūkṣoṣṇaṃ 
-                        vaisvaryaṃ krimināśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.200cd"><label>1.46.200cd</label> cakṣuṣyaṃ svādupākyākṣaṃ 
-                        kaṣāyaṃ kaphapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.201ab"><label>1.46.201ab</label> kaphapittaharaṃ rūkṣaṃ 
-                        vaktrakledamalāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.201cd"><label>1.46.201cd</label> kaṣāyamīṣanmadhuraṃ kiṃcit 
-                        pūgaphalaṃ saram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.202ab"><label>1.46.202ab</label> jātīkośo 'tha karpūraṃ 
-                        jātīkaṭukayoḥ phalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.202cd"><label>1.46.202cd</label> kakkolakaṃ lavaṅgaṃ ca 
-                        tiktaṃ kaṭu kaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.203ab"><label>1.46.203ab</label> laghu tṛṣṇāpahaṃ 
-                        vaktrakledadaurgandhyanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.203cd"><label>1.46.203cd</label> satiktaḥ surabhiḥ śītaḥ 
-                        karpūro laghu lekhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.204ab"><label>1.46.204ab</label> tṛṣṇāyāṃ mukhaśoṣe ca 
-                        vairasye cāpi pūjitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.204cd"><label>1.46.204cd</label> latākastūrikā tadvacchītā 
-                        bastiviśodhanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.205ab"><label>1.46.205ab</label> priyālamajjā madhuro vṛṣyaḥ 
-                        pittānilāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.205cd"><label>1.46.205cd</label> baibhītako madakaraḥ 
-                        kaphamārutanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.206ab"><label>1.46.206ab</label> kaṣāyamadhuro majjā kolānāṃ 
-                        pittanāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.206cd"><label>1.46.206cd</label> tṛṣṇācchardyanilaghnaś ca 
-                        tadvadāmalakasya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.207ab"><label>1.46.207ab</label> bījapūrakaśamyākamajjā 
-                        kośāmrasaṃbhavaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.207cd"><label>1.46.207cd</label> svādupāko 'gnibalakṛt 
-                        snigdhaḥ pittānilāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.208ab"><label>1.46.208ab</label> yasya yasya phalasyeha 
-                        vīryaṃ bhavati yādṛśam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.208cd"><label>1.46.208cd</label> tasya tasyaiva vīryeṇa 
-                        majjānam api nirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.209ab"><label>1.46.209ab</label> phaleṣu paripakvaṃ 
-                        yadguṇavattadudāhṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.209cd"><label>1.46.209cd</label> bilvādanyatra vijñeyamāmaṃ 
-                        taddhi guṇottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.209ef"><label>1.46.209ef</label> grāhyuṣṇaṃ dīpanaṃ taddhi 
-                        kaṣāyaṃ kaṭu tiktakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.210ab"><label>1.46.210ab</label> vyādhitaṃ kṛmijuṣṭaṃ ca 
-                        pākātītamakālajam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.210cd"><label>1.46.210cd</label> varjanīyaṃ phalaṃ 
-                        sarvamaparyāgatam eva ca || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="SS.1.46.210">iti phalavargaḥ || </label> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.211"><label>1.46.211</label> śākānyata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ | 
-                        tatra puṣpaphalālābukālindakaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.212ab"><label>1.46.212ab</label> pittaghnānyanilaṃ kuryus 
-                        tathā mandakaphāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.212cd"><label>1.46.212cd</label> sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi 
-                        svādupākarasāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.213ab"><label>1.46.213ab</label> pittaghnaṃ teṣu kūṣmāṇḍaṃ 
-                        bālaṃ madhyaṃ kaphāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.213cd"><label>1.46.213cd</label> śuklaṃ laghūṣṇaṃ sakṣāraṃ 
-                        dīpanaṃ bastiśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.214ab"><label>1.46.214ab</label> sarvadoṣaharaṃ hṛdyaṃ 
-                        pathyaṃ cetovikāriṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.214cd"><label>1.46.214cd</label> dṛṣṭiśukrakṣayakaraṃ 
-                        kālindaṃ kaphavātakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.215ab"><label>1.46.215ab</label> alāburbhinnaviṭkā tu rūkṣā 
-                        gurvyatiśītalā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.215cd"><label>1.46.215cd</label> tiktālāburahṛdyā tu vāminī 
-                        vātapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.216"><label>1.46.216</label> trapusair 
-                        vārukarkārukaśīrṇavṛntaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.217ab"><label>1.46.217ab</label> svādutitkarasānyāhuḥ 
-                        kaphavātakarāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.217cd"><label>1.46.217cd</label> sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi 
-                        raktapittaharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.218ab"><label>1.46.218ab</label> bālaṃ sunīlaṃ trapusaṃ teṣāṃ 
-                        pittaharaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.218cd"><label>1.46.218cd</label> tatpāṇḍu kaphakṛjjīrṇamamlaṃ 
-                        vātakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.219ab"><label>1.46.219ab</label> ervārukaṃ sakarkāru 
-                        saṃpakvaṃ kaphavātakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.219cd"><label>1.46.219cd</label> sakṣāraṃ madhuraṃ rucyaṃ 
-                        dīpanaṃ nātipittalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.220ab"><label>1.46.220ab</label> sakṣāraṃ madhuraṃ caiva 
-                        śīrṇavṛntaṃ kaphāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.220cd"><label>1.46.220cd</label> bhedanaṃ dīpanaṃ 
-                        hṛdyamānāhāṣṭhīlanullaghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.221"><label>1.46.221</label> 
-                        pippalīmaricaśṛṅgaverārdrakahiṅgujīrakakustumburujambīrasumukhasurasārjakabhūstṛṇasugandhakakāsamardakakālamālakuṭherakakṣavakakharapuṣpaśigrumadhuśigruphaṇijjñakasarṣaparājikākulāhalāvagutthagaṇḍīratilaparṇikāvarṣābhūcitrakamūlakalaśunapalāṇḍukalāyaprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.222ab"><label>1.46.222ab</label> kaṭūnyuṣṇāni rucyāni 
-                        vātaśleṣmaharāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.222cd"><label>1.46.222cd</label> kṛtānneṣūpayujyante 
-                        saṃskārārthamanekadhā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.223ab"><label>1.46.223ab</label> teṣāṃ gurvī svāduśītā 
-                        pippalayārdrā kaphāvahā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.223cd"><label>1.46.223cd</label> śuṣkā kaphānilaghnī sā vṛṣyā 
-                        pittāvirodhinī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.224ab"><label>1.46.224ab</label> svādupākyārdramaricaṃ guru 
-                        śleṣmapraseki ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.224cd"><label>1.46.224cd</label> kaṭūṣṇaṃ laghu 
-                        tacchuṣkamavṛṣyaṃ kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.225ab"><label>1.46.225ab</label> nātyuṣṇaṃ nātiśītaṃ ca 
-                        vīryato maricaṃ sitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.225cd"><label>1.46.225cd</label> guṇavanmaricebhyaś ca 
-                        cakṣuṣyaṃ ca viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.226ab"><label>1.46.226ab</label> nāgaraṃ kaphavātaghnaṃ 
-                        vipāke madhuraṃ kaṭu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.226cd"><label>1.46.226cd</label> vṛṣyoṣṇaṃ rocanaṃ hṛdyaṃ 
-                        sasnehaṃ laghu dīpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.227ab"><label>1.46.227ab</label> kaphānilaharaṃ svaryaṃ 
-                        vibandhānāhaśūlanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.227cd"><label>1.46.227cd</label> kaṭūṣṇaṃ rocanam hṛdyaṃ 
-                        vṛṣyaṃ caivārdrakaṃ smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.228ab"><label>1.46.228ab</label> laghūṣṇaṃ pācanam hiṅgu 
-                        dīpanaṃ kaphavātajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.228cd"><label>1.46.228cd</label> kaṭu snigdhaṃ saraṃ tīkṣṇaṃ 
-                        śūlājīrṇavibandhanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.229ab"><label>1.46.229ab</label> tīkṣṇoṣṇaṃ kaṭukaṃ pāke 
-                        rucyaṃ pittāgnivardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.229cd"><label>1.46.229cd</label> kaṭu śleṣmānilaharaṃ 
-                        gandhāḍhyaṃ jīrakadvayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.230ab"><label>1.46.230ab</label> kāravī karavī tadvadvijñeyā 
-                        sopakuñcikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.230cd"><label>1.46.230cd</label> bhakṣyavyañjanabhojyeṣu 
-                        vividheṣv avacāritā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.231ab"><label>1.46.231ab</label> ārdrā kustumbarī kuryāt 
-                        svādusaugandhyahṛdyatām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.231cd"><label>1.46.231cd</label> sā śuṣkā madhurā pāke 
-                        snigdhā tṛḍdāhanāśanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.232ab"><label>1.46.232ab</label> doṣaghnī kaṭukā kiṃcit tiktā 
-                        srotoviśodhanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.232cd"><label>1.46.232cd</label> jambīraḥ pācanastīkṣṇaḥ 
-                        kṛmivātakaphāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.233ab"><label>1.46.233ab</label> surabhir dīpano rucyo 
-                        mukhavaiśadyakārakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.233cd"><label>1.46.233cd</label> 
-                        kaphānilaviṣaśvāsakāsadaurgandhyanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.234ab"><label>1.46.234ab</label> pittakṛt pārśvaśūlaghnaḥ 
-                        surasaḥ samudāhṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.234cd"><label>1.46.234cd</label> tadvat tu sumukho jñeyo 
-                        viśeṣād garanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.235ab"><label>1.46.235ab</label> kaphaghnā laghavo 
-                        rūkṣāstikṣṇoṣṇāḥ pittavardhanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.235cd"><label>1.46.235cd</label> kaṭupākarasāś caiva 
-                        surasārjakabhūstṛṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.236ab"><label>1.46.236ab</label> madhuraḥ kaphavātaghnaḥ 
-                        pācanaḥ kaṇṭhaśodhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.236cd"><label>1.46.236cd</label> viśeṣataḥ pittaharaḥ 
-                        satiktaḥ kāsamardakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.237ab"><label>1.46.237ab</label> kaṭuḥ sakṣāramadhuraḥ 
-                        śigrustikto 'tha picchilaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.237cd"><label>1.46.237cd</label> madhuśigruḥ sarastiktaḥ 
-                        śophaghno dīpanaḥ kaṭuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.238ab"><label>1.46.238ab</label> vidāhi baddhaviṇmūtraṃ 
-                        rūkṣaṃ tīkṣṇoṣṇam eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.238cd"><label>1.46.238cd</label> tridoṣaṃ sārṣapaṃ śākaṃ 
-                        gāṇḍīraṃ veganāma ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.239ab"><label>1.46.239ab</label> citrakastilaparṇī ca 
-                        kaphaśophahare laghū | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.239cd"><label>1.46.239cd</label> varṣābhūḥ kaphavātaghnī hitā 
-                        śophodarārśasām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.240ab"><label>1.46.240ab</label> kaṭutiktarasā hṛdyā rocanī 
-                        vahnidīpanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.240cd"><label>1.46.240cd</label> sarvadoṣaharā laghvī kaṇṭhyā 
-                        mūlakapotikā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.241"><label>1.46.241</label> mahat tad guru viṣṭambhi tīkṣṇam 
-                        āmaṃ tridoṣakṛt | 
-                        <caesura/> 
-                         tad eva snehasiddhaṃ tu pittanut kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.242"><label>1.46.242</label> tridoṣaśamanaṃ śuṣkaṃ 
-                        viṣadoṣaharaṃ laghu | 
-                        <caesura/> 
-                         viṣṭambhi vātalaṃ śākaṃ śuṣkam anyatra mūlakāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.243"><label>1.46.243</label> puṣpaṃ ca patraṃ ca phalaṃ 
-                        tathaiva yathottaram te guravaḥ pradiṣṭāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         teṣāṃ tu puṣpaṃ kaphapittahantṛ phalaṃ nihanyāt kaphamārutau ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.244"><label>1.46.244</label> snigdhoṣṇatīkṣṇaḥ kaṭupicchilaś 
-                        ca guruḥ saraḥ svādurasaś ca balyaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vṛṣyaś ca medhāsvaravarṇacakṣurbhagnāsthisandhānakaro rasonaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.245"><label>1.46.245</label> 
-                        hṛdrogajīrṇajvarakukṣiśūlavibandhagulmārucikāsaśophān | 
-                        <caesura/> 
-                         durnāmakuṣṭhānalasādajantusamīraṇaśvāsakaphāṃś ca hanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.246"><label>1.46.246</label> nātyuṣṇavīryo 'nilahā kaṭuś ca 
-                        tīkṣṇo gurur nātikaphāvahaś ca | 
-                        <caesura/> 
-                         balāvahaḥ pittakaro 'tha kiṃcit palāṇḍur agniṃ ca vivardhayet tu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.247"><label>1.46.247</label> snigdho ruciṣyaḥ 
-                        sthiradhātukartā balyo 'tha medhākaphapuṣṭidaś ca | 
-                        <caesura/> 
-                         svādurguruḥ śoṇitapittaśastaḥ sa picchilaḥ kṣīrapalāṇḍu ruktaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.248"><label>1.46.248</label> kalāyaśākaṃ pittaghnaṃ 
-                        kaphaghnaṃ vātalaṃ guru | 
-                        <caesura/> 
-                         kaṣāyānurasaṃ caiva vipāke madhuraṃ ca tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.249"><label>1.46.249</label> 
-                        cuccūyūthikātaruṇījīvantībimbītikānadī(ā.ndī)bhallātakacchagalāntrīvṛkṣādanīphañjīśālmalīśaluvanaspatiprasavaśaṇakarbudārakovidāraprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.250"><label>1.46.250</label> kaṣāyasvādutiktāni 
-                        raktapittaharāṇi ca | 
-                        <caesura/> 
-                         kaphaghnānyanilaṃ kuryuḥ saṃgrāhīṇi laghūni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.251"><label>1.46.251</label> laghuḥ pāke ca jantughnaḥ 
-                        picchilo vraṇināṃ hitaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kaṣāyamadhuro grāhī cuccūsteṣāṃ tridoṣahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.252"><label>1.46.252</label> cakṣuṣyā sarvadoṣaghnī jīvantī 
-                        samudāhṛtā | 
-                        <caesura/> 
-                         vṛkṣādanī vātaharā phañjī tvalpabalā matā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.253"><label>1.46.253</label> kṣīravṛkṣotpalādīanāṃ kaṣāyāḥ 
-                        pallavāḥ smṛtāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         śītāḥ saṃgrāhiṇaḥ śastā raktapittātisāriṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.254"><label>1.46.254</label> 
-                        punarnavāvaruṇatarkāryurubūkavatsādanībilvaśākaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.255"><label>1.46.255</label> uṣṇāni svādutiktāni 
-                        vātapraśamanāni ca | 
-                        <caesura/> 
-                         teṣu paunarnavaṃ śākaṃ viśeṣācchophanāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.256"><label>1.46.256</label> 
-                        taṇḍulīyakopodikā'śvabalācillīpālaṅkyāvāstūkaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.257"><label>1.46.257</label> sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi 
-                        sakṣāramadhurāṇi ca | 
-                        <caesura/> 
-                         mandavātakaphānyāhū raktapittaharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.258"><label>1.46.258</label> madhuro rasapākābhyāṃ 
-                        raktapittamadāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         teṣāṃ śītatamo rūkṣas taṇḍulīyo viṣāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.259"><label>1.46.259</label> svādupākarasā vṛṣyā 
-                        vātapittamadāpahā | 
-                        <caesura/> 
-                         upodikā sarā snigdhā balyā śleṣmakarī himā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.260"><label>1.46.260</label> kaṭurvipāke kṛmihā 
-                        medhāgnibalavardhanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sakṣāraḥ sarvadoṣaghno vāstūko rocanaḥ saraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.261"><label>1.46.261</label> cillī vāstūkavajjñeyā pālaṅkyā 
-                        taṇḍulīyavat | 
-                        <caesura/> 
-                         vātakṛdbaddhaviṇmūtrā rūkṣā pittakaphe hitā | 
-                        <caesura/> 
-                         śākamāśvabalaṃ rūkṣaṃ baddhaviṇmūtramārutam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.262"><label>1.46.262</label> 
-                        maṇḍūkaparṇīsaptalāsuniṣaṇṇakasurvacalāpippalīguḍūcīgojihvākākamācīprapunnāḍāvalgujasatīnabṛhatīkaṇṭakārikāphalapaṭolavārtākukāravellakakaṭukikākevukorubūkaparpaṭakakirātatiktakarkoṭakāriṣṭakośātakīvetrakarīrāṭarūṣakārkapuṣpīprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.263"><label>1.46.263</label> raktapittaharāṇy āhur hṛdyāni 
-                        sulaghūni ca | 
-                        <caesura/> 
-                         kuṣṭhamehajvaraśvāsakāsāruciharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.264"><label>1.46.264</label> kaṣāyā tu hitā pitte 
-                        svādupākarasā himā | 
-                        <caesura/> 
-                         laghvī maṇḍūkaparṇī tu tadvadgojihvikā matā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.265"><label>1.46.265</label> avidāhī tridoṣaghnaḥ saṃgrāhī 
-                        suniṣaṇṇakaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         avalgujaḥ kaṭuḥ pāke tiktaḥ pittakaphāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.266"><label>1.46.266</label> īṣattiktaṃ tridoṣaghnaṃ śākaṃ 
-                        kaṭu satīnajam | 
-                        <caesura/> 
-                         nātyuṣṇaśītaṃ kuṣṭhaghnaṃ kākamācyās tu tadvidham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.267"><label>1.46.267</label> kaṇḍukuṣṭhakṛmighnāni 
-                        kaphavātaharāṇi ca | 
-                        <caesura/> 
-                         phalāni bṛhatīnāṃ tu kaṭutiktalaghūni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.268"><label>1.46.268</label> kaphapittaharaṃ vraṇyam uṣṇaṃ 
-                        tiktam avātalam | 
-                        <caesura/> 
-                         paṭolaṃ kaṭukaṃ pāke vṛṣyaṃ rocanadīpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.269"><label>1.46.269</label> kaphavātaharaṃ tiktaṃ rocanaṃ 
-                        kaṭukaṃ laghu | 
-                        <caesura/> 
-                         vārtākaṃ dīpanaṃ proktaṃ jīrṇaṃ sakṣārapittalam | 
-                        <caesura/> 
-                         tadvat karkoṭakaṃ vidyāt kāravellakam eva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.270"><label>1.46.270</label> 
-                        aṭarūṣakavetrāgraguḍūcīnimbaparpaṭāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kirātatiktasahitās tiktāḥ pittakaphāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.271"><label>1.46.271</label> kaphāpahaṃ śākam uktaṃ 
-                        varuṇaprapunāḍayoḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         rūkṣaṃ laghu ca śītaṃ ca vātapittaprakopaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.272"><label>1.46.272</label> dīpanaṃ kālaśākaṃ tu 
-                        garadoṣaharaṃ kaṭu | 
-                        <caesura/> 
-                         kausumbhaṃ madhuraṃ rūkṣam uṣṇaṃ śleṣmaharaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.273"><label>1.46.273</label> vātalaṃ nālikāśākaṃ pittaghnaṃ 
-                        madhuraṃ ca tat | 
-                        <caesura/> 
-                         grahaṇyarśovikāraghnī sāmlā vātakaphe hitā | 
-                        <caesura/> 
-                         uṣṇā kaṣāyamadhurā cāṅgerī cāgnidīpanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.274"><label>1.46.274</label> 
-                        loṇikājātukatriparṇikāpattūrajīvakasuvarcalāḍuḍurakakutumbakakuṭhiñjarakuntalikākuraṇṭikāprabhṛtayaḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.275"><label>1.46.275</label> svādupākarasāḥ śītāḥ kaphaghnā 
-                        nātipittalāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         lavaṇānurasā rūkṣāḥ sakṣārā vātalāḥ sarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.276"><label>1.46.276</label> svādutiktā kuntalikā kaṣāyā 
-                        sakuraṇṭikā | 
-                        <caesura/> 
-                         saṃgrāhi śītalaṃ cāpi laghu doṣāpahaṃ tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         rājakṣavakaśākaṃ tu śaṭīśākaṃ ca tadvidham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.277"><label>1.46.277</label> svādupākarasaṃ śākaṃ durjaraṃ 
-                        harimanthajam | 
-                        <caesura/> 
-                         bhedanaṃ madhuraṃ rūkṣaṃ kālāyamativātalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.278"><label>1.46.278</label> sraṃsanaṃ kaṭukaṃ pāke laghu 
-                        vātakaphāpaham | 
-                        <caesura/> 
-                         śophaghnam uṣṇavīryaṃ ca patraṃ pūtikarañjajam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.279"><label>1.46.279</label> tāmbūlapatraṃ tīkṣṇoṣṇaṃ kaṭu 
-                        pittaprakopaṇam | 
-                        <caesura/> 
-                         sugandhi viśadaṃ tiktaṃ svaryaṃ vātakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.280"><label>1.46.280</label> sraṃsanaṃ kaṭukaṃ pāke kaṣāyaṃ 
-                        vahnidīpanam | 
-                        <caesura/> 
-                         vaktrakaṇḍūmalakledadaurgandhyādiviśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.281v"><label>1.46.281v</label> atha puṣpavargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.281"><label>1.46.281</label> kovidāraśaṇaśālmalīpuṣpāṇi 
-                        madhurāṇi madhuravipākāni raktapittaharāṇi ca vṛṣāgastyayoḥ puṣpāṇi tiktāni 
-                        kaṭuvipākāni kṣayakāsāpahāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.282"><label>1.46.282</label> āgastyaṃ nātiśītoṣṇaṃ 
-                        naktāndhānāṃ praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.283"><label>1.46.283</label> karīramadhuśigrukusumāni 
-                        kaṭuvipākāni vātaharāṇi sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.284"><label>1.46.284</label> raktavṛkṣasya nimbasya 
-                        muṣkakārkāsanasya ca | 
-                        <caesura/> 
-                         kaphapittaharaṃ puṣpaṃ kuṣṭhaghnaṃ kuṭajasya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.285"><label>1.46.285</label> satiktaṃ madhuraṃ śītaṃ padmaṃ 
-                        pittakaphāpaham | 
-                        <caesura/> 
-                         madhuraṃ picchilaṃ snigdhaṃ kumudaṃ hlādi śītalam | 
-                        <caesura/> 
-                         tasmād alpāntaraguṇe vidyāt kuvalayotpale || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.286"><label>1.46.286</label> sindhuvāraṃ vijānīyāddhimaṃ 
-                        pittavināśanam | 
-                        <caesura/> 
-                         mālatīmallike tikte saurabhyāt pittanāśane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.287"><label>1.46.287</label> sugandhi viśadaṃ hṛdyaṃ bākulaṃ 
-                        pāṭalāni ca | 
-                        <caesura/> 
-                         śleṣmapittaviṣaghnaṃ tu nāgaṃ tadvac ca kuṅkumam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.288"><label>1.46.288</label> campakaṃ raktapittaghnaṃ 
-                        śītoṣṇaṃ kaphanāśanam | 
-                        <caesura/> 
-                         kiṃśukaṃ kaphapittaghnaṃ tadvadeva kuraṇṭakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.289"><label>1.46.289</label> yathāvṛkṣaṃ vijānīyāt puṣpaṃ 
-                        vṛkṣocitaṃ tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         madhuśigrukarīrāṇi kaṭuśleṣmaharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.290"><label>1.46.290</label> 
-                        kṣavakakuleva(ā.ca)ravaṃśakarīraprabhṛtīni kaphaharāṇi sṛṣṭamūtrapuriṣāṇi ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.291"><label>1.46.291</label> kṣavakaṃ kṛmilaṃ teṣu svādupākaṃ 
-                        sapicchalam | 
-                        <caesura/> 
-                         visyandi vātalaṃ nātipittaśleṣmakaraṃ ca tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.292"><label>1.46.292</label> veṇoḥ karīrāḥ kaphalā madhurā 
-                        rasapākataḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vidāhino vātakarāḥ sakaṣāyā virūkṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.293"><label>1.46.293</label> udbhidāni 
-                        palālekṣukarīṣaveṇukṣitijāni | tatra palālajātaṃ madhuraṃ madhuravipākaṃ 
-                        rūkṣaṃ doṣapraśamanaṃ ca ikṣujaṃ madhuraṃ kaṣāyānurasaṃ kaṭukaṃ śītalaṃ ca 
-                        tadvadevoṣṇaṃ kārīṣaṃ kaṣāyaṃ vātakopanaṃ ca veṇujātaṃ kaṣāyaṃ vātakopanaṃ 
-                        ca bhūmijaṃ guru nātivātalaṃ bhūmitaś cāsyānurasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.294"><label>1.46.294</label> 
-                        piṇyākatilakalkasthūṇikāśuṣkaśākāṇi sarvadoṣaprakopaṇāni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.295"><label>1.46.295</label> viṣṭambhinaḥ smṛtāḥ sarve vaṭakā 
-                        vātakopanāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         siṇḍākī vātalā sārdrā ruciṣyā'naladīpanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.296"><label>1.46.296</label> viḍbhedi guru rūkṣaṃ ca prāyo 
-                        viṣṭambhi durjaram | 
-                        <caesura/> 
-                         sakaṣāyaṃ ca sarvaṃ hi svādu śākamudāhṛtam | 
-                        <caesura/> 
-                         puṣpaṃ patraṃ phalaṃ nālaṃ kandāś ca guravaḥ kramāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.297"><label>1.46.297</label> karkaśaṃ parijīrṇaṃ ca 
-                        kṛmijuṣṭamadeśajam | 
-                        <caesura/> 
-                         varjayet patraśākaṃ tadyadakālavirohi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.298"><label>1.46.298</label> kandānata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ 
-                        vidārīkandaśatāvarībisamṛṇālaśṛṅgāṭakakaśerukapiṇḍālukamadhvālukahastyālukakāṣṭhālukaśaṅkhālukaraktālukendīvarotpalakandaprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.299"><label>1.46.299</label> raktapittaharāṇyāhuḥ śītāni 
-                        madhurāṇi ca | 
-                        <caesura/> 
-                         gurūṇi bahuśukrāṇi stanyavṛddhikarāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.300"><label>1.46.300</label> madhuro bṛṃhaṇo vṛṣyaḥ śītaḥ 
-                        svaryo 'timūtralaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vidārīkando balyastu pittavātaharaś ca saḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.301"><label>1.46.301</label> vātapittaharī vṛṣyā svādutiktā 
-                        śatāvarī | 
-                        <caesura/> 
-                         mahatī caiva hṛdyā ca medhāgnibalavardhinī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.302"><label>1.46.302</label> grahaṇyarśovikāraghnī vṛṣyā śītā 
-                        rasāyanī | 
-                        <caesura/> 
-                         kaphapittaharāstiktāstasyā evāṅkurāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.303"><label>1.46.303</label> avidāhi bisaṃ proktaṃ 
-                        raktapittaprasādanam | 
-                        <caesura/> 
-                         viṣṭambhi durjaraṃ rūkṣaṃ virasaṃ mārutāvaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.304"><label>1.46.304</label> gurū viṣṭambhiśītau ca 
-                        śṛṅgāṭkakaśerukau | 
-                        <caesura/> 
-                         piṇḍālukaṃ kaphakaraṃ guru vātaprakopaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.305"><label>1.46.305</label> surendrakandaḥ śleṣmaghno vipāke 
-                        kaṭu pittakṛt | 
-                        <caesura/> 
-                         veṇoḥ karīrā guravaḥ kaphamārutakopanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.306"><label>1.46.306</label> sthūlasūraṇamāṇakaprabhṛtayaḥ 
-                        kandā īṣatkaṣāyāḥ kaṭukā rūkṣā viṣṭambhino guravaḥ kaphavātalāḥ pittaharāś 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.307"><label>1.46.307</label> mānakaṃ svādu śītaṃ ca guru cāpi 
-                        prakīrtitam | 
-                        <caesura/> 
-                         sthūlakandas tu nātyuṣṇaḥ sūraṇo gudakīlahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.308"><label>1.46.308</label> kumudotpalapadmānāṃ kandā 
-                        mārutakopanāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kaṣāyāḥ pittaśamanā vipāke madhurā himāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.309"><label>1.46.309</label> varāhakandaḥ śleṣmaghnaḥ kaṭuko 
-                        rasapākataḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         mehakuṣṭhakṛmiharo balyo vṛṣyo rasāyanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.310"><label>1.46.310</label> tālanārikelakharjūraprabhṛtīnāṃ 
-                        mastakamajjānaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.311"><label>1.46.311</label> svādupākarasānāhū 
-                        raktapittaharāṃs tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         śukralānanilaghnāṃś ca kaphavṛddhikarān api || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.312"><label>1.46.312</label> bālaṃ hy anārtavaṃ jīrṇaṃ 
-                        vyādhitaṃ krimibhakṣitam | 
-                        <caesura/> 
-                         kandaṃ vivarjayet sarvaṃ yo vā samyaṅna rohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.313"><label>1.46.313</label> (ā.atha lavaṇāni) 
-                        saindhavasāmudraviḍasauvarcalaromakaudbhidaprabhṛtīni lavaṇāni 
-                        yathottaramuṣṇāni vātaharāṇi kaphapittakarāṇi yathāpūrvaṃ snigdhāni svādūni 
-                        sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.314"><label>1.46.314</label> cakṣuṣyaṃ saindhavaṃ hṛdyaṃ 
-                        rucyaṃ laghvagnidīpanam | 
-                        <caesura/> 
-                         snigdhaṃ samadhuraṃ vṛṣyaṃ śītaṃ doṣaghnam uttamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.315"><label>1.46.315</label> sāmudraṃ madhuraṃ pāke 
-                        nātyuṣṇamavidāhi ca | 
-                        <caesura/> 
-                         bhedanaṃ snigdhamīṣacca śūlaghnaṃ nātipittalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.316"><label>1.46.316</label> sakṣāraṃ dīpanaṃ sūkṣmaṃ 
-                        śūlahṛdroganāśanam | 
-                        <caesura/> 
-                         rocanaṃ tīkṣṇamuṣṇaṃ ca viḍaṃ vātānulomanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.317"><label>1.46.317</label> laghu sauvarcalaṃ pāke vīryoṣṇaṃ 
-                        viśadaṃ kaṭu | 
-                        <caesura/> 
-                         gulmaśūlavibandhaghnaṃ hṛdyaṃ surabhi rocanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.318"><label>1.46.318</label> romakaṃ tīkṣṇamatyuṣṇaṃ vyavāyi 
-                        kaṭupāki ca | 
-                        <caesura/> 
-                         vātaghnaṃ laghu visyandi sūkṣmaṃ viḍbhedi mūtralam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.319"><label>1.46.319</label> laghu tīkṣṇoṣṇamutkledi sūkṣmaṃ 
-                        vātānulomanam | 
-                        <caesura/> 
-                         satiktaṃ kaṭu sakṣāraṃ vidyāllavaṇamaudbhidam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.320"><label>1.46.320</label> kaphavātakrimiharaṃ lekhanaṃ 
-                        pittakopanam | 
-                        <caesura/> 
-                         dīpanaṃ pācanaṃ bhedi lavaṇaṃ guṭikāhvayam || </l> 
-                    <l xml:id="SS.1.46.321ab"><label>1.46.321ab</label> ūṣasūtaṃ vālukailaṃ 
-                        śailamūlākarodbhavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.321cd"><label>1.46.321cd</label> lavaṇaṃ kaṭukaṃ chedi 
-                        vihitaṃ kaṭu cocyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.322ab"><label>1.46.322ab</label> 
-                        yavakṣārasvarjikākṣāroṣakṣārapākimaṭaṅkaṇakṣāraprabhṛtayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.322cd"><label>1.46.322cd</label> 
-                        gulmārśograhaṇīdoṣapratiśyāyavināśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.322ef"><label>1.46.322ef</label> kṣārās tu pācanāḥ sarve 
-                        raktapittakarāḥ sarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.323ab"><label>1.46.323ab</label> jñeyau vahnisamau kṣārau 
-                        svarjikāyāvaśūkajau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.323cd"><label>1.46.323cd</label> 
-                        śukraśleṣmavibandhārśogulmaplīhavināśanau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.324ab"><label>1.46.324ab</label> uṣṇo 'nilaghnaḥ prakledī 
-                        coṣakṣāro balāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.324cd"><label>1.46.324cd</label> medoghnaḥ pākimaḥ 
-                        kṣārasteṣāṃ bastiviśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.325ab"><label>1.46.325ab</label> virūkṣaṇo 'nilakaraḥ 
-                        śleṣmaghnaḥ pittadūṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.325cd"><label>1.46.325cd</label> 
-                        agnidīptikarastīkṣṇaṣṭaṅkaṇaḥ kṣāra ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.326ab"><label>1.46.326ab</label> suvarṇaṃ svādu hṛdyaṃ ca 
-                        bṛṃhaṇīyaṃ rasāyanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.326cd"><label>1.46.326cd</label> doṣatrayāpahaṃ śītaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ viṣasūdanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.327ab"><label>1.46.327ab</label> rūpyamamlaṃ saraṃ śītaṃ 
-                        sasnehaṃ pittavātanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.327cd"><label>1.46.327cd</label> tāmraṃ kaṣāyaṃ madhuraṃ 
-                        lekhanaṃ śītalaṃ saram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.328ab"><label>1.46.328ab</label> satiktaṃ lekhanaṃ kāṃsyaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ kaphavātajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.328cd"><label>1.46.328cd</label> vātakṛcchītalaṃ lohaṃ 
-                        tṛṣṇāpittakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.329ab"><label>1.46.329ab</label> kaṭu krimighnaṃ lavaṇaṃ 
-                        trapusīsaṃ vilekhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.329cd"><label>1.46.329cd</label> 
-                        muktāvidrumavajrendravaidūrayasphaṭikādayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.330ab"><label>1.46.330ab</label> cakṣuṣyā maṇayaḥ śītā 
-                        lekhanā viṣasūdanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.330cd"><label>1.46.330cd</label> pavitrā dhāraṇīyāś ca 
-                        pāpmālakṣmīmalāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.331ab"><label>1.46.331ab</label> dhānyeṣu māṃseṣu phaleṣu 
-                        caiva śākeṣu cānuktamihāprameyāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.331cd"><label>1.46.331cd</label> āsvādato bhūtaguṇaiś ca 
-                        matvā tadādiśeddṛvyamanalpabuddhiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.332ab"><label>1.46.332ab</label> ṣaṣṭikā yavagodhūmā lohitā 
-                        ye ca śālayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.332cd"><label>1.46.332cd</label> mudgāḍhakīmasūrāś ca 
-                        dhanyeṣu pravarāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.333ab"><label>1.46.333ab</label> 
-                        lāvatittirisāraṅgakuraṅgaiṇakapiñjalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.333cd"><label>1.46.333cd</label> mayūravarmikūrmāś ca śreṣṭhā 
-                        māṃsagaṇeṣviha || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.334ab"><label>1.46.334ab</label> dāḍhimāmalakaṃ drākṣā 
-                        kharjūraṃ saparūṣakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.334cd"><label>1.46.334cd</label> rājādanaṃ mātuluṅgaṃ 
-                        phalavarge praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.335ab"><label>1.46.335ab</label> satīno vāstukaś 
-                        cuccūcillīmūlakapotikāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.335cd"><label>1.46.335cd</label> maṇḍūkaparṇī jīvantī 
-                        śākavarge praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.336ab"><label>1.46.336ab</label> gavyaṃ kṣīraṃ ghṛtaṃ 
-                        śreṣṭhaṃ saindhavaṃ lavaṇeṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.336cd"><label>1.46.336cd</label> dhātrīdāḍimamamleṣu pippalī 
-                        nāgaraṃ kaṭau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.337ab"><label>1.46.337ab</label> titke paṭolavārtāke madhure 
-                        ghṛtamucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.337cd"><label>1.46.337cd</label> kṣaudraṃ pūgaphalaṃ śreṣṭhaṃ 
-                        kaṣāye saparūṣakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.338ab"><label>1.46.338ab</label> śarkarekṣuvikāreṣu pāne 
-                        madhvāsavau tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.338cd"><label>1.46.338cd</label> parisaṃvatsaraṃ dhānyaṃ 
-                        māṃsaṃ vayasi madhyame || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.339ab"><label>1.46.339ab</label> aparyuṣitamannaṃ tu 
-                        saṃskṛtaṃ mātrayā śubham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.339cd"><label>1.46.339cd</label> phalaṃ paryāgataṃ 
-                        śākamaśuṣkaṃ taruṇaṃ navam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.340ab"><label>1.46.340ab</label> ataḥ paraṃ pravakṣyāmi 
-                        kṛtānnaguṇavistaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.341ab"><label>1.46.341ab</label> lājamaṇḍo viśuddhānāṃ 
-                        pathyaḥ pācanadīpanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.341cd"><label>1.46.341cd</label> vātānulomano hṛdyaḥ 
-                        pippalīnāgarāyutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.342ab"><label>1.46.342ab</label> svedāgnijananī laghvī dīpanī 
-                        bastiśodhanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.342cd"><label>1.46.342cd</label> kṣuttṛṭśramaglāniharī peyā 
-                        vātānulomanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.343ab"><label>1.46.343ab</label> vilepī tarpaṇī hṛdyā grāhiṇī 
-                        balavardhanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.343cd"><label>1.46.343cd</label> pathyā svādurasā laghvī 
-                        dīpanī kṣuttṛṣāpahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.344ab"><label>1.46.344ab</label> hṛdyā santarpaṇī vṛṣyā 
-                        bṛṃhaṇī balavardhanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.344cd"><label>1.46.344cd</label> śākamāṃsaphalair yuktā 
-                        vilepyamlā ca durjarā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.345ab"><label>1.46.345ab</label> sikthair virahito maṇḍaḥ 
-                        peyā sikthasamanvitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.345cd"><label>1.46.345cd</label> vilepī bahusikthā 
-                        syādyavāgūrviraladravā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.346ab"><label>1.46.346ab</label> viṣṭambhī pāyaso balyo 
-                        medaḥkaphakaro guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.346cd"><label>1.46.346cd</label> kaphapittakarī balyā 
-                        kṛśarā'nilanāśanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.347ab"><label>1.46.347ab</label> dhautas tu vimalaḥ śuddho 
-                        manojñaḥ surabhiḥ samaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.347cd"><label>1.46.347cd</label> svinnaḥ suprasrutastūṣṇo 
-                        viśadastvodano laghuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.348ab"><label>1.46.348ab</label> adhauto 'prasruto 'svinnaḥ 
-                        śītaś cāpyodano guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.348cd"><label>1.46.348cd</label> laghuḥ sugandhiḥ kaphahā 
-                        vijñeyo bhṛṣṭataṇḍulaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.349ab"><label>1.46.349ab</label> snehair māṃsaiḥ phalaiḥ 
-                        kandair vaidalāmlaiś ca saṃyutāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.349cd"><label>1.46.349cd</label> guruvo bṛṃhaṇā balyā ye ca 
-                        kṣīropasādhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.350ab"><label>1.46.350ab</label> susvinno nistuṣo bhṛṣṭa 
-                        īṣatsūpo laghurhitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.350cd"><label>1.46.350cd</label> svinnaṃ niṣpīḍitaṃ śākaṃ 
-                        hitaṃ syāt snehasaṃskṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.351ab"><label>1.46.351ab</label> asvinnaṃ 
-                        sneharahitamapīḍitamato 'nyathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.351cd"><label>1.46.351cd</label> māṃsaṃ svabhāvato vṛṣyaṃ 
-                        snehanaṃ balavardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.352ab"><label>1.46.352ab</label> 
-                        snehagorasadhānyāmlaphalāmlakaṭukaiḥ saha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.352cd"><label>1.46.352cd</label> siddhaṃ māṃsaṃ hitaṃ balyaṃ 
-                        rocanaṃ bṛṃhaṇaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.353ab"><label>1.46.353ab</label> tad eva gorasādānaṃ 
-                        surabhidravyasaṃskṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.353cd"><label>1.46.353cd</label> vidyātpittakaphodreki 
-                        balamāṃsāgnivardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.354ab"><label>1.46.354ab</label> pariśuṣkaṃ sthiraṃ snigdhaṃ 
-                        harṣaṇaṃ prīṇanaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.354cd"><label>1.46.354cd</label> rocanaṃ 
-                        balamedhāgnimāṃsaujaḥśukravardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.355ab"><label>1.46.355ab</label> tadevolluptapiṣṭatvād 
-                        ulluptam iti pācakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.355cd"><label>1.46.355cd</label> pariśuṣkaguṇair yuktaṃ 
-                        vahnau pakvamato laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.356ab"><label>1.46.356ab</label> tad eva 
-                        śūlikāprotamaṅgāraparipācitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.356cd"><label>1.46.356cd</label> jñeyaṃ gurutaraṃ kiṃcit 
-                        pradigdhaṃ gurupākataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.357ab"><label>1.46.357ab</label> ulluptaṃ bharjitaṃ piṣṭaṃ 
-                        prataptaṃ kandupācitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.357cd"><label>1.46.357cd</label> pariśuṣkaṃ pradigdhaṃ ca 
-                        śūlyaṃ yaccānyadīdṛśam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.358ab"><label>1.46.358ab</label> māṃsaṃ yattailasiddhaṃ 
-                        tadvīryoṣṇaṃ pittakṛdguru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.358cd"><label>1.46.358cd</label> laghvagnidīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        rucyaṃ dṛṣṭiprasādanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.359ab"><label>1.46.359ab</label> anuṣṇavīryaṃ pittaghnaṃ 
-                        manojñaṃ ghṛtasādhitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.359cd"><label>1.46.359cd</label> prīṇanaḥ prāṇajananaḥ 
-                        śvāsakāsakṣayāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.360ab"><label>1.46.360ab</label> vātapittaśramaharo hṛdyo 
-                        māṃsarasaḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.360cd"><label>1.46.360cd</label> smṛtyojaḥsvarahīnānāṃ 
-                        jvarakṣīṇakṣatorasām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.361"><label>1.46.361</label> bhagnaviśliṣṭasandhīnāṃ 
-                        kṛśānāmalparetasām | 
-                        <caesura/> 
-                         āpyāyanaḥ saṃhananaḥ śukrado balavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.362"><label>1.46.362</label> sa dāḍimayuto vṛṣyaḥ saṃskṛto 
-                        doṣanāśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         prīṇanaḥ sarvabhūtānāṃ viśeṣānmukhaśoṣiṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.363"><label>1.46.363</label> kṣuttṛṣṇāpaharaḥ śreṣṭhaḥ 
-                        saurāvaḥ svāduśītalaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         yanmāṃsamuddhṛtarasaṃ na tat puṣṭibalāvaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.364"><label>1.46.364</label> viṣṭambhi durjaraṃ rūkṣaṃ 
-                        virasaṃ mārutāvaham | 
-                        <caesura/> 
-                         dīptāgnīnāṃ sadā pathyaḥ khāniṣkas tu paraṃ guruḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.365"><label>1.46.365</label> māṃsaṃ nirasthi susvinnaṃ 
-                        punardṛṣadi peṣitam | 
-                        <caesura/> 
-                         pippalīśuṇṭhimaricaguḍasarpiḥsamanvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.366"><label>1.46.366</label> aikadhyaṃ pācayetsamyagvesavāra 
-                        iti smṛtaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vesavāro guruḥ snigdho balyo vātarujāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.367"><label>1.46.367</label> kaphaghno dīpano hṛdyaḥ 
-                        śuddhānāṃ vraṇinām api | 
-                        <caesura/> 
-                         jñeyaḥ pathyatamaś caiva mudgayūṣaḥ kṛtākṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.368"><label>1.46.368</label> sa tu dāḍimamṛdvīkāyuktaḥ 
-                        syādrāgakhāḍavaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         riciṣyo laghupākaś ca doṣāṇāṃ cāvirodhakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.369"><label>1.46.369</label> 
-                        masūramudgagodhūmakulatthalavaṇaiḥ kṛtaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         kaphapittāvirodhī syādvātavyādau ca śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.370"><label>1.46.370</label> mṛdvīkādāḍimair yuktaḥ sa 
-                        cāpyukto 'nilārdite | 
-                        <caesura/> 
-                         rocano dīpano hṛdyo laghupākyupadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.371"><label>1.46.371</label> paṭolanimbayūṣau tu 
-                        kaphamedoviśoṣiṇau | 
-                        <caesura/> 
-                         pittaghnau dīpanau hṛdyau kṛmikuṣṭhajvarāpahau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.372"><label>1.46.372</label> 
-                        śvāsakāsapratiśyāyaprasekārocakajvarān | 
-                        <caesura/> 
-                         hanti mūlakayūṣastu kaphamedogalāmayān | 
-                        <caesura/> 
-                         kulatthayūṣo 'nilahā śvāsapīnasanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.373"><label>1.46.373</label> 
-                        tūṇīpratūṇīkāsārśogulmodāvartanāśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         dāḍimāmalakair yūṣo hṛdyaḥ saṃśamano laghuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.374"><label>1.46.374</label> prāṇāgnijanano mūrcchāmedoghnaḥ 
-                        pittavātajit | 
-                        <caesura/> 
-                         mudgāmalakayūṣas tu grāhī pittakaphe hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.375"><label>1.46.375</label> yavakolakulatthānāṃ yūṣaḥ 
-                        kaṇṭhyo 'nilāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sarvadhānyakṛtastadvadbṛṃhaṇaḥ prāṇavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.376"><label>1.46.376</label> khaḍakāmbalikau hṛdyau tathā 
-                        vātakaphe hitau | 
-                        <caesura/> 
-                         balyaḥ kaphānilau hanti dāḍimāmlo 'gnidīpanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.377"><label>1.46.377</label> dadhyamlaḥ kaphakṛdbalyaḥ 
-                        snigdho vātaharo guruḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         takrāmlaḥ pittakṛt prokto viṣaraktapradūṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.378"><label>1.46.378</label> khaḍāḥ khaḍayavāgvaś ca 
-                        ṣā(ā.khā)ḍavāḥ pānakāni ca | 
-                        <caesura/> 
-                         evamādīni cānyāni kriyante vaidyavākyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.379"><label>1.46.379</label> asnehalavaṇaṃ sarvamakṛtaṃ 
-                        kaṭukair vinā | 
-                        <caesura/> 
-                         vijñeyaṃ lavaṇasnehakaṭukaiḥ saṃyutaṃ kṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.380"><label>1.46.380</label> atha gorasadhānyāmlaphalāmlair 
-                        anvitaṃ ca yat | 
-                        <caesura/> 
-                         yathottaraṃ laghu hitaṃ saṃskṛtāsaṃskṛtaṃ rasam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.381"><label>1.46.381</label> dadhimastvamlasiddhastu yūṣaḥ 
-                        kāmbalikaḥ smṛtaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         tilapiṇyākavikṛtiḥ śuṣkaśākaṃ virūḍhakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.382"><label>1.46.382</label> siṇḍākī ca gurūṇi syuḥ 
-                        kaphapittakarāṇi ca | 
-                        <caesura/> 
-                         tadvacca vaṭakānyāhurvidāhīni gurūṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.383"><label>1.46.383</label> laghavo bṛṃhaṇā vṛṣyā hṛdyā 
-                        rocanadīpanāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         tṛṣṇāmūrcchābhramacchardiśramaghnā rāgaṣāḍavāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.384"><label>1.46.384</label> rasālā bṛṃhaṇī balyā snigdhā 
-                        vṛṣyā ca rocanī | 
-                        <caesura/> 
-                         snehanaṃ guḍasaṃyuktaṃ hṛdyaṃ dadhyanilāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.385"><label>1.46.385</label> saktavaḥ sarpiṣā'bhyaktāḥ 
-                        śītavāripariplutāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         nātidravā nātisāndrā mantha ity upadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.386"><label>1.46.386</label> manthaḥ sadyobalakaraḥ 
-                        pipāsāśramanāśanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sāmlasnehaguḍo mūtrakṛcchrodāvartanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.387"><label>1.46.387</label> śarkarekṣurasadrākṣāyuktaḥ 
-                        pittavikāranut | 
-                        <caesura/> 
-                         drākṣāmadhūkasaṃyuktaḥ kapharoganibarhaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.388"><label>1.46.388</label> vargatrayeṇopahito 
-                        maladoṣānulomanaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         gauḍamamlamanamlaṃ vā pānakaṃ guru mūtralam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.389"><label>1.46.389</label> tad eva 
-                        khaṇḍamṛdvīkāśarkarāsahitaṃ punaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sāmlaṃ satīkṣṇaṃ sahimaṃ pānakaṃ syānniratyayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.390"><label>1.46.390</label> mārdvīkaṃ tu śramaharaṃ 
-                        mūrcchādāhatṛṣāpaham | 
-                        <caesura/> 
-                         parūṣakāṇāṃ kolānāṃ hṛdyaṃ viṣṭambhi pānakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.391"><label>1.46.391</label> dravyasaṃyogasaṃskāraṃ jñātvā 
-                        mātrāṃ ca sarvataḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         pānakānāṃ yathāyogaṃ gurulāghavamādiśet || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="SS.1.46.392ab">iti kṛtānnavargaḥ | </label> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.392"><label>1.46.392</label> vakṣyāmyataḥ paraṃ bhakṣyān 
-                        rasavīryavipākataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.393"><label>1.46.393</label> bhakṣyāḥ kṣīrakṛtā balyā vṛṣyā 
-                        hṛdyāḥ sugandhinaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         adāhinaḥ puṣṭikarā dīpanāḥ pittanāśanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.394"><label>1.46.394</label> teṣāṃ prāṇakarā hṛdyā ghṛtapūrāḥ 
-                        kaphāvahāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vātapittaharā vṛṣyā guravo raktamāṃsalāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.395"><label>1.46.395</label> bṛṃhaṇā gauḍikā bhakṣyā guravo 
-                        'nilanāśanāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         adāhinaḥ pittaharāḥ śukralāḥ kaphavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.396"><label>1.46.396</label> madhumastakasaṃyāvāḥ pūpā ye te 
-                        viśeṣataḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         guravo bṛṃhaṇāś caiva modakās tu sudurjarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.397"><label>1.46.397</label> rocano dīpanaḥ svaryaḥ 
-                        pittaghnaḥ pavanāpahaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         gururmṛṣṭatamaś caiva saṭṭakaḥ prāṇavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.398"><label>1.46.398</label> hṛdyaḥ sugandhirmadhuraḥ 
-                        snigdhaḥ kaphakaro guruḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vātāpahastṛptikaro balyo viṣyandanaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.399"><label>1.46.399</label> bṛṃhaṇā vātapittaghnā bhakṣyā 
-                        balyās tu sāmitāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         hṛdyāḥ pathyatamāsteṣāṃ laghavaḥ phenakādayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.400"><label>1.46.400</label> mudgādivesavārāṇāṃ pūrṇā 
-                        viṣṭambhino matāḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vesavāraiḥ sapiśitaiḥ saṃpūrṇā gurubṛṃhaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.401ab"><label>1.46.401ab</label> pālalāḥ śleṣmajananāḥ 
-                        śaṣkulyaḥ kaphapittalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.401cd"><label>1.46.401cd</label> vīryoṣṇāḥ paiṣṭikā bhakṣyāḥ 
-                        kaphapittaprakopaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.402ab"><label>1.46.402ab</label> vidāhino nātibalā guravaś ca 
-                        viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.402cd"><label>1.46.402cd</label> vaidalā laghavo bhakṣyāḥ 
-                        kaṣāyāḥ sṛṣtamārutāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.403ab"><label>1.46.403ab</label> viṣṭambhinaḥ pittasamāḥ 
-                        śleṣmaghnā bhinnavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.403cd"><label>1.46.403cd</label> balyā vṛṣyās tu guravo 
-                        vijñeyā māṣasādhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.404ab"><label>1.46.404ab</label> kūrcikāvikṛtā bhakṣyā guravo 
-                        nātipittalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.404cd"><label>1.46.404cd</label> virūḍhakakṛtā bhakṣyā guravo 
-                        'nilapittalāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.405ab"><label>1.46.405ab</label> vidāhotkleśajananā rūkṣā 
-                        dṛṣṭipradūṣaṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.405cd"><label>1.46.405cd</label> hṛdyāḥ sugandhino bhakṣyā 
-                        laghavo ghṛtapācitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.406ab"><label>1.46.406ab</label> vātapittaharā balyā 
-                        varṇadṛṣṭiprasādanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.406cd"><label>1.46.406cd</label> vidāhinastailakṛtā guravaḥ 
-                        kaṭupākinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.407ab"><label>1.46.407ab</label> uṣṇā mārutadṛṣṭighnāḥ 
-                        pittalāstvakpradūṣaṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.407cd"><label>1.46.407cd</label> 
-                        phalamāṃsekṣuvikṛtitilamāṣopasaṃskṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.408ab"><label>1.46.408ab</label> bhakṣyā balyāś ca guravo 
-                        bṛṃhaṇā hṛdayapriyāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.408cd"><label>1.46.408cd</label> kapālāṅgārapakvās tu laghavo 
-                        vātakopanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.409ab"><label>1.46.409ab</label> supakvāstanavaś caiva 
-                        bhūyiṣṭhaṃ laghavo matāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.409cd"><label>1.46.409cd</label> sakilāṭādayo bhakṣyā guravaḥ 
-                        kaphavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.410ab"><label>1.46.410ab</label> kulmāṣā vātalā rūkṣā guravo 
-                        bhinnavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.410cd"><label>1.46.410cd</label> udāvartaharo vāṭyaḥ 
-                        kāsapīnasamehanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.410ef"><label>1.46.410ef</label> dhānolumbās tu laghavaḥ 
-                        kaphamedoviśoṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.411ab"><label>1.46.411ab</label> śaktavo bṛṃhaṇā 
-                        vṛṣyāstṛṣṇāpittakaphāpahāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.411cd"><label>1.46.411cd</label> pītāḥ sadyobalakarā bhedinaḥ 
-                        pavanāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.412ab"><label>1.46.412ab</label> gurvī piṇḍī kharā'tyarthaṃ 
-                        laghvī saiva viparyayāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.412cd"><label>1.46.412cd</label> śaktūnāmāśu jīryeta mṛdutvād 
-                        avalehikā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.413ab"><label>1.46.413ab</label> lājāś chardyatisāraghnā 
-                        dīpanāḥ kaphanāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.413cd"><label>1.46.413cd</label> balyāḥ kaṣāyamadhurā 
-                        laghavastṛṇamalāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.414ab"><label>1.46.414ab</label> 
-                        tṛṭchardidāhagharmārtinudastatsaktavo matāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.414cd"><label>1.46.414cd</label> raktapittaharāś caiva 
-                        dāhajvaravināśanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.415ab"><label>1.46.415ab</label> pṛthukā guravaḥ snigdhā 
-                        bṛṃhaṇāḥ kaphavardhanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.415cd"><label>1.46.415cd</label> balyāḥ sakṣīrabhāvāttu 
-                        vātaghnā bhinnavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.416ab"><label>1.46.416ab</label> saṃdhānakṛtpiṣṭamāmaṃ 
-                        tāṇḍulaṃ kṛmimehanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.416cd"><label>1.46.416cd</label> sudurjaraḥ svāduraso 
-                        bṛṃhaṇastaṇḍulo navaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.416ef"><label>1.46.416ef</label> sandhānakṛnmehaharaḥ 
-                        purāṇastanḍulaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.417ab"><label>1.46.417ab</label> dravyasaṃyogasaṃskāravikārān 
-                        samavekṣya tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.417cd"><label>1.46.417cd</label> yathākāraṇamāsādya bhoktṇṇāṃ 
-                        chandato 'pi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.417ef"><label>1.46.417ef</label> anekadravyayonitvāc 
-                        chāstratastān vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.418"><label>1.46.418</label> ataḥ sarvānupānānyupadekṣyāmaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.418ab"><label>1.46.418ab</label> amlena kecidvihatā manuṣyā 
-                        mādhuryayoge praṇayībhavanti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.418cd"><label>1.46.418cd</label> tathā'mlayoge madhureṇa 
-                        tṛptāsteṣāṃ yatheṣṭaṃ pravadanti pathyam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.419ab"><label>1.46.419ab</label> 
-                        śītoṣṇatoyāsavamadyayūṣaphalāmladhānyāmlapayor asānām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.419cd"><label>1.46.419cd</label> yasyānupānaṃ tu hitaṃ 
-                        bhavedyattasmai pradeyaṃ tviha mātrayā tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.420ab"><label>1.46.420ab</label> vyādhiṃ ca kālaṃ ca vibhāvya 
-                        dhīrair dravyāṇi bhojyāni ca tāni tāni | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.420cd"><label>1.46.420cd</label> sarvānupāneṣu varaṃ vadanti 
-                        medhyaṃ yadambhaḥ śucibhājanastham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.421ab"><label>1.46.421ab</label> lokasya janmaprabhṛti 
-                        praśastaṃ toyātmakāḥ sarvarasāś ca dṛṣṭāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.421cd"><label>1.46.421cd</label> saṅkṣepa eṣo 'bhihito 
-                        'nupāneṣv ataḥ paraṃ vistarato 'bhidhāsye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.422ab"><label>1.46.422ab</label> uṣṇodakānupānaṃ tu 
-                        snehānāmatha śasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.422cd"><label>1.46.422cd</label> ṛte bhallātakasnehāt 
-                        snehāttauvarakāttathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.423ab"><label>1.46.423ab</label> anupānaṃ vadantyeke taile 
-                        yūṣāmlakāñjikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.423cd"><label>1.46.423cd</label> śītodakaṃ mākṣikasya 
-                        piṣṭānnasya ca sarvaśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.424ab"><label>1.46.424ab</label> dadhipāyasamadyārtiviṣajuṣṭe 
-                        tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.424cd"><label>1.46.424cd</label> kecit 
-                        piṣṭamayasyāhuranupānaṃ sukhodakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.425ab"><label>1.46.425ab</label> payo māṃsaraso vā'pi 
-                        śālimudgādibhojinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.425cd"><label>1.46.425cd</label> 
-                        yuddhādhvātapasantāpaviṣamadyarujāsu ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.426ab"><label>1.46.426ab</label> māṣāderanupānaṃ tu 
-                        dhānyāmlaṃ dadhimas tu vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.426cd"><label>1.46.426cd</label> madyaṃ madyocitānāṃ tu 
-                        sarvamāṃseṣu pūjitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.427ab"><label>1.46.427ab</label> amadyapānāmudakaṃ phalāmlaṃ 
-                        vā praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.427cd"><label>1.46.427cd</label> kṣīraṃ 
-                        gharmādhvabhāṣyastrīklāntānām amṛtopamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.428ab"><label>1.46.428ab</label> surā kṛśānāṃ 
-                        sthūlānāmanupānaṃ madhūdakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.428cd"><label>1.46.428cd</label> nirāmayānāṃ citraṃ tu 
-                        bhu(ā.bha)ktamadhye prakīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.429ab"><label>1.46.429ab</label> snigdhoṣṇaṃ mārute pathyaṃ 
-                        kaphe rūkṣoṣṇamiṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.429cd"><label>1.46.429cd</label> anupānaṃ hitaṃ cāpi pitte 
-                        madhuraśītalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.430ab"><label>1.46.430ab</label> hitaṃ śoṇitapittibhyaḥ 
-                        kṣīramikṣurasas tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.430cd"><label>1.46.430cd</label> arkaśeluśirīṣāṇāmāsavāstu 
-                        viṣārtiṣu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.431ab"><label>1.46.431ab</label> ataḥ paraṃ tu 
-                        vargāṇāmanupānaṃ pṛṭhak pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.431cd"><label>1.46.431cd</label> pravakṣyāmyānupūrvyeṇa 
-                        sarveṣām eva me śṛṇu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.432"><label>1.46.432</label> tatra pūrvaśasyajātīnāṃ 
-                        badarāmlaṃ vaidalānāṃ dhānyāmlaṃ jaṅghālānāṃ dhanvajānāṃ ca pippalyāsavaḥ 
-                        viṣkirāṇāṃ kolabadarāsavaḥ pratudānāṃ kṣīravṛkṣāsavaḥ guhāśayānāṃ 
-                        kharjūranālikerāsavaḥ prasahānāmaśvagandhāsavaḥ parṇamṛgāṇāṃ 
-                        kṛṣṇagandhāsavaḥ bileśayānāṃ phalasārāsavaḥ ekaśaphānāṃ triphalāsavaḥ 
-                        anekaśaphānāṃ khadirāsavaḥ kūlacarāṇāṃ śṛṅgāṭakakaśerukāsavaḥ kośavāsināṃ 
-                        pādināṃ ca sa eva plavānāmikṣurasāsavaḥ nādeyānāṃ matsyānāṃ mṛṇālāsavaḥ 
-                        sāmudrāṇāṃ tu mātuluṅgāsavaḥ amlānāṃ phalānāṃ padmotpalakandāsavaḥ kaṣāyāṇāṃ 
-                        dāḍimavetrāsavaḥ madhurāṇāṃ trikaṭukayuktaḥ khaṇḍāsavaḥ tālaphalādīnāṃ 
-                        dhanyāmlaṃ kaṭukānāṃ dūrvānalavetrāsavaḥ pippalyādīnāṃ śvadaṃṣṭrāvasukāsavaḥ 
-                        kūṣmāṇḍādīnāṃ dārvīkarīrāsavaḥ cuccuprabhṛtīnāṃ lodhrāsavaḥ jīvantyādīnāṃ 
-                        triphalāsavaḥ kusumbhaśākasya sa eva maṇḍūkaparṇyādīnāṃ mahāpañcamūlāsavaḥ 
-                        tālamastakādīnām amlaphalāsavaḥ saindhavādīnāṃ surāsava āranālaṃ ca toyaṃ vā 
-                        sarvatreti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.433"><label>1.46.433</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.433ab"><label>1.46.433ab</label> sarveṣāmanupānānāṃ māhendraṃ 
-                        toyam uttamam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.433cd"><label>1.46.433cd</label> sātmyaṃ vā yasya yattoyaṃ 
-                        tattasmai hitamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.434ab"><label>1.46.434ab</label> uṣṇaṃ vāte kaphe toyaṃ pitte 
-                        rakte ca śītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.434cd"><label>1.46.434cd</label> doṣavadguru vā 
-                        bhuktamatimātramathāpi vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.435ab"><label>1.46.435ab</label> yathoktenānupānena 
-                        sukhamannaṃ prajīryati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.435cd"><label>1.46.435cd</label> rocanam bṛṃhaṇaṃ vṛṣyaṃ 
-                        doṣasaṃghātabhedanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.436ab"><label>1.46.436ab</label> tarpaṇaṃ mārdavakaraṃ 
-                        śramaklamaharaṃ sukham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.436cd"><label>1.46.436cd</label> dīpanaṃ doṣaśamanaṃ 
-                        pipāsācchedanaṃ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.437ab"><label>1.46.437ab</label> balyaṃ varṇakaraṃ 
-                        samyaganupānaṃ sadocyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.437cd"><label>1.46.437cd</label> tadādau karśayetpītaṃ 
-                        sthāpayenmadhyasevitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.438ab"><label>1.46.438ab</label> paś cāt pītaṃ bṛṃhayati 
-                        tasmād vīkṣya prayojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.438cd"><label>1.46.438cd</label> sthiratāṃ 
-                        gatamaklinnamannamadravapāyinām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.439ab"><label>1.46.439ab</label> 
-                        bhavatyābādhajananamanupānamataḥ pibet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.439cd"><label>1.46.439cd</label> na pibecchvāsakāsārto roge 
-                        cāpyūrdhvajatruge || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.440ab"><label>1.46.440ab</label> kṣatoraskaḥ prasekī ca yasya 
-                        copahataḥ svaraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.440cd"><label>1.46.440cd</label> 
-                        pītvā'dhvabhāṣyādhyayanageyasvapnānna śīlayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.441ab"><label>1.46.441ab</label> pradūṣyāmāśayaṃ taddhi tasya 
-                        kaṇṭhorasi sthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.441cd"><label>1.46.441cd</label> 
-                        syandāgnisādacchardyādīnāmayāñjanayed bahūn || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.442ab"><label>1.46.442ab</label> gurulāghavacinteyaṃ 
-                        svabhāvaṃ nātivartate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.442cd"><label>1.46.442cd</label> tathā saṃskāramātrānnakālāṃś 
-                        cāpyuttarottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.443ab"><label>1.46.443ab</label> mandakarmānalārogyāḥ 
-                        sukumārāḥ sukhocitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.443cd"><label>1.46.443cd</label> jantavo ye tu teṣāṃ hi 
-                        cinteyaṃ parikīrtyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.444ab"><label>1.46.444ab</label> balinaḥ kharabhakṣyā ye ye 
-                        ca dīptāgnayo narāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.444cd"><label>1.46.444cd</label> karmanityāś ca ye teṣāṃ 
-                        nāvaśyaṃ parikīrtyate || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="SS.1.46.444">iti sarvānupānavargaḥ | </label> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.445ab"><label>1.46.445ab</label> athāhāravidhiṃ vatsa 
-                        vistareṇākhilaṃ śṛṇu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.445cd"><label>1.46.445cd</label> āptāsthi(ā.nvi)tamasaṃkīrṇaṃ 
-                        śuci kāryaṃ mahānasam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.446ab"><label>1.46.446ab</label> tatrāptair 
-                        guṇasaṃpannamannaṃ bhakṣyaṃ susaṃskṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.446cd"><label>1.46.446cd</label> śucau deśe susaṃguptaṃ sam 
-                        upasthāpayed bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.447ab"><label>1.46.447ab</label> viṣaghnair agadaiḥ spṛṣṭaṃ 
-                        prokṣitaṃ vyajanodakaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.447cd"><label>1.46.447cd</label> siddhair mantrair hataviṣaṃ 
-                        siddhamannaṃ nivedayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.448ab"><label>1.46.448ab</label> vakṣyāmyataḥ paraṃ 
-                        kṛtsnāmāhārasyopakalpanām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.448cd"><label>1.46.448cd</label> ghṛtaṃ kārṣṇāyase deyaṃ peyā 
-                        deyā tu rājate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.449ab"><label>1.46.449ab</label> phalāni sarvabhakṣyāṃś ca 
-                        pradadyādvai daleṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.449cd"><label>1.46.449cd</label> pariśuṣkapradigdhāni 
-                        sauvarṇeṣu prakalpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.450ab"><label>1.46.450ab</label> pradravāṇi rasāṃś caiva 
-                        rājateṣūpahārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.450cd"><label>1.46.450cd</label> kaṭvarāṇi khaḍāṃś caiva 
-                        sarvān śaileṣu dāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.451ab"><label>1.46.451ab</label> dadyāttāmramaye pātre 
-                        suśītaṃ suśṛtaṃ payaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.451cd"><label>1.46.451cd</label> pānīyaṃ pānakaṃ madyaṃ 
-                        mṛnmayeṣu pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.452ab"><label>1.46.452ab</label> kācasphaṭikapātreṣu śītaleṣu 
-                        śubheṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.452cd"><label>1.46.452cd</label> 
-                        dadyādvaidūryacitreṣu{O.pātreṣu} rāgaṣāḍavasaṭṭakān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.453ab"><label>1.46.453ab</label> purastādvimale pātre 
-                        suvistīrṇe manorame | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.453cd"><label>1.46.453cd</label> sūdaḥ sūpaudanaṃ dadyāt 
-                        pradehāṃś ca susaṃskṛtān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.454ab"><label>1.46.454ab</label> phalāni sarvabhakṣyāṃś ca 
-                        pariśuṣkāṇi yāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.454cd"><label>1.46.454cd</label> tāni dakṣiṇapārśve tu 
-                        bhuñjānasyopakalpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.455ab"><label>1.46.455ab</label> pradravāṇi rasāṃś caiva 
-                        pānīyaṃ pānakaṃ payaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.455cd"><label>1.46.455cd</label> khaḍān yūṣāṃś ca peyāṃś ca 
-                        savye pārśve pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.456ab"><label>1.46.456ab</label> sarvān guḍavikārāṃś ca 
-                        rāgaṣāḍavasaṭṭakān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.456cd"><label>1.46.456cd</label> purastāt sthāpayet prājño 
-                        dvayor api ca madhyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.457ab"><label>1.46.457ab</label> evaṃ vijñāya matimān 
-                        bhojanasyopakalpanām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.457cd"><label>1.46.457cd</label> bhoktāraṃ vijane ramye 
-                        niḥsaṃpāte śubhe śucau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.458ab"><label>1.46.458ab</label> sugandhapuṣparacite same 
-                        deśe 'tha bhojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.458cd"><label>1.46.458cd</label> viśiṣṭamiṣṭasaṃskāraiḥ 
-                        pathyair iṣṭai rasādibhiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.459ab"><label>1.46.459ab</label> manojñaṃ śuci nātyuṣṇaṃ 
-                        pratyagramaśanaṃ hitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.459cd"><label>1.46.459cd</label> pūrvaṃ madhuramaśnīyān 
-                        madhye 'mlalavaṇau rasau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.460ab"><label>1.46.460ab</label> paś cāc cheṣān rasān vaidyo 
-                        bhojaneṣv avacārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.460cd"><label>1.46.460cd</label> ādau phalāni bhuñjīta 
-                        dāḍimādīni buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.461ab"><label>1.46.461ab</label> tataḥ peyāṃstato bhojyān 
-                        bhakṣyāṃś citrāṃstataḥ param | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.461cd"><label>1.46.461cd</label> ghanaṃ pūrvaṃ samaśnīyāt 
-                        kecidāhurviparyayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.462ab"><label>1.46.462ab</label> ādāvante ca madhye ca 
-                        bhojanasya tu śasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.462cd"><label>1.46.462cd</label> niratyayaṃ doṣaharaṃ 
-                        phaleṣvāmalakaṃ nṛṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.463ab"><label>1.46.463ab</label> 
-                        mṛṇālabisaśālūkakandekṣuprabhṛtīni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.463cd"><label>1.46.463cd</label> pūrvaṃ yojyāni bhiṣajā na tu 
-                        bhukte kadācana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.464ab"><label>1.46.464ab</label> sukhamuccaiḥ samāsīnaḥ 
-                        samadeho 'nnatatparaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.464cd"><label>1.46.464cd</label> kāle sātmyaṃ laghu snigdhaṃ 
-                        kṣipramuṣṇaṃ dravottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.465ab"><label>1.46.465ab</label> bubhukṣito 'nnamaśnīyān 
-                        mātrāvadviditāgamaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.465cd"><label>1.46.465cd</label> kāle bhuktaṃ prīṇayati 
-                        sātmyamannaṃ na bādhate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.466ab"><label>1.46.466ab</label> laghu śīghraṃ vrajet pākaṃ 
-                        snigdhoṣṇaṃ balavahnidam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.466cd"><label>1.46.466cd</label> kṣipraṃ bhuktaṃ samaṃ pākaṃ 
-                        yātyadoṣaṃ dravottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.467ab"><label>1.46.467ab</label> sukhaṃ jīryati 
-                        mātrāvaddhātusāmyaṃ karoti ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.467cd"><label>1.46.467cd</label> atīvāyatayāmās tu kṣapā 
-                        yeṣvṛtuṣu smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.468ab"><label>1.46.468ab</label> teṣu tatpratyanīkāḍhyaṃ 
-                        bhuñjīta prātareva tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.468cd"><label>1.46.468cd</label> yeṣu cāpi bhaveyuś ca divasā 
-                        bhṛśamāyatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.469ab"><label>1.46.469ab</label> teṣu tatkālavihitamaparāhṇe 
-                        praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.469cd"><label>1.46.469cd</label> rajanyo divasāś caiva yeṣu 
-                        cāpi samāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.470ab"><label>1.46.470ab</label> kṛtvā samamahorātraṃ teṣu 
-                        bhuñjīta bhojanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.470cd"><label>1.46.470cd</label> nāprāptātītakālaṃ vā 
-                        hīnādhikamathāpi vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.471ab"><label>1.46.471ab</label> aprāptakālaṃ bhuñjānaḥ 
-                        śarīre hy alaghau naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.471cd"><label>1.46.471cd</label> tāṃstān vyādhīnavāpnoti 
-                        maraṇā vā ni(ā.vi)yacchati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.472ab"><label>1.46.472ab</label> atītakālaṃ bhuñjāno 
-                        vāyunopahate 'nale | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.472cd"><label>1.46.472cd</label> kṛcchrādvipacyate bhuktaṃ 
-                        dvitītaṃ ca na kāṅkṣati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.473ab"><label>1.46.473ab</label> hīnamātramasantoṣaṃ karoti 
-                        ca balakṣayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.473cd"><label>1.46.473cd</label> ālasyagauravāṭopasādāṃś ca 
-                        kurute 'dhikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.474ab"><label>1.46.474ab</label> tasmāt susaṃskṛtaṃ yuktyā 
-                        doṣair etair vivarjitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.474cd"><label>1.46.474cd</label> yathoktaguṇasaṃpannam 
-                        upaseveta bhojanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.475ab"><label>1.46.475ab</label> vibhajya doṣakālādīn kālayor 
-                        ubhayor api | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.475cd"><label>1.46.475cd</label> acokṣaṃ duṣṭamutsṛṣṭaṃ 
-                        pāṣāṇatṛṇaloṣṭavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.476ab"><label>1.46.476ab</label> dviṣṭaṃ vyuṣitamasvādu pūti 
-                        cānnaṃ vivarjayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.476cd"><label>1.46.476cd</label> cirasiddhaṃ sthiraṃ 
-                        śītamannamuṣṇīkṛtaṃ punaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.477ab"><label>1.46.477ab</label> aśāntam upadagdhaṃ ca tathā 
-                        svādu na lakṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.477cd"><label>1.46.477cd</label> yadyat svādutaraṃ 
-                        tattadvidadhyāduttarottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.478ab"><label>1.46.478ab</label> prakṣālayed adbhirāsyaṃ 
-                        bhuñjānasya muhurmuhuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.478cd"><label>1.46.478cd</label> viśuddharasane tasmai rocate 
-                        'nnamapūrvavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.479ab"><label>1.46.479ab</label> svādunā tasya rasanaṃ 
-                        prathamenātitarpitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.479cd"><label>1.46.479cd</label> na tathā svādayed 
-                        anyattasmāt prakṣālyamantarā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.480ab"><label>1.46.480ab</label> saumanasyaṃ balaṃ 
-                        puṣṭimutsāhaṃ harṣaṇaṃ sukham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.480cd"><label>1.46.480cd</label> svādu saṃjanayatyannamasvādu 
-                        ca viparyayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.481ab"><label>1.46.481ab</label> bhuktvā'pi yat prārthayate 
-                        bhūyastat svādu bhojanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.481cd"><label>1.46.481cd</label> aśitaś codakaṃ yuktyā 
-                        bhuñjānaś cāntarā pibet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.482ab"><label>1.46.482ab</label> dantāntaragataṃ cānnaṃ 
-                        śodhanenāharecchanaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.482cd"><label>1.46.482cd</label> kuryād anirhṛtaṃ taddhi 
-                        mukhasyāniṣṭagandhatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.483ab"><label>1.46.483ab</label> jīrṇe 'nne vardhate vāyur 
-                        vidagdhe pittam eva tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.483cd"><label>1.46.483cd</label> bhuktamātre kaphaś cāpi 
-                        tasmād bhukteritaṃ kapham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.484ab"><label>1.46.484ab</label> dhūmenāpohya hṛdyair vā 
-                        kaṣāyakaṭutiktakaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.484cd"><label>1.46.484cd</label> 
-                        pūgakaṅkolakarpūralavaṅgasumanaḥphalaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.485ab"><label>1.46.485ab</label> phalaiḥ kaṭukaṣāyair vā 
-                        mukhavaiśadyakārakaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.485cd"><label>1.46.485cd</label> tāmbūlapatrasahitaiḥ 
-                        sugandhair vā vicakṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.486ab"><label>1.46.486ab</label> bhuktvā rājavadāsīta 
-                        yāvadannaklamo gataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.486cd"><label>1.46.486cd</label> tataḥ pādaśataṃ gatvā 
-                        vāmapārśvena saṃviśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.487ab"><label>1.46.487ab</label> śabdarūparasān gandhān 
-                        sparśāṃś ca manasaḥ priyān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.487cd"><label>1.46.487cd</label> bhuktavānupaseveta tenānnaṃ 
-                        sādhu tiṣṭhati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.488ab"><label>1.46.488ab</label> śabdarūparasāḥ sparśā 
-                        gandhāś cāpi jugupsitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.488cd"><label>1.46.488cd</label> aśucyannaṃ tathā 
-                        bhuktamatihāsyaṃ ca vāmayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.489ab"><label>1.46.489ab</label> śayanaṃ cāsanaṃ cāpi 
-                        necchedvā'pi dravottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.489cd"><label>1.46.489cd</label> nāgnyātapau na plavanaṃ na 
-                        yānaṃ nāpi vāhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.490ab"><label>1.46.490ab</label> na caikarasasevāyāṃ 
-                        prasajyeta kadācana | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.490cd"><label>1.46.490cd</label> śākāvarānnabhūyiṣṭhamamlaṃ 
-                        ca na samācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.491ab"><label>1.46.491ab</label> ekaikaśaḥ samastān vā 
-                        nādhya(ā.tya)śnīyādrasān sadā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.491cd"><label>1.46.491cd</label> prāgbhukte tvavivikte 'gnau 
-                        dvirannaṃ na samācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.492ab"><label>1.46.492ab</label> pūrvabhukte vidagdhe 'nne 
-                        bhuñjāno hanti pāvakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.492cd"><label>1.46.492cd</label> mātrāguruṃ parihared āhāraṃ 
-                        dravyataś ca yaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.493ab"><label>1.46.493ab</label> piṣṭānnaṃ naiva bhuñjīta 
-                        mātrayā vā bubhukṣitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.493cd"><label>1.46.493cd</label> dviguṇaṃ ca pibettoyaṃ 
-                        sukhaṃ samyak prajīryati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.493ef"><label>1.46.493ef</label> peyalehyādyabhakṣyāṇāṃ guru 
-                        vidyādyathottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.494ab"><label>1.46.494ab</label> gurūṇāmardhasauhityaṃ 
-                        laghūnāṃ tṛptiriṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.494cd"><label>1.46.494cd</label> dravottaro dravaś cāpi na 
-                        mātrāgururiṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.495ab"><label>1.46.495ab</label> dravāḍhyam api śuṣkaṃ tu 
-                        samyagevopapadyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.495cd"><label>1.46.495cd</label> viśuṣkamannamabhyastaṃ na 
-                        pākaṃ sādhu gacchati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.496ab"><label>1.46.496ab</label> piṇḍīkṛtamasaṃklinnaṃ 
-                        vidāham upagacchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.496cd"><label>1.46.496cd</label> srotasyannavahe pittaṃ 
-                        paktau vā yasya tiṣṭhati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.497ab"><label>1.46.497ab</label> vidāhi bhuktamanyadvā 
-                        tasyāpyannaṃ vidahyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.497cd"><label>1.46.497cd</label> śuṣkaṃ viruddhaṃ viṣṭambhi 
-                        vahnivyāpadamāvahet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.498ab"><label>1.46.498ab</label> āmaṃ vidagdhaṃ viṣṭabdhaṃ 
-                        kaphapittānilais tribhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.498cd"><label>1.46.498cd</label> ajīrṇaṃ kecidicchanti 
-                        caturthaṃ rasaśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.499ab"><label>1.46.499ab</label> atyambupānādviṣamāśanādvā 
-                        sandhāraṇāt svapnaviparyayāc ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.499cd"><label>1.46.499cd</label> kāle 'pi sātmyaṃ laghu cāpi 
-                        bhuktamannaṃ na pākaṃ bhajate narasya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.500ab"><label>1.46.500ab</label> īrṣyābhayakrodhaparikṣatena 
-                        lubdhena rugdainyanipīḍitena | </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.500cd"><label>1.46.500cd</label> pradveṣayuktena ca 
-                        sevyamānam annaṃ na samyak pariṇāmam eti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.501"><label>1.46.501</label> mādhuruyam annaṃ gatamāmasaṃjñaṃ 
-                        vidagdhasaṃjñaṃ gatam amlabhāvam | 
-                        <caesura/> 
-                         kiṃcid vipakvaṃ bhṛśatodaśūlaṃ viṣṭabdhamāna(ā.ba)ddhaviruddhavātam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.502"><label>1.46.502</label> udgāraśuddhāvapi bhaktakāṅkṣā na 
-                        jāyate hṛdgurutā ca yasya | 
-                        <caesura/> 
-                         rasāvaśeṣeṇa tu saprasekaṃ caturthametat pravadantyajīrṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.503"><label>1.46.503</label> mūrcchā pralāpo vamathuḥ 
-                        prasekaḥ sadanaṃ bhramaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         upadravā bhavantyete maraṇaṃ cāpyajīrṇataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.504"><label>1.46.504</label> tatrāme laṅghanaṃ kāryaṃ 
-                        vidagdhe vamanaṃ hitam | 
-                        <caesura/> 
-                         viṣṭabdhe svedanaṃ pathyaṃ rasaśeṣe śayīta ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.505"><label>1.46.505</label> vāmayed āśu taṃ tasmād uṣṇena 
-                        lavaṇāmbunā | 
-                        <caesura/> 
-                         kāryaṃ cānaśanaṃ tāvadyāvanna prakṛtiṃ bhajet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.506"><label>1.46.506</label> laghukāyamataś cainaṃ laṅghanaiḥ 
-                        samupācaret | 
-                        <caesura/> 
-                         yāvanna prakṛtisthaḥ syāddoṣataḥ prāṇatas tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.507"><label>1.46.507</label> hitāhitopasaṃyuktam annaṃ 
-                        samaśanaṃ smṛtam | 
-                        <caesura/> 
-                         bahu stokamakāle vā vijñeyaṃ viṣamāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.508"><label>1.46.508</label> ajīrṇe bhujyate yattu 
-                        tadadhyaśanamucyate | 
-                        <caesura/> 
-                         trayametannihantyāśu bahūnvyādhīnkaroti vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.509"><label>1.46.509</label> annaṃ vidaghdam hi narasya 
-                        śīghraṃ śītāmbunā vai paripākameti | 
-                        <caesura/> 
-                         taddhyasya śainyena nihanti pittamākledibhāvāc ca nayatyadhastāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.510"><label>1.46.510</label> vidahyate yasya tu 
-                        bhuktamātre(ā.traṃ) dahyata hṛtkoṣṭhagalaṃ ca yasya | 
-                        <caesura/> 
-                         drākṣābhayāṃ mākṣikasamprayuktāṃ līḍhvā'bhayāṃ vā sa sukhaṃ labheta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.511"><label>1.46.511</label> bhavedajīrṇaṃ prati yasya śaṅkā 
-                        snigdhasya jantorbalino 'nnakāle | 
-                        <caesura/> 
-                         prātaḥ saśuṇṭhīmabhayāmaśaṅko bhuñjīta samprāśya hitaṃ hitārthī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.512"><label>1.46.512</label> svalpaṃ yadā doṣavibaddhamāṃ 
-                        līnaṃ na tejaḥpathamāvṛṇoti | 
-                        <caesura/> 
-                         bhavatyajīrṇe 'pi tadā bubhukṣā sā mandabuddhiṃ viṣavannihanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.513"><label>1.46.513</label> ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi guṇānāṃ 
-                        karmavistaram | 
-                        <caesura/> 
-                         karmabhis tvanumīyate nānādravyāśrayā guṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.514"><label>1.46.514</label> hlādanaḥ stambhanaḥ śīto 
-                        mūrcchātṛṭsvedadāhajit | 
-                        <caesura/> 
-                         uṣṇastadviparītaḥ syātpācanaś ca viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.515"><label>1.46.515</label> snehamārdavakṛtsnigdho 
-                        balavarṇakaras tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         rūkṣastadviparītaḥ syādviśeṣātstambhanaḥ kharaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.516"><label>1.46.516</label> picchilo jīvano balyaḥ sandhānaḥ 
-                        śleṣmalo guruḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         viśado viparīto 'smāt kledācūṣaṇaropaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.517"><label>1.46.517</label> dāhapākakarastīkṣṇaḥ srāvaṇo 
-                        mṛduranyathā | 
-                        <caesura/> 
-                         sādopalepabalakṛdgurustarpaṇabṛṃhaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.518"><label>1.46.518</label> laghustadviparītaḥ syāllekhano 
-                        ropaṇas tathā | 
-                        <caesura/> 
-                         daśādyāḥ karmataḥ proktāsteṣāṃ karmaviśeṣāṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.519"><label>1.46.519</label> daśaivānyān pravakṣyāmi 
-                        dravādīṃstānnibodha me | 
-                        <caesura/> 
-                         dravaḥ prakledanaḥ sāndraḥ sthūlaḥ syādbandhakārakaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         ślakṣṇaḥ picchilavajjñeyaḥ karkaśo viśado yathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.520"><label>1.46.520</label> sukhānubandhī sūkṣmaś ca 
-                        sugandho rocano mṛduḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         durgandho viparīto 'smāddhṛllāsārucikārakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.521"><label>1.46.521</label> saro 'nulomanaḥ prokto mando 
-                        yātrākaraḥ smṛtaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vyavāyī cākhilaṃ dehaṃ vyāpya pākāya kalpate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.522"><label>1.46.522</label> vikāsī vikasannevaṃ dhātubandhān 
-                        vimokṣayet | 
-                        <caesura/> 
-                         āśukārī tathā+āśutvād dhāvatyambhasi tailavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.523"><label>1.46.523</label> sūkṣmas tu saukṣmyāt sūkṣmeṣu 
-                        srotaḥsvanusaraḥ smṛtaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         guṇā viṃśatirityevaṃ yathāvat parikīrtitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.524"><label>1.46.524</label> saṃpravakṣyāmy ataś cordhvam 
-                        āhāragatiniś cayam | 
-                        <caesura/> 
-                         pañcabhūtātmake dehe hyāhāraḥ pāñcabhautikaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         vipakvaḥ pañcadhā samyagguṇān svān abhivardhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.525"><label>1.46.525</label> avidagdhaḥ kaphaṃ pittaṃ 
-                        vidagdhaḥ pavanaṃ punaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         samyagvipakvo niḥsāra āhāraḥ paribṛṃhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.526"><label>1.46.526</label> viṇmūtram āhāramalaḥ sāraḥ 
-                        prāgīrito rasaḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sa tu vyānena vikṣiptaḥ sarvān dhātūn pratarpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.527"><label>1.46.527</label> kaphaḥ pittaṃ malaḥ kheṣu svedaḥ 
-                        syānnakharoma ca | 
-                        <caesura/> 
-                         netraviṭ tvakṣu ca sneho dhātūnāṃ kramaśo malāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.528"><label>1.46.528</label> divā vibuddhe hṛdaye jāgrataḥ 
-                        puṇḍarīkavat | 
-                        <caesura/> 
-                         annamaklinnadhātutvād ajīrṇe 'pi hitaṃ niśi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.529"><label>1.46.529</label> hṛdi sammīlite rātrau 
-                        prasuptasya viśeṣataḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         klinnavisrastadhātutvād ajīrṇe na hitaṃ divā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="SS.1.46.530"><label>1.46.530</label> imaṃ vidhiṃ yo 'numataṃ 
-                        mahāmuner nṛparṣimukhyasya paṭhed dhi yatnataḥ | 
-                        <caesura/> 
-                         sa bhūmipālāya vidhātum auṣadhaṃ mahātmanāṃ cārhati sūrisattamaḥ || </l> 
- 
-                    <p ana="trailer">iti bhagavatā śrīdhanvantariṇopadiṣṭāyāṃ tacchiṣyeṇa maharṣiṇā 
-                        suśrutena viracitāyāṃ suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne ṣaṭcatvāriṃśattamo 
-                        'dhyāyaḥ |</p> 
- 
-                    <p ana="trailer">samāptaṃ cedaṃ sūtrasthānam |</p> 
-                </div> 
- 
-            </div> 
-        </body> 
-    </text> 
-</TEI>