User Tools


Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

Link to this comparison view

Both sides previous revisionPrevious revision
Next revision
Previous revision
wiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:01-su-vulgate-edition [2020/11/30 20:26] – [Edit section Su.1.16.5] dominikwiki:wujastyk:susrutasamhita:01-su.su:01-su-vulgate-edition [Unknown date] (current) – removed - external edit (Unknown date) 127.0.0.1
Line 1: Line 1:
-<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> 
-    <teiHeader xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> 
-        <fileDesc> 
-            <titleStmt> 
-                <title>[Ācārya 1931 &amp; 1938 ed Sūtrasthāna]</title> 
-            </titleStmt> 
- 
-            <publicationStmt> 
-                <authority>SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts</authority> 
-                <idno>2014-06-24</idno> 
-                <availability status="restricted"> 
-                    <p>Copyright Notice</p> 
-                    <p>Copyright (C) Tsutomu Yamashita and Yasutaka Muroya and SARIT. </p> 
-                    <p> 
-                        <ref target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/" type="licence" 
-                            >Distributed by <ref target="http://sarit.indology.info" type="url" 
-                                >SARIT</ref> under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 
-                            Unported License. </ref> 
-                    </p> 
-                    <p>Under this licence, you are free<list> 
-                            <item>to Share — to copy, distribute and transmit the work</item> 
-                            <item>to Remix — to adapt the work </item> 
-                        </list></p> 
-                    <p>Under the following conditions:</p> 
-                    <p> 
-                        <list> 
-                            <item>Attribution — You must attribute the work in the manner specified 
-                                by the author or licensor (but not in any way that suggests that 
-                                they endorse you or your use of the work).</item> 
-                            <item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, 
-                                you may distribute the resulting work only under the same or similar 
-                                license to this one.</item> 
-                        </list> 
-                    </p> 
-                    <p>More information and fuller details of this license are given on the Creative 
-                        Commons website.</p> 
-                    <p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the 
-                        rights of any copyright owners, known or unknown.</p> 
-                </availability> 
-                <date>2013-2016</date> 
- 
-            </publicationStmt> 
-            <notesStmt> 
-                <note type="footnote">Suśrutasaṃhitā (without commentaries) transcribed by Tsutomu 
-                    Yamashita and Yasutaka Muroya on the basis of Y. T. Ācārya's 1931 and 1938 
-                    Bombay editions</note> 
-            </notesStmt> 
- 
-            <sourceDesc> 
- 
-                <bibl> 
-                    <title>The Suśrutasaṃhitā of Suśruta, with the Nibandhsangraha Commentary of Śrī 
-                        Ḍalhaṇācārya.</title> 
-                    <editor>Yādavaśarman Trivikramātmaja Ācārya</editor> 
-                    <publisher>Pāndurang Jāvaji</publisher> 
-                    <pubPlace>Bombay</pubPlace> 
-                    <date>1931</date> 
-                    <edition>Revised second edition</edition> 
-                    <note type="footnote">The sūtrasthāna (Su.1) and śārīrasthāna (Su.3) of this 
-                        SARIT edition are mainly based on this edition.</note> 
-                    <note type="footnote">This SARIT edition omits the commentarial material from 
-                        this edition.</note> 
-                </bibl> 
-                <bibl> 
-                    <title>Suśrutasamhitā of Suśruta with the Nibandhasaṅgraha Commentary of Śrī 
-                        Ḍalhanāchārya and the Nyāyacandrikā Pañjikā of Śrī Gayadāsāchārya on 
-                        Nidānasthāna, edited from the begining to the 9th ādhyāya of Cikitsāsthāna 
-                        by Vaidya Jādavji Trikamji Āchārya and the rest by Nārāyaṇ Rām 
-                        Āchārya</title> 
-                    <!-- <editor role="sections:1.1-4.9">Yādavaśarman Trivikramātmaja Ācāryā</editor> 
-                    <editor role="sections:4.10-6.66">Nārāyaṇ Rām Āchārya</editor>--> 
-                    <publisher>Nirṇaya Sāgar Press</publisher> 
-                    <pubPlace>Bombay</pubPlace> 
-                    <date>1938</date> 
-                    <edition>Revised third edition</edition> 
-                    <edition>Reprint edition Varanasi/Delhi: Chaukhambha Orientalia, 1992.</edition> 
-                    <note>The nidānasthāna (Su.2), cikitsāsthāna (Su.4) , kalpasthāna (Su.5) and 
-                        uttaratantra (Su.6) are based on this edition</note> 
-                    <note>This SARIT edition omits the commentarial material from this 
-                        edition.</note> 
-                </bibl> 
- 
-                <msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en"> 
-                    <msIdentifier> 
-                        <idno type="siglum">Ā<sub>1931</sub></idno> 
-                    </msIdentifier> 
-                </msDesc> 
-            </sourceDesc> 
- 
-        </fileDesc> 
-        <revisionDesc> 
-            <change when="2020-10-20" who="Dominik Wujastyk">Began adapting this file for collation 
-                against Nepalese MSS. First, started removing the explicit verse numbers (between 
-                labels) </change> 
-            <change when="2020-11-08" who="Dominik Wuajstyk">Separated some conjuncts: śc and -iti and +a to avagraha</change> 
-        </revisionDesc> 
-    </teiHeader> 
- 
-    <text xml:lang="sa-Latn"> 
- 
-        <body> 
-            <div n="1" subtype="sthāna"> 
- 
-                <div n="1" subtype="adhyāyaḥ"> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.0"> 
-                        <gap n="1" unit="line"/> 
-                    </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.1">athāto <app> 
-                            <lem>vedotpattim adhyāyaṃ</lem> 
-                            <rdg>vedotpattināmādhyāya</rdg> 
-                            <rdg>vedotpattiṃ nāmādhyāyaṃ</rdg> 
-                        </app> vyākhyāsyāmaḥ||1|| </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.2">yathovāca bhagavān dhanvantariḥ||2||</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.3">atha khalu bhagavantam amaravaram ṛṣigaṇaparivṛtam 
-                        āśramasthaṃ kāśirājaṃ divodāsaṃ dhanvantarim 
-                            aupadhenavavaitaraṇaurabhrapauṣkalāvata-<ref 
-                            rend="superscript 
-                            footnote marker" 
-                            >&#x2020;</ref>karavīryagopurarakṣitasuśrutaprabhṛtaya ūcuḥ||3||<note 
-                            type="footnote"> karavīra</note> 
-                    </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.4">bhagavan śārīramānasāgantuvyādhibhir 
-                        vividhavedanābhighātopadrutān sanāthān apy anāthavad viceṣṭamānān vikrośataś 
-                        ca mānavān abhisamīkṣya manasi naḥ pīḍā bhavati teṣāṃ sukhaiṣiṇāṃ 
-                        rogopaśamārtham ātmanaś ca prāṇayātrārthaṃ pragāhitahetor āyurvedaṃ śrotum 
-                        icchāma ihopadiśyamānaṃ atrāyattam aihikam āmuṣmikaṃ ca śreyaḥ tad 
-                        bhagavantam upapannāḥ smaḥ śiṣyatveneti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.5"><label>sū.1.5</label>tān uvāca bhagavān svāgataṃ vaḥ sarva 
-                        evāmīmāṃsyā adhyāpyāś ca bhavanto vatsāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.6"><label>sū.1.6</label> iha khalv āyurvedo nāmopāṅgam 
-                        atharvavedasyānutpādyaiva prajāḥ ślokaśatasahasram adhyāyasahasraṃ ca 
-                        kṛtavān svayambhūḥ tato'lpāyuṣṭvam alpamedhastvaṃ cālokya narāṇāṃ 
-                        bhūyo'ṣṭadhā praṇītavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.7"><label>sū.1.7</label> tad yathā śalyaṃ śālākyaṃ kāyacikitsā 
-                        bhūtavidyā kaumārabhṛtyaṃ agadatantraṃ rasāyanatantraṃ vājīkaraṇatantram 
-                        iti// </l> 
-            
-                    <l xml:id="Su.1.1.8.1"><label>sū.1.8.0</label> athāsya pratyaṅgalakṣaṇasamāsaḥ |  
- 
-                  tatra śalyaṃ nāma 
-                        vividhatṛṇakāṣṭhapāṣāṇapāṃśulohaloṣṭāsthibālanakhapūyāsrāvaduṣṭavraṇāntargarbhaśalyoddharaṇārthaṃ 
-                        yantraśastrakṣārāgnipraṇidhānavraṇaviniścayārthaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.8.2"><label>sū.1.8.2</label> śālākyaṃ nāmordhvajatrugatānāṃ 
-                        śravaṇanayanavadanaghrāṇādisaṃśritānāṃ vyādhīnām upaśamanārthaṃ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.8.3"><label>sū.1.8.3</label> kāyacikītsā nāma 
-                        sarvāṅgasaṃśritānāṃ vyādhīnāṃ 
-                        jvararaktapittaśoṣonmādāpasmārakuṣṭhamehātisārādīnām upaśamanārtham 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.8.4"><label>sū.1.8.4</label> bhūtavidyā nāma 
-                        devāsuragandharvayakṣarakṣaḥpitṛpiśācanāgagrahādyupasṛṣṭacetasāṃ 
-                        śāntikarmabaloharaṇādigrahopaśamanārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.8.5"><label>sū.1.8.5</label> kaumārabhṛtyaṃ nāma 
-                        kumārabharaṇadhātrīkṣīradoṣasaṃśodhanārthaṃ duṣṭastanyagrahasamutthānāṃ ca 
-                        vyādhīnām upaśamanārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.8.6"><label>sū.1.8.6</label> agadatantraṃ nāma 
-                        sarpakīṭalūtāmūśikādidaṣṭaviṣavyañjanārthaṃ vividhaviṣasaṃyogopaśamanārthaṃ 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.8.7"><label>sū.1.8.7</label> rasāyanatantraṃ nāma 
-                        vayaḥsthāpanam āyurmedhābalakaraṃ rogāpaharaṇasamarthaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.8.8"><label>sū.1.8.8</label> vājīkaraṇatantraṃ 
-                        nāmālpaduṣṭakṣīṇaviśuṣkaretasām āpyāyanaprasādopacayajanananimittaṃ 
-                        praharṣajananārthaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.9"><label>sū.1.9</label> evam ayam āyurvedo'ṣṭāṅga upadiśyate 
-                        atra kasmai kim ucyatām iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.10"><label>sū.1.10</label> ta ūcuḥ asmākaṃ sarveṣām eva 
-                        śalyajñānaṃ mūlaṃ kṛtvopadiśatu bhagavān iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.11"><label>sū.1.11</label> sa uvācaivamastv iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.12"><label>sū.1.12</label> ta ūcurbhūyo'pi bhagavantam 
-                        asmākamekamatīnāṃ matamabhisamīkṣya suśruto bhagavantaṃ prakṣyati asmai 
-                        copadiśyamānaṃ vayamapyupadhārayiṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.13"><label>sū.1.13</label> sa hovācaivamastv iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.14"><label>sū.1.14</label> vatsa suśruta iha 
-                        khalv āyurvedaprayojanaṃ vyādhyupasṛṣṭānāṃ vyādhiparimokaṣaḥ svasthasya 
-                        rakṣaṇaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.15"><label>sū.1.15</label> āyur asmin vidyate'nena 
-                        vā+āyur vindatīty āyurvedaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.16"><label>sū.1.16</label> tasyāṅgavaram ādyaṃ 
-                        pratyakṣāgamānumānopamānair aviruddham ucyamānam upadharaya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.17"><label>sū.1.17</label> etad dhy aṅgaṃ prathamaṃ 
-                        prāgabhighātavraṇasaṃrohāt yajñaśiraḥsandhānāc ca | śrūyate hi yathā rudreṇa 
-                        yajñasya śiraśchinnam iti tato devā aśvināv abhigamyocuḥ bhagavantau naḥ 
-                        śreṣṭhatamau yuvāṃ bhaviṣyathaḥ bhavadbhyāṃ yajñasya śiraḥ sandhātavyam iti | 
-                        tāv ūcatur evam astv iti | atha tayor arthe devā indraṃ yajñabhagena prāsādayan | 
-                        tābhyāṃ yajñasya śiraḥ saṃhitam  iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.18"><label>sū.1.18</label> aṣṭāsv api 
-                        cāyurvedatantreṣv etad evādhikam abhimataṃ 
-                        āmāśukriyākaraṇādyantraśastrakṣārāgnipraṇidhānāt sarvatantrasāmānyāc ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.19"><label>sū.1.19</label> tad idaṃ śāśvataṃ puṇyaṃ svargyaṃ 
-                        yaśasyamāyuṣyaṃ vṛttikaraṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.20"><label>sū.1.20</label> brahmā provāca tataḥ 
-                        prajāpatir adhijage tasmād aśvinau aśvibhyām indraḥ indrād aḥaṃ mayā tv iha 
-                        pradeyam arthibhyaḥ prajāhitahetoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.21"><label>sū.1.21</label> bhavati cātra </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.21ab"><label>sū.1.21ab</label> ahaṃ hi dhanvantarir ādidevo 
-                        jarārujāmṛtyuharo'marāṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.21cd"><label>sū.1.21cd</label> śalyāṅgamaṅgair aparair upetaṃ 
-                        prāpto'smi gāṃ bhūya ihopadeṣṭum || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.22"><label>sū.1.22</label> asmin śāstre 
-                        pañcamahābhūtaśarīrisamavāyaḥ puruṣa ityucyate | tasmin kriyā so'dhiṣṭhānaṃ 
-                        kasmāt lokasya dvaividhyāt loko hi dvividhaḥ sthāvaro jaṅgamaś ca 
-                        dvividhātmaka evāgneyaḥ saumyaś ca tadbhūyastvāt pañcātmako vā tatra 
-                        caturvidho bhūtagrāmaḥ saṃsvedajarāyujāṇḍajodbhijjasaṃjñaḥ tatra puruṣaḥ 
-                        pradhānaṃ tasyopakaraṇam anyat tasmāt puruṣo'dhiṣṭhānam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.23"><label>sū.1.23</label> tad duḥkhasaṃyogā vyādhaya ucyante 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.24"><label>sū.1.24</label> te caturvidhāḥ āgantavaḥ śārīrāḥ 
-                        mānasāḥ svābhāvikāś ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.25.1"><label>sū.1.25.1</label> teṣām āgantavo'bhighātanimittāḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.25.2"><label>sū.1.25.2</label> śārīrās tv annapānamūlā 
-                        vātapittakaphaśoṇitasannipātavaiṣamyanimittāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.25.3"><label>sū.1.25.3</label> mānasās tu 
-                        krodhaśokabhayaharṣaviṣāderṣyābhyasūyādainyamātsaryakāmalobhaprabhṛtaya 
-                        icchādveṣabhedair bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.25.4"><label>sū.1.25.4</label> svābhāvikās tu 
-                        kṣutpipāsājarāmṛtyunidrāprakṛtayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.26"><label>sū.1.26</label> ta ete manaḥśarīrādhiṣṭhānāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.27"><label>sū.1.27</label> teṣāṃ saṃśodhanasaṃśamanāhārācārāḥ 
-                        samyakprayuktā nigrahahetavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.28"><label>sū.1.28</label> prāṇināṃ punar mūlam āhāro 
-                        balavarṇaujasāṃ ca sa ṣaṭsu raseṣv āyattaḥ rasāḥ punar dravyāśrayāḥ dravyāṇi 
-                        punar oṣadhayaḥ | tās tu dvividhāḥ sthāvarā jaṅgamāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.29"><label>sū.1.29</label> tāsāṃ sthāvarāś caturvidhāḥ 
-                        vanaspatayo vṛkṣā vīrudha oṣadhaya  iti | tāsu apuṣpāḥ phalavanto 
-                        vanaspatayaḥ puṣpaphalavanto vṛkṣāḥ pratānavatyaḥ stambinyaś ca vīrudhaḥ 
-                        phalapākaniṣṭhā oṣadhaya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.30"><label>sū.1.30</label> jaṅgamāḥ khalv api catuvidhāḥ 
-                        jarāyujāṇḍajasvedajodbhijjāḥ | tatra paśumanuṣyavyālādayo jarāyujāḥ 
-                        khagasarpasarīsṛpaprabhṛtayo'ṇḍajāḥ kṛmikīṭapipīlikāprabhṛtayaḥ svedajāḥ 
-                        indragopamaṇḍūkaprabhṛtaya udbhijjāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.31"><label>sū.1.31</label> tatra 
-                        sthāvarebhyastvakpatrapuṣpaphalamūlakandaniryāsasvarasādayaḥ prayojanavantaḥ 
-                        jaṅgamebhyaś carmanakharomarudhirādayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.32"><label>sū.1.32</label> pārthivāḥ 
-                        suvarṇarajatamaṇimuktāmanaḥśilāmṛtkapālādayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.33"><label>sū.1.33</label> kālakṛtāḥ 
-                        pravātanivātātapacchāyājyotsnātamaḥśītoṣṇavarṣāhorātrapakṣamāsartvayanādayaḥ 
-                        saṃvatsaraviśeṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.34"><label>sū.1.34</label> ta ete svabhāvata eva doṣāṇāṃ 
-                        sañcayaprakopapraśamapratīkārahetavaḥ prayojanavantaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.35"><label>sū.1.35</label> bhavanti cātra ślokāḥ </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.35ab"><label>sū.1.35ab</label> śārīrāṇāṃ vikārāṇāmeṣa 
-                        vargaś catuvidhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.35cd"><label>sū.1.35cd</label> prakope praśame caiva 
-                        heturuktaścikitsakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.36ab"><label>sū.1.36ab</label> āgantavastu ye rogāste dvidhā 
-                        nipatanti hi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.36cd"><label>sū.1.36cd</label> manasyanye śarīre'nye teṣāṃ tu 
-                        dvividhā kriyā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.37ab"><label>sū.1.37ab</label> śarīrapatitānāṃ tu 
-                        śārīravadupakramaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.37cd"><label>sū.1.37cd</label> mānasānāṃ tu śabdādiriṣṭo 
-                        vargaḥ sukhāvahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.38"><label>sū.1.38</label> evam etat puruṣo vyādhir auṣadhaṃ 
-                        kriyākāla iti catuṣṭayaṃ samāsena vyākhyātam | tatra 
-                        puruṣagrahaṇāt tatsaṃbhavadravyasamūho 
-                        bhūtādiruktastadaṅgapratyaṅgavikalpāś ca tvaṅnāṃsāsthisirāsnāyuprabhṛtayaḥ 
-                        vyādhigrahaṇādvātapittakaphaśoṇitasannipātavaiṣamyanimittāḥ sarva eva 
-                        vyādhayo vyākhyātāḥ oṣadhagrahaṇād dravyarasaguṇavīryavipākānām ādeśaḥ 
-                        kriyāgrahaṇāc chedyādīni snehādīni ca karmāṇi vyākhyātāni kālagrahaṇāt 
-                        savakriyākālānāmādeśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.39"><label>sū.1.39</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.39ab"><label>sū.1.39ab</label> bījaṃ cikitsitasyaitatsamāsena 
-                        prakīrtitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.39cd"><label>sū.1.39cd</label> saviṃśamadhyāyaśatamasya 
-                        vyākhyā bhaviṣyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.40"><label>sū.1.40</label> tac ca saviṃśamadhyāyaśataṃ pañcasu 
-                        sthāneṣu sūtranidānaśārīracikitsitakalpeṣvarthavaśāt saṃvibhajya uttare 
-                        tantre śeṣānarthān vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.41"><label>sū.1.41</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.41ab"><label>sū.1.41ab</label> svayambhuvā proktamidaṃ 
-                        sanātanaṃ paṭheddhi yaḥ kāśipatiprakāśitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.1.41cd"><label>sū.1.41cd</label> sa puṇyakarmā bhuvi pūjito 
-                        nṛpairasukṣaye śakrasalokatāṃ vrajet || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne vedotpattirnāma prathamo'dhyāyaḥ 
-                        ||</trailer> 
-                </div> 
- 
-                <div n="2" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>dvitīyo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.1"><label>sū.2.1</label> athātaḥ śiṣyopanayanīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.2"><label>sū.2.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.3"><label>sū.2.3</label> 
-                        brāhmaṇakṣatriyavaiśyānāmanyatamamanvayavayaḥśīlaśauryaśaucācāravinayaśaktibalamedhādhṛtismṛtimatipratipattiyuktaṃ 
-                        tanujihvauṣṭhadantākramṛjuvaktrākṣināsaṃprasannacittavākceṣṭaṃ kleśasaḥaṃ ca 
-                        bhiṣak śiṣyamupanayet ato viparītaguṇaṃ noapanayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.4"><label>sū.2.4</label> upanayanīyaṃ tu brāhmaṇaṃ praśasteṣu 
-                        tithikaraṇamuhūrtanakṣatreṣu praśastāyāṃ diśi śucau same deśe caturhastaṃ 
-                        caturasraṃ sthaṇḍilamupalipya gomayena darbhaiḥ saṃstīrya puṣpairlājabhaktai 
-                        ratnaiś ca devatāḥ pūjayitvā viprān bhiṣajaś ca tatrollikhyābhyukṣya ca 
-                        dakṣiṇato brahmāṇaṃ sthāpayitvā'gnimupasamādhāya 
-                        khadirapalāśadevadārubilvānāṃ samidbhiś caturṇāṃ vā kṣīravṛkṣāṇāṃ (? 
-                        nyagrodhodumbarāśvatthamadhūkānāṃ ) dadhimadhughṛtāktābhirdārvīhaumikena 
-                        vidhinā sruveṇājyāhutīrjuhuyāt sapraṇavābhirmahāvyahṛtibhiḥ tataḥ 
-                        pratidaivatamṛṣīṃś ca svāhākāraṃ kuryāt śiṣyamapi kārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.5"><label>sū.2.5</label> brāhmaṇastrayāṇāṃ varṇānāmupanayanaṃ 
-                        kartumarhati rājanyo dvayasya vaiśyo vaiśyasyaiveti śūdramapi 
-                        kulaguṇasaṃpannaṃ mantravarjamanupanītamadhyāpayedityeke || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.6"><label>sū.2.6</label> tato'gniṃ triḥ pariṇīyāgnisākṣikaṃ 
-                        śiṣyaṃ brūyāt 
-                        kāmakrodhalobhamohamānāhaṇkārerṣyāpāruṣyapaiśunyānṛtālasyāyaśasyāni hitvā 
-                        nīcanakharomṇā śucinā kaṣāyavāsasā 
-                        satyavratabrahmacaryābhivādanatatpareṇā'vaśyaṃ bhavitavyaṃ 
-                        madanumatasthānagamanaśayanāsanabhojanādhyayanapareṇa bhūtvā matpriyahiteṣu 
-                        vartitavyaṃ ato'nyathā te vartamānasyādharmo bhavati aphalā ca vidyā na ca 
-                        prākāśyaṃ prāpnoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.7"><label>sū.2.7</label> ahaṃ vā tvayi samyagvartamāne 
-                        yadyanyathādarśī syāmenobhāgbhaveyamaphalavidyaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.8"><label>sū.2.8</label> 
-                        dvijagurudaridramitrapravrajitopanatasādhvanāthābhyupagatānāṃ 
-                        cātmabāndhavānāmiva svabhaiṣajaiḥ pratikartavyamevaṃ sādhu bhavati 
-                        vyādhaśākunikapatitapāpakāriṇāṃ ca na pratikartavyaṃ evaṃ vidyā prakāśate 
-                        mitrayaśodharmārthakāmāṃś ca prāpnoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.9"><label>sū.2.9</label> bhavataścātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.9ab"><label>sū.2.9ab</label> kṛṣṇe'ṣṭamī tannidhane'hanī dve 
-                        śukle tathā'pyevamahardvisandhyam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.9cd"><label>sū.2.9cd</label> akālavidyutstanayitnughoṣe 
-                        svatantrarāṣṭrakṣitipavyathāsu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.10ab"><label>sū.2.10ab</label> śmaśānayānādyatanāhaveṣu 
-                        mahotsavautpātikadarśaneṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.2.10cd"><label>sū.2.10cd</label> nādhyeyamanyeṣu ca yeṣu vaprā 
-                        nādhīyate nāśucinā ca nityam || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne śiṣyopanayanīyo nāma dvitīyo'dhyāyaḥ 
-                        ||</trailer> 
-                </div> 
-                <div n="3" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>tṛtīyo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.1"><label>sū.3.1</label> athāto'dhyayanasaṃpradānīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.2"><label>sū.3.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.3"><label>sū.3.3</label> prāgabhihitaṃ saviṃśamadhyāyaśataṃ 
-                        pañcasu sthāneṣu | tatra sūtrasthānamadhyāyāḥ ṣaṭcatvāriṃśat ṣoḍśa nidānāni 
-                        daśa śārīrāṇi catvāriṃśaccikitsitāni aṣṭau kalpāḥ taduttaraṃ ṣaṭsāṣṭiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.4ab"><label>sū.3.4ab</label> vedotpattiḥ 
-                        śiṣyanayastathā'dhyayanadānikaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.4cd"><label>sū.3.4cd</label> prabhāṣaṇāgraharaṇāvṛtucaryātha 
-                        yāntrikaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.5ab"><label>sū.3.5ab</label> śastrāvacāaraṇaṃ yogyā viśikhā 
-                        kṣārakalpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.5cd"><label>sū.3.5cd</label> agnikarmajalaukākhyāvadhyāyau 
-                        raktavarṇanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.6ab"><label>sū.3.6ab</label> doṣadhātumalādyānāṃ vijñānādhyāya 
-                        eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.6cd"><label>sū.3.6cd</label> karṇavyadhāmapakvaiṣāvālepo 
-                        vraṇyupāsanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.7ab"><label>sū.3.7ab</label> hitāhito vraṇapraśno 
-                        vraṇāsrāvaś ca yaḥ pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.7cd"><label>sū.3.7cd</label> kṛtyākṛtyavidhirvyādhisamuddeśīya 
-                        eva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.8ab"><label>sū.3.8ab</label> viniścayaḥ śastravidhau 
-                        pranaṣṭajñānikastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.8cd"><label>sū.3.8cd</label> śalyoddhṛtirvraṇajñānaṃ 
-                        dūtasvapnanidarśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.9ab"><label>sū.3.9ab</label> pañcendriyaṃ tathā chāyā 
-                        svabhāvādvaikṛtaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.9cd"><label>sū.3.9cd</label> vāraṇo yuktasenīya 
-                        āturakramabhūnikau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.10ab"><label>sū.3.10ab</label> miśrakākhyo dravyagaṇaḥ 
-                        saṃśuddhau śamane ca yaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.10cd"><label>sū.3.10cd</label> dravyādīnāṃ ca vijñānaṃ viśeṣo 
-                        dravyago'paraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.11ab"><label>sū.3.11ab</label> rasajñānaṃ vamanārthamadhyāyo 
-                        recanāya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.11cd"><label>sū.3.11cd</label> 
-                        dravaddravyavidhistadvadannapānavidhistathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.12ab"><label>sū.3.12ab</label> sūcanāt sūtraṇāccaiva 
-                        savanāccārthasantateḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.12cd"><label>sū.3.12cd</label> ṣaṭcatvāriṃśadadhyāyaṃ 
-                        sūtrasthānaṃ pracakṣate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.13ab"><label>sū.3.13ab</label> vātavyādhikamarśāṃsi sāśmariś ca 
-                        bhagandaraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.13cd"><label>sū.3.13cd</label> kuṣṭhamehodarā mūḍho vidradhiḥ 
-                        parisarpaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.14ab"><label>sū.3.14ab</label> 
-                        granthivṛddhikṣudraśūkabhaknāś ca mukharogikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.14cd"><label>sū.3.14cd</label> hetulakṣaṇanirdeśānnidānānīti 
-                        ṣoḍaśa || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.15ab"><label>sū.3.15ab</label> bhūtacintā 
-                        rajaḥśuddhirgarbhāvakrāntireva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.15cd"><label>sū.3.15cd</label> vyākaraṇaṃ ca garbhasya 
-                        śarīrasya ca yatsmṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.16ab"><label>sū.3.16ab</label> pratyekaṃ marmanirdeśaḥ 
-                        sirāvarṇanameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.16cd"><label>sū.3.16cd</label> sirāvyadho dhamanīnāṃ garbhiṇyā 
-                        vyākṛtistathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.17ab"><label>sū.3.17ab</label> nirdiṣṭāni daśaitāni śārīrāṇi 
-                        maharṣiṇā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.17cd"><label>sū.3.17cd</label> vijñānārthaṃ śarīrasya bhiṣajāṃ 
-                        yogināmapi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.18ab"><label>sū.3.18ab</label> dvivraṇīyo vraṇaḥ sadyo 
-                        bhagnānāṃ vātarogikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.18cd"><label>sū.3.18cd</label> mahāvātikamarśāṃsi sāśmariś ca 
-                        bhagandaraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.19ab"><label>sū.3.19ab</label> kuṣṭhānāṃ mahatāṃ cāpi maihikaṃ 
-                        paiḍakaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.19cd"><label>sū.3.19cd</label> makhumehacikitsā ca tathā 
-                        codariṇāmapi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.20ab"><label>sū.3.20ab</label> mūḍhagarbhacikitsā ca 
-                        vidradhīnāṃ visarpiṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.20cd"><label>sū.3.20cd</label> granthivṛddhyupadaṃśānāṃ tathā 
-                        ca kṣudrarogikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.21ab"><label>sū.3.21ab</label> śūkadoṣacikitsā ca tathā ca 
-                        mukharogiṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.21cd"><label>sū.3.21cd</label> śophasyānāgatānāṃ ca niṣedho 
-                        miśrakaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.22ab"><label>sū.3.22ab</label> vājīkaraṃ ca yat kṣīṇe 
-                        sarvābādhaśamo'pi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.22cd"><label>sū.3.22cd</label> medhāyuṣkaraṇaṃ cāpi 
-                        svabhāvavyādhivāraṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.23ab"><label>sū.3.23ab</label> nivṛttasaṃtāpakaraṃ kīrtitaṃ ca 
-                        rasāyanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.23cd"><label>sū.3.23cd</label> snehopayaugikaḥ svedo vamane ca 
-                        virecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.24ab"><label>sū.3.24ab</label> tayorvyāpaccikitsā ca 
-                        netrabastivibhāgikaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.24cd"><label>sū.3.24cd</label> netrabastivipatsiddhistathā 
-                        cottarabastikaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.25ab"><label>sū.3.25ab</label> nirūhakramasaṃjñaś ca 
-                        tathaivāturasaṃjñakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.25cd"><label>sū.3.25cd</label> 
-                        dhūmanasyavidhiś cāntyaś catvāriṃśad iti smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.26ab"><label>sū.3.26ab</label> prāyaścittaṃ praśamanaṃ cikitsā 
-                        śāntikarma ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.26cd"><label>sū.3.26cd</label> paryāyāstasya 
-                        nirdeśāccikitsāsthānamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.27ab"><label>sū.3.27ab</label> annasya rakṣā vijñānaṃ 
-                        sthāvarasyetarasya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.27cd"><label>sū.3.27cd</label> sarpadaṣṭaviṣajñānaṃ tasyaiva 
-                        ca cikitsitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.28ab"><label>sū.3.28ab</label> dundubhermūṣikāṇāṃ ca kīṭānāṃ 
-                        kalpa eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.28cd"><label>sū.3.28cd</label> aṣṭau kalpāḥ samākhyātā 
-                        viṣabheṣajakalpanāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.29ab"><label>sū.3.29ab</label> adhyāyānāṃ śataṃ 
-                        viṃśamevam etad udīritam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.29cd"><label>sū.3.29cd</label> ataḥ paraṃ svanāmnaiva 
-                        tantramuttaramucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.30ab"><label>sū.3.30ab</label> adhikṛtya kṛtaṃ 
-                        yasmāttantram etad upadravān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.30cd"><label>sū.3.30cd</label> opadravika ityeṣa 
-                        tasyāgryatvānnirucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.31ab"><label>sū.3.31ab</label> sandhau vartmani śukle ca kṛṣṇe 
-                        sarvatra dṛṣṭiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.31cd"><label>sū.3.31cd</label> saṃvijñānārthamadhyāyā gadānāṃ 
-                        tu prati prati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.32ab"><label>sū.3.32ab</label> cikitsāpravibhāgīyo 
-                        vātābhiṣyandavāraṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.32cd"><label>sū.3.32cd</label> paittasya ślaiṣmikasyāpi 
-                        raudhirasya tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.33ab"><label>sū.3.33ab</label> lekhyabhedyaniṣedhau ca 
-                        chedyānāṃ vartmadṛṣṭiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.33cd"><label>sū.3.33cd</label> kriyākalpo'bhighātaś ca 
-                        karṇotthāstaccikitsitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.34ab"><label>sū.3.34ab</label> ghrāṇotthānāṃ ca vijñānaṃ 
-                        tadgadapratiṣedhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.34cd"><label>sū.3.34cd</label> pratiśyāyaniṣedhaś ca 
-                        śirogadavivecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.35ab"><label>sū.3.35ab</label> cikitsā tadgadānāṃ ca śālākyaṃ 
-                        tantramucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.35cd"><label>sū.3.35cd</label> navagrahākṛtijñānaṃ skandasya 
-                        ca niṣedhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.36ab"><label>sū.3.36ab</label> apasmāraśakunyoś ca revatyāś ca 
-                        punaḥ pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.36cd"><label>sū.3.36cd</label> pūtanāyāstathā'ndhāyā maṇḍikā 
-                        śītapūtanā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.37ab"><label>sū.3.37ab</label> naigameśacikitsā ca 
-                        grahotpattiḥ sayonijā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.37cd"><label>sū.3.37cd</label> kaumāratantramityetacchārīreṣu 
-                        ca kīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.38ab"><label>sū.3.38ab</label> jvarātisāraśoṣāṇāṃ 
-                        gulmahṛdrogiṇāmapi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.38cd"><label>sū.3.38cd</label> pāṇḍūnāṃ raktapittasya 
-                        mūrcchāyāḥ pānajāś ca ye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.39ab"><label>sū.3.39ab</label> tṛṣṇāyāśchardihikkānāṃ niṣedhaḥ 
-                        śvāsakāsayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.39cd"><label>sū.3.39cd</label> svarabhedacikitsā ca 
-                        kṛmyudāvartinoḥ prthak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.40ab"><label>sū.3.40ab</label> 
-                        visūcikārocakayormūtrāghātavikṛcchrayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.40cd"><label>sū.3.40cd</label> iti kāyacikitsāyāḥ śeṣamatra 
-                        prakīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.41ab"><label>sū.3.41ab</label> amānuṣaniṣedhaś ca 
-                        tathā+āpasmāriko'paraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.41cd"><label>sū.3.41cd</label> unmādapratiṣedhaś ca bhūtavidyā 
-                        nirucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.42ab"><label>sū.3.42ab</label> rasabhedāḥ 
-                        svasthavṛttiryuktayastāntrikāś ca yāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.42cd"><label>sū.3.42cd</label> doṣabhedā iti jñeyā 
-                        adhyāyāstantrabhūṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.43ab"><label>sū.3.43ab</label> śreṣṭhatvāduttaraṃ 
-                        hyetattantramāhurmaharṣayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.43cd"><label>sū.3.43cd</label> 
-                        bahvarthasaṃgrahācchreṣṭhamuttaraṃ cāpi paścimam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.44ab"><label>sū.3.44ab</label> śālākyatantraṃ kaumāraṃ cikitsā 
-                        kāyikī ca yā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.44cd"><label>sū.3.44cd</label> bhūtavidyeti catvāri tantre 
-                        tūttarasaṃjñite || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.45ab"><label>sū.3.45ab</label> vājīkaraṃ cakitsāsu 
-                        rasāyanavidhistathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.45cd"><label>sū.3.45cd</label> viṣatantraṃ punaḥ kalpāḥ 
-                        śalyajñānaṃ samantataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.46ab"><label>sū.3.46ab</label> ityaṣṭāṅgamidaṃ 
-                        tantramādidevaprakāśitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.46cd"><label>sū.3.46cd</label> vidhinā'dhītya yuñjānā 
-                        bhavanti prāṇadā bhuvi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.47"><label>sū.3.47</label>  etad dhyavaśyamadhyeyaṃ adhītya ca 
-                        karmāpyavaśyamupāsitavyaṃ ubhayajño hi bhiṣak rājārho bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.48"><label>sū.3.48</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.48ab"><label>sū.3.48ab</label> yastu kevalaśāstrajñaḥ 
-                        karmasvapariniṣṭhitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.48cd"><label>sū.3.48cd</label> sa muhyatyāturaṃ prāpya prāpya 
-                        bhīrurivāhavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.49ab"><label>sū.3.49ab</label> yastu karmasu niṣṇāto 
-                        dhārṣṭyācchāstrabahiṣkṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.49cd"><label>sū.3.49cd</label> sa satsu pūjāṃ nāpnoti vadhaṃ 
-                        cārhati rājataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.50ab"><label>sū.3.50ab</label> ubhāvetāvanipuṇāvasamarthau 
-                        svakarmaṇi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.50cd"><label>sū.3.50cd</label> ardhavedadharāvetāvekapakṣāviva 
-                        dvijau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.51ab"><label>sū.3.51ab</label> oṣadhyo'mṛtakalpāstu 
-                        śastrāśaniviṣopamāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.51cd"><label>sū.3.51cd</label> 
-                        bhavantyajñairupahṛtāstasmādetān vivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.52ab"><label>sū.3.52ab</label> snehādiṣvanabhijñā ye 
-                        chedyādiṣu ca karmasu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.52cd"><label>sū.3.52cd</label> te nihanti janaṃ lobhāt 
-                        kuvaidyā nṛpadoṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.53ab"><label>sū.3.53ab</label> yastūbhayajño matimān sa 
-                        samartho'rthasādhane | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.53cd"><label>sū.3.53cd</label> āhave karma nirvoḍhuṃ dvicakraḥ 
-                        syandano yathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.54"><label>sū.3.54</label> atha vatsa tad etad adhyeyaṃ tathā 
-                        tathopadhāraya mayā procyamānaṃ atha śucaye 
-                        kṛtottarāsaṅgāyāvyākulayopasthitāyādhyayanakāle śiṣyāya yathāśakti 
-                        gururupadiśet padaṃ pādaṃ ślokaṃ vā te ca padapādaślokābhūyaḥ 
-                        krameṇānusaṃdheyāḥ evamekaikaśo ghaṭayedātmanā cānupaṭhet 
-                        adrutamavilambitamaviśaṇkitamananunāsikaṃ 
-                        vyaktākṣramapīḍitavarṇamakṣibhruvauṣṭhahastairanabhinītaṃ susaṃskṛtaṃ 
-                        nātyuccairnātinīcaiś ca svaraiḥ paṭhet | na cāntareṇa kaścidvrajet 
-                        tayoradhīyānayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.55"><label>sū.3.55</label> bhavataścātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.55ab"><label>sū.3.55ab</label> śucirguruparo 
-                        dakṣastandrānidrāvivarjitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.55cd"><label>sū.3.55cd</label> paṭhannetena vidhinā śiṣyaḥ 
-                        śāstrāntamāpnuyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.56ab"><label>sū.3.56ab</label> vāksauṣṭhave'rthavijñāne 
-                        prāgalbhye karmanaipuṇe | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.3.56cd"><label>sū.3.56cd</label> tadabhyāse ca siddhau ca 
-                        yatetādhyayanāntagaḥ || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāhaṃ sūtrasthāne'dhyayanasaṃpradānīyo nāma 
-                        tṛtīyo'dhyāyaḥ ||</trailer> 
-                </div> 
-                <div n="4" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>caturtho'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.1"><label>sū.4.1</label> athātaḥ prabhāṣaṇīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.2"><label>sū.4.2</label> yāthovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.3"><label>sū.4.3</label> 
-                        adhigatamapyadhyayanamaprabhāṣitamarthataḥ kharasya candanabhāra iva kevalaṃ 
-                        pariśramakaraṃ bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.4"><label>sū.4.4</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.4ab"><label>sū.4.4ab</label> yathā kharaś candanabhāravāhī 
-                        bhārasya vettā na tu candanasya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.4cd"><label>sū.4.4cd</label> evaṃ hi śāstrāṇi baḥūnyadhītya 
-                        cārtheṣu mūḍhāḥ kharavadvahanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.5"><label>sū.4.5</label> tasmāt 
-                        saviṃśamadhyāyaśatamanupadapādaślokamanuvarṇayitavyamanuśrotavyaṃ ca kasmāt 
-                        sūkṣmā hi 
-                        dravyarasaguṇavīryavipākadoṣadhātumalāśayamarmasirāsnāyusandhyasthigarbhasaṃbhavadravyasamūhavibhāgāstathā 
-                        pranaṣṭaśalyoddharaṇavraṇaviniścayabhagnavikalpāḥ sādhyayāpyapratyākhyeyatā 
-                        ca vikārāṇāmevamādayaścānye sahasraśo viśeṣā ye vicintyamānā 
-                        vimalavipulabuddherapi buddhimākulīkuryuḥ kiṃ punaralpabuddheḥ 
-                        tasmādavaśyamanupadapādaślokamanuvarṇayitavyamanuśrotavyaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.6"><label>sū.4.6</label> anyaśāstropapannānāṃ 
-                        cārthānāmihopanītānāmarthavaśātteṣāṃ tadvidyebhya eva vyākhyānamanuśrotavyaṃ 
-                        kasmāt nahyekasmin śāstre śakyaḥ sarvaśāstrāṇāmavarodhaḥ kartum || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.7"><label>sū.4.7</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.7ab"><label>sū.4.7ab</label> ekaṃ śāstramadhīyāno na 
-                        vidyācchāstraniścayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.7cd"><label>sū.4.7cd</label> tasmādbahuśrutaḥ śāstraṃ 
-                        vijānīyāccikitsakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.8ab"><label>sū.4.8ab</label> śāstraṃ 
-                        gurumukhodbīrṇamādāyopāsya cāsakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.8cd"><label>sū.4.8cd</label> yaḥ karmakurute vaiyaḥ sa 
-                        vaidyo'nye tu taskarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.9ab"><label>sū.4.9ab</label> aupadhenavamaurabhraṃ sauśrutaṃ 
-                        pauṣkalāvatam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.4.9cd"><label>sū.4.9cd</label> śeṣāṇāṃ śalyatantrāṇāṃ 
-                        mūlānyetāni nirdiśet || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne prabhāṣanīyo nāma caturtho'dhyāyaḥ 
-                        ||</trailer> 
-                </div> 
-                <div n="5" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>pañcamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.1"><label>sū.5.1</label> athāto'gropaharaṇīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.2"><label>sū.5.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.3"><label>sū.5.3</label> trividhaṃ karma pūrvakarma 
-                        pradhānakarma paścātkarmeti tadvyādhīṃ prati pratyupadekṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.4"><label>sū.5.4</label> asmin śāstre 
-                        śāstrakarmaprākhānyācchastrakarmaiva tāvat pūrvamupadekṣyāmastatsambhārāṃś ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.5"><label>sū.5.5</label> tacca śastrakarmā'ṣṭavidhaṃ tadyathā 
-                        chedyaṃ bhedyaṃ lekhyaṃ vedhyaṃ eṣyaṃ āhāryaṃ visrāvyaṃ sīvyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.6"><label>sū.5.6</label> ato'nyataṃ karma cikīrśatā vaidyena 
-                        pūrvamevopakalpayitavyāni 
-                        yantraśastrakṣārāgniśalākāśṛṅgajalaukālābūjāmbavauṣṭhapicuprotasūtrapatrapaṭṭamadhughṛtavasāpayastailatarpaṇakaṣāyālepanakalkavyajanaśītoṣṇodakakaṭāhādīni 
-                        parikarmiṇaś ca snigdhāḥ sthirā balavantaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.7"><label>sū.5.7</label> tataḥ praśasteṣu 
-                        tithikaraṇamuhūrtanakṣatreṣu dadhyakṣatānnapānaratnairagniṃ viprān 
-                        miṣajaścārcayitvā kṛtabalimaṅgalasvastivācanaṃ laghubhuktavantaṃ 
-                        prāṅnukhamāturamupaveśya yantrayitvā pratyṅnukho vaidyo 
-                        marmasirāsnāyusandhyasthidhamanīḥ pariharan anulomaṃ śastraṃ 
-                        nidadhyādāpūyadarśanāt sakṛdevāpaharecchastramāśu ca mahatsvapi ca pākeṣu 
-                        dvyaṅgulāntaraṃ tryaṅgulāntaraṃ vā śastrapadamuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.8"><label>sū.5.8</label> tatrāyato viṣālaḥ samaḥ suvibhakto 
-                        nirāśraya iti vraṇaguṇāḥ </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.9"><label>sū.5.9</label> bhavatścātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.9ab"><label>sū.5.9ab</label> āyataś ca viśālaś ca suvibhakto 
-                        nirāśrayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.9cd"><label>sū.5.9cd</label> prāptakālakṛtaścāpi vraṇaḥ 
-                        karmaṇi śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.10ab"><label>sū.5.10ab</label> śauryamāśukriyā 
-                        śastrataikṣṇyamasvedavepathu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.10cd"><label>sū.5.10cd</label> asaṃmohaś ca vaidyasya 
-                        śastrakarmaṇi śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.11"><label>sū.5.11</label> ekena vā vraṇenā'ṣudhyamāne 
-                        nā'ntarā buddhyā'vekṣyāparān vraṇān kuryāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.12"><label>sū.5.12</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.12ab"><label>sū.5.12ab</label> yato yato gatiṃ vidyādutsaṅgo 
-                        yatra yatra ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.12cd"><label>sū.5.12cd</label> tatra tatra vraṇaṃ kuryādyathā 
-                        doṣo na niṣṭhati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.13"><label>sū.5.13</label> tatra 
-                        bhrūgaṇḍaśaṅkhalalāṭākṣipuṭauṣṭhadantaveṣṭakakṣākukṣivaṅkṣaṇeṣu tiyak cheda 
-                        uktaḥ || (?</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.14ab"><label>sū.5.14ab</label> candramaṇḍalavacchedān 
-                        pāṇipādeṣu kārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.14cd"><label>sū.5.14cd</label> ardhacandrākṛtīṃścāpi gude 
-                        meḍhre ca buddhimān ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.15"><label>sū.5.15</label> anyathā tu sirāsnāyucchedanaṃ 
-                        atimātraṃ vedanā cirādvraṇasaṃroho māṃsakandīprādurbhāvaśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.16"><label>sū.5.16</label> 
-                        mūḍhagarbhodarārśo'śmarībhagandaramukharogeṣvabhuktavataḥ karma kurvīta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.17"><label>sū.5.17</label> tataḥ śastramavacārya 
-                        śītābhiradbhirāturamāśvāsya samantāt paripīḍyāṅgulyā vraṇamabhimṛdya(ā.jya) 
-                        prakṣālya kaṣāyeṇa protenodakamādāya 
-                        tilakalkamadhusarpiḥpragāḍhāmauṣadhayuktāṃ nātisnigdhāṃ nātirūkṣāṃ vartiṃ 
-                        praṇidadhyāt tataḥ kalkenācchādya ghanāṃ kavalikāṃ dattvā vastrapaṭṭena 
-                        badhnīyāt vedanārakṣoghnairdhūpairdhūpayet rakṣoghnaiś ca mantnrai rakṣāṃ 
-                        kurvīta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.18"><label>sū.5.18</label> tato 
-                        guggulvagurusarjarasavacāgaurasarṣapacūrṇairlavaṇanimbapatravimiśrairājyayuktairdhūpayet 
-                        ājyaśeṣeṇa cāsya prāṇān samālabheta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.19"><label>sū.5.19</label> udakumbhāccāpo gṛhītvāprokṣayan 
-                        rakṣākarma kuyāt ||tadvakṣyāmaḥ </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.20ab"><label>sū.5.20ab</label> kṛtyānāṃpratighātārthaṃ tathā 
-                        rakṣobhayasya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.20cd"><label>sū.5.20cd</label> rakṣākarma kariṣyāmi brahmā 
-                        tadanumanyatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.21ab"><label>sū.5.21ab</label> nāgāḥ piśācā gandharvāḥ pitaro 
-                        yakṣarākṣasāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.21cd"><label>sū.5.21cd</label> abhidravanti ye ye tvāṃ 
-                        brahmādyā ghnantu tān sadā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.22ab"><label>sū.5.22ab</label> pṛthivyāmantarīkṣe ca ye 
-                        caranti niśācarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.22cd"><label>sū.5.22cd</label> dikṣu vāstunivāsāś ca pāntu tvāṃ 
-                        te namaskṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.23ab"><label>sū.5.23ab</label> pāntu tvāṃ munayo brāhayā divyā 
-                        rājarṣayastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.23cd"><label>sū.5.23cd</label> parvatāś caiva nadyaś ca sarvāḥ 
-                        sarve ca sāgarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.24ab"><label>sū.5.24ab</label> sgnī rakṣatu te jihvāṃ prāṇān 
-                        vāyustathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.24cd"><label>sū.5.24cd</label> somo vyānamapāna te parjanyaḥ 
-                        parirakṣatu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.25ab"><label>sū.5.25ab</label> udānaṃ vidyutaḥ pāntu samānaṃ 
-                        stanayitnavaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.25cd"><label>sū.5.25cd</label> balamindro balapatirmanurmanye 
-                        matiṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.26ab"><label>sū.5.26ab</label> kāmāṃste pāntu gandharvāḥ 
-                        sattvamindro'bhirakṣatu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.26cd"><label>sū.5.26cd</label> prajñāṃ te varuṇo rājā samudro 
-                        nābhimaṇḍalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.27ab"><label>sū.5.27ab</label> cakṣuḥ sūryo diśaḥ śrotre 
-                        candramāḥ pātu te manaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.27cd"><label>sū.5.27cd</label> nakṣatrāṇi sadā rūpaṃ chāyāṃ 
-                        pāntu niśāstava || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.28ab"><label>sū.5.28ab</label> retastvāpyāyayantvāpo 
-                        romāṇyoṣadhayastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.28cd"><label>sū.5.28cd</label> ākāśaṃ khāni te pātu dehāṃ tava 
-                        vasundharā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.29ab"><label>sū.5.29ab</label> vaiṣvānaraḥ śiraḥ pātu 
-                        viṣṇustava parākramam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.29cd"><label>sū.5.29cd</label> pauruśaṃ puruṣaśreṣṭho 
-                        brahmā+ātmānaṃ dhruvo bhruvau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.30ab"><label>sū.5.30ab</label> etā dehe viśeṣeṇa tava nityā hi 
-                        devatāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.30cd"><label>sū.5.30cd</label> etāstvāṃ satataṃ pāntu 
-                        dīrghamāyuravāpnuhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.31ab"><label>sū.5.31ab</label> svasti te bhagavān brahmā 
-                        svasti devāś ca kurvatām | [</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.31cd"><label>sū.5.31cd</label> svasti te candrasūryau ca 
-                        svasti nāradaparvatau |] </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.31ef"><label>sū.5.31ef</label> svastyagniś caiva vāyuś ca svasti 
-                        devāḥ sahendragāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.32ab"><label>sū.5.32ab</label> pitāmahakṛtā rakṣā 
-                        svastyāyurvardhatāṃ tava | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.32cd"><label>sū.5.32cd</label> ītayaste praśāmyantu sadā bhava 
-                        gatavyathaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.33"><label>sū.5.33</label> iti svāhā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.33ab"><label>sū.5.33ab</label> etairvedātmakairmantraiḥ 
-                        iṛtyāvyādhivināśanaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.33cd"><label>sū.5.33cd</label> mayaivaṃ kṛtarakṣastvaṃ 
-                        dīrghamāyuravāpnuhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.34"><label>sū.5.34</label> tataḥ kṛtarakṣamāturamāgāraṃ 
-                        praveśya ācārikamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.35"><label>sū.5.35</label> tatastṛtīye'hani vimucyaivameva 
-                        badhnīyādvastrapaṭṭena na cainaṃ tvaramāṇo'paredyurmokṣayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.36"><label>sū.5.36</label> dvitīyadivasaparimokṣaṇādvigrathito 
-                        vraṇaścirādupasaṃrohati tīvrarujaś ca bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.37"><label>sū.5.37</label> ata ūrdhvaṃ doṣakālabalādīnavekṣya 
-                        kaṣāyālepanabandhāhārācārān vedadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.38"><label>sū.5.38</label> na cainaṃ tvaramāṇaḥ sāntardoṣaṃ 
-                        ropayet sa hyalpenāpyapacāreṇābhyantaramutsaṅgaṃ kṛtvā bhūyo'pi vikaroti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.39"><label>sū.5.39</label> bhavanti cātra || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.39ab"><label>sū.5.39ab</label> tasmādantarbahiś caiva suśuddhaṃ 
-                        ropayedvraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.39cd"><label>sū.5.39cd</label> 
-                        rūḍhe'pyajīrṇavyāyāmavyavāyādīn vivarjayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.39ef"><label>sū.5.39ef</label> harṣaṃ krodhaṃ bhayaṃ cāpi 
-                        yāvat sthairyopasaṃbhavāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.40ab"><label>sū.5.40ab</label> hemante śiśire caiva vasante 
-                        cāpi mokṣayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.40cd"><label>sū.5.40cd</label> 
-                        tryahāddvyahāccharadgrīṣmavarṣāsvapi ca buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.41ab"><label>sū.5.41ab</label> atipātiṣu rogeṣu 
-                        necchedvidhimimaṃ bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.41cd"><label>sū.5.41cd</label> pradīptāgāravacchīghraṃ tatra 
-                        kuryāt pratikriyām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.42ab"><label>sū.5.42ab</label> yāvedanā śastranipātajātā tīvrā 
-                        śarīraṃ pradunoti jantoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.5.42cd"><label>sū.5.42cd</label> ghṛtena sā śāntimupaiti siktā 
-                        koṣṇena yaṣṭīmadhukānvitena || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrsthāne'gropaharaṇīyo nāma pañcamo'dhyāyaḥ 
-                        ||</trailer> 
-                </div> 
-                <div n="6" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>śaṣṭho'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.1"><label>sū.6.1</label> athāta ṛtucaryamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.2"><label>sū.6.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.3"><label>sū.6.3</label> kālo hi nāma bhagavān 
-                        svayambhuranādimadhyanidhano'tra rasavyāpatsampattī jīvitamaraṇe ca 
-                        manuṣyāṇāmāyatte | sa sūkṣmāmapi kalāṃ na līyata iti kālaḥ saṃkalayati 
-                        kālayati vā bhūtānīti kālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.4"><label>sū.6.4</label> tasya saṃvatsarātmano bhagavānādityo 
-                        gativiśeṣeṇa 
-                        nimeṣakāṣṭhākalāmuhūrtāhorātrapakṣamāsartvayanasaṃvatsarayugapravibhāgaṃ 
-                        karoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.5"><label>sū.6.5</label> tatra 
-                        laghvakṣaroccāraṇamātro'kṣinimeṣaḥ pañcadaśā'kṣinimeṣāḥ kāṣṭhā 
-                        triṃśatkāṣṭhāḥ kalā viṃśatikalo muhūrtaḥ kalādaśabhāgaś ca 
-                        triṃśanmuhūrtamahorātraṃ pañcadaśāhorātrāṇi pakṣaḥ sa ca dvividhaḥ śuklaḥ 
-                        kṛṣṇaś ca tau māsaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.6"><label>sū.6.6</label> tatra māghādayo dvādaśa māsāḥ 
-                        saṃvatsaraḥ dvimāsikamṛtuṃ kṛtva ṣaḍṛtavo bhavanti te 
-                        śiśiravasantagrīṣmavarṣāśaraddhemantāḥ teṣaṃ tapastapsyau śiśiraḥ 
-                        madhumādhavau vasantaḥ śuciśukrau grīṣmaḥ nabhonabhasyau varśāḥ iṣorjau 
-                        śarat sahaḥsahasyau hemanta iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.7"><label>sū.6.7</label> ta ete 
-                        śītoṣṇavarṣalakṣaṇāś candrādityayoḥ kālavibhāgakaratvādayane dve bhavato 
-                        dakṣiṇamuttaraṃ ca | tayordakṣiṇaṃ varṣāśaraddhemantāḥ teṣu bhaganānāpyāyate 
-                        somaḥ amlalavaṇamadhurāś ca rasā balavanto bhavanti uttarottaraṃ ca 
-                        sarvaprāṇināṃ balamabhivardhate | uttaraṃ ca śiśiravasantagrīṣmāḥ teṣu 
-                        bhagavānāpyāyate'rkaḥ tiktakaṣāyakaṭukāś ca rasā balavanto bhavanti 
-                        uttarottaraṃ ca sarvaprāṇināṃ balamapahīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.8"><label>sū.6.8</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.8ab"><label>sū.6.8ab</label> śītāṃśuḥ kledayatyurvīṃ vivasvān 
-                        śoṣayatyapi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.8cd"><label>sū.6.8cd</label> tāvubhāvapi saṃśritya vāyuḥ 
-                        pālayati prajāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.9"><label>sū.6.9</label> atha khalvayane dve yugapat 
-                        saṃvatsaro bhavati te tu pañca yugam iti saṃjñāṃ labhante sa eṣa 
-                        nimeṣādiryugaparyantaḥ kālaś cakravat parivartamānaḥ kālacakramucyata ityeke 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.10"><label>sū.6.10</label> iha tu 
-                        varṣāśaraddhemantavasantagrīṣmaprāvṛṣaḥ ṣaḍṛtavo bhavanti 
-                        doṣopacayaprakopopaśamanimittaṃ te tu bhādrapadādyena dvimāsikena vyākhyātāḥ 
-                        tadyathā bhādrapadāśvayujau varṣāḥ kārtikamārgaśīrṣau śarat pauṣamāghau 
-                        hemantaḥ phālgunacaitrau vasantaḥ vaiśākhajyeṣṭhau grīṣmaḥ āṣāḍhaśrāvaṇau 
-                        prāvṛḍ iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.11"><label>sū.6.11</label> tatra 
-                        varṣāsvoṣadhayastaruṇyo'lpavīryā āpaścāprasannāḥ kṣ itimalaprāyāḥ tā 
-                        upayujyamānā nabhasi meghāvatate jalapraklinnāyāṃ bhūmau klinnadehānāṃ 
-                        prāṇināṃ śītavātaviṣṭambhitāgnīnāṃ vidahyante vidāhāt 
-                        pittasaṃcayamāpādayanti sa saṃcayaḥ śaradi praviralameghe viyatyupaśuṣyati 
-                        paṅke'rkakiraṇapravilāyitaḥ paittikān vyādhīn janayati | tā evauṣadhayaḥ 
-                        kālapariṇāmāt pariṇatavīryā balavatyo hemante bhavantyāpaś ca prasannāḥ 
-                        snigdhā atyarthaṃ gurvyaś ca tā upayujyamānā mandakiraṇatvādbhānoḥ 
-                        satuṣārapavanopastambhitadehānāṃ dehināmavidagdhāḥ 
-                        snehācchaityādgauravādupalepācca śleṣmasaṃcayamāpādayanti sa saṃcayo 
-                        vasante'rakraśmipravilāyita īṣatstabdhadehānāṃ dehināṃ ślaiṣmikān vyādhīn 
-                        janayati | tā evauṣadhayo nidāghe niḥsārā rūkṣā atimātraṃ laghvyo 
-                        bhavantyāpaś ca tā upayujyamānāḥ sūryapratāpopaśoṣitadehānāṃ dehināṃ 
-                        raukṣyāllaghutvādvaiśadyācca vāyoḥ saṃcayamāpādyanti sa saṃcayaḥ prāvṛṣi 
-                        cātyarthaṃ jalopaklinnāyāṃ bhūmau klinnadehānāṃ prāṇināṃ śītavātavarṣerito 
-                        vātikān vyādhīn janayati | evameṣa doṣāṇāṃ saṃcayaprakopaheturuktaḥ ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.12"> 
-                        <label>sū.6.12</label> 
-                    </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.13"><label>sū.6.13</label> tatra varśāhemantagrīṣmeṣu 
-                        saṃcitānāṃ doṣāṇāṃ śaradvasantaprāvṛṭsu ca prakupitānāṃ nirharaṇaṃ kartavyam 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.14"><label>sū.6.14</label> tatra paittikānāṃ vyādhīnāmupaśamo 
-                        hemante ślaiṣmikāṇāṃ nidāghe vātikānāṃ śaradi svabhāvata eva ta ete 
-                        saṃcayaprakopopaśamā vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.15"><label>sū.6.15</label> tatra pūrvāhṇe vasantasya liṅgaṃ 
-                        madhyāhne grīṣmasya aparāhṇe prāvṛṣaḥ pradoṣe vārṣikāṃ śāradamardharātre 
-                        pratyuṣasi haimantamupalakṣayet evamahorātramapi varṣamiva 
-                        śītoṣṇavarṣalakṣaṇaṃ doṣopacayaprakopopaśamairjānīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.16"><label>sū.6.16</label> tatra avyāpanneṣvṛtuṣvavyāpannā 
-                        oṣadhayo bhavantyāpaś ca tā upayujyamānāḥ prāṇāyurbalavīryaujaskaryo bhavanti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.17"><label>sū.6.17</label> teṣāṃ punarvyāpado'dṛṣṭakāritāḥ 
-                        ṣītoṣṇavātavarṣāṇi khalu viparītānyoṣadhīrvyāpādayantyapaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.18"><label>sū.6.18</label> tāsāmupayogādvividharogaprādurbhāvo 
-                        marako vā bhavediti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.19"><label>sū.6.19</label> tatra avyāpannānāmoṣadhīnāmapāṃ 
-                        copayogaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.20"><label>sū.6.20</label> kadācidavyāpanneṣvapyṛtuṣu 
-                        kṛtyābhiśāparakṣaḥkrodhādharmairupadhvasyante janapadāḥ 
-                        viṣauṣadhipuṣpagandhena vāyunopanītenākramyate to deśastatra 
-                        doṣaprakṛtyaviśeṣeṇa kāsaścāsavamathupratiśyāyaśirorugjvarairupatapyante 
-                        grahanakṣatracaritairvā 
-                        gṛhadāraśayanāsanayānavāhanamaṇiratnopakaraṇagarhitalakṣaṇanimittaprādurbhāvairvā 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.21"><label>sū.6.21</label> tatra 
-                        sthānaparityāgaśāntikarmaprāyaścittamaṅgalajapahomopahārejyāñjalinamaskārataponiyamadayādānadīkṣābhyupagamadevatābrāhmaṇaguruparairbhavitavyaṃ 
-                        evaṃ sādhu bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.22"><label>sū.6.22</label> ata ūrdhvamavyāpannānāmṛtūnāṃ 
-                        lakṣaṇānyupadekṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.23ab"><label>sū.6.23ab</label> vāyurvātyuttaraḥ śīto 
-                        rajodhūmākulā diśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.23cd"><label>sū.6.23cd</label> channastuṣāraiḥ saviyā 
-                        himānaddhā jalāśayāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.24ab"><label>sū.6.24ab</label> darpitā 
-                        dhvāṅkṣakhaṅgāhvamahiṣorabhrakuñjarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.24cd"><label>sū.6.24cd</label> rodhrapriyaṅgupunnāgāḥ puṣpitā 
-                        himasāhvaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.25ab"><label>sū.6.25ab</label> śiśire śītamadhikaṃ 
-                        vātavṛṣṭyākulā diśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.25cd"><label>sū.6.25cd</label> śeṣaṃ hemantavat sarvaṃ 
-                        vijñeyaṃ lakṣaṇaṃ budhaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.26ab"><label>sū.6.26ab</label> 
-                        siddhavidyādharavadhūcaraṇālaktakāṅkite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.26cd"><label>sū.6.26cd</label> malaye 
-                        candanalatāpariṣvaṅgādhivāsite || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.27ab"><label>sū.6.27ab</label> vāti 
-                        kāmijanānandajanano'naṅgadīpanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.27cd"><label>sū.6.27cd</label> dampatyormānabhiduro vasante 
-                        dakṣiṇo'nilaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.28ab"><label>sū.6.28ab</label> diśo vasante vimalāḥ 
-                        kānanairupaśobhitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.28cd"><label>sū.6.28cd</label> 
-                        kiṃśukāmbhojabakulacūtāśokādipuṣpitaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.29ab"><label>sū.6.29ab</label> kokilāṣaṭpadagaṇairupagītā 
-                        manoharāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.29cd"><label>sū.6.29cd</label> dakṣiṇānilasaṃvītāḥ sumukhāḥ 
-                        pallavojjvalāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.30ab"><label>sū.6.30ab</label> grīṣme tīkṣṇāṃśurādityo māruto 
-                        nairṛto'sukhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.30cd"><label>sū.6.30cd</label> bhūstaptā saritastanvyo diśaḥ 
-                        prajvalitā iva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.31ab"><label>sū.6.31ab</label> bhrāntacakrāhvayugalāḥ 
-                        payaḥpānākulā mṛgāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.31cd"><label>sū.6.31cd</label> dhvastavīruttṛṇalatā 
-                        viparṇāṅkitapādapāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.32ab"><label>sū.6.32ab</label> prāvṛṣyambaramānaddhaṃ 
-                        paścimānilakarṣitaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.32cd"><label>sū.6.32cd</label> 
-                        ambudairvidyududdyotaprasrutaistumulasvanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.33ab"><label>sū.6.33ab</label> komalaśyāmaśaṣpāḍhyā 
-                        śakragopojjvalā mahī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.33cd"><label>sū.6.33cd</label> 
-                        kadambanīpakuṭajasarjaketakibhūṣitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.34ab"><label>sū.6.34ab</label> tatra varṣasu 
-                        nadyo'mbhaśchanno{O.-t}khātataṭadrumāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.34cd"><label>sū.6.34cd</label> vāpyaḥ 
-                        protphullakumudanīlotpalavirājitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.35ab"><label>sū.6.35ab</label> bhūravyaktasthalaśvabhrā 
-                        bahuśasyopaśobhitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.35cd"><label>sū.6.35cd</label> 
-                        nātigarjatsravanmeghaniruddhārkagrahaṃ nabhaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.36ab"><label>sū.6.36ab</label> babhruruṣṇaḥ śaradyarkaḥ 
-                        śvetābhravimalaṃ nabhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.36cd"><label>sū.6.36cd</label> tathā sarāṃsyamburuhairbhānti 
-                        haṃsāṃsaghaṭṭitaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.37ab"><label>sū.6.37ab</label> paṅkaśuṣkadrumākīrṇā 
-                        nimnonnatasameṣu bhūḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.37cd"><label>sū.6.37cd</label> 
-                        bāṇasaptāhvabandhūkakāśāsanavirājitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.38ab"><label>sū.6.38ab</label> svaguṇairatiyukteṣu viparīteṣu 
-                        vā punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.38cd"><label>sū.6.38cd</label> viṣameṣvapi vā doṣāḥ 
-                        kupyantyṛtuṣu dehinām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.39ab"><label>sū.6.39ab</label> haredvasante śleṣmāṇaṃ pittaṃ 
-                        śaradi nirharet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.6.39cd"><label>sū.6.39cd</label> varṣāsu śamayedvāyuṃ 
-                        prāgvikārasamucchrayāt || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne ṛtucaryā nāma ṣasṭho'dhyāyaḥ 
-                        ||</trailer> 
-                </div> 
-                <div n="7" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>saptamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.1"><label>sū.7.1</label> athāto yantravidhimadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.2"><label>sū.7.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.3"><label>sū.7.3</label> yantraśatamekottaraṃ atrahastameva 
-                        pradhānatamaṃ yantrāṇāmavagaccha (?.kiṃ kāraṇaṃ yasmāddhastādṛte 
-                        yantrāṇāmapravṛttireva ) tadadhīnatvādyantrakarmaṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.4"><label>sū.7.4</label> tatra manaḥśarīrābādhakarāṇi śalyāni 
-                        teṣāmāharaṇopāyo yantrāṇi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.5"><label>sū.7.5</label> tāni ṣaṭprakārāṇi tadyathā 
-                        svastikayantrāṇi saṃdaṃśayantrāṇi tālayantrāṇi nāḍīyantrāṇi śalākāyantrāṇi 
-                        upayantrāṇi ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.6"><label>sū.7.6</label> tatra caturviṃśatiḥ svastikayantrāṇi 
-                        dve saṃdaṃśayantre dve eva tālayantre viṃśatirnāḍyaḥ aṣṭāviṃśatiḥ śalākāḥ 
-                        panñcaviṃśatirupayantrāṇi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.7"><label>sū.7.7</label> tāni prāyaśo lauhāni bhavanti 
-                        tatpratirūpakāṇi vā tadalābhe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.8"><label>sū.7.8</label> tatra nānāprakārāṇāṃ vyālānāṃ 
-                        mṛgapakṣiṇāṃ mukhairmukhāni yantrāṇāṃ prāyaśaḥ sadṛśāni 
-                        tasmāttatsārūpyādāgamādupadeśādanyayantradarśanādyuktitaś ca kārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.9ab"><label>sū.7.9ab</label> samāhitāni yantrāṇi 
-                        kharaślakṣṇamukhāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.9cd"><label>sū.7.9cd</label> sudṛḍhāni surūpāṇi sugrahāṇi ca 
-                        kārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.10"><label>sū.7.10</label> tatra svastikayantrāṇi 
-                        aṣṭādaśāṅgulapramāṇāni 
-                        siṃhavyāghravṛkatarakṣvṛkṣadvīpimārjāraśṛgālamṛgairivārukakākakaṅkakuraracāsabhāsaśaśaghātyulūkacilliśyenagṛdhrakrauñcabhṛṅgarājāñjalikarṇāvabhañjananandi(ā.ndī)mukhamukhāni 
-                        masūrākṛtibhiḥ kīlairavabaddhāni mūle'ṅkuśavadāvṛttavāraṅgāṇi 
-                        asthividaṣṭaśalyoddharaṇārthamupadiśyante || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.11"><label>sū.7.11</label> sanigraho'nigrahaś ca saṃdaṃśau 
-                        ṣoḍaśāṅgulau bhvataḥ tau svaṅnāṃsasirāsnāyugataśalyoddharaṇārthamupadiśyete 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.12"><label>sū.7.12</label> tālayantre dvādaśāṅgule 
-                        matsyatālavadekatāladvitālake karṇanāsānāḍīśalyānāmāharaṇārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.13"><label>sū.7.13</label> nāḍīyantrāṇi apyanekaprakārāṇi 
-                        anekaprayojanāni ekatomukhānyubhayatomukhāni ca tāni 
-                        srotogataśalyoddharaṇārthaṃ rogadarśanārthaṃ ācūṣaṇārthaṃ kriyāsaukaryārthaṃ 
-                        ceti tāni srotodvārapariṇāhāni yathāyogadīrghāṇi ca | tatra 
-                        bhagandarārśovraṇabastyuttarabastimūtravṛddhidakodaradhūmaniruddhaprakaśasanniruddhagudayantrāṇyalābūśṛṅgayantrāṇi 
-                        coprariṣṭādvakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.14"><label>sū.7.14</label> śalākāyantrāṇyapi nānāprakārāṇi 
-                        nānāprayojanāni yathāyogapariṇāhadīrghāṇi ca teṣāṃ 
-                        gaṇḍūpadasarpaphaṇaśarapuṅkhabaḍiśamukhe dve dve 
-                        eṣaṇavyūhanacālanāharaṇārthamupadiśyete masūradalamātramukhe dve 
-                        kiṃcidānatāgre srotogataśalyoddharaṇārthaṃ ṣaṭ kārpāsakṛtoṣṇīṣāṇi 
-                        pramārjanakriyāsu trīṇi darvyākṛtīni khallamukhāni 
-                        kṣārauṣadhapraṇidhānārthaṃ trīṇyanyāni jāmbavavadanāni trīṇyaṅkuśavadanāni 
-                        ṣaḍevāgnikarmasvabhipretāni nāsārbudaharaṇārthamekaṃ kolāsthidalamātramukhaṃ 
-                        khallatīkṣṇoṣṭhaṃ añjanārthamekaṃ kalāyaparimaṇḍalamubhuyato mukulāgraṃ 
-                        mūtramārgaviśodhanārthamekaṃ mālatīpuṣpavṛntāgrapramāṇaparimaṇḍalam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.15"><label>sū.7.15</label> 
-                        upayantrāṇyapi-rajjuveṇikāpaṭṭacarmāntavalkalalatāvastrāṣṭhīlāśmamudgarapāṇipādatalāṅgulijihvādantanakhamukhabālāśvakaṭakaśākhāṣṭhīvanapravāhaṇaharṣāyaskāntamayāni 
-                        kṣārāgnibheṣajāni ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.16ab"><label>sū.7.16ab</label> etāni dehe sarvasmin 
-                        dehasyāvayave tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.16cd"><label>sū.7.16cd</label> saṃdhau koṣṭhe dhamanyāṃ ca 
-                        yathāyogaṃ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.17"><label>sū.7.17</label> yantrakarmāṇi tu 
-                        nirghātanapūraṇabandhanavyūhanavartanacālanavivartanavivaraṇapīḍanamārgaviśodhanavikarṣaṇāharaṇāñchanonnamanavinamanabhañjanonmathanācūṣaṇaiṣaṇadāraṇarjūkaraṇaprakṣālanapradhamanapramārjanāni 
-                        caturviṃśatiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.18ab"><label>sū.7.18ab</label> svabuddhyā cāpi 
-                        vibhajedyantrakarmāṇi buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.18cd"><label>sū.7.18cd</label> 
-                        asaṃkhyeyavikalpatvācchalyānām iti niścayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.19"><label>sū.7.19</label> tatra atisthūlaṃ asāraṃ atidīrghaṃ 
-                        atihrasvaṃ agrāhi viṣamagrāhi vakraṃ śithilaṃ atyunnataṃ mṛdukīlaṃ 
-                        mṛdumukhaṃ mṛdupāśam iti dvādaśa yantradoṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.20ab"><label>sū.7.20ab</label> etairdoṣairvinirmuktaṃ 
-                        yantramaṣṭādaśāṅgulam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.20cd"><label>sū.7.20cd</label> praśastaṃ bhiṣajā jñeyaṃ taddhi 
-                        karmasu yojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.21ab"><label>sū.7.21ab</label> dṛśyaṃ siṃhamukhādyaistu gūḍhaṃ 
-                        kaṅkamukhādibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.21cd"><label>sū.7.21cd</label> nirharettu śanaiḥ śalyaṃ 
-                        śa(ā.śā)strayuktivyapekṣayā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.22ab"><label>sū.7.22ab</label> ni(ā.vi)vartate sādhvavagāhate 
-                        ca śalyaṃ nigṛhyoddharate ca yasmāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.7.22cd"><label>sū.7.22cd</label> yantreṣvataḥ kaṅkamukhaṃ 
-                        pradhānaṃ sthāneṣu sarveṣvadhi(ā.vi)kāri caiva || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne yantravidhirnāma saptamo'dhyāyaḥ 
-                        ||</trailer> 
-                </div> 
-                <div n="8" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>aṣṭamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.1"><label>sū.8.1</label> athātaḥ śastrāvacāraṇīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.2"><label>sū.8.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.3"><label>sū.8.3</label> viṃśatiḥ śāstrāṇi tadyathā 
-                        maṇḍalāgrakarapatravṛddhipatranakhaśastramudrikotpalapatrakārdhadhārasūcīkuśapatrāṭīmukhaśarārimaukhāntarmukhatrikūrcakakuṭhārikāvrīhimukhārāvetasapatrakabaḍiśadantaśaṅkveṣaṇya 
-                        iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.4"><label>sū.8.4</label> tatra maṇḍalāgrakarapatre syātāṃ 
-                        chedane lekhane ca vṛddhipatranakhaśastramudrikotpalapatrakārdhadhārāṇi 
-                        chedane bhedane ca sūcīkuśapatrāṭīmukhaśarārimukhāntarmukhatrikūrcakāni 
-                        visrāvaṇe kuṭhārikāvrīhimukhārāvetasapatrakāṇi vyadhane sūcī ca baḍiśaṃ 
-                        dantaśaṅkuścāharaṇe eṣaṇyeṣaṇe ānulobhye ca sūcyaḥ sīvane ityaṣṭavidhe 
-                        karmaṇyupayogaḥ śastrāṇāṃ vyākkhyātaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.5"><label>sū.8.5</label> teṣamatha yathāyogaṃ 
-                        grahaṇasamāsopāyaḥ karmasuvakṣyate tatra vṛddhipatraṃ vṛntaphalasādhāraṇe 
-                        bhāge gṛhṇīyādbhedanānyevaṃ sarvāṇi vṛddhipatraṃ maṇḍalāgraṃ ca 
-                        kiṃciduttānena pāṇinā lekhane bahuśo'vacāryaṃ vṛntāgre visrāvaṇāni viśeṣeṇa 
-                        tu bālavṛddhasukumārabhīrunārīṇāṃ rājñāṃ rājaputrāṇāṃ ca trikūrcakena 
-                        visrāvayet talapracchāditavṛntamaṅguṣṭhapradeśinībhyāṃ vrīhimukhaṃ 
-                        kuṭhārikāṃ 
-                        vāmahastanyastāmitarahastamadhyamāṅgulyā'ṅguṣṭhaviṣṭabdhayā'bhihanyāt 
-                        ārākarapatraiṣaṇyo mūle śeṣāṇi tu yathāyogaṃ kṛhṇīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.6"><label>sū.8.6</label> teṣāṃ nāmabhirevākṛtayaḥ prāyeṇa 
-                        vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.7"><label>sū.8.7</label> tatra nakhaśastraiṣaṇyāvaṣṭāṅgule 
-                        sūcyo vakṣyante (? pradeśinyagraparvapradeśapramāṇā mudrikā daśāṅgulā 
-                        śarārimukhī sā ca kartarīti kathyate |) śeṣāṇi tu ṣaḍaṅgulāni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.8"><label>sū.8.8</label> tāni sugrahāṇi sulohāni sudhārāṇi 
-                        surūpāṇi susamāhitamukhāgrāṇi akarālāni ceti śastrasaṃpat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.9"><label>sū.8.9</label> tatra vakraṃ kuṇṭhaṃ khaṇḍaṃ 
-                        kharadhāraṃ atisthūlaṃ atitucchaṃ atidīrghaṃ atihrasvaṃ ityaṣṭau śastradoṣāḥ 
-                        | ato viparītaguṇamādadīta anyatra karapatrāt taddhi 
-                        kharadhāramasthicchedanārtham// </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.10"><label>sū.8.10</label> tatra dhārā bhedanānāṃ māsūrī 
-                        lekhanānāmardhamāsūrī vyadhanānāṃ visrāvaṇānāṃ ca kaiśikī 
-                        chedanānāmardhakaiśikīti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.11"><label>sū.8.11</label> baḍiśaṃ dantaśaṅkuścānatāgre | 
-                        tīkṣṇakaṇṭakaprathamayavapatramukhyeṣaṇī (? gaṇḍūpadākāramukhī ca ) || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.12"><label>sū.8.12</label> teṣāṃ pāyanā trividhā 
-                        kśārodakataileṣu | tatra kṣārapāyitaṃ śaraśalyāsthicchedaneṣu udakapāyitaṃ 
-                        māṃsacchedanabhedanapāṭaneṣu tailapāyitaṃ sirāvyadhanasnāyucchedaneṣu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.13"><label>sū.8.13</label> teṣāṃ niśānārthaṃ ślakṣṇaśilā 
-                        māṣavarṇā dhārāsaṃsthāpanārthaṃ śālmalīphalakam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.14"><label>sū.8.14</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.14ab"><label>sū.8.14ab</label> yadā suniśitaṃ śastraṃ 
-                        romacchedi susaṃsthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.14cd"><label>sū.8.14cd</label> sugṛhītaṃ pramāṇena tadā 
-                        karmasu yojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.15"><label>sū.8.15</label> anuśastrāṇi tu 
-                        tvaksārasphaṭikakācakuruvindajalaukognikṣāranakhagojīśephālikāśākapatrakarīrabālāṅgulaya 
-                        iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.16ab"><label>sū.8.16ab</label> śiṣūnāṃ śastrabhīrūṇāṃ 
-                        śastrābhāve ca yojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.16cd"><label>sū.8.16cd</label> tvaksārādicaturvargaṃ chedye ca 
-                        buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.17ab"><label>sū.8.17ab</label> āhāryacchedyabhedyeṣu nakhaṃ 
-                        śakyeṣu yojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.17cd"><label>sū.8.17cd</label> vidhiḥ pravakṣyate paścāt 
-                        kṣāravahnijalaukasām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.18ab"><label>sū.8.18ab</label> ye syurmukhagatā rogā 
-                        netravartmagatāś ca ye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.18cd"><label>sū.8.18cd</label> 
-                        gojīśephālikāśākapatrairvisrāvayettu tān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.19ab"><label>sū.8.19ab</label> eṣyeṣveṣaṇyalābhe tu 
-                        bālāṅgulyaṅkurā hitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.19cd"><label>sū.8.19cd</label> śastrāṇyetāni matimān 
-                        śuddhaśaikyāyasāni tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.19ef"><label>sū.8.19ef</label> kārayet karaṇaprāptaṃ karmāraṃ 
-                        karmakovidam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.20ab"><label>sū.8.20ab</label> prayogajñasya vaidyasya 
-                        siddhirbhavati nityaśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.8.20cd"><label>sū.8.20cd</label> tasmāt paricayaṃ 
-                        kuryācchastrāṇāṃ grahaṇe sadā || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne śastrāvacāraṇīyo nāmāṣṭamo'dhyāyaḥ 
-                        ||</trailer> 
-                </div> 
-                <div n="9" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>navamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.9.1"><label>sū.9.1</label> athāto yogyāsūtrīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.9.2"><label>sū.9.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.9.3"><label>sū.9.3</label> adhigatasarvaśāstrārthamapi śiṣyaṃ 
-                        yogyāṃ kārayet | snehādiṣu chedyādīṣu ca karmapathamupadiśet | 
-                        subahuśruto'pyakṛtayogyaḥ karmasvayogyo bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.9.4"><label>sū.9.4</label> tatra 
-                        puṣpaphalālābūkālindakatrapusai(ā.so)rvārukarkārukaprabhṛtiṣu chedyaviśeṣān 
-                        darśayet utkartanaparikartanāni copadiśet 
-                        dṛtibastiprasevakaprabhṛtiṣūdakapaṅkapūrṇeṣu bhedyayogyāṃ saromṇi 
-                        carmaṇyātate lekhyasya mṛtapaśusirāsūtpalanāleṣu ca vedhyasya 
-                        ghuṇopahatakāṣṭhaveṇunalanālīśuṣkālābūmukheṣveṣyasya 
-                        panasabimbībilvaphalamajjamṛtapaśudanteṣvāhāryasya madhūcchiṣṭopalipte 
-                        śālmalīphalake visrāvyasya sūkṣmaghanavastrāntayormṛducarmāntayoś ca sīvyasya 
-                        pustamayapuruśāṅgapratyaṅgaviśeṣeṣu bandhanayogyāṃ 
-                        mṛducarmamāṃsapeśīṣūtpalanāleṣu ca karṇasandhibandhayogyāṃ mṛduṣu 
-                        māṃsakhaṇḍeṣvagnikṣārayogyāṃ udakapūṇaghaṭapārśvasrotasyalābūmukhādiṣu ca 
-                        netrapraṇidhānabastivraṇabastipīḍanayogyām iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.9.5"><label>sū.9.5</label> bhavataścātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.9.5ab"><label>sū.9.5ab</label> evamādiṣu medhāvī yogyārheṣu 
-                        yathāvidhi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.9.5cd"><label>sū.9.5cd</label> dravyeṣu yogyāṃ kurvāṇo na 
-                        pramuhyati karmasu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.9.6ab"><label>sū.9.6ab</label> tasmāt kauśalamanvicchan 
-                        śastrakṣārāgnikarmasu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.9.6cd"><label>sū.9.6cd</label> yasya yatreha sādharmyaṃ tatra 
-                        yogyāṃ samācaret || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne yogyāsūtrīyo nāma navamo'dhyāyaḥ || 
-                    </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="10" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>daśamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.1"><label>sū.10.1</label> athāto 
-                        viśikhānupraveśanīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.2"><label>sū.10.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.3"><label>sū.10.3</label> adhigatatantreṇopāsitatantrārthena 
-                        dṛṣṭakarmaṇā kṛtayogyena śāstraṃ nigadatā rājānujñātena nīcanakharomṇā 
-                        ṣucinā śuklavastraparihitena chatravatā daṇḍahastena 
-                        sopānatkenānuddhataveśena sumanasā kalyāṇābhivyāhāreṇākuhakena bandhubhūtena 
-                        bhūtānāṃ susahāyavatā vaidyena niśikhā'nupraveṣṭavyā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.4"><label>sū.10.4</label> tato 
-                        dūtanimittaśakunamaṅgalānulomyenāturagṛhamabhigamya upaviśya 
-                        āturamabhipaśyet spṛśet pṛcchecca tribhiretairvijñānopāyai rogāḥ prāyaśo 
-                        veditavyā ityeke tattu na samyak ṣaḍvidho hi rogāṇāṃ vijñānopāyaḥ tadyathā 
-                        pañcabhiḥ śrotrādibhiḥ praśnena ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.5"><label>sū.10.5</label> tatra śrotrendriyavijñeyā viśeṣā 
-                        rogeṣu vraṇāsrāvanijñānīyādiṣu vakṣyante tatra saphenaṃ raktamīrayannanilaḥ 
-                        saśabdo nirgacchati ityevamādayaḥ sparśanendriyavijñeyāḥ 
-                        śītoṣṇaślakṣṇakarkaśamṛdukaṭhinatvādayaḥ sparśaviśeṣā jvaraśophādeṣu 
-                        cakṣurindriyavijñeyāḥ śarīropacayāpacayāyurlakṣaṇabalavarṇavikārādayaḥ 
-                        rasanendriyavijñeyāḥ pramehādiṣu rasaviśeṣāḥ ghrāṇendriyavijñeyā 
-                        ariṣṭaliṅgādiṣu vraṇānāmavraṇānāṃ ca gandhaviśeṣāḥ praśnena ca 
-                        vijānīyāddeśaṃ kālaṃ jātiṃ sātmyamātaṅkasamutpattiṃ vedanāsamucchrāyaṃ 
-                        balamantaragniṃ vātamūtrapurīṣāṇāṃ pravṛttyapravṛttī kālaprakarṣādīṃś ca 
-                        viśeṣān | ātmasadṛśeṣu vijñānābhyupāyeṣu tatsthānīyairjānīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.6"><label>sū.10.6</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.6ab"><label>sū.10.6ab</label> mithyādṛṣṭā vikārā hi 
-                        durākhyātāstathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.6cd"><label>sū.10.6cd</label> tathā duṣparimṛṣṭāś ca 
-                        mohayeyuścikitsakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.7"><label>sū.10.7</label> yāpayet asādhyānnopakramet 
-                        parisaṃvatsarotthitāṃś ca vikārān prāyaśo varjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.8"><label>sū.10.8</label> tatra sādhyā api vyādhayaḥ 
-                        prāyeṇaiṣāṃ duścikitsyatamā bhavanti | tadyathā 
-                        śrotriyanṛpatistrībālavṛddhabhīrurājasevakakitavadrubalavaidyavidagdhavyādhigopakadaridrakṛpaṇakrodhanānāmanātmavatāmanāthānāṃ 
-                        ca evaṃ nirūpya cikitsāṃ kurvan dharmārthakāmayaśāṃsi prāpnoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.9"><label>sū.10.9</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.9ab"><label>sū.10.9ab</label> strībhiḥ sahāsyāṃ saṃvāsaṃ 
-                        parihāsaṃ ca varjayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.10.9cd"><label>sū.10.9cd</label> dattaṃ ca tābhyo 
-                        nādeyamannādanyadbhiṣagvaraiḥ || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne viśikhānupraveśanīyo nāma 
-                        daśamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="11" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>ekādaśo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.1"><label>sū.11.1</label> athātaḥ kṣārapākavidhimadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.2"><label>sū.11.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.3"><label>sū.11.3</label> śastrānuśastrebhyaḥ kṣāraḥ 
-                        pradhānatamaḥ chedyabhedyalekhyakaraṇāttridoṣaghnavādviśeṣakriyāvacāraṇācca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.4"><label>sū.11.4</label> tatra kṣaraṇāt kṣaṇanādvā kṣāraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.5"><label>sū.11.5</label> nānauṣadhisamavāyāttridoṣaghnaḥ 
-                        śuklatvāt saumyaḥ tasya saumyasyāpi sato dahanapacanadāraṇādiśaktiraviruddhā 
-                        sa khalvāgneyauṣadhiguṇabhūyiṣṭhatvāt kaṭuka uṣṇastīkṣṇaḥ pa(ā.pā)cano 
-                        vilayanaḥ śodhano ropaṇaḥ śoṣaṇaḥ stambhano lekhanaḥ 
-                        kṛmyāmakaphakuṣṭhaviṣamedasāmupahantā puṃstvasya cātisevitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.6"><label>sū.11.6</label> sa dvividhaḥ pratisāraṇīyaḥ 
-                        pānīyaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.7"><label>sū.11.7</label> tatra pratisāraṇīyaḥ 
-                        kuṣṭhakiṭibhadadrumaṇḍalakilāsabhagandarārbudārśoduṣṭavraṇanāḍīcarmakīlatilakālakanyacchavyaṅgamaśakabāhyavidradhikṛmiviṣādiṣūpadiśyate 
-                        saptasu ca mukharogeṣūpajihvādhijihvopakuśadantavaidarbheṣu tisṛṣu ca 
-                        rohiṇīṣu eteṣvevānuśastrapraṇidhānamuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.8"><label>sū.11.8</label> pānīyastu 
-                        garagulmodarāgnisaṅgājīrṇārocakānāhaśarkarāśmaryābhyantaravidradhikṛmiviṣārśaḥsūpayujyate 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.9"><label>sū.11.9</label> ahitastu 
-                        raktapitta(ā.tti)jvaritapittaprakṛtibālavṛddhadurbalabhramamadamūrcchātimiraparītebhyo'nyebhyaś caivaṃvidhebhyaḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.10"><label>sū.11.10</label> taṃ cetarakṣāravaddagdhvā 
-                        parisrāvayet tasya vistaro'nyatra || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.11"><label>sū.11.11</label> athetarastrividho 
-                        mṛdurmadhyastīkṣṇaś ca | taṃ cikīrṣuḥ śaradi girisānujaṃ śucirupoṣya 
-                        praśaste'hani praśastadeśajātamanupahataṃ madhyamavayasaṃ 
-                        mahāntamasitamuṣkakamadhivāsyāparedyuḥ pāṭayitvā svaṇḍaśaḥ prakalpyāvapāṭya 
-                        nirvāte deśe nicitiṃ kṛtvā sudhāśarkarāś ca prakṣipya nilanālairādīpayet | 
-                        athopaśānte'gnau tadbhasma pṛthaggṛhṇīyādbhasmaśarkarāś ca | athānenaiva 
-                        vidhānena 
-                        kuṭajapalāśāśvakarṇapāribhadrakabibhītakāragvadhatilvakārkasnuhyapāmārgapāṭalānaktamālavṛṣakadalīcitrakapūtīkendravṛkṣāsphotāśvamārakasaptacchadāgnimanthaguñjāś catasraś ca 
-                        kośātakīḥ samūlaphalapatraśākhā dahet | tataḥ kṣāradroṇamudakadroṇaiḥ 
-                        ṣaḍbhirāloḍya mūtrairvā yathoktairekaviṃśatikṛtvaḥ parisrāvya mahati kaṭāhe 
-                        śanairdarvyā'vaghaṭṭayan vipacet | sa yadā bhavatyaccho raktastīkṣṇaḥ 
-                        picchilaś ca tamādāya mahati vastre parisrāvyetaraṃ vibhajya 
-                        punaragnāvidhiśrayet | tata eva cakṣārodakāt kuḍavamadhyardhaṃ vā'panayet | 
-                        tataḥ kaṭaśarkarābhasmaśarkarākṣīrapākaśaṅkhanābhīragnivarṇāḥ kṛtvā+āyase 
-                        pātre tasminneva kṣārodake niṣicya piṣṭvā tenaiva dvidroṇe'ṣṭapalasaṃmitaṃ 
-                        śaṅkhānābhyādīnāṃ pramāṇaṃ prativāpya satatamaprmattaś cainamavaghaṭṭayan 
-                        vipacet | sa yathā nātisāndro nātidravaś ca bhavati tathā prayateta | 
-                        athainamāgatapākamavatāryānuguptamāyase kumbhe saṃvṛtamukhe nidadhyādeṣa 
-                        madhyamaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.12"><label>sū.11.12</label> eṣa evāpratīvāpaḥ pakvaḥ 
-                        saṃvyūhimo sṛduḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.13"><label>sū.11.13</label> pratīvāpe yathālābhaṃ 
-                        dantīdravantīcitrakalāṅgalakīpūtikapravālatālapatrīviḍasuvarcikākanakakṣīrīhiṅguvacātiviṣāḥ 
-                        samāḥ ślakṣṇacūrṇāḥ śuktipramāṇāḥ pratīvāpaḥ | sa eva sapratīvāpaḥ pakvaḥ 
-                        pākyastīkṣṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.14"><label>sū.11.14</label> teṣāṃ yathāvyādhibalamupayogaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.15"><label>sū.11.15</label> kṣīṇabale tu 
-                        kṣārodakamāvapedbalakaraṇārtham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.16"><label>sū.11.16</label> bhavataścātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.16ab"><label>sū.11.16ab</label> naivātitīkṣṇo na mṛduḥ śuklaḥ 
-                        ślakṣṇo'tha picchilaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.16cd"><label>sū.11.16cd</label> aviṣyandī śivaḥ śīghraḥ kṣāro 
-                        hyaṣṭaguṇaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.17ab"><label>sū.11.17ab</label> 
-                        atimārdavaśvaityauṣṇyataikṣṇyapaicchilyasarpitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.17cd"><label>sū.11.17cd</label> sāndratā'pakvatā 
-                        hīnadravyatā doṣa ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.18"><label>sū.11.18</label> tatra 
-                        kṣārasādhyavyādhivyādhitamupaveśya nivātātape 
-                        deśe'saṃbādhe'gropaharaṇīyoktena vidhānenopasaṃbhṛtasaṃbhāraṃ tato'sya 
-                        tamavakāśaṃ nirīkṣyāvaghṛṣyāvalikhya pracchayitvā śalākayā kṣāraṃ 
-                        pratisārayet dattvā vākśatamātramupekṣeta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.19ab"><label>sū.11.19ab</label> tasminnipatite vyādhau 
-                        kṛṣṇatā dagdhalakṣaṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.19cd"><label>sū.11.19cd</label> tatrāmlavargaḥ śamanaḥ 
-                        sarpirmadhukasaṃyutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.20ab"><label>sū.11.20ab</label> atha cet sthiramūlatvāt 
-                        kṣāradagdhaṃ ca śīryate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.20cd"><label>sū.11.20cd</label> idamālepanaṃ tatra 
-                        samagramavacārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.21ab"><label>sū.11.21ab</label> amlakāñjikabījāni tilān 
-                        madhukameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.21cd"><label>sū.11.21cd</label> prapeṣya samabhāgāni 
-                        tenainamanulepayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.22ab"><label>sū.11.22ab</label> tilakalkaḥ samadhuko ghṛtākto 
-                        vraṇaropaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.22cd"><label>sū.11.22cd</label> rasenāmlena tīkṣṇena 
-                        vīryoṣṇena ca yojitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.23ab"><label>sū.11.23ab</label> āgneyenāgninā tulyaḥ kathaṃ 
-                        kṣāraḥ praśāmyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.23cd"><label>sū.11.23cd</label> evaṃ cenmanyase vatsa 
-                        procyamānaṃ nibodha me || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.24ab"><label>sū.11.24ab</label> kaṭukastatra bhūyiṣṭho 
-                        lavaṇo'nurasastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.24cd"><label>sū.11.24cd</label> amlena saha saṃyuktaḥ 
-                        satīkṣṇalavaṇo rasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.25ab"><label>sū.11.25ab</label> mādhuyaṃ bhajate'tyarthaṃ 
-                        tīkṣṇabhāvaṃ vimuñcati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.25cd"><label>sū.11.25cd</label> mādhuryācchamamāpnoti 
-                        vahniradbhirivāplutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.26"><label>sū.11.26</label> tatra samyagdagdhe vikāropaśamo 
-                        lāghavamanāsrāvaś ca || hīnadagdhe todakaṇḍujāḍyāni vyādhivṛddhiś ca || 
-                        atidagdhe dāhapākarāgasrāvāṅgamardaklamapipāsāmūrcchāḥ syurmaraṇaṃ vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.27"><label>sū.11.27</label> kṣāradagdhavraṇaṃ tu yathādoṣaṃ 
-                        yathādoṣaṃ yathāvyādhi copakramet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.28"><label>sū.11.28</label> atha naite kṣārakṛtyāḥ tadyathā 
-                        durbalabālasthavirabhīrusarvāṅgaśūnodariraktapittigarbhiṇyṛtumatīpravṛddhajvaripramehirūkṣakṣatakṣīṇatṛṣṇāmūrcchopadrutaklībāpavṛttodvṛttaphalayonayaḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.29"><label>sū.11.29</label> tathā 
-                        marmasirāsnāyusandhitaruṇāsthisevanīdhamanīgalanābhinakhāntaḥśephaḥsrotaḥsvalpamāṃseṣu 
-                        ca pradeśeṣvakṣṇoś ca na dadyādanyatra vartmarogāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.30"><label>sū.11.30</label> tatra kṣārasādhyeṣvapi vyādhiṣu 
-                        śūnagātramasthiśūlinamannadveṣiṇaṃ hṛdayasandhipīḍopadrutaṃ ca kṣāro na 
-                        sādhayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.31"><label>sū.11.31</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.31ab"><label>sū.11.31ab</label> viṣāgniśastrāśanimṛtyukalpaḥ 
-                        kṣāro bhavatyalpamatiprayuktaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.11.31cd"><label>sū.11.31cd</label> sa dhīmatā samyaganuprayukto 
-                        rogānnihanyādacireṇa ghorān || </l> 
-                    <trailer>iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        kṣārapākavidhirnāmaikādaśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="12" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>dvādaśo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.1"><label>sū.12.1</label> athāto'gnikarmavidhimadhyāyaṁ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.2"><label>sū.12.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.3"><label>sū.12.3</label> kṣārādagnirgarīyān kriyāsu 
-                        vyākhyātaḥ taddagdhānāṁ rogāṇāmapunarbhāvādbheṣajaśastrakṣārairasādhyānāṁ 
-                        satsādhyatvācca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.4"><label>sū.12.4</label> athemāni dahanopakaraṇāni tadyathā 
-                        pippalyajāśakṛdgodantaśaraśalākājāmbavauṣṭhetaralauhāḥ kṣaudraguḍasnehāś ca | 
-                        tatra pippalyajāśakṛdgodantaśaraśalākāstvaggatānāṁ jāmbavauṣṭhetaralauhā 
-                        māṁsagatānāṁ kṣaudraguḍasnehāḥ sirāsnāyusandhyasthigatānām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.5"><label>sū.12.5</label> tatrāgnikarma sarvartuṣu 
-                        kuryādanyatra śaradgrīṣmābhyāṁ tatrāpyātyayike'gnikarmasādhye vyādhau 
-                        tatpratyanīkaṁ vidhiṁ kṛtvā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.6"><label>sū.12.6</label> sarvavyādhiṣvṛtuṣu ca 
-                        picchilamannaṁ bhuktavataḥ (? karma kurvīta) 
-                        aśmarībhagandarārśomukharogeṣvabhuktavataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.7"><label>sū.12.7</label> tatra dvividhamagnikarmāhureke 
-                        tvagdagdhaṁ māṁsadagdhaṁ ca iha tu sirāsnāyusandhyasthiṣvapi va 
-                        pratiṣiddho'gniḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.8"><label>sū.12.8</label> tatra śabdaprādurbhāvo durgandhatā 
-                        tvaksaṁkocaś ca tvagdagdhe kapotavarṇatā'lpaśvayathuvedanā 
-                        śuṣkasaṁkucitavraṇatā ca māṁsadagdhe kṛṣṇonnatavraṇatā srāvasannirodhaś ca 
-                        sirāsnāyudagdhe rūkṣāruṇatā karkaśasthiravraṇatā ca sandhyasthidagdhe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.9"><label>sū.12.9</label> tatra 
-                        śirorogādhimanthayorbhrūlalāṭaśaṅkhapradeśeṣu dahet 
-                        vartmarogeṣvārdrālaktakapraticchannāṁ dṛṣṭiṁ kṛvā vartmaromakūpān (? dahet ) 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.10"><label>sū.12.10</label> 
-                        tvaṅnāṁsasirāsnāyusandhyasthisthite'tyugraruji 
-                        vāyāvucchritakaṭhinasupramāṁse vraṇe 
-                        granthyarśo'rbudabhagandarāpacīślīpadacarmakīlatilakālakāntravṛddhisandhisirācchedanādiṣu 
-                        nāḍīśoṇitātipravṛttiṣu cāgnikarma kuryāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.11"><label>sū.12.11</label> tatra 
-                        valaya-bindu-vilekhā-pratisāraṇānīti dahanaviśeṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.12"><label>sū.12.12</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.12ab"><label>sū.12.12ab</label> rogasya saṁsthānamavekṣya 
-                        samyaṅgarasya marmāṇi balābalaṁ ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.12cd"><label>sū.12.12cd</label> vyādhiṁ tathartuṁ ca samīkṣya 
-                        samyak tato vyavasyedbhiṣagagnikarma || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.13"><label>sū.12.13</label> tatra samyagdagdhe 
-                        madhusarpirbhyāmabhyaṅgaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.14"><label>sū.12.14</label> athemānagninā pariharet 
-                        pittaprakṛtimantaḥśoṇitaṁ bhinnakoṣṭhamanuddhṛtaśalyaṁ durbalaṁ bālaṁ 
-                        vṛddhaṁ bhīrumanekavraṇapīḍitamasvedyāṁśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.15"><label>sū.12.15</label> ata ūrdhvamitarathādagdhalakṣaṇaṁ 
-                        vakṣyāmaḥ | tatra snigdhaṁ rūkṣaṁ va+āśritya dravyamagnirdahati agnisaṁtapto 
-                        hi snehaḥ sūkṣmasirānusāritvāttvagādīnanupraviśyāśu dahati tasmāt 
-                        snehadagdhe'dhikā rujo bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.16"><label>sū.12.16</label> tatra pluṣṭaṁ durdagdhaṁ 
-                        samyagdagdhamatidagdhaṁ ceti caturvidhamagnidagdham | tatra yadvivarṇaṁ 
-                        pluṣyate'timātraṁ tat pluṣṭaṁ yatrottiṣṭhanti 
-                        sphoṭāstīvrāścoṣadāharāgapākavedanāścirāccopaśāmyanti taddrudagdhaṁ 
-                        samyagdgdhamanavagāḍhaṁ tālaphalavarṇaṁ susaṁsthitaṁ pūrvalakṣaṇayuktaṁ ca 
-                        atidagdhe māṁsāvalambanaṁ gātraviśleṣaḥ 
-                        sirāsnāyusandhyasthivyāpādanamatimātraṁ jvaradāhapipāsāmūrcchāścopadravā 
-                        bhavanti vraṇaścāsya cireṇa rohati rūḍhaś ca vivarṇo bhavati | 
-                        tadetaccaturvidhamagnidagdhalakṣaṇamātmakarmaprasādhakaṁ(ā.naṁ)bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.17"><label>sū.12.17</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.17ab"><label>sū.12.17ab</label> agninā kopitaṁ raktaṁ bhṛśaṁ 
-                        jantoḥ prakupyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.17cd"><label>sū.12.17cd</label> tatastenaiva vegena 
-                        pittamasyābhyudīryate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.18ab"><label>sū.12.18ab</label> tulyavīrye ubhe hyete rasato 
-                        dravyatastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.18cd"><label>sū.12.18cd</label> tenāsya vedanāstīvrāḥ 
-                        prakṛtyā ca vidahyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.19ab"><label>sū.12.19ab</label> sphoṭāḥ śīghraṁ prajāyante 
-                        jvarastṛṣṇā ca vardhate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.19cd"><label>sū.12.19cd</label> dagdhasyopaśamārthāya cikitsā 
-                        saṁpravakṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.20ab"><label>sū.12.20ab</label> pluṣṭasyāgnipratapanaṁ 
-                        kāryamuṣṇaṁ tathauṣadham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.20cd"><label>sū.12.20cd</label> śarīre svinnabhūyiṣṭhe 
-                        svinnaṁ bhavati śoṇitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.21ab"><label>sū.12.21ab</label> prakṛtyā hyudakaṁ śītaṁ 
-                        skandayatyatiśoṇitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.21cd"><label>sū.12.21cd</label> tasmāt sukhayati hyuṣṇaṁ natu 
-                        śītaṁ kathaṁcana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.22ab"><label>sū.12.22ab</label> śītāmuṣṇāṁ ca durdagdhe 
-                        kriyāṁ kuryādbhiṣak punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.22cd"><label>sū.12.22cd</label> ghṛtālepanasekāṁstu 
-                        śītānevāsya kārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.23ab"><label>sū.12.23ab</label> samyagdagdhe 
-                        tugākṣīrīplakṣacandanagairikaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.23cd"><label>sū.12.23cd</label> sāmṛtaiḥ sarpiṣā 
-                        snigdhairālepaṁ kārayedbhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.24ab"><label>sū.12.24ab</label> grāmyānūpaudakaiś cainaṁ 
-                        piṣṭairmāṁsaiḥ pralepayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.24cd"><label>sū.12.24cd</label> pittavidradhivaccainaṁ 
-                        santatoṣmāṇamācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.25ab"><label>sū.12.25ab</label> atidagdhe viśīrṇāni 
-                        māṁsānyuddhṛtya śītalām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.25cd"><label>sū.12.25cd</label> kriyāṁ kuryādbhiṣak 
-                        paścācchālitaṇḍulakaṇḍanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.26ab"><label>sū.12.26ab</label> tindukītvakkapālairvā 
-                        ghṛtamiśraiḥ pralepayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.26cd"><label>sū.12.26cd</label> vraṇaṁ guḍūcīpatrairvā 
-                        chādayedathavaudakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.27ab"><label>sū.12.27ab</label> kriyāṁ ca nikhilāṁ 
-                        kuryādbhiṣak pittavisarpavat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.27cd"><label>sū.12.27cd</label> madhūcchiṣṭaṁ samadhukaṁ 
-                        rodhraṁ sarjarasaṁ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.28ab"><label>sū.12.28ab</label> mañjiṣṭhāṁ cadanaṁ mūrvāṁ 
-                        piṣṭvā sarpirvipācayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.28cd"><label>sū.12.28cd</label> 
-                        sarveṣāmagnidagdhānām etad ropaṇamuttamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.29ab"><label>sū.12.29ab</label> snehadagdhe kriyāṁ rūkṣāṁ 
-                        viśeṣeṇāvacārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.29cd"><label>sū.12.29cd</label> ata ūrdhvaṁ pravakṣyāmi 
-                        dhūmopahatalakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.30ab"><label>sū.12.30ab</label> śvasiti kṣauti 
-                        cātyarthamatyādhamati kāsate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.30cd"><label>sū.12.30cd</label> cakṣuṣoḥ paridāhaś ca 
-                        rāgaś caivopajāyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.31ab"><label>sū.12.31ab</label> sadhūmakaṁ niśvasiti 
-                        ghreyamanyanna vetti ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.31cd"><label>sū.12.31cd</label> tathaiva ca rasān sarvān 
-                        śrutiścāsyopahanyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.32ab"><label>sū.12.32ab</label> tṛṣṇādāhajvarayutaḥ 
-                        sīdatyatha ca mūrcchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.32cd"><label>sū.12.32cd</label> dhūmopahata ityevaṁ śṛṇu 
-                        tasya cikitsitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.33ab"><label>sū.12.33ab</label> sarpirikṣurasaṁ drākṣāṁ payo 
-                        vā śarkarāmbu vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.33cd"><label>sū.12.33cd</label> madhurāmlau rasau vā'pi 
-                        vamanāya pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.34ab"><label>sū.12.34ab</label> vamataḥ koṣṭhaśuddhiḥ 
-                        syāddhūmagandhaś ca naśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.34cd"><label>sū.12.34cd</label> vidhinā'nena śāmyanti 
-                        sadanakṣavathujvarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.35ab"><label>sū.12.35ab</label> 
-                        dāhamūrcchātṛḍādhmānaśvāsakāsāś ca dāruṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.35cd"><label>sū.12.35cd</label> madhurairlavaṇāmlaiś ca 
-                        kaṭukaiḥ kavalagrahaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.36ab"><label>sū.12.36ab</label> samyaggṛhṇātīndriyārthān 
-                        manaścāsya prasīdati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.36cd"><label>sū.12.36cd</label> śirovirecanaṁ cāsmai 
-                        dadyādyogena śāstravit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.37ab"><label>sū.12.37ab</label> dṛṣṭirviśudhyate cāsya 
-                        śirogrīvaṁ ca dehinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.37cd"><label>sū.12.37cd</label> avidāhi laghu snigdhamāhāraṁ 
-                        cāsya kalpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.38ab"><label>sū.12.38ab</label> uṣṇavātātapairdagdhe śītaḥ 
-                        kāryo vidhiḥ sadā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.38cd"><label>sū.12.38cd</label> śītavarṣānilairdagdhe 
-                        snigdhamuṣṇaṁ ca śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.39ab"><label>sū.12.39ab</label> tathā'titejasā dagdhe 
-                        siddhirnāsti kathaṁcan | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.12.39cd"><label>sū.12.39cd</label> indravajrāgnidaghe'pi jīvati 
-                        pratikārayet || </l> 
-                    <trailer>iti śrīsuśrutasaṁhitāyāṁ sūtrasthāne'gnikarmavidhairnāma 
-                        dvādaśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="13" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>trayodaśo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.1"><label>sū.13.1</label> athāto jalaukāvacāraṇīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.2"><label>sū.13.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.3"><label>sū.13.3</label> 
-                        nṛpāḍhyabālasthavirabhīrudurbalanārīsukumārāṇāmanugrahārthaṃ 
-                        paramasukumāro'yaṃ śoṇitāvasecanopāyo'bhihito jalaukasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.4"><label>sū.13.4</label> tatra vātapittakaphaduṣṭaśoṇitaṃ 
-                        yathāsaṃkhyaṃ śṛṅgajalaukolābubhiravasecayet (? snigdhaśītarūkṣatvāt ) 
-                        sarvāṇi sarvairvā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.5"><label>sū.13.5</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.5ab"><label>sū.13.5ab</label> uṣṇaṃ samadhurasnigdhaṃ gavāṃ 
-                        śṛṅgaṃ prakīrtitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.5cd"><label>sū.13.5cd</label> tasmādvātopasṛṣṭe tu hitaṃ 
-                        tadavasecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.6ab"><label>sū.13.6ab</label> śītādhivāsā madhurā jalaukā 
-                        vārisaṃbhavā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.6cd"><label>sū.13.6cd</label> tasmāt pittopasṛṣṭe tu hitā sā 
-                        tvavasecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.7ab"><label>sū.13.7ab</label> alābu kaṭukaṃ rūkṣaṃ tīkṣṇaṃ ca 
-                        parikīrtitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.7cd"><label>sū.13.7cd</label> tasmāccleṣmopasṛṣṭe tu hitaṃ 
-                        tadavasecane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.8"><label>sū.13.8</label> tatra pracchite 
-                        tanubastipaṭalāvanaddhena śrṅgeṇa śoṇitamavasecayedācūṣaṇāt 
-                        sāntardīpayā'lābvā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.9"><label>sū.13.9</label> jalamāsāmāyur iti jalāyukāḥ 
-                        jalamāsāmoka iti jalaukasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.10"><label>sū.13.10</label> tā dvādaśa tāsāṃ saviṣāḥ ṣaṭ 
-                        tāvatya eva nirviṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.11"><label>sū.13.11</label> tatra saviṣāḥ kṛṣṇā karburā 
-                        alagardā indrāyudhā sāmudrikā gocandanā ceti | tāsu añjanacūrṇavarṇā 
-                        pṛthuśirāḥ kṛṣṇā varmimatsyavadāyatā chinnonnatakukṣiḥ karburā romaśā 
-                        mahāpārśvākṛṣṇamukhī alagardā indrāyudhavadūrdhvarājibhiścitritā indrāyudhā 
-                        īṣadasitapītikā vicitrapuṣpākṛticitrā sāmudrikāḥ govṛṣaṇavadadhobhāge 
-                        dvidhābhūtākṛtiraṇumukhī gocandaneti | tābhirdaṣṭe puruṣe daśe 
-                        śvayathuratimātraṃ kaṇḍūrmūrcchā jvaro dāhaśchardirmadaḥ sadanam iti liṅgāni 
-                        bhavanti | tatra mahāgadaḥ pānālepananasyakarmādiṣūpayojyaḥ | 
-                        indrāyudhādaṣṭamasādhyam | ityetāḥ saviṣāḥ sacikitsitā vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.12"><label>sū.13.12</label> atha nirviṣāḥ kapilā piṅgalā 
-                        śaṅkumukhī mūṣikā puṇḍarīkamukhī sāvarikā ceti | tatra 
-                        manaḥśilārañjitābhyāmiva pārśvābhyāṃ pṛṭṣhe snigdhamudgavarṇā kapilā 
-                        yakṛdvarṇā śīghrapāyinī dirghatīkṣṇamukhī śaṅkumukhī 
-                        mūṣikākṛtivarṇā'niṣṭagandhā ca mūṣikā mudgavarṇā puṇḍarīkatulyavaktrā 
-                        puṇḍarīkamukhī snigdhā padmapatravarṇā'ṣṭādaśāṅgulapramāṇā sāvarikā sā ca 
-                        paśvarthe ityetā aviṣā vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.13"><label>sū.13.13</label> tāsāṃ 
-                        yavanapāṇḍyasahyapautanādīni kṣetrāṇi teṣu mahāśarīrā balavatyaḥ 
-                        śīghrapāyinyo mahāśanā nirviṣāś ca viśeṣeṇa bhvanti | tatra 
-                        saviṣamatsyakīṭadarduramūtrapurīṣakothajātāḥ kaluṣeṣvambhaḥsu ca sabiṣāḥ 
-                        padmotpalanalinakumudasaugandhikakuvalayapuṇḍarīkaśaivalakothajātā 
-                        vimaleṣvambhaḥsu ca nirviṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.14"><label>sū.13.14</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.14ab"><label>sū.13.14ab</label> kṣetreṣu vicarantyetāḥ 
-                        salilāḍhyasugandhiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.14cd"><label>sū.13.14cd</label> na ca saṃkīrṇacāriṇyo na ca 
-                        paṅkeśayāḥ sukhāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.15"><label>sū.13.15</label> tāsāṃ grahaṇamārdracarmaṇā 
-                        anyairvā prayogairgṛhṇīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.16"><label>sū.13.16</label> athaināṃ nave mahati ghaṭe 
-                        sarastaḍāgodakapaṅkamāvāpya nidadhyāt bhakṣyārthe cāsāmupaharecchaivalaṃ 
-                        vallūramaudakāṃś ca kandāṃścūrṇīkṛtya śayyārthaṃ tṛṇamaudakāni ca patrāṇi 
-                        tryahāttryahāccābhyo'nyajjalaṃ bhakṣyaṃ ca dadyāt saptarātrāt saptarātrācca 
-                        ghaṭamanyaṃ saṃkrāmayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.17"><label>sū.13.17</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.17ab"><label>sū.13.17ab</label> sthūlamadhyāḥ parikliṣṭāḥ 
-                        pṛthvyo mandaviceṣṭitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.17cd"><label>sū.13.17cd</label> agrāhiṇyo'lpapāyinyaḥ 
-                        saviṣāś ca na pūjitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.18"><label>sū.13.18</label> atha 
-                        jalaukovasekasādhyavyādhitamupaveśya saṃveśya vā virūkṣya cāsya tamavakāśaṃ 
-                        mṛdgomayacūrṇairyadyarujaḥ syāt | gṛhītāś ca tāḥ 
-                        sarṣaparajanīkalkodakapradigdhagātrīḥ salilasarakamadhye muhūrtasthitā 
-                        vigataklamā jñātvā tābhī rogaṃ grāhayet | 
-                        ślakṣṇaśuklārdrapicuprotāvacchannāṃ kṛtvā mukhamapāvṛṇuyāt agṛhṇantyai 
-                        kṣīrabinduṃ śoṇitabinduṃ vā dadyācchastrapadāni vā kurvīta yadyevamapi na 
-                        gṛhṇīyāttadā'nyāṃ grāhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.19"><label>sū.13.19</label> yadā ca 
-                        niviśate'śvakhuravadānanaṃ kṛtvonnamya ca skandhaṃ tadā jānīyādgṛhṇātīti 
-                        cārdravastrāvacchannāṃ dhārayet secayecca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.20"><label>sū.13.20</label> daṃśe 
-                        todakaṇḍuprādurbhāvairjānīyācchuddhamiyamādatta iti śuddhamādadānāmapanayet 
-                        atha śoṇitagandhena na muñcenmukhamasyāḥ saindhavacūrṇenāvakiret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.21"><label>sū.13.21</label> atha patiatāṃ 
-                        taṇḍulakaṇḍanapradigdhagātrīṃ tailalavaṇābhyaktamukhīṃ 
-                        vāmahastāṅguṣṭhāṅgulībhyāṃ gṛhītapucchāṃ dakṣiṇahastāṅguṣṭhāṅgulibhyāṃ 
-                        śanaiḥ śanairanulomamanumārjayedāmukhāt vāmayet tāvadyāvat 
-                        samyagvāntaliṅgānīti | samyagvāntā salilasarakanyastā bhoktukāmā satī caret 
-                        | yā sīdatī na ceṣṭate sā durvāntā tāṃ punaḥ samyagvāmayet | durvāntāyā 
-                        vyādhirasādhya indramado (ā.raktamado) nāma bhavati | atha suvāntāṃ pūrvavat 
-                        sannidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.22"><label>sū.13.22</label> śoṇitasya ca yogāyogānavekṣya 
-                        śatadhautaghṛtābhyaṅgastatpicudhāraṇaṃ vā jalaukovraṇān madhunā'vaghaṭṭayet 
-                        śitābhiradbhiś ca pariṣecayedbadhnīta vā kaṣāyamadhurasnigdhaśītaiś ca 
-                        pradehaiḥ pradihyādit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.23"><label>sū.13.23</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.23ab"><label>sū.13.23ab</label> kṣetrāṇi grahaṇaṃ jātīḥ 
-                        poṣaṇaṃ sāvacāraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.13.23cd"><label>sū.13.23cd</label> jalaukasāṃ ca yo vetti 
-                        tatsādhyān sa jayedgadān || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne jalaukāvacāraṇīyo nāma 
-                        trayodaśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="14" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>caturdaśo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.1"><label>sū.14.1</label> athātaḥ śoṇitavarṇanīyamadhyāyaṁ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.2"><label>sū.14.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.3"><label>sū.14.3</label> tatra pāñcabhautikasya 
-                        caturvidhasya ṣaḍrasasya dvividhavīryasyāṣṭavidhāvīryasya 
-                        vā'nekaguṇasyopayuktasyāhārasya samyakpariṇatasya yastejobhūtaḥ sāraḥ 
-                        paramasūkṣmaḥ sa rasa ityucyate tasya ca hṛdayaṁ sthānaṁ sa 
-                        hṛdayāccaturviṁśtiṁdhamanīranupraviśyordhvagā daśa daśa 
-                        cādhogāminyaś catasraś ca tiryaggāḥ kṛtsnaṁ śarīramaharahastarpayati 
-                        vardhayati dhārayati yāpayati cādṛṣṭahetukena karmaṇā | tasya 
-                        śarīramanusarato'numānādgatirupalakṣayitavyā kṣayavṛddhivaikṛtaiḥ | tasmin 
-                        sarvaśarīrāvayavadoṣadhātumalāśayānusāriṇi rase jijñāsā kimayaṁ 
-                        saumyastaijasa iti | atrocyate sa khalu dravānusārī 
-                        snehanajīvanatarpaṇadhāraṇādibhirviśeṣaiḥ saumya ityavagamyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.4"><label>sū.14.4</label> sa khalvāpyo raso yakṛtplīhānau 
-                        prāpya rāgam upaiti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.5"><label>sū.14.5</label> bhavataścātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.5ab"><label>sū.14.5ab</label> rañjitāstejasā tvāpaḥ 
-                        śarīrasthena dehinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.5cd"><label>sū.14.5cd</label> avyāpannāḥ prasannena 
-                        raktamityabhidhīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.6ab"><label>sū.14.6ab</label> rasādeva striyā raktaṁ 
-                        rajaḥsaṁjñaṁ pravartate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.6cd"><label>sū.14.6cd</label> tadvarṣāddvyādaśādūrdhvaṁ yāti 
-                        pañcāśataḥ kṣayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.7"><label>sū.14.7</label> ārtavaṁ śoṇitaṁ tvāgneyaṁ 
-                        agnīṣomīyatvādgarbhasya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.8"><label>sū.14.8</label> pāñcabhautikaṁ tvapare 
-                        jīvaraktamāhurācāryāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.9ab"><label>sū.14.9ab</label> vesratā dravatā rāgaḥ spandanaṁ 
-                        laghutā tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.9cd"><label>sū.14.9cd</label> bhūmyādīnāṁ guṇā hyete dṛśyante 
-                        cātra śoṇite || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.10ab"><label>sū.14.10ab</label> rasādraktaṁ tato māṁsaṁ 
-                        māṁsānmedaḥ prajāyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.10cd"><label>sū.14.10cd</label> medaso'sthi tato majjā 
-                        majjñaḥ śukraṁ tu jāyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.11"><label>sū.14.11</label> tatraiṣāṁ (? sarva ) 
-                        dhātūnāmannapānarasaḥ prīṇayitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.12ab"><label>sū.14.12ab</label> rasajaṁ puruṣaṁ vidyādrasaṁ 
-                        rakṣetprayatnaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.12cd"><label>sū.14.12cd</label> annātpānācca 
-                        matimānācārāccāpyatandritaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.13"><label>sū.14.13</label> tatra rasa gatau dhātuḥ 
-                        aharahargacchatītyato rasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.14"><label>sū.14.14</label> sa khalu trīṇi trīṇi 
-                        kalāsahasrāṇi pañcadaśa ca kalā ekaikasmin dhātāvavatiṣṭhate evaṁ māsena 
-                        rasaḥ śukrībhavati strīṇāṁ cārtavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.15"><label>sū.14.15</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.15ab"><label>sū.14.15ab</label> aṣṭādaśasahasrāṇi saṅkhyā 
-                        hyasmin samuccaye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.15cd"><label>sū.14.15cd</label> kalānāṁ navatiḥ proktā 
-                        svatantraparatantrayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.16"><label>sū.14.16</label> sa śabdārcirjalasantānavadaṇunā 
-                        viśeṣeṇānudhāvatyevaṁ śarīraṁ kevalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.17"><label>sū.14.17</label> vājīkaraṇyastvoṣadhayaḥ 
-                        svabalaguṇotkarṣādvirecanavadupayuktāḥ śukraṁ virecayanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.18"><label>sū.14.18</label> yathāhi puṣpamukulastho gandho na 
-                        śakyamihāstīti vaktumatho naivā(ā.naiva cā)stīti athavā'(? ca)sti satāṁ 
-                        bhāvānāmabhivyaktir iti kṛ(ā.jñā)tvā kevalaṁ saukṣmyānnābhivyajyate sa eva 
-                        puṣpe vivṛtapatrakeśare kālāntareṇābhivyaktiṁ gacchati evaṁ bālānāmapi 
-                        vayaḥpariṇāmācchukraprādurbhāvo bhavati romarājyādayaś ca viśeṣā nārīṇām | (? 
-                        rajasi copacīyamāne śanaiḥ śanaiḥ stanagarbhāśayayonyabhivṛddhirbhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.19"><label>sū.14.19</label> sa evānnaraso vṛddhānāṁ (? 
-                        jarā)paripakvaśarīratvādaprīṇano bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.20"><label>sū.14.20</label> ta ete śrīradhāraṇāddhātava 
-                        ityucyante || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.21"><label>sū.14.21</label> teṣāṁ kṣayavṛddhī śoṇitanimitte 
-                        tasmāttadadhikṛtya vakṣyāmaḥ | tatra phanilamaruṇaṁ kṛṣṇaṁ parūṣaṁ tanu 
-                        śīghragamaskandi ca vātena duṣṭaṁ nīlaṁ pītaṁ haritaṁ śyāvaṁ visramaniṣṭaṁ 
-                        pipīlikāmakṣikāṇāmaskandi ca pittaduṣṭaṁ gairikodakapratīkāśaṁ snigdhaṁ 
-                        śītalaṁ bahalaṁ picchilaṁ cirasrāvi māṁsapeśīprabhaṁ ca śleṣmaduṣṭaṁ 
-                        sarvalakṣaṇasaṁyuktaṁ kāñjikābhaṁ viśeṣato durgandhi ca sannipātaduṣṭaṁ (? 
-                        pittavadraktenātikṛṣṇaṁ ca) dvidoṣaliṅgaṁ saṁsṛṣṭaṁ | (? jīvaśoṇitamanyatra 
-                        vakṣyāmaḥ )// </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.22"><label>sū.14.22</label> 
-                        indragopakapratīkāśamasaṁhatamavivarṇaṁ ca prakṛtisthaṁ jānīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.23"><label>sū.14.23</label> visrāvyāṇyanyatra vakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.24"><label>sū.14.24</label> athāvisrāvyāḥ sarvāṅgaśophaḥ 
-                        kṣīṇasya cāmlabhojananimittaḥ pāṇdurogyarśasodariśoṣigarbhiṇīnāṁ ca 
-                        śvayathavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.25"><label>sū.14.25</label> tatra śastravisrāvaṇaṁ dvividhaṁ 
-                        pracchānaṁ sirāvyadhanaṁ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.26"><label>sū.14.26</label> tatra ṛjvasaṁkīrṇaṁ sūkṣmaṁ 
-                        samamanavagāḍhamanuttānamāśu ca śastraṁ pātayenmarmasirāsnāyusandhīnāṁ 
-                        cānupaghāti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.27"><label>sū.14.27</label> tatra durvine durviddhe 
-                        śītavātayorasvinne bhuktamātre skandatvācchoṇitaṁ na sravatyalpaṁ vā sravati 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.28ab"><label>sū.14.28ab</label> madamūrcchāśramārtānāṁ 
-                        vātaviṇmūtrasaṁginām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.28cd"><label>sū.14.28cd</label> nidrābhibhūtabhītānāṁ nṛṇāṁ 
-                        nāsṛk pravartate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.29"><label>sū.14.29</label> tadduṣṭaṁ śoṇitamanirhriyamāṇaṁ 
-                        kaṇḍūśopharāgadāhapākavedanā janayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.30"><label>sū.14.30</label> 
-                        atyuṣṇe'tisvinne'tividdhe'jñairvasrāvitamatipravartate tadatipravṛttaṁ 
-                        śiro'bhitāpamāndhyamadhimanthatimiraprādurbhāvaṁ dhātukṣayamākṣepakaṁ 
-                        pakṣāghātamekāṅgavikāraṁ tṛṣṇādāhau hikkāṁ kāsaṁ śvāsaṁ pāṇḍurogaṁ maraṇaṁ 
-                        cāpādayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.31"><label>sū.14.31</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.31ab"><label>sū.14.31ab</label> tasmānna śite nātyuṣṇe 
-                        nāsvinne nātitāpite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.31cd"><label>sū.14.31cd</label> yavāgūṁ pratipītasya śoṇitaṁ 
-                        mokṣayedbhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.32ab"><label>sū.14.32ab</label> samyaggatvā yadā raktaṁ 
-                        svayamevāvatiṣṭhate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.32cd"><label>sū.14.32cd</label> śuddhaṁ tadā vijānīyāt 
-                        samyagvisrāvitaṁ ca tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.33ab"><label>sū.14.33ab</label> lāghavaṁ 
-                        vedanāśāntirvyādhervegaparikṣayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.33cd"><label>sū.14.33cd</label> samyagvisrāvite liṅgaṁ 
-                        prasādo manasastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.34ab"><label>sū.14.34ab</label> tvagdoṣā granthayaḥ śophā 
-                        rogāḥ śoṇitajāś ca ye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.34cd"><label>sū.14.34cd</label> raktamokṣaṇaśīlānāṁ na 
-                        bhavanti kadācana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.35"><label>sū.14.35</label> atha khalvapravartamāne rakte 
-                        elāśītaśivakuṣṭhatagarapāṭhābhadradāruviḍaṅgacitrakatrikaṭukāgāradhūmaharidrārkāṅkuranaktamālaphalairyathālābhaṁ 
-                        tribhiś caturbhiḥ samastairvā 
-                        cūrṇīkṛtairlavanātailapragāḍhairvraṇamukhamavagharṣayedevaṁ samyak 
-                        pravartate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.36"><label>sū.14.36</label> athātipravṛtte 
-                        rodhramadhukapriyaṅgupattaṅgagairikasarjarasarasāñjanaśālmalīpuṣpaśaṅkhaśuktimāṣayavagodhūmacūrṇaiḥ 
-                        śanaiḥ śanairvraṇamukhamavacūrṇyāṅgulyagreṇāvapīḍayet 
-                        sālasarjārjūnārimedameṣaśṛnṅgadhavadhanvantvagbhirvā cūrṇitābhiḥ kṣaumeṇa vā 
-                        dhmāpitena samudraphenalākṣācūrṇairvā yathoktairvraṇabandhanadravyairgāḍhaṁ 
-                        badhnīyāt śītāccchādanabhojanāgāraiḥ śītaiḥ pariṣekapradehaiścopācaret 
-                        kṣārenāgninā vā dahedyathoktaṁ vyadhanādanantaraṁ vā tāmevātipravṛttāṁ sirāṁ 
-                        vidhyet kākolyādikvāthaṁ vā śarkarāmadhumadhuraṁ pāyayet 
-                        eṇahariṇorabhraśaśamahiṣavarāhāṇāṁ vā rudhiraṁ kṣirayūṣarasaiḥ 
-                        susnigdhaiścāśnīyāt upadravāṁś ca yathāsvamupacaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.37ab"><label>sū.14.37ab</label> dhātukṣayāt srute rakte 
-                        mandaḥ saṁjāyate'nalaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.37cd"><label>sū.14.37cd</label> pavanaś ca paraṁ lopaṁ yāti 
-                        tasmāt prayatnaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.38ab"><label>sū.14.38ab</label> taṁ nātiśītairlaghubhiḥ 
-                        snigdhaiḥ śoṇitavardhanaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.38cd"><label>sū.14.38cd</label> īṣadamlairanamlairvā 
-                        bhojanaiḥ samupācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.39ab"><label>sū.14.39ab</label> caturvidhaṁ yad etad dhi 
-                        rudhirasya nivāraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.39cd"><label>sū.14.39cd</label> saṁdhānaṁ skandanaṁ caiva 
-                        pācanaṁ dahanaṁ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.40ab"><label>sū.14.40ab</label> vraṇaṁ kaṣāyaḥ saṁdhatte 
-                        raktaṁ skandayate himam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.40cd"><label>sū.14.40cd</label> tathā saṁpācayedbhasma dāhaḥ 
-                        saṁkocayet sirāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.41ab"><label>sū.14.41ab</label> askandamāne rudhire 
-                        saṁdhānāni prayojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.41cd"><label>sū.14.41cd</label> saṁdhāne bhraśyamāne tu 
-                        pācanaiḥ samupācaret | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.42ab"><label>sū.14.42ab</label> kalpairetaistribhirvaidyaḥ 
-                        prayateta yathāvidhi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.42cd"><label>sū.14.42cd</label> asiddhimatsu caiteṣu dāhaḥ 
-                        parama iṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.43ab"><label>sū.14.43ab</label> śeṣadoṣe yato rakte na 
-                        vyādhirativartate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.43cd"><label>sū.14.43cd</label> sāvaśeṣe tataḥ stheyaṁ na tu 
-                        kuryādatikramam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.44ab"><label>sū.14.44ab</label> dehasya rudhiraṁ mūlaṁ 
-                        rudhireṇaiva dhāryate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.44cd"><label>sū.14.44cd</label> tasmādyatnena saṁrakṣyaṁ 
-                        raktaṁ jīva iti sthitiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.45ab"><label>sū.14.45ab</label> srutaraktasya sekādyaiḥ 
-                        śītaiḥ prakupite'nile | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.14.45cd"><label>sū.14.45cd</label> śophaṁ satodaṁ loṣṇena 
-                        sarpiṣā pariṣecayet ||</l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṁhitāyāṁ sūtrasthāne śoṇitavarṇanīyo nāma 
-                        caturdaśo'dhyāyaḥ ||</trailer> 
-                </div> 
-                <div n="15" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>pañcadaśo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.1"><label>sū.15.1</label> athāto 
-                        doṣadhātumalakṣayavṛddhivijñānīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.2"><label>sū.15.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.3"><label>sū.15.3</label> doṣadhātumalamūlaṃ hi śarīraṃ 
-                        tasmādeteṣāṃ lakṣaṇamucyamānamupadhāraya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.4.1"><label>sū.15.4.1</label> tatra 
-                        praspandanodvahanapūranāvivekadhāraṇalakṣaṇo vāyuḥ pañcadhā pravibhaktaḥ 
-                        śarīraṃ dhārayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.4.2"><label>sū.15.4.2</label> 
-                        rāgapaktyojastejomedhoṣmakṛtpittaṃ pañcadhā 
-                        pravibhaktamagnikarmaṇā'nugrahaṃ karoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.4.3"><label>sū.15.4.3</label> 
-                        sandhisaṃśleṣaṇasnehanaropaṇapūraṇabalasthairyakṛcchleṣmā pañcadhā 
-                        pravibhakta udakakarmaṇā'nugrahaṃ karoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.5"><label>sū.15.5</label> rasastuṣṭiṃ prīṇanaṃ raktapuṣṭiṃ ca 
-                        karoti raktaṃ varṇaprasādaṃ māṃsapuṣṭiṃ jīvayati ca māṃsaṃ śarīrapuṣṭiṃ 
-                        medasaś ca medaḥ snehasvedau dṛḍhatvaṃ puṣṭimasthnāṃ ca asthīni dehadhāraṇaṃ 
-                        majjñaḥ puṣṭiṃ ca majjā prītiṃ snehaṃ balaṃ śukrapuṣṭiṃ pūraṇamasthnāṃ ca 
-                        karoti śukraṃ dhairyaṃ cyavanaṃ prītiṃ dehabalaṃ harṣaṃ bījārthaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.6"><label>sū.15.6</label> purīṣamupastambhaṃ vāyvagnidhāraṇaṃ 
-                        ca bastipūraṇavikledakṛnmūtraṃ svedaḥ kledatvaksaukumāryakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.7"><label>sū.15.7</label> raktalakṣaṇamārtavaṃ garbhakṛcca 
-                        garbho garbhalakṣaṇaṃ stanyaṃ stanayorāpīnatvajananaṃ jīvanaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.8"><label>sū.15.8</label> tatra vidhivatparirakṣaṇaṃ kurvīt 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.9"><label>sū.15.9</label> ata ūrdhvameṣāṃ kṣīṇalakṣaṇaṃ 
-                        vakṣyāmaḥ tatra vātakṣaye mandaceṣṭatā'lpāvāktvamapraharṣo mūḍhasaṃjñatā ca 
-                        pittakṣaye mandoṣmāgnitā niṣprabhatvaṃ(ā.tā) ca śleṣmakṣaye 
-                        rūkṣatā'ntardāha āmāśayetaraśleṣmāśayaśūnyatā sandhiśaithilyaṃ tṛṣṇā 
-                        daurbalyaṃ prajāgaraṇaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.10"><label>sū.15.10</label> tatra svayonivardhanānyeva 
-                        pratīkāraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.11"><label>sū.15.11</label> rasakṣaye 
-                        hṛtpīḍākampaśūnyātāstṛṣṇā ca śoṇitakṣaye tvakpāruṣyamamlaśītaprārthanā 
-                        sirāśaithilyaṃ ca māṃsakṣaye 
-                        sphiggaṇḍauṣṭhopasthoruvakṣaḥkakṣāpiṇḍikodaragrīvāśuṣkatā raukṣyatodau 
-                        gātrāṇāṃ sadanaṃ dhamanīśaithilyaṃ ca medaḥkṣaye plīhābhivṛddhiḥ 
-                        sandhiśūnyatā raukṣyaṃ meduramāṃsaprārthanā ca asthikṣaye'sthiśūlaṃ 
-                        dantanakhabhaṅgo raukṣyaṃ ca majjakṣaye'lpaśukratā 
-                        parvabhedo'sthinistodo'sthiśūnyatā ca śukrakṣaye 
-                        meḍhravṛṣaṇavedanā'śaktirmaithune cirādvā prasekaḥ pradeke 
-                        cālparaktaśukradarśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.12"><label>sū.15.12</label> tatrāpi 
-                        svayonivardhanadravyopayogaḥ pratīkāraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.13"><label>sū.15.13</label> purīṣakṣaye hṛdayapārśvapīḍā 
-                        saśabdasya ca vāyorūrdhvagamanaṃ kukṣau saṃcaraṇaṃ ca mūtrakṣaye 
-                        bastitodo'lpamūtratā ca atrāpi svayonivardhanadravyāṇi pratīkāraḥ | 
-                        svedakṣaye stabdharomakūpatā tvakśoṣaḥ sparśavaiguṇyaṃ svedanāśaś ca 
-                        tatrābhyaṅgaḥ svedopayogaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.14"><label>sū.15.14</label> ārtavakṣaye 
-                        yathocitakālādarśanamalpatā vā yonivedanā ca tatra saṃśodhanamāgneyānāṃ ca 
-                        dravyāṇāṃ vidhivadupayogaḥ | stanyakṣaye stnayormlānatā 
-                        stanyāsaṃbhavo'lpatā vā tatra śleṣmavardhanadravyopayogaḥ | garbhakṣaye 
-                        garbhāspandanamanunnatakukṣitā ca tatra prāptabastikālāyāḥ kṣīrabastiprayogo 
-                        medhyānnopayogaśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.15"><label>sū.15.15</label> ata ūrdhvamativṛddhānāṃ 
-                        doṣadhātumalānāṃ lakṣaṇaṃ vakṣyāmaḥ | vṛddhiḥ punareṣāṃ 
-                        svayonivardhanātyupasevanādbhavati | tatra vātavṛddhau vākpāruṣyaṃ kārśyaṃ 
-                        kārṣṇyaṃ gātrasphuraṇamuṣṇakāmitā nidrānāśo'lpabalatvaṃ gāḍhavarcastvaṃ ca 
-                        pittavṛddhau pītāvabhāsatā saṃtāpaḥ śītakāmitvamalpanidratā mūrcchā 
-                        balahānirindriyadaurbalyaṃ pītaviṇmūtranetratvaṃ ca śleṣmavṛddhau śauklyaṃ 
-                        śaityaṃ sthairyaṃ gauravamavasādastandrā nidrā sandhyasthiviśleṣaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.16"><label>sū.15.16</label> raso'tivṛddho hṛdayotkledaṃ 
-                        prasekaṃ cāpādayati raktaṃ raktāṅgākṣitāṃ sirāpūrṇatvaṃ ca māṃsaṃ 
-                        sphiggaṇḍauṣṭhopasthorubāhujaṅghāsu vṛddhiṃ gurugātratāṃ ca medaḥ 
-                        snigdhāṅgatāmudarapārśvavṛddhiṃ kāsaśvāsādīn daurgandhyaṃ ca 
-                        asthyadhyasthīnyadhidantāṃś ca majjā sarvāṅganetragauravaṃ ca śukraṃ 
-                        śukrāśmarīmatiprādurbhāvaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.17"><label>sū.15.17</label> purīṣamāṭopaṃ kukṣau śūlaṃ ca 
-                        mūtraṃ mūtravṛddhiṃ muhurmuhuḥ pravṛttiṃ bastitodamādhmānaṃ ca svedastvaco 
-                        daugandhyaṃ kaṇḍūṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.18"><label>sū.15.18</label> ārtavamaṅgamardamatipravṛttiṃ 
-                        daurgandhyaṃ ca stanyaṃ stanayorāpīnatvaṃ muhurmuhuḥ pravṛttiṃ todaṃ ca 
-                        garbho jaṭharābhivṛddhiṃ svedaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.19"><label>sū.15.19</label> teṣāṃyathāsvaṃ saṃśodhanaṃ 
-                        kṣapaṇaṃ ca kṣayādaviruddhaiḥ kriyāviśeṣaiḥ prakurvīt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.20ab"><label>sū.15.20ab</label> pūrvaḥ 
-                        pūrvo'tivṛddhatvādvardhayeddhi paraṃ param | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.20cd"><label>sū.15.20cd</label> tasamādatipravṛddhānāṃ 
-                        dhātūnāṃ hrāsanaṃ hitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.21"><label>sū.15.21</label> balalakṣaṇaṃ balakṣayalakṣaṇaṃ 
-                        cāta ūrdhvamupadekṣyāmaḥ | tatra rasādīnāṃ śukrāntānāṃ dhātūnāṃ yatparaṃ 
-                        tejastat khalvojastadeva balamityucyate svaśāstrasiddhāntāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.22"><label>sū.15.22</label> tatra balena sthiropacitamāṃsatā 
-                        sarvaceṣṭāsvapratighātaḥ svaravarṇaprasādo bāhyānāmābhyantarāṇāṃ ca 
-                        karaṇānāmātmakāryapratipattirbhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.23"><label>sū.15.23</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.23ab"><label>sū.15.23ab</label> ojaḥ somātmakaṃ snigdhaṃ 
-                        śuklaṃ śītaṃ sthiraṃ saram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.23cd"><label>sū.15.23cd</label> viviktaṃ mṛdu mṛtsnaṃ ca 
-                        prāṇāyatanamutttamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.24ab"><label>sū.15.24ab</label> dehaḥ sāvayavastena vyāpto 
-                        bhavati dehinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.24cd"><label>sū.15.24cd</label> tadabhāvācca śīryante 
-                        śarīrāṇi śarīriṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.25"><label>sū.15.25</label> 
-                        abhighātātkṣayātkopācchokāddhyānācchramātkṣudhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.25ab"><label>sū.15.25ab</label> ojaḥ saṃkṣīyate hyebhyo 
-                        dhātugrahaṇaniḥsṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.25cd"><label>sū.15.25cd</label> tejaḥ samīritaṃ 
-                        tasmādvisraṃsayate dehinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.26-27"><label>sū.15.26-27</label> tasya visraṃso vyāpat kṣaya 
-                        iti liṅgāni vyāpannasya bhavanti sandhiviśleṣo gātrāṇāṃ sadanaṃ doṣacyavanaṃ 
-                        kriyā'(O.kriyā)sannirodhaś ca visraṃse stabdhagurugātratā vātaśopho 
-                        varṇabhedo glānistandrā nidrā ca vyāpanne mūrcchā māṃsakṣayo mohaḥ pralāpo 
-                        maraṇam iti ca kṣaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.28"><label>sū.15.28</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.28ab"><label>sū.15.28ab</label> trayo doṣā balasyoktā 
-                        vyāpadvisraṃsanakṣayāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.28cd"><label>sū.15.28cd</label> viśleṣasādau gātrāṇāṃ 
-                        doṣavisraṃsanaṃ śramaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.28ef"><label>sū.15.28ef</label> aprācuryaṃ kriyānāṃ ca 
-                        balavisraṃsalakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.29ab"><label>sū.15.29ab</label> gurutvaṃ stabdhatā'ṇgeṣu 
-                        glānirvarṇasya bhedanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.29cd"><label>sū.15.29cd</label> tandrā nidrā vātaśopho 
-                        balavyāpadi lakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.30ab"><label>sū.15.30ab</label> mūrcchā māṃsakṣāyo mohaḥ 
-                        pralāpo'jñānameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.30cd"><label>sū.15.30cd</label> pūrvoktāni ca liṅgāni maraṇaṃ 
-                        ca balakṣaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.31"><label>sū.15.31</label> tatra visraṃse vyāpanne ca 
-                        kriyāviśeṣairaviruddhairbalamāpyāyayet itaraṃ tu mūḍhasaṃjñaṃ varjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.32ab"><label>sū.15.32ab</label> doṣadhātumalakṣīṇo 
-                        balakṣīṇi'pi vā naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.32cd"><label>sū.15.32cd</label> svayonivardhanaṃ 
-                        yattadannapānaṃ prakāṅkṣati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.33ab"><label>sū.15.33ab</label> yadyadāhārajātaṃ tu kṣīṇaḥ 
-                        prārthayate naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.33cd"><label>sū.15.33cd</label> tasya tasya sa lābhe tu taṃ 
-                        taṃ kṣayamapohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.34ab"><label>sū.15.34ab</label> yasya dhātukṣayādvāyuḥ 
-                        saṃjñāṃ karma ca nāśayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.34cd"><label>sū.15.34cd</label> prakṣiṇaṃ ca balaṃ yasya nāsu 
-                        śakyaścikitsitum || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.35"><label>sū.15.35</label> rasanimittameva sthaulyaṃ kārśyaṃ 
-                        ca | tatra śleṣmalāhārasevino'dhyaśanaśīlasyāvyāyāmino divāsvapnaratasya 
-                        cāma evānnaraso madhurataraś ca śarīramanukrāmannatisnehānmedo janayati 
-                        tadatisthaulyamāpādayati tamatisthūlaṃ 
-                        kṣudraśvāsapipāsākṣutsvapnasvedagātradaurgandhyakrathanagātrasādagadgadatvāni 
-                        kṣipramevāviśanti saukumāryānmedasaḥ sarvakriyāsvasamarthaḥ 
-                        kaphamedoniruddhamārgartvāccālpavyavāyo bhavati āvṛtamārgatvādeva śeṣā 
-                        dhātavo nāpyāyante'tyarthamato'lpaprāṇo bhavati 
-                        pramehapīḍakājvarabhagandaravidradhivātavikārāṇāmanyataṃ prāpya 
-                        pañcatvamupayāti sarva eva cāsya rogā balavanto bhavantyāvṛtamārgatvāt 
-                        srotasāṃ atastasyotpattihetuṃ pariharet | utpanne tu 
-                        śilājatuguggulugomūtratriphalāloharajorasāñjanamadhuyavamudgakoradūṣakaśyāmākoddālakādīnāṃ 
-                        virūkṣaṇacchedanīyānāṃ dravyāṇaṃ vidhivadupayogo vyāyāmo 
-                        lekhanabastyupayogaśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.36"><label>sū.15.36</label> tatra 
-                        punarvātalāhārasevino'tivyāyāmavyavāyādhyayanabhayaśokadhyānarātrijāgaraṇapipāsākṣutkaṣāyālpāśanaprabhṛtibhirupaśoṣito 
-                        rasadhātuḥ śarīramananukrāmannalpatvānna prīṇāti tasmādatikārśyaṃ bhavati 
-                        so'tikṛśaḥ 
-                        kṣutpipāsāśītoṣṇavātavarṣabhārādāneṣvasahiṣṇurvātarogaprāyo'lpaprāṇaś ca 
-                        kriyāsu bhavati 
-                        śvāsakāsaśoṣaplīhodarāgnisādagulmaraktapittānāmanyatamamāsādya 
-                        maraṇamupayāti sarva eva cāsya rogā balavanto bhavantyalpaprāṇatvāt 
-                        atastasyotpattihetuṃ pariharet | utpanne tu 
-                        payasyāśvagandhāvidārigandhāśatāvarībalātibalānāgabalānāṃ madhurāṇāmanyāsaṃ 
-                        cauṣadhīnāmupayogaḥ kṣīradadhighṛtamāṃsaśāliṣaṣṭikayavagodhūmānāṃ ca 
-                        divāsvapnabrahmacaryāvyāyāmabṛhaṇabastyupayogaśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.37"><label>sū.15.37</label> yaḥ punarubhayasādhāraṇānyāseveta 
-                        tasyānnarasaḥ śarīramanukrāman samān dhātūnupacinoti 
-                        samadhātutvānmadhyaśarīro bhavati sarvakriyāsu samarthaḥ 
-                        kṣutpipāsāśītoṣṇavarṣātapasaho balavāṃś ca sa satatamanupālayitavya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.38"><label>sū.15.38</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.38ab"><label>sū.15.38ab</label> atyantagarhitāvetau sadā 
-                        sthūlakṛśau narau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.38cd"><label>sū.15.38cd</label> śreṣṭho madhyaśarīrastu kṛśaḥ 
-                        sthūlāttu pūjitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.39ab"><label>sū.15.39ab</label> doṣaḥ prakupito dhātūn 
-                        kṣapayatyātmatejasā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.39cd"><label>sū.15.39cd</label> iddhaḥ svatejasā 
-                        vahnirukhāgatamivodakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.40ab"><label>sū.15.40ab</label> 
-                        vailakṣaṇyāccharīrāṇāmasthāyitvāttathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.40cd"><label>sū.15.40cd</label> doṣadhātumalānāṃ tu parimāṇaṃ 
-                        na vidyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.41ab"><label>sū.15.41ab</label> eṣāṃ samatvaṃ yaccāpi 
-                        bhiṣagbhiravadhāryate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.41cd"><label>sū.15.41cd</label> na tat svāsthyādṛte śakyaṃ 
-                        vaktumanyena hetunā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.42ab"><label>sū.15.42ab</label> doṣādīnāṃ tvasamatāmanumānena 
-                        lakṣayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.42cd"><label>sū.15.42cd</label> aprasannendriyaṃ vīkṣya 
-                        puruṣaṃ kuśalo bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.43ab"><label>sū.15.43ab</label> svasthasya rakṣaṇaṃ 
-                        kuryādasvasthasya tu buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.43cd"><label>sū.15.43cd</label> kṣapayedbṛṃhayeccāpi 
-                        doṣadhātumalān bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.43ef"><label>sū.15.43ef</label> tāvadyāvadarogaḥ 
-                        syādetatsāmyasya lakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.44ab"><label>sū.15.44ab</label> samadoṣaḥ samāgniś ca 
-                        samadhātumalakriyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.15.44cd"><label>sū.15.44cd</label> prasannātmendriyamanāḥ 
-                        svasthā ityabhidhīyate ||</l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne doṣaghatumalakṣayavṛddhivijñānīyao 
-                        nāma pañcadaśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-     
-                <div n="16" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                     
-                    <head>ṣoḍaśo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.1"><label>sū.16.1</label> athātaḥ 
-                        karṇavyadhabandhavidhim adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.2"><label>sū.16.2</label> yathovāca bhagavān dhanavatariaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.3"><label>sū.16.3</label> rakṣābhūṣaṇanimittaṃ bālasya karṇau 
-                        vidhyete | tau ṣaṣṭhe māsi saptame vā śuklapakṣe praśasteṣu 
-                        tithikaraṇamuhūrtanakṣatreṣu kṛtamaṅgalasvastivācanaṃ dhātryaṅke 
-                        kumāradhārāṅke vā kumāramupaveśya bālakrīḍanakaiḥ pralobhyābhisāntvayan 
-                        bhiṣagvāmahastenākṛṣya karṇaṃ daivakṛte chidra ādityakarāvabhāsite śanaiḥ 
-                        śanairdakṣiṇahastenarju vidhyet pratanukaṃ sūcyā bahalamārayā pūrvaṃ 
-                        dakṣiṇaṃ kumārasya vāmaṃ kumāryāḥ tataḥ picuvartiṃ praveśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.4"><label>sū.16.4</label> śoṇitabahutvena vedanayā 
-                        cānyadeśaviddham iti jānīyāt nirupadravatayā taddeśaviddham iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.5"> 
-sū.16.5 tatrājñena yadṛcchayā viddhāsu 
-                        sirāsu kālikāmarmarikālohitikāsūpadravā bhavanti | tatra kālikāyāṃ jvaro 
-                        dāhaḥ śvayathurvedanā ca bhavati marmarikāyāṃ vedanā jvaro granthayaś ca 
-                        lohitikāyāṃ manyāstambhāpatānakaśirograhakarṇaśūlāni bhavanti | teṣu 
-                        yathāsvaṃ pratikurvīt ||  
-</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.6"><label>sū.16.6</label> 
-                        kliṣṭajihmāpraśastasūcīvyadhād gāḍhataravartitvād doṣasamudāyād apraśastavyadhād vā 
-                        yatra saṃrambho vedanā vā bhavati tatra vartimupahṛtyāśu 
-                        madhukair aṇḍamūlamañjiṣṭhāyavatilakalkair madhughṛtapragāḍhair ālepayet tāvad yāvat 
-                        surūḍha iti surūḍhaṃ cainaṃ punar vidhyet vidhānaṃ tu pūrvoktam eva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.7"><label>sū.16.7</label> tatra samyagviddham āmatailena 
-                        pariṣecayet tryahāt tryahāc ca vartiṃ sthūlatarāṃ dadyāt pariṣekaṃ ca tam eva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.8"><label>sū.16.8</label> atha vyapagatadoṣopadrave karṇe 
-                        vardhanārthaṃ laghuvardhanakaṃ kuryāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.9ab"><label>sū.16.9ab</label> evaṃ vivardhitaḥ karṇaśchidyate 
-                        tu dvidhā nṛṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.9cd"><label>sū.16.9cd</label> doṣato vā'bhighātādvā 
-                        sandhānaṃ tasya me śṛṇu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.10"><label>sū.16.10</label> tatra samāsena 
-                        pañcadaśakarṇabandhākṛtayaḥ | tadyathā nemisandhānaka utpalabhedyako 
-                        vallūraka āsaṅgimo gaṇḍakarṇa āhāryo nirvedhimo vyāyojimaḥ 
-                        kapāṭasandhiko'rdhakapāṭasandhikaḥ saṃkṣipto hīnakarṇo vallīkarṇo 
-                        yaṣṭikarṇaḥ kākauṣṭhaka iti | teṣu pṛthulāyatasamobhayapālirnemisandhānakaḥ 
-                        vṛttāyatasamobhayapālirutpalabhedyakaḥ hrsvavṛttasamobhayapālirvallūrakaḥ 
-                        abhyantaradīrghaikapālirāsaṅgimaḥ bāhyadīrghaikapālirgaṇḍakarṇaḥ 
-                        apālirubhayato'pyāhāryaḥ pīṭhopamapālirubhayataḥ kṣīṇaputrikāśrito 
-                        nirvedhimaḥ sthūlāṇusamaviṣamapālirvyāyojimaḥ 
-                        abhyantaradīrghaikapāliritarālpapāliḥ kapāṭasandhikaḥ 
-                        bhāhyadīrghaikapāliritārālpapālirardhakapāṭasandhikaḥ | tatra daśaite 
-                        karṇabandhavikalpāḥ sādhyāḥ teṣāṃ svanāmabhirevākṛtayaḥ prāyeṇa vyākhyātāḥ | 
-                        saṃkṣiptādayaḥ pañcāsādhyāḥ | tatra śuṣkaśaṣkulirutsannapāliritarālpapāliḥ 
-                        saṃkṣiptaḥ anadhiṣṭhānapāliḥ paryantayoḥ kṣīṇamāṃso hīnakarṇaḥ 
-                        tanuviṣamālpapālirvallīkarṇaḥ 
-                        grathitamāṃsastabdhasirāsaṃtatasūkṣmapāliryaṣṭikarṇaḥ 
-                        nirmāṃsasaṃkṣiptāgrālpaśoṇitapāliḥ kākauṣṭhaka iti | baddheṣvapi tu 
-                        śophadāharāgapākapiḍakāsrāvayuktā na siddhimupayānti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.11"><label>sū.16.11</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.11ab"><label>sū.16.11ab</label> yasya pālidvayamapi karṇasya 
-                        na bhavediha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.11cd"><label>sū.16.11cd</label> karṇapīṭhaṃ same madhye tasya 
-                        viddhvā vivardhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.12ab"><label>sū.16.12ab</label> bāhyāyāmiha dīrghāyāṃ 
-                        sandhirābhyantaro bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.12cd"><label>sū.16.12cd</label> ābhyantarāyāṃ dīrghāyāṃ 
-                        bhāhyasandhirudāhṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.13ab"><label>sū.16.13ab</label> ekaiva tu bhavet pāliḥ sthūlā 
-                        pṛthvī sthirā ca yā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.13cd"><label>sū.16.13cd</label> tāṃ dvidhā pāṭayitvā tu 
-                        chittvā copari sandhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.14ab"><label>sū.16.14ab</label> gaṇḍādutpāṭya māṃsena 
-                        sānubandhena jīvatā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.14cd"><label>sū.16.14cd</label> karṇapālīmāpālestu 
-                        kuryānnirlikhya śāstravit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.15"><label>sū.16.15</label> atonyatamaṃ bandhaṃ 
-                        cikīrṣuragropaharaṇīyoktopasaṃbhṛtasaṃbhāraṃ viśeṣataścātropaharet 
-                        surāmaṇḍaṃ kṣīramudakaṃ dhānyāmlaṃ kapālacūrṇaṃ ceti | tato'ṅganāṃ puruṣaṃ 
-                        vā grathitakeśāntaṃ laghu bhuktavantamāptaiḥ muparigṛhītaṃ ca kṛtvā 
-                        bandhamupadhārya chedyabhedyalekhyavyadhanairupapannairupapādya 
-                        karṇaśoṇitamavekṣya duṣṭamaduṣṭaṃ veti tatra vātaduṣṭe dhānyāmloṣṇodakābhyāṃ 
-                        pittaduṣṭe śītodakapayobhyāṃ śleṣmaduṣṭe surāmaṇḍoṣṇodakābhyāṃ prakṣālya 
-                        karṇau punaravalikhyānunnatamahīnamaviṣamaṃ ca karṇasandhiṃ sanniveśya 
-                        shtitaraktaṃ sandadhyāt | tato madhughṛtenābhyajya 
-                        picuplotayoranyatareṇāvaguṇṭhya sūtreṇānavagāḍhamanatiśithilaṃ ca baddhvā 
-                        kapālacūrṇenāvakīryācārikamupadiśeddvivraṇīyoktena ca vidhānenopacaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.16"><label>sū.16.16</label> bhvati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.16ab"><label>sū.16.16ab</label> vighaṭṭanaṃ divāsvapnaṃ 
-                        vyāyāmamatibhojanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.16cd"><label>sū.16.16cd</label> vyavāyamagnisaṃtāpaṃ 
-                        vākśramaṃ ca vivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.16.1ab"><label>sū.16.16.1ab</label>(?āmatailaparīṣekaṃ 
-                        trirātramavacārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.16.1cd"><label>sū.16.16.1cd</label> tatastailena saṃsṛṣṭaṃ 
-                        tryahādapanayet picum ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.17"><label>sū.16.17</label> na 
-                        cāśuddharaktamatipravṛttaraktaṃ kṣīṇaraktaṃ vā saṃdadhyāt | sa hi vātaduṣṭe 
-                        rakte rūḍho'pi paripuṭanavān pittaduṣṭe dāhapākarāgavedanāvān śleṣmaduṣṭe 
-                        stabdhaḥ kaṇḍūmān atipravṛttarakte śyāvaśophavān kṣīṇo'lpamāṃso na 
-                        vṛddhimupaiti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.18"><label>sū.16.18</label> āmatailena trirātraṃ pariṣecayet 
-                        trirātrācca picuṃ parivartayet | sa yadā surūḍho nirupadravaḥ savarṇo 
-                        bhavati tadainaṃ śanaiśśanairabhivardhayet | ato'nyathā 
-                        saṃrambhadāhapākarāgavedanāvān punaśchidyate vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.19"><label>sū.16.19</label> 
-                        athāsyāpraduṣṭasyābhivardhanārthamabhyaṅgaḥ | tadyathā 
-                        godhāpratudaviṣkirānūpaudakavasāmajjānau payaḥ sarpistailaṃ gaurasarṣapajaṃ 
-                        ca yathālābhaṃ 
-                        saṃbhṛtyārkālarkabalātibalānantāpāmārgāśvagandhāvidārigandhākṣīraśuklājalaśūkamadhuravargapayasyāprativāpaṃ 
-                        tailaṃ vā pācayitvā svanuguptaṃ nidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.20ab"><label>sū.16.20ab</label> sveditonmarditaṃ karṇaṃ 
-                        snehenaitena yojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.20cd"><label>sū.16.20cd</label> ataḥnupadravaḥ 
-                        samyagbalavāṃś ca vivardhate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.21ab"><label>sū.16.21ab</label> 
-                        yavāśvagandhāyaṣṭyāhvaistilaiścodvartanaṃ hitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.21cd"><label>sū.16.21cd</label> śatāvaryaśvagandhābhyāṃ 
-                        payasyairaṇḍajīvanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.22ab"><label>sū.16.22ab</label> tailaṃ vipakvaṃ 
-                        sakṣīramabhyaṅgāt pālivardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.22cd"><label>sū.16.22cd</label> ye tu karṇā na vardhante 
-                        svedasnehopapāditāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.23ab"><label>sū.16.23ab</label> teṣāmapāṅgadeśe tu kuryāt 
-                        pracchānameva tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.23cd"><label>sū.16.23cd</label> bāhyacchedaṃ na kurvīta 
-                        vyāpadaḥ syustato dhruvāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.24ab"><label>sū.16.24ab</label> baddhamātraṃ tu yaḥ karṇaṃ 
-                        sahasaivābhivardhayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.24cd"><label>sū.16.24cd</label> āmakośī samādhmātaḥ 
-                        kṣiprameva vimucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.25ab"><label>sū.16.25ab</label> jātaromā suvartmā ca 
-                        śliṣṭasandhiḥ samaḥ sthiraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.25cd"><label>sū.16.25cd</label> surūḍho'vedano yaś ca taṃ 
-                        karṇaṃ vardhayecchanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26ab"><label>sū.16.26ab</label> amitāḥ karṇabandhāstu 
-                        vijñeyāḥ kuśalairiha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26cd"><label>sū.16.26cd</label> yo yathā suviśiṣṭaḥ syāttaṃ 
-                        ttathā viniyojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.1ab"><label>sū.16.26.1ab</label> (?karṇapālyāmayānnṇnāṃ 
-                        punarvakṣyāmi suśruta | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.1cd"><label>sū.16.26.1cd</label> karṇapalyāṃ prakupaitā 
-                        vātapittakaphāstrayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.2ab"><label>sū.16.26.2ab</label> dvidhā vā'pyathā 
-                        saṃsṛṣṭāḥ kurvanti vividhā rujaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.2cd"><label>sū.16.26.2cd</label> visphoṭaḥ stabdhatā 
-                        śophaḥ pālyāṃ doṣe tu vātike || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.3ab"><label>sū.16.26.3ab</label> dāhavisphiṭajananaṃ 
-                        śophaḥ pākaś ca paittike | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.3cd"><label>sū.16.26.3cd</label> kaṇḍūḥ saśvayathuḥ 
-                        stambho gurutvaṃ ca kaphātmake || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.4ab"><label>sū.16.26.4ab</label> yathādoṣaṃ ca saṃśodhya 
-                        kuryātteṣāṃ cikitsitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.4cd"><label>sū.16.26.4cd</label> svedābhyaṅgaparīṣekaiḥ 
-                        pralepāsṛgvimokṣaṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.5ab"><label>sū.16.26.5ab</label> mṛdvīṃ kriyāṃ 
-                        bṛṃhaṇīyairyathāsvaṃ bhojanaistathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.5cd"><label>sū.16.26.5cd</label> ya evaṃ vetti doṣāṇāṃ 
-                        cikitsāṃ kartumarhati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.6ab"><label>sū.16.26.6ab</label> ata ūrdhvaṃ 
-                        nāmaliṅgairvakṣye pālyāmupadravān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.6cd"><label>sū.16.26.6cd</label> atpāṭakaścotpuṭakaḥ 
-                        śyāvaḥ kaṇḍūyuto bhṛśam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.7ab"><label>sū.16.26.7ab</label> avamanthaḥ sakaṇḍūko 
-                        granthiko jambulastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.7cd"><label>sū.16.26.7cd</label> srāvī ca dāhavāṃś caiva 
-                        śṛṇveṣāṃ kramaśaḥ kriyām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.8ab"><label>sū.16.26.8ab</label> apāmārgaḥ sarjarasaḥ 
-                        pāṭalālakucatvacau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.8cd"><label>sū.16.26.8cd</label> utpāṭake pralepaḥ 
-                        syāttailamebhiś ca pācayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.9ab"><label>sū.16.26.9ab</label> śampākaśigrupūtīkān 
-                        godāmedo'tha tadvasām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.9cd"><label>sū.16.26.9cd</label> vārāhaṃ gavyamaiṇeyaṃ 
-                        pittaṃ sarpiś ca saṃsṛjet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.10ab"><label>sū.16.26.10ab</label> lepamutpuṭake 
-                        dadyāttailamebhiś ca sādhitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.10cd"><label>sū.16.26.10cd</label> gaurīṃ sugandhāṃ 
-                        saśyāmāmanantāṃ taṇḍulīyakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.11ab"><label>sū.16.26.11ab</label> śyāve pralepanaṃ 
-                        dadyāttailamebhiś ca sādhitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.11cd"><label>sū.16.26.11cd</label> pāṭhāṃ rasāñjanaṃ 
-                        kṣaudraṃ tathā syāduṣṇakāñjikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.12ab"><label>sū.16.26.12ab</label> dadyāllepaṃ sakaṇḍūke 
-                        tailamebhiś ca sādhitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.12cd"><label>sū.16.26.12cd</label> vraṇībhūtasya deyaṃ 
-                        syādidaṃ tailaṃ vijānatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.13ab"><label>sū.16.26.13ab</label> 
-                        madhukakṣīrakākolījīvakādyairvipācitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.13cd"><label>sū.16.26.13cd</label> godhāvarāhasarpāṇāṃ 
-                        vasāḥ syuḥ kṛtabṛṃhaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.14ab"><label>sū.16.26.14ab</label> pralepanamidaṃ 
-                        dadyādavasicyāvamanthake | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.14cd"><label>sū.16.26.14cd</label> prapauṇḍarīkaṃ madhukaṃ 
-                        samaṅgāṃ dhavameva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.15ab"><label>sū.16.26.15ab</label> tailamebhiś ca saṃpakvaṃ 
-                        śṛṇu kaṇḍūmataḥ kriyām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.15cd"><label>sū.16.26.15cd</label> sahadevā viśvadevā 
-                        ajākṣīraṃ sasaindhavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.15ef"><label>sū.16.26.15ef</label> etairālepanaṃ 
-                        dadyāttailamebhiś ca sādhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.16ab"><label>sū.16.26.16ab</label> granthike guṭikāṃ 
-                        pūrvaṃ srāvayedavapāṭya tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.16cd"><label>sū.16.26.16cd</label> tataḥ saindhavacūrṇaṃ 
-                        tu ghṛṣṭvā lepaṃ pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.17ab"><label>sū.16.26.17ab</label> likhitvā tatsrutaṃ 
-                        ghṛṣṭvā cūrṇairlodhrasya jambule | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.17cd"><label>sū.16.26.17cd</label> kṣīreṇa pratisāryainaṃ 
-                        śuddhaṃ saṃropayettataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.18ab"><label>sū.16.26.18ab</label> madhuparṇī madhūkaṃ ca 
-                        ma madhukaṃ madhunā saha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.18cd"><label>sū.16.26.18cd</label> lepaḥ srāviṇi 
-                        dātavyastailamebhiś ca sādhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.19ab"><label>sū.16.26.19ab</label> pañcavalkaiḥ 
-                        samadhukaiḥ piṣṭaistaiś ca ghṛtānvitaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.26.19cd"><label>sū.16.26.19cd</label> jīvakādyaiḥ 
-                        sasarpiṣkairdahyamānaṃ pralepayet ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.27ab"><label>sū.16.27ab</label> viśleṣitāyāstvatha nāsikāyā 
-                        vakṣyāmi sandhānavidhiṃ yathāvat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.27cd"><label>sū.16.27cd</label> nāsāpramāṇaṃ pṛthivīruhāṇāṃ 
-                        patraṃ gṛhītvā tvavalambi tasya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.28ab"><label>sū.16.28ab</label> tena pramāṇena hi 
-                        gaṇḍapārśvādutkṛtya baddhaṃ tvatha nāsikāgram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.28cd"><label>sū.16.28cd</label> vilikhya cāśu pratisaṃdadhīta 
-                        tat sādhubandhairbhiṣagapramattaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.29ab"><label>sū.16.29ab</label> susaṃhitaṃ samyagato 
-                        yathāvannāḍīdvayenābhisamīkṣya baddhvā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.29cd"><label>sū.16.29cd</label> prānnamya caināmavacūrṇayettu 
-                        pataṅgayaṣṭīmadhukāñjanaiś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.30ab"><label>sū.16.30ab</label> saṃchādya samyak picunā 
-                        sitena tailana siñcedasakṛttilānām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.30cd"><label>sū.16.30cd</label> ghṛtaṃ ca pāyyaḥ sa naraḥ 
-                        sujīrṇe snigdho virecyaḥ sa yathopadeśam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.31ab"><label>sū.16.31ab</label> rūḍhaṃ ca sandhānamupāgataṃ 
-                        syāttadardhaśeṣaṃ tu punarnikṛntet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.31cd"><label>sū.16.31cd</label> hīnāṃ punarvardhayituṃ yateta 
-                        samāṃ ca kuryādativṛddhamāṃsām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.32ab"><label>sū.16.32ab</label> nāḍīyogaṃ vinauṣṭhasya 
-                        nāsāsandhānavadvidhim | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.16.32cd"><label>sū.16.32cd</label> ya evameva jānīyāt sa rājñaḥ 
-                        kartumarhati || </l> 
-                    <trailer>iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne karṇavyadhabandhavidhirnāma 
-                        ṣoḍaśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="17" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>saptadaśo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.1"><label>sū.17.1</label> athāta āmapakvaiṣaṇīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.2"><label>sū.17.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.3"><label>sū.17.3</label> śophasamutthānā 
-                        granthividradhyalajīprabhṛtayaḥ prāyeṇa vyādhayo'bhihitā anekākṛtayaḥ 
-                        tairvilakṣaṇaḥ pṛthurgrathitaḥ samo viṣamo vā tvaṅnāṃsasthāyī doṣasaṃghātaḥ 
-                        śarīraikadeśotthitaḥ śopha ityucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.4"><label>sū.17.4</label> sa ṣaḍvidho 
-                        vātapittakaphaśoṇitasannipātāgantunimittaḥ | tasya 
-                        doṣarūpavyañjanairlakṣaṇāni vyākhyāsyāmaḥ | tatra vātaśopho'ruṇaḥ kṛṣṇo vā 
-                        paruṣo mṛduranavasthitāstodāyaścātra vedanāviśeṣā bhavanti pittaśophaḥ pīto 
-                        mṛduḥ sarakto vā śīghrānusāryoṣādayaścātra vedanāviśeṣā bhavanti 
-                        śleṣmaśophaḥ pāṇḍuḥ śuklo vā kaṭhinaḥ śitaḥ snigdho mandānusārī 
-                        kaṇḍvādayaścātra vedanāviśeṣā bhavanti sarvavarṇavedanaḥ sannipātajaḥ 
-                        pittavacchoṇitajo'tikṛṣṇaś ca pittaraktalakṣaṇa āganturlohitāvabhāsaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.5"><label>sū.17.5</label> sa yadā bāhyābhyantaraiḥ 
-                        kriyāviśeṣairna saṃbhāvitaḥ praśamayituṃ kriyāviparyayādbahutvādvā doṣāṇāṃ 
-                        tadā pākābhimukho bhavati | tasyāmsya pacyamānasya pakvasya ca 
-                        lakṣaṇamucyamānamupadhāraya | tatra mandoṣmatā tvaksavarṇatā śītaśophatā 
-                        sthairyaṃ mandavedanatā'lpaśophatā cāmalakṣaṇamuddiṣṭaṃ sūcibhiriva 
-                        nistudyate daśyata iva pipīlikābhistābhiś ca saṃsarpyata iva chidyata iva 
-                        śastreṇa bhidyata iva śaktibhistāḍyata iva daṇḍena pīḍyata iva pāṇinā 
-                        ghaṭyata iva cāṅgulyā dahyate pacyata iva cāgnikṣārābhyāṃ oṣacoṣaparīdāhāś ca 
-                        bhavanti vṛścikaviddha iva ca sthānāsanaśayaneṣu na śāntim upaiti 
-                        ādhmātabastirivātataś ca śopho bhavati tvagvaivarṇyaṃ 
-                        śophābhivṛddhirjvaradāhapipāsā bhaktāruciś ca pacyamānaliṅgaṃ vedanopaśāntiḥ 
-                        pāṇḍutā'lpaśophatā valīprādurbhāvastvakparipuṭanaṃ 
-                        nimnadarśanamaṅgulyā'vapīḍite pratyunnamanaṃ bastāvivodakasaṃcaraṇaṃ 
-                        pūyasya prapīḍayatyekamantamante vā'vapīḍite muhurmuhustodaḥ kaṇḍūrunnatatā 
-                        vyādherupadravaśāntirbhaktābhikāṅkṣā ca pakvaliṅgam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.6"><label>sū.17.6</label> kaphajeṣu tu rogeṣu 
-                        gambhīragatitvādabhighātajeṣu vā keṣucidasamastaṃ pakvalakṣaṇaṃ dṛṣṭvā 
-                        pakvamapakvam iti manyamāno bhiṣaṅnoham upaiti | yatra hi tvaksavarṇatā 
-                        śītaśophatā sthaulyamalparujatā'śmavacca ghanatā na tatra mohamupeyād iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.7"><label>sū.17.7</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.7ab"><label>sū.17.7ab</label> āmaṃ vipacyamānaṃ ca samyak 
-                        pakvaṃ ca yo bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.7cd"><label>sū.17.7cd</label> jānīyāt sa bhavedvaidyaḥ 
-                        śeṣāstaskaravṛttayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.8ab"><label>sū.17.8ab</label> vātādṛte nāsti rujā na pākaḥ 
-                        pittādṛte nāsti kaphācca pūyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.8cd"><label>sū.17.8cd</label> tasmāt samastāḥ paripākakāle 
-                        pacanti śophāṃstraya eva doṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.9ab"><label>sū.17.9ab</label> kālāntareṇābhyuditaṃ tu pittaṃ 
-                        kṛtvā vaśe vātakaphau prasahya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.9cd"><label>sū.17.9cd</label> pacatyataḥ śoṇitameva pāko 
-                        mato'pareṣāṃ viduṣāṃ dvitīyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.10"><label>sū.17.10</label> tatra āmacchede 
-                        māṃsasirāsnāyvasthisandhivyāpādanamatimātraṃ 
-                        śoṇitātipravṛttirvedanāprādurbhāvo'vadaraṇamanekopadravadarśanaṃ 
-                        kṣatavidradhirvā bhavati | sa yadā bhayamohābhyāṃ pakvamapyapakvam iti 
-                        manyamānaściramupekṣate vyādhiṃ vaidyastadā gambhīrānugato dvāramalabhamānaḥ 
-                        pūyaḥ svamāśrayamavadā(ā.dī)ryotasaṅgaṃ mahāntamavakāśaṃ kṛtvā nāḍīṃ 
-                        janayitvā kṛcchrasādhyo bhavatyasādhyo veti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.11"><label>sū.17.11</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.11ab"><label>sū.17.11ab</label> yaśchinattyāmamajñānādyaś ca 
-                        pakvamupekṣate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.11cd"><label>sū.17.11cd</label> śvapacāviva mantavyau 
-                        tāvaniścitakāriṇau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.12ab"><label>sū.17.12ab</label> prāk śastrakarmaṇaśceṣṭaṃ 
-                        bhojayedāturaṃ bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.12cd"><label>sū.17.12cd</label> madyapaṃ pāyayenmadyaṃ 
-                        tīkṣṇaṃ yo vedanāsahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.13ab"><label>sū.17.13ab</label> na 
-                        mūrcchatyannasaṃyogānmattaḥ śastraṃ na budhyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.13cd"><label>sū.17.13cd</label> tasmādavaśyaṃ bhoktavyaṃ 
-                        rogeṣūkteṣu karmaṇi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.14ab"><label>sū.17.14ab</label> prāṇo hyābhyantaro nṇṇāṃ 
-                        bāhyaprāṇaguṇānvitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.14cd"><label>sū.17.14cd</label> dhārayatyavirodhena śarīraṃ 
-                        pāñcabhautikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.15ab"><label>sū.17.15ab</label> alpo mahān vā kriyayā vinā 
-                        yaḥ samucchritaḥ pākam upaiti śophaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.15cd"><label>sū.17.15cd</label> viśālamūlo viṣamo vidagdhaḥ 
-                        sa kṛcchritāṃ yātyavagāḍhadoṣaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.16ab"><label>sū.17.16ab</label> ālepavisrāvaṇaśodhanaistu 
-                        samyak prayukairyadi nopaśāmyet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.16cd"><label>sū.17.16cd</label> pacyet śīghraṃ samamalpamūlaḥ 
-                        sa piṇḍitaścopari connataḥ syāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.17ab"><label>sū.17.17ab</label> kakṣaṃ samāsādya yathaiva 
-                        vahnirvāte(ā.yvī)ritaḥ saṃdahati prasahya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.17cd"><label>sū.17.17cd</label> tathaiva pūyo'pyaviniḥsṛto 
-                        hi māṃsaṃ sirāḥ snāyu ca khādatīha || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.18ab"><label>sū.17.18ab</label> ādau vimlāpanaṃ 
-                        kuryāddvitīyamavasecanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.18cd"><label>sū.17.18cd</label> tṛtīyamupanāhaṃ tu caturthīṃ 
-                        pāṭanakriyām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.19ab"><label>sū.17.19ab</label> pañcamaṃ śodhanaṃ kuryāt 
-                        ṣaṣṭhaṃ ropaṇamiṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.17.19cd"><label>sū.17.19cd</label> ete kramā vraṇasyoktāḥ 
-                        saptamaṃ vaikṛtāpaham || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne āmapakvaiṣaṇīyo'nāma 
-                        saptadaśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="18" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>aṣṭādaśo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.1"><label>sū.18.1</label> athāto 
-                        vraṇālepanabandhavidhimadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.2"><label>sū.18.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.3"><label>sū.18.3</label> ālipa ādya upakramaḥ eṣa 
-                        sarvaśophānāṃ sāmānyaḥ pradhānatamaś ca taṃ ca pratirogaṃ vakṣyāmaḥ tato 
-                        bandhaḥ pradhānaṃ tena śuddhirvraṇaropaṇamasthisaṃdhisthairyaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.4"><label>sū.18.4</label> tatra pratilomamālimpennānulomam | 
-                        pratilome hi samyagauṣadhamavatiṣṭhate'nupraviśati romakūpān 
-                        svedavāhibhiś ca sirāmukhairvīryaṃ prāpnoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.5"><label>sū.18.5</label> na ca śuṣyamāṇamupekṣeta anyatra 
-                        pīḍayitavyāt śuṣko hyapārthako rukkaraś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.6"><label>sū.18.6</label> sa trividhaḥ pralepaḥ pradeha 
-                        ālepaś ca | teṣāmantaraṃ pralepaḥ śītastanuraviśoṣī viśoṣī ca pradehastūṣṇaḥ 
-                        śīto vā bahalo'bahuraviśoṣī ca madhaymo'trālepaḥ | tatra 
-                        raktapittaprasādakṛdālepaḥ pradeho vātaśleṣmapraśamanaḥ saṃdhānaḥ śodhano 
-                        ropaṇaḥ śophavedanāpahaś ca tasyopayogaḥ kṣatākṣateṣu yastu kṣateṣūpayujyate 
-                        sa bhūyaḥ kalka iti saṃjñāṃ labhate niruddālepanasaṃjñaḥ tenāsrāvasannirodho 
-                        mṛdutā pūtimāṃsāpakarṣaṇamanantardoṣatā vraṇaśuddhiś ca bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.7ab"><label>sū.18.7ab</label> avidagdheṣu śopheṣu 
-                        hitamālepanaṃ bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.7cd"><label>sū.18.7cd</label> yathāsvaṃ doṣaśamanaṃ 
-                        dāhakaṇḍūrujāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.8ab"><label>sū.18.8ab</label> tvakprasādanamevāgryaṃ 
-                        māṃsaraktaprasādanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.8cd"><label>sū.18.8cd</label> dāhapraśamanaṃ śreṣṭhaṃ 
-                        todakaṇḍūvināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.9ab"><label>sū.18.9ab</label> marmadeśeṣu ye togā guhyeṣvapi 
-                        tathā nṛām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.9cd"><label>sū.18.9cd</label> saṃśodhanāya teṣāṃ hi 
-                        kuryādālepanaṃ bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.10ab"><label>sū.18.10ab</label> (?ṣaḍbhāgaṃ paittike snehaṃ 
-                        catrubhāgaṃ tu vātike | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.10cd"><label>sū.18.10cd</label> aṣṭabhāgaṃ tu kaphaje 
-                        snehamātrāṃ pradāpayet ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.11"><label>sū.18.11</label> tasya 
-                        pramāṇamārdramāhiṣacarmotsedhamupadiśanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.12"><label>sū.18.12</label> na cālepaṃ rātrau prayuñjīta mā 
-                        bhūcchaityapihitoṣmaṇastadanirgamādvikārapravṛtti(ā.ddhi)r iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.13ab"><label>sū.18.13ab</label> pradehasādhye vyādhau tu 
-                        hitamālepanaṃ divā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.13cd"><label>sū.18.13cd</label> pittaraktābhighātotthe saviṣe 
-                        ca viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.14ab"><label>sū.18.14ab</label> na ca paryuṣitaṃ lepaṃ 
-                        kadācidavacārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.14cd"><label>sū.18.14cd</label> uparyupari lepaṃ tu na 
-                        kadācit pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.15ab"><label>sū.18.15ab</label> ūṣmāṇaṃ vedanāṃ dāhaṃ 
-                        ghanatvājjanayet sa hi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.15cd"><label>sū.18.15cd</label> na ca tenaiva lepena pradehaṃ 
-                        dāpayet punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.15ef"><label>sū.18.15ef</label> śuṣkabhāvātsa nirvīryo 
-                        yukto'pi syādapārthakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.16"><label>sū.18.16</label> ata ūrdhvaṃ 
-                        vraṇabandhanadravyāṇyupadekṣyāmaḥ tadyathā 
-                        kṣaumakārpāsāvikadukūlakauśeyapatrorṇacīnapaṭṭacarmāntarvalkalālābūśakalalatāvidalarajjutūlaphalasantānikālauhānīti 
-                        teṣaṃ vyādhiṃ kālaṃ cāvekṣyopayogaḥ prakaraṇataś caiṣāmādeśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.17"><label>sū.18.17</label> tatra 
-                        kośadāmasvastikānuvellitapra(ā.mu)tolīmaṇḍalasthagikāyamakakhaṭvācīnavibandhavitānagophaṇāḥ 
-                        pañcāṅgī ceti caturdaśa bandhaviśeṣāḥ | teṣāṃ nāmabhirevākṛtayaḥ prāyeṇa 
-                        vyākhyātāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.18"><label>sū.18.18</label> tatra kośamaṅguṣṭhāṅguliparvasu 
-                        vidadhyāt dāmasaṃbādhe'ṅge sandhikūrcakabhrūstanāntaratalakarṇeṣu svastikaṃ 
-                        anuvellitaṃ tu śākhāsu grīvāmeḍhrayoḥ pratolīṃ vṛtte'ṅge maṇḍalaṃ 
-                        aṅguṣṭhāṅgulimeḍhrāgreṣu sthagikāṃ yamalavraṇayoryamakaṃ hanuśaṅkhagaṇḍeṣu 
-                        khaṭvāṃ apāṅgayoścīnaṃ pṛṣṭhodaroraḥsu vibandhaṃ mūrdhani vitānaṃ 
-                        cibukanāsauṣṭhāṃsabastiṣu gophaṇāṃ jatruṇa ūrdhvaṃ pañcāṅgīm iti yo vā yasmin 
-                        śarīrapradeśe suniviṣṭo bhavati taṃ tasmin vidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.19"><label>sū.18.19</label> yantraṇamūrdhvamadhistiryak ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.20"><label>sū.18.20</label> tatra ghanāṃ kavalikāṃ dattvā 
-                        vāmahastaparikṣepamṛjumanāviddhamasaṃkucitaṃ mṛdu paṭṭaṃ niveśya badhnīyāt | 
-                        na ca vraṇasyopari kuryādgranthimābādhakaraṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.21"><label>sū.18.21</label> na ca 
-                        vikeśikauṣadhe'tisnigdhe'tirūkṣe viṣame vā kurvīta yasmādatisnehāt kledo 
-                        raukṣyācchedo durnyāsāhraṇavartmāvagharṣaṇam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.22"><label>sū.18.22</label> tatra 
-                        vraṇayatanaviśeṣādbandhaviśeṣastrividho bhavati gāḍhaḥ samaḥ śithila iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.23ab"><label>sū.18.23ab</label> pīḍayannarujo gāḍhaḥ 
-                        socchvāsaḥ śithilaḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.23cd"><label>sū.18.23cd</label> naiva gāḍho na śithilaḥ samo 
-                        bandhaḥ prakīrtitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.24"><label>sū.18.24</label> tatra 
-                        sphikkukṣikakṣāvaṅkṣaṇoruśiraḥsu gāḍhaḥ 
-                        śākhāvadanakarṇakaṇṭhameḍhramuṣkapṛṣṭhapārśvodaroraḥsu samaḥ akṣṇoḥ sandhiṣu 
-                        ca śithila ti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.25"><label>sū.18.25</label> tatra paittikaṃ gāḍhasthāne samaṃ 
-                        badhnīyāt samasthāne śithilaṃ śithilasthāne naiva evaṃ śoṇitaduṣṭaṃ ca 
-                        ślaiṣmikaṃ śithilasthāne samaṃ samasthāne gāḍhaṃ gāḍhasthāne gāḍhataraṃ evaṃ 
-                        vātaduṣṭaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.26"><label>sū.18.26</label> tatra paittikaṃ śaradi grīṣme 
-                        dvirahno badhnīyāt raktopadrutamapyevaṃ ślaiṣmikaṃ hemantavasantayostryahāt 
-                        vātopadrutamapyevam | evamabhyūhya bandhaviparyayaṃ ca kuryāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.27"><label>sū.18.27</label> tatra samaśithilasthāneṣu gāḍhaṃ 
-                        baddhe vikeśikauṣadhanairarthakyaṃ śophavedanāprādurbhāvaś ca 
-                        gāḍhasamasthāneṣu śithilaṃ baddhe vikeśikauṣadhapatanaṃ 
-                        paṭṭasaṃcārāhraṇavartmāvagharṣanam iti gāḍhaśithilasthāneṣu samaṃ baddhe ca 
-                        guṇābhāva iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.28"><label>sū.18.28</label> aviparītabandhe 
-                        vedanopaśāntirasṛkprasādo mārdavaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.29"><label>sū.18.29</label> abadhyamāno 
-                        daṃśamaśakatṛṇakāṣṭhopalapāṃśuśītavātātapaprabhṛtibhirviśeṣairabhihanyate 
-                        vraṇo vividhavedanopadrutaś ca duṣṭatāmupaityālepanādīni cāsya 
-                        viśoṣamupayānti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.30ab"><label>sū.18.30ab</label> cūrṇitaṃ mathitaṃ bhagnaṃ 
-                        viśliṣṭamatipātitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.30cd"><label>sū.18.30cd</label> asthisnāyusirācchinnamāśu 
-                        bandhena rohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.31ab"><label>sū.18.31ab</label> sukhamevaṃ vraṇī śete sukhaṃ 
-                        gacchati tiṣṭhati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.31cd"><label>sū.18.31cd</label> sukhaṃ śayyāsanasthasya 
-                        kṣipraṃ saṃrohati vraṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.32"><label>sū.18.32</label> abandhyāḥ 
-                        pittaraktābhighātaviṣanimittā yadā ca śophadāhapākarāgatodavedanābhibhūtāḥ 
-                        kṣārāgnidagdhāḥ pākāt prakuthitapraśīrṇamāṃsāś ca bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.33ab"><label>sū.18.33ab</label> kuṣṭhināmagnidagdhānāṃ piḍakā 
-                        madhumehinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.33cd"><label>sū.18.33cd</label> karṇikāśconduruviṣe 
-                        viṣajuṣṭavraṇāś ca ye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.34ab"><label>sū.18.34ab</label> māṃsāpāke na badhyante 
-                        gudapāke ca dāruṇe | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.34cd"><label>sū.18.34cd</label> svabuddhyā cāpi 
-                        vibhajetkṛtyākṛtyāṃś ca buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.35ab"><label>sū.18.35ab</label> deśaṃ doṣaṃ ca vijñāya vraṇaṃ 
-                        ca vraṇakovidaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.35cd"><label>sū.18.35cd</label> ṛtūṃś ca parisaṃkhyāya tato 
-                        bandhānniveśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.36ab"><label>sū.18.36ab</label> ūrdhvaṃ tiryagadhastācca 
-                        yantraṇā trividhā smṛtā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.36cd"><label>sū.18.36cd</label> yathā ca badhyate 
-                        bandhastathā vakṣyāmyaśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.37ab"><label>sū.18.37ab</label> ghanāṃ kavalikāṃ dattvā mṛdu 
-                        caivāpi paṭṭakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.37cd"><label>sū.18.37cd</label> vikeśikāmauṣadhaṃ ca 
-                        nātisnigdhaṃ samācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.38ab"><label>sū.18.38ab</label> prakledayatyatisnigdhā tathā 
-                        rūkṣā kṣiṇoti ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.38cd"><label>sū.18.38cd</label> yuktasnehā ropayati durnyastā 
-                        vartma gharṣati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.39ab"><label>sū.18.39ab</label> viṣamaṃ ca vraṇaṃ kuryāt 
-                        stambhayet srāvayettathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.39cd"><label>sū.18.39cd</label> yathāvraṇaṃ viditvā tu yogaṃ 
-                        vaidyaḥ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.40ab"><label>sū.18.40ab</label> pittaje raktaje vā'pi 
-                        sakṛteva parikṣipet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.40cd"><label>sū.18.40cd</label> asakṛt kaphaje vā'pi vātaje 
-                        ca vicakṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.41ab"><label>sū.18.41ab</label> talena pratipīḍyātha 
-                        srāvayedanulomataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.41cd"><label>sū.18.41cd</label> sarvāṃś ca bandhān gūḍhāntān 
-                        sandhīṃś ca viniveśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.42ab"><label>sū.18.42ab</label> oṣṭhasyāpyeṣa sandhāne 
-                        yathoddiṣṭo vidhiḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.42cd"><label>sū.18.42cd</label> buddhyotprekṣyābhiyuktena 
-                        tathā cāsthiṣu jānatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.43ab"><label>sū.18.43ab</label> uttiṣṭhato niṣaṇṇasya śayanaṃ 
-                        vā'dhigacchataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.43cd"><label>sū.18.43cd</label> gacchato vividhairyānairnāsya 
-                        duṣyati sa vraṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.44ab"><label>sū.18.44ab</label> ye ca syurmāṃsasaṃsthā vai 
-                        tvaggatāś ca tathā vraṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.44cd"><label>sū.18.44cd</label> sandhyasthikoṣṭhaprāptāś ca 
-                        sirāsnāyugatāstathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.45ab"><label>sū.18.45ab</label> tathā'vagāḍhagambhīrāḥ 
-                        sarvato viṣamasthitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.18.45cd"><label>sū.18.45cd</label> naite sādhayituṃ śakyā ṛte 
-                        bandhādbhavanti hi || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        vraṇālepanabandhavidhirnāmāṣṭādaśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="19" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>ekonaviṃśo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.1"><label>sū.19.1</label> athāto vraṇitopāsanīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.2"><label>sū.19.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantriḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.3"><label>sū.19.3</label> vraṇitasya 
-                        prathamamevāgāramanvicchet taccāgāraṃ praśastavāstvādikaṃ karyam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.4ab"><label>sū.19.4ab</label> praśastavāstuni gṛhe 
-                        śucāvātapavarjite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.4cd"><label>sū.19.4cd</label> nivāte na ca rogāḥ syuḥ 
-                        śārīrāgantumānasāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.5"><label>sū.19.5</label> tasmin śayanamasaṃbādhaṃ svāstīrṇaṃ 
-                        manojñaṃ prākśiraskaṃ saśastraṃ kurvīt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.6ab"><label>sū.19.6ab</label> sukhaceṣṭāpracāraḥ syāt 
-                        svāstīrṇe śayane vraṇī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.6cd"><label>sū.19.6cd</label> prācyāṃ diśi sthitā 
-                        devāstatpūjārthaṃ ca tacchiraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.7"><label>sū.19.7</label> tasmin suhṛdbhiranukūlaiḥ 
-                        priyaṃvadairupāsyamāno yatheṣṭamāsīt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.8ab"><label>sū.19.8ab</label> suhṛdo vikṣipantyāśu 
-                        kathābhirvraṇavedanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.8cd"><label>sū.19.8cd</label> āśvāsayanto bahuśastvanukūlāḥ 
-                        priyaṃvadāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.9"><label>sū.19.9</label> na ca divānidrāvaśagaḥ syāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.10ab"><label>sū.19.10ab</label> divāsvapnāddraṇe 
-                        kaṇḍūrgātrāṇāṃ gauravaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.10cd"><label>sū.19.10cd</label> śvayathurvedanā rāgaḥ 
-                        srāvaś caiva bhṛśaṃ bhavet ||// </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.11"><label>sū.19.11</label> 
-                        utthānasaṃveśanaparivartanacaṅkramaṇoccairbhāṣaṇādyāsvātmaceṣṭāsvapramatto 
-                        vraṇaṃ saṃrakṣet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.12ab"><label>sū.19.12ab</label> sthānāsanaṃ caṅkramaṇaṃ 
-                        divāsvapnaṃ tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.12cd"><label>sū.19.12cd</label> vraṇito na niṣeveta 
-                        śaktimānapi mānavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.13ab"><label>sū.19.13ab</label> utthānādyāsanaṃ sthānaṃ śayyā 
-                        cātiniṣevitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.13cd"><label>sū.19.13cd</label> prāpnuyānmārutādaṅge 
-                        rujastasmādvivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.14"><label>sū.19.14</label> gamyānāṃ ca strīṇāṃ 
-                        saṃdarśanasaṃbhāṣaṇasaṃsparśanāni dūrataḥ pariharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.15ab"><label>sū.19.15ab</label> strīdarśanādibhiḥ śukraṃ 
-                        kadāciccalitaṃ sravet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.15cd"><label>sū.19.15cd</label> grāmyadharmakṛtāndoṣān 
-                        so'saṃsarge'pyavāpnuyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.16"><label>sū.19.16</label> 
-                        navadhānyamāṣatilakalāyakulatthaniṣpāvaharitakaśākāmlalavaṇakaṭukaguḍapiṣṭavikṛtivallūraśuṣkaśākājāvikānūpaudakamāṃsavasāśītodakakṛśarāpāyasadadhidugdhatakraprabhṛtīn 
-                        pariharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.17ab"><label>sū.19.17ab</label> takrānto navadhānyādiryo'yaṃ 
-                        varga udāhṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.17cd"><label>sū.19.17cd</label> doṣasaṃjanano hyeṣa vijñeyaḥ 
-                        pūyavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.18"><label>sū.19.18</label> madyapaś ca 
-                        maireyāriṣṭāsavaśīdhusurāvikārān pariharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.19ab"><label>sū.19.19ab</label> madyamamlaṃ tathā rūkṣaṃ 
-                        tīkṣṇamuṣṇaṃ ca vīryataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.19cd"><label>sū.19.19cd</label> āśukāri ca tat pītaṃ kṣipraṃ 
-                        vyāpādayeddraṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.20"><label>sū.19.20</label> 
-                        vātātaparajodhūmāvaśyāyātisevanātibhojanāniṣṭabhojanāśravaṇadarśanerṣyāmarṣabhayakrodhaśokadhyānarātrijāgaraṇaviṣamāśanaśayanopavāsavāgvyāyāmasthānacaṅkramaṇaśītavātaviruddhādhyaśanājīrṇamakṣikādyā 
-                        bādhāḥ pariharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.21ab"><label>sū.19.21ab</label> vraṇinaḥ saṃprataptasya 
-                        kāraṇairevamādibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.21cd"><label>sū.19.21cd</label> kṣīṇaśoṇitamāṃsasya bhuktaṃ 
-                        samyaṅga jīryati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.22ab"><label>sū.19.22ab</label> ajīrṇāt pavanādīnāṃ vibhramo 
-                        balavān bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.22cd"><label>sū.19.22cd</label> tataḥ 
-                        śopharujāsrāvadāhapākānavāpnuyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.23"><label>sū.19.23</label> sadā nīcanakharomṇā śucinā 
-                        śuklavāsasā śāntimaṅgaladevatābrāhmaṇagurupareṇa bhavitavyam iti | tat kasya 
-                        hetoḥ hiṃsāvihārāṇi hi mahāvīryāṇi rakṣāṃsi paśupatikuberakumārānucarāṇi 
-                        māṃsaśoṇitapriyatvāt kṣatajanimittaṃ vraṇinamupasarpanti satkārārthaṃ 
-                        jighāṃsūni vā kadācit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.24"><label>sū.19.24</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.24ab"><label>sū.19.24ab</label> teṣāṃ satkārakāmānāṃ 
-                        prayatetāntarātmanā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.24cd"><label>sū.19.24cd</label> dhūpabalyupahārāṃś ca 
-                        bhakṣyāṃś caivopahārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.25"><label>sū.19.25</label> te tu saṃtarpitā ātmavantamk na 
-                        hiṃsyuḥ | tasmāt satatamatandrito janaparivṛto nityaṃ 
-                        dīpodakaśastrasragdāmapuṣpalājādyalaṅkṛte veśmani sāṃpanmaṅgalamano'nukūlāḥ 
-                        kathāḥ śṛṇvannāsīta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.26ab"><label>sū.19.26ab</label> saṃpadādyanukūlābhiḥ 
-                        kathābhiḥ prītamānasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.26cd"><label>sū.19.26cd</label> āśāvān vyādhimokṣāya kṣipraṃ 
-                        sukhamavāpnuyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.27"><label>sū.19.27</label> 
-                        ṛgyajuḥsāmātharvavedābhihitairaparaiścāśīrvidhānairupādhyāyā bhiṣajaś ca 
-                        sandhyayo rakṣāṃ kuryuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.28ab"><label>sū.19.28ab</label> sarṣapāriṣṭapatrābhyāṃ 
-                        sarpiṣā lavaṇena ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.28cd"><label>sū.19.28cd</label> dvirahnaḥ kārayeddhūpaṃ 
-                        daśarātramatandritaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.29"><label>sū.19.29</label> chatrāmaticchatrāṃ 
-                        lāṅgū(ā.ṅga)līṃ jaṭilāṃ brahmacāriṇīṃ lakṣmīṃ guhāmatiguhāṃ vacāmativiṣāṃ 
-                        śatavīryāṃ sahasravīryāṃ siddhārthakāṃś ca śirasā dhārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.30ab"><label>sū.19.30ab</label> vyajyeta bālavyajanairvraṇaṃ 
-                        na ca vighaṭṭayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.30cd"><label>sū.19.30cd</label> na tudenna ca 
-                        kaṇḍūyecchayānaḥ paripālayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.31ab"><label>sū.19.31ab</label> anena vidhinā yuktamādāveva 
-                        niśācarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.31cd"><label>sū.19.31cd</label> vanaṃ keśāriṇā+ākrāntaṃ 
-                        varjayanti mṛgā iva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.32ab"><label>sū.19.32ab</label> jīrṇaśālyodanaṃ 
-                        snigdhamalpamuṣṇaṃ dravottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.32cd"><label>sū.19.32cd</label> bhuñjāno jāṅgalairmāṃsaiḥ 
-                        śīghraṃ vraṇamapohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.33ab"><label>sū.19.33ab</label> 
-                        taṇḍulīyakajīvantīsuniṣaṇṇakavāstukaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.33cd"><label>sū.19.33cd</label> bālamūlakavātārkapaṭolaiḥ 
-                        kāravellakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.34ab"><label>sū.19.34ab</label> sadāḍimaiḥ 
-                        sāmalakairghṛtabhṛṣṭaiḥ sasaindhavaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.34cd"><label>sū.19.34cd</label> anyairevaṃguṇairvā'pi 
-                        mudgādīnāṃ rasena vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.35ab"><label>sū.19.35ab</label> śaktūn vilepīṃ kulmāṣaṃ jalaṃ 
-                        cāpi śṛtaṃ pibet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.35cd"><label>sū.19.35cd</label> divā na nidrāvaśago 
-                        nivātagṛhagocaraḥ || ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.35ef"><label>sū.19.35ef</label> vraṇī vaidyavaśe tiṣṭhan 
-                        śīghraṃ vraṇamapohati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.36ab"><label>sū.19.36ab</label> vraṇe śvayathurāyāsāt sa ca 
-                        rāgaś ca jāgarāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.36cd"><label>sū.19.36cd</label> tau ca ruk ca divāsvāpāttāś ca 
-                        mṛtyuś ca maithunāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.37ab"><label>sū.19.37ab</label> evaṃvṛttasamācāro vraṇī 
-                        saṃpadyate sukhī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.19.37cd"><label>sū.19.37cd</label> āyuś ca dīrghamāpnoti 
-                        dhanvantarivaco yathā || </l> 
-                    <trailer>iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne vraṇitopāsanīyo 
-                        namaikonaviṃśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="20" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> viṃśatitamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.1"><label>sū.20.1</label> athāto hitāhitīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.2"><label>sū.20.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.3"><label>sū.20.3</label> yadvāyoḥ pathyaṃ tat 
-                        pittasyāpathyamityanena hetunā na kiṃciddravyamekāntena hitamahitaṃ 
-                        vā'stīti kecidācāryā bruvate | tattu na samyak | iha khalu yasmāddravyāṇi 
-                        svabhāvataḥ saṃyogataś caikāntahitānyekāntāhitāni hitāhitāni ca bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.4"><label>sū.20.4</label> tatra ekāntahitāni jātisātmyāt 
-                        salilaghṛtadugdhaudanaprabhṛtīni ekāntāhitāni tu dahanapacanamāraṇādiṣu 
-                        pravṛttānyagnikṣāraviṣādīni saṃyogādaparāṇi viṣatulyāni bhavanti hitāhitāni 
-                        tu yadvāyoḥ pathyaṃ tatpittasyāpathyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.5"><label>sū.20.5</label> ataḥ sarvaprāṇināmayamāhārārthaṃ 
-                        varga upadiśyate tadyathā 
-                        raktaśaliṣaṣṭikakaṅgukamukundakapāṇḍukapītakapramodakakālakāsanapuṣpakakardamakaśakunāhṛtasugandhakakalamanīvārakodravoddālakaśyāmākagodhūmaveṇuyavādaya 
-                        eṇahariṇakuraṅgamṛgamātṛkāśvadaṃṣṭrākarālakrakarakapotalāvatittirikapiñjalavartīravartikādīnāṃ 
-                        māṃsāni mudgavanamudgamakuṣṭhakalāyamasūramaṅgalyacaṇakahareṇvāḍhakīsatīnāḥ 
-                        cillivāstukasuniṣaṇṇakajīvantītaṇḍulīyakamaṇḍūkaparṇyaḥ gavyaṃ ghṛtaṃ 
-                        saindhavadāḍimāmalakamityeṣa vargaḥ sarvaprāṇināṃ sāmānyataḥ pathyatamaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.6"><label>sū.20.6</label> tathā 
-                        brahmacaryanivātaśayanoṣṇodakasnānaniśāsvapnavyāyāmāś caikāntataḥ pathyatamāḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.7"><label>sū.20.7</label> ekāntahitānyekāntāhitāni ca 
-                        prāgupadiṣṭāni hitāhitāni tu yadvāyoḥ pathyaṃ tatpittasyāpathyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.8"><label>sū.20.8</label> saṃyogatastvaparāṇi viṣatulyāni 
-                        bhavanti | tadyathā 
-                        vallīphalakavakakarīrāmlaphalalavaṇakulatthapiṇyākadadhitailavirohipiṣṭaśuṣkaśākājāvikamāṃsamadyajāmbavacilicimamatsyagodhāvarāhāṃś ca 
-                        naikadhyamaśnīyāt payasā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.9ab"><label>sū.20.9ab</label> rogaṃ sātmyaṃ ca deśaṃ ca kālaṃ 
-                        dehaṃ ca buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.9cd"><label>sū.20.9cd</label> avekṣyāgnyādikān bhāvān 
-                        rogavṛtteḥ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.10ab"><label>sū.20.10ab</label> avasthāntarabāhulyādrogādīnāṃ 
-                        vyavasthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.10cd"><label>sū.20.10cd</label> dravyaṃ necchanti bhiṣaja 
-                        icchanti svastharakṣaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.11ab"><label>sū.20.11ab</label> dvayoranyatarādāne vadanti 
-                        viṣadugdhayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.11cd"><label>sū.20.11cd</label> dugdhasyaikāntahitatāṃ 
-                        viṣamekāntato'hitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.12ab"><label>sū.20.12ab</label> evaṃ yuktaraseṣveṣu dravyeṣu 
-                        salilādiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.12cd"><label>sū.20.12cd</label> ekāntahitatāṃ viddhi vatsa 
-                        suśrta nānyathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.13"><label>sū.20.13</label> ato'nyānyapi saṃyogādahitāni 
-                        vakṣyāmaḥ na vavirūḍhadhānyairvasāmadhupayoguḍamāṣairvā 
-                        grāmyānūpaudakapiśitādīni nābhyavaharet na payomadhubhyāṃ rohiṇīśākaṃ 
-                        jātukaśākaṃ vā'śnīyāt balākāṃ vāruṇīkulmāṣābhyāṃ kākamācīṃ 
-                        pippalīmaricābhyāṃ nāḍībhaṅgaśākakukkuṭadadhīni ca naikadhyaṃ madhu 
-                        coṣṇodakānupānaṃ pittena cāmamāṃsāni surākṛśarāpāyasāṃś ca naikadhyaṃ 
-                        sauvīrakeṇa saha tilaśaṣkulīṃ matsyaiḥ sahekṣuvikārān guḍena kākamācīṃ 
-                        madhunā mūlakaṃ guḍena vārāhaṃ madhunā ca saha viruddhaṃ kṣīreṇa 
-                        mūlakamāmrajāmbavaśvāvicchūkaragodhāś ca sarvāṃś ca matsyān payasā viśeṣeṇa 
-                        cilicimaṃ kadalīphalaṃ tālaphalena payasā dadhnā takreṇa vā lakucaphalaṃ 
-                        payasā dadhnā māṣasūpena vā prāk payasaḥ payaso'nte vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.14"><label>sū.20.14</label> ataḥ karmaviruddhān vakṣyāmaḥ 
-                        kapotān sarṣapatailabhṛṣṭānnādyāt 
-                        kapiñjalamayūralāvatittirigodhāś cairaṇḍadārvyagnisiddhā eraṇḍatailasiddhā vā 
-                        nādyāt kāṃsyabhājane daśarātraparyuṣitaṃ sarpiḥ madhu coṣṇairuṣṇe vā 
-                        matsyaparipacane śrṇgaveraparipacane vā siddhāṃ kākamācīṃ 
-                        tilakalkasiddhamupodikāśākaṃ nārikelena varāhavasā paribhṛṣṭāṃ balākāṃ 
-                        bhāsamaṅgāraśūlyaṃ nāśnīyād iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.15"><label>sū.20.15</label> ato mānaviruddhān vakṣyāmaḥ 
-                        madhvambunī madhusarpiṣī mānatastulye nāśnīyāt snehau madhusnehau jalasnehau 
-                        vā viśeṣādāntarīkṣodakānupānau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.16"><label>sū.20.16</label> ata ūrdhvaṃ rasadvandvāni rasato 
-                        vīryato vipākataś ca viruddhāni vakṣyāmaḥ tatra madhurāmlau 
-                        rasavīryaviruddhau madhuralavaṇau ca madhurakaṭukau ca sarvataḥ 
-                        madhuratiktau rasavipākābhyāṃ madhurakaṣāyau ca amlalavaṇau rasataḥ 
-                        amlakaṭukau rasavipākābhyāṃ amlatiktāvamlakaṣāyau ca sarvataḥ lavaṇakaṭukau 
-                        rasavipākābhyāṃ lavaṇatiktau lavaṇakaṣāyau ca sarvataḥ kaṭutiktau 
-                        rasavīryābhyāṃ kaṭukaṣāyau ca tiktakaṣāyau rasataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.17"><label>sū.20.17</label> taratamayogayuktāṃś ca 
-                        bhāvānatirūkṣānatisnigdhānatyuṣṇānatiśītānityevamādīn vivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.18"><label>sū.20.18</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.18ab"><label>sū.20.18ab</label> viruddhānyevamādīni vīryato 
-                        yāni kāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.18cd"><label>sū.20.18cd</label> tānyekāntāhitānyeva śeṣaṃ 
-                        vidyāddhitāhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.19ab"><label>sū.20.19ab</label> vyādhimindriyadaurbalyaṃ 
-                        maraṇaṃ cādhigacchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.19cd"><label>sū.20.19cd</label> viruddharasavīryāṇi 
-                        bhuñjāno'nātmavānnaraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.20ab"><label>sū.20.20ab</label> yatkiṃciddoṣamutkleśya 
-                        bhuktaṃ kāyānna nirharet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.20cd"><label>sū.20.20cd</label> rasādiṣvayathārthaṃ vā 
-                        tadvikārāya kalpate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.21ab"><label>sū.20.21ab</label> viruddhāśanajān rogān 
-                        pratihanti virecanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.21cd"><label>sū.20.21cd</label> vamanaṃ śamanaṃ vā'pi pūrvaṃ 
-                        vā hitasevanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.22ab"><label>sū.20.22ab</label> sātymyato'lpatayā vā'pi 
-                        dīptāgnestaruṇasya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.22cd"><label>sū.20.22cd</label> snigdhavyāyāmabalināṃ 
-                        viruddhaṃ vitathaṃ bhavet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.23"><label>sū.20.23</label> atha vātaguṇān vakṣyāmaḥ </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.23ab"><label>sū.20.23ab</label> pūrvaḥ samadhuraḥ snigdho 
-                        lavaṇaś caiva mārutaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.23cd"><label>sū.20.23cd</label> gururvidāhajanano 
-                        raktapittābhivardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.24ab"><label>sū.20.24ab</label> kṣatānāṃ viṣajuṣṭānāṃ 
-                        vraṇinaḥ śleṣmalāś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.24cd"><label>sū.20.24cd</label> teṣāmeva viśeṣeṇa sadā 
-                        rogavivardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.25ab"><label>sū.20.25ab</label> vātalānāṃ praśastaś ca 
-                        śrāntānāṃ kaphaśoṣiṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.25cd"><label>sū.20.25cd</label> teṣāmeva viśeṣeṇa 
-                        vraṇakledavivardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.26ab"><label>sū.20.26ab</label> madhuraścāvidāhī ca 
-                        kaṣāyānuraso laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.26cd"><label>sū.20.26cd</label> dakṣiṇo mārutaḥ 
-                        śreṣṭhaś cakṣuṣyo balavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.27ab"><label>sū.20.27ab</label> raktapittapraśamano na ca 
-                        vātaprakopaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.27cd"><label>sū.20.27cd</label> viśado rūkṣaparuṣaḥ kharaḥ 
-                        snehabalāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.28ab"><label>sū.20.28ab</label> paścimo mārutastīkṣṇaḥ 
-                        kaphamedoviśoṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.28cd"><label>sū.20.28cd</label> sadyaḥ prāṇakṣayakaraḥ 
-                        śoṣaṇastu śarīriṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.29ab"><label>sū.20.29ab</label> uttaro mārutaḥ snigdho 
-                        mṛdurmadhura eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.29cd"><label>sū.20.29cd</label> kaṣāyānurasaḥ śīto doṣāṇāṃ 
-                        cāprakopaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.30ab"><label>sū.20.30ab</label> tasmācca prakṛtisthānāṃ 
-                        kledano balavardhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.20.30cd"><label>sū.20.30cd</label> kṣīṇakṣayaviṣārtānāṃ viśeṣeṇa 
-                        tu pūjitaḥ || </l> 
-                    <trailer> iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne hitāhitīyo nāma viṃśo'dhyāyaḥ || 
-                    </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="21" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> ekaviṃśatitamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.1"><label>sū.21.1</label> athāto vraṇapraśnamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.2"><label>sū.21.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.3"><label>sū.21.3</label> vātapittaśleṣmāṇa eva 
-                        dehasaṃbhavahetavaḥ | tairevāvyāpannairadhomadhyordhvasanniviṣṭaiḥ 
-                        śarīramidaṃ dhāryate'gāramiva sthūṇābhistisṛbhirataś ca tristhūṇamāhureke | 
-                        ta eva ca vyāpannāḥ pralayahetavaḥ | tadebhireva śoṇitacaturthaiḥ 
-                        saṃbhavasth itipralayeṣvapyavirahitaṃ śarīraṃ bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.4"><label>sū.21.4</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.4ab"><label>sū.21.4ab</label> narte dehaḥ kaphādasti na 
-                        pittānna ca mārutāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.4cd"><label>sū.21.4cd</label> śoṇitādapi vā nityaṃ deha 
-                        etaistu dhāryate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.5"><label>sū.21.5</label> tatra vā gatigandhanayor iti dhātuḥ 
-                        tapa santāpe śliṣa āliṅgane eteṣāṃ kṛdvihitaiḥ pratyayairvātaḥ pittaṃ 
-                        śleṣmeti ca rūpāṇi bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.6"><label>sū.21.6</label> doṣasthānānyata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ 
-                        tatra samāsena vātaḥ śroṇigudasaṃśrayaḥ taduparyadho nābheḥ pakvāśayaḥ 
-                        pakvāmāśayamadhyaṃ pittasya āmāśayaḥ śleṣmaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.7"><label>sū.21.7</label> ataḥ paraṃ pañcadhā vibhajyante | 
-                        tatra vātasya vātavyādhau vakṣyāmaḥ pittasya yakṛtplīhānau hṛdayaṃ 
-                        dṛṣtistvak pūrvoktaṃ ca śleṣmaṇastūraḥśiraḥkaṇṭhasandhaya iti pūrvoktaṃ ca 
-                        etāni khalu doṣāṇāṃ sthānānyavyāpannānām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.8ab"><label>sū.21.8ab</label> visargādānavikṣepaiḥ 
-                        somasūryānilā yathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.8cd"><label>sū.21.8cd</label> dhārayanti jagaddehaṃ 
-                        kaphapittānilāstathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.9"><label>sū.21.9</label> tatra jijñāsyaṃ kiṃ 
-                        pittavyatirekādanyo'gniḥ āhosvit pittamevāgnir iti | atrocyate na khalu 
-                        pittavyatirekādanyo'gnirupalabhyate āgneyatvāt pitte 
-                        dahanapacanādiṣvabhipravartamāneṣvagnivadupacāraḥ kriyate'ntaragnir iti 
-                        kṣiṇe hyagniguṇe tatsamānadravyopayogādativṛddhe śītakriyopayogādāgamācca 
-                        paśyāmo na khalu pittavyatirekādanyo'gnir iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.10"><label>sū.21.10</label> taccādṛṣṭahetukena viśeṣeṇa 
-                        pakvāmāśayamadhyasthaṃ pittaṃ caturvidhamannapānaṃ pacati vivecayati ca 
-                        doṣarasamūtrapurīṣāṇi tatrasthameva cātmaśaktyā śeṣāṇāṃ pittasthānānāṃ 
-                        śarīrasya cāgnikarmaṇā'nugrahaṃ karoti tasmin pitte pācako'gnir iti saṃjñā 
-                        yattu yakṛtplīhnoḥ pittaṃ tasmin rañjako'gnir iti saṃjñā sa rasasya 
-                        rāgakṛduktaḥ yat pittaṃ hṛdayasaṃsthaṃ tasmin sādhako'gnir iti saṃjñā 
-                        so'bhiprārthitamanorathasādhanakṛduktaḥ yaddṛṣṭyāṃ pittaṃ 
-                        tasminnālocako'gnir iti saṃjñā sa rūpagrahaṇādhikṛtaḥ yattu tvaci pittaṃ 
-                        tasmin bhrājako'gnir iti saṃjñā so'bhyaṅgapariṣekāvagāhāvalepanādīnāṃ 
-                        kriyādravyāṇāṃ paktā chāyānāṃ ca prakāśakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.11ab"><label>sū.21.11ab</label> pittaṃ tīkṣṇaṃ dravam pūti 
-                        nīlaṃ pītaṃ tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.11cd"><label>sū.21.11cd</label> uṣṇaṃ kaṭurasaṃ caiva 
-                        vidagdhaṃ cāmlameva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.12"><label>sū.21.12</label> ata ūrdhvaṃ 
-                        śleṣmasthānānyanuvyākhyāsyāmaḥ | tatra āmāśayaḥ 
-                        pittāśayasyopariṣṭhāttatpratyanīkatvādūrdhvagatitvāttejasaś candra iva 
-                        ādityasya sa caturvidhasyāhārasyādhāraḥ sa ca tatraudakairguṇairāhāraḥ 
-                        praklinno bhinnasaṃghātaḥ sukhajaraś ca bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.13ab"><label>sū.21.13ab</label> mādhuryāt picchilatvācca 
-                        prakleditvāttathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.13cd"><label>sū.21.13cd</label> āmāśaye saṃbhavati śleṣmā 
-                        madhuraśītalaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.14"><label>sū.21.14</label> sa tatrastha eva svaśaktyā 
-                        śeṣāṇāṃ śleṣmasthānānāṃ śarīrasya codakakarmaṇā'nugrahaṃ karoti 
-                        uraḥsthastrikasandhāraṇamātmavīryeṇānnarasasahitena hṛdayāvalambanaṃ karoti 
-                        jihvāmūlakaṇṭhastho jihvendriyasya saumyatvāt samyagrasajñāne vartate 
-                        śiḥrasthaḥ snehasaṃtarpaṇādhikṛtatvādindriyāṇāmātmavīryeṇānugrahaṃ karoti 
-                        sandhisthastu śleṣmā sarvasandhisaṃśleṣāt sarvasandhyagranuhaṃ karoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.15ab"><label>sū.21.15ab</label> śleṣmā śveto guruḥ snigdhaḥ 
-                        picchilaḥ śīta eva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.15cd"><label>sū.21.15cd</label> madhurastvavigdhaḥ 
-                        syādvidagdho lavaṇaḥ srṃtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.16"><label>sū.21.16</label> śoṇitasya sthānaṃ yakṛtplīhānau 
-                        tacca prāgabhihitaṃ tatrasthameva śeṣāṇāṃ śoṇitasthānānāmanugrahaṃ karoti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.17ab"><label>sū.21.17ab</label> anuṣṇaśītaṃ madhuraṃ snigdhaṃ 
-                        raktaṃ ca varṇataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.17cd"><label>sū.21.17cd</label> śoṇitaṃ guru visraṃ 
-                        syādvidāhaścāsya pittavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.18"><label>sū.21.18</label> etāni khalu doṣasthānāni eṣu 
-                        saṃcīyante doṣāḥ | prāk saṃcayaheturuktaḥ | tatra saṃcitānāṃ khalu doṣāṇāṃ 
-                        stabdhapūrṇakoṣṭhatā pītāvabhāsatā mandoṣmatā cāṅgānāṃ gauravamālasyaṃ 
-                        cayakāraṇavidveṣaśceti liṅgāni bhavanti | tatra prathamaḥ kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.19"><label>sū.21.19</label> ata ūrdhvaṃ prakopaṇāni vakṣyāmaḥ 
-                        | tatra 
-                        balavadvigrahātivyāyāmavyavāyādhyayanaprapatanapradhāvanaprapīḍanābhighātalaṅghanaplavanataraṇarātrijāgaraṇabhāraharaṇagajaturagarathapadāticaryākaṭukaṣāyatiktarūkṣalaghuśītavīryaśuṣkaśākavallūravarakoddālakakoradūṣaśyāmākanīvāramudgamasūrāḍhakīhareṇukalāyaniṣpāvānaśanaviṣamāśanādhyaśanavātamūtrapurīṣaśukracchardikṣavathūdgārabāṣpavegavighātādibhirviśeṣairvāyuḥ 
-                        prakopamāpadyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.20ab"><label>sū.21.20ab</label> sa śītābhrapravāteṣu 
-                        gharmānte ca viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.20cd"><label>sū.21.20cd</label> pratyūṣasyaparāhṇe tu 
-                        jīrṇe'nne ca prakupyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.21"><label>sū.21.21</label> 
-                        krodhaśokabhayāyāsopavāsavidagdhamaithunopagamanakaṭvamlalavaṇatīkṣṇoṣṇalaghuvidāhitilatailapiṇyākakulatthasarṣapātasīharitakaśākagodhāmatsyājāvikamāṃsadadhitakrakūrcikāmastusauvīrakasurāvikārāmlaphalakaṭvaraprabhṛtibhiḥ 
-                        pittaṃ prakopamāpadyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.22ab"><label>sū.21.22ab</label> taduṣṇairuṣṇakāle ca meghānte 
-                        ca viṣeśataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.22cd"><label>sū.21.22cd</label> madhyāhne cārdharātre ca 
-                        jīryatyanne ca kupyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.23"><label>sū.21.23</label> 
-                        divāsvapnāvyāyāmālasyamadhurāmlalavaṇaśītasnigdhagurupicchilābhiṣyandihāyanakayavakanaiṣadhetkaṭamāṣamahāmāṣagodhūma-tila-piṣṭa-vikṛtidadhidugdhakṛśarāpāyasekṣu-vikārānūpaudakamāṃsavasābisamṛṇālakaserukaśṛṅgāṭakamadhura-vallī-phalasamaśanādhyaśanaprabhṛtibhiḥ 
-                        śleṣmā prakopamāpadyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.24ab"><label>sū.21.24ab</label> sa śītaiḥ śītakāle ca vasante 
-                        ca viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.24cd"><label>sū.21.24cd</label> pūrvāhṇe ca pradoṣe ca 
-                        bhuktamātre prakupyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.25"><label>sū.21.25</label> pittaprakopaṇaireva cābhīkṣṇaṃ 
-                        dravasnigdhagurubhirāhārairdivāsvapnakrodhānalātapaśramābhighātājīrṇaviruddhādhyaśanādibhirviśeṣairasṛk 
-                        prakopamāpadyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.26ab"><label>sū.21.26ab</label> yasmādraktmaṃ vinā doṣairnā 
-                        kadācit prakupyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.26cd"><label>sū.21.26cd</label> tasmāttasya yathādoṣaṃ kālaṃ 
-                        vidyātprakopaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.27"><label>sū.21.27</label> teṣāṃ prakopāt 
-                        koṣṭhatodasaṃcaraṇāmlikāpipāsāparidāhānnadveṣahṛdayotkledāś ca jāyante | 
-                        tatra dvitīyaḥ kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.28"><label>sū.21.28</label> ata ūrdhvaṃ prasaraṃ vakṣyāmaḥ 
-                        teṣāmebhirātaṅkaviśeṣaiḥ prakupitānāṃ(paryuṣita) kiṇvodakapiṣṭasamavāya 
-                        ivodriktānāṃ prasaro bhavati | teṣāṃ vāyurgatimattvāt prasaraṇahetuḥ 
-                        satyapyacaitanye | sa hi rajobhūyiṣṭhaḥ rajaś ca pravartakaṃ sarvabhāvānām | 
-                        yathā mahānudakasaṃcayo'tivṛddhaḥ setumavadāryāpareṇodakena vyāmiśraḥ 
-                        sarvataḥ pradhāvati evaṃ doṣāḥ kadācidekaśo dviśaḥ samastāḥ śoṇitasahitā 
-                        vā'nekadhā prasaranti | tadyathā vātaḥ pittaṃ śleṣmā śoṇitaṃ vātapitte 
-                        vātaśleṣmāṇau pittaśleṣmāṇau vātaśoṇite pittaśoṇite śleṣmaśoṇite 
-                        vātapittaśoṇitāni vātaśleṣmaśoṇitāni pittaśleṣmaśoṇitāni vātapittakaphāḥ 
-                        vātapittakaphaśoṇitāni ityevaṃ pañcadaśadhā prasanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.29ab"><label>sū.21.29ab</label> kṛtsne'rdhe'vayave vā'pi 
-                        yatrāṅge kupito bhṛśam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.29cd"><label>sū.21.29cd</label> doṣo vikāraṃ nabhasi 
-                        meghavattatra varṣati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.30ab"><label>sū.21.30ab</label> nātyarthaṃ kupitaścāpi līno 
-                        mārgeṣu tiṣṭhati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.30cd"><label>sū.21.30cd</label> niṣpratyanīkaḥ kālena 
-                        hetumāsādya kupyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.31"><label>sū.21.31</label> tatra vāyoḥ pittasthānagatasya 
-                        pittavat pratīkāraḥ pittasya ca kaphasthānagatasya kaphavat kaphasya ca 
-                        vātasthānagatasya vātavat eṣa kriyāvibhāgaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.32"><label>sū.21.32</label> evaṃ prakupitānāṃ prasaratāṃ ca 
-                        vāyorvimārgagamanāṭopau oṣacoṣaparidāhadhūmāyanāni pittasya 
-                        arocakāvipākāṅgasādāśchardiśceti śleṣmaṇo liṅgāni bavanti tatra tṛtīyaḥ 
-                        kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.33"><label>sū.21.33</label> ata ūrdhvaṃ sthānasaṃśrayaṃ | 
-                        evaṃ prakupitāḥ tāṃstān śarīrapradeśānāgamya tāṃstān vyādhīn janayanti | te 
-                        yadodarasanniveśaṃ kurvanti tadā 
-                        gulmavidradhyudarāgnisaṅgānāhavisūcikātisāraprabhṛtīn janayanti bastigatāḥ 
-                        pramehāśmarīmūtrāghātamūtradoṣaprabhṛtīn vṛṣaṇagatā vṛddhīḥ meḍhragatā 
-                        niruddhaprakaśopadaṃśaśūkadoṣaprabhṛtīn gudagatā bhagandarārśaḥprabhṛtīn 
-                        ūrdhvajatrugatāstūrdhvajān tavaṅnāṃsaśoṇitasthāḥ kṣudrarogān kuṣṭhāni 
-                        visarpāṃś ca medogatā granthyapacyarbudagalagaṇḍālajīprabhṛtīn asthigatā 
-                        vidradhyanuśayīprabhṛtīn pādagatāḥ ślīpadavātaśoṇitavātakaṇṭakaprabhṛtīn 
-                        sarvāṅgāgatā jvarasaravāṅgarogaprabhṛtīn teṣāmevamabhiniviṣṭānāṃ 
-                        pūrvarūpaprādurbhāvaḥ taṃ pratirogaṃ vakṣyāmaḥ | tatra pūrvarūpagateṣu 
-                        caturthaḥ kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.34"><label>sū.21.34</label> ata ūrdhvaṃ vyādherdarśanaṃ 
-                        vakṣyāmaḥ śophārbudagranthividradhivisarpaprabhṛtīnāṃ pravyaktalakṣaṇatā 
-                        jvarātīsāraprabhṛtīnāṃ ca | tatra pañcamaḥ kriyākālaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.35"><label>sū.21.35</label> ata ūrdhvameteṣāmavadīrṇānāṃ 
-                        braṇabhāvamāpannānāṃ ṣaṣṭhaḥ kriyākālaḥ jvarātisāraprabhṛtīnāṃ ca 
-                        dīrghakālānubandhaḥ | tatrāpratikriyamāṇe'sādhyatāmupayānti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.36"><label>sū.21.36</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.36ab"><label>sū.21.36ab</label> saṃcayaṃ ca prakopaṃ ca 
-                        prasaraṃ sthānasaṃśrayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.36cd"><label>sū.21.36cd</label> vyaktiṃ bhedaṃ ca yo vetti 
-                        doṣāṇāṃ sa bhavedbhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.37ab"><label>sū.21.37ab</label> saṃcaye'pahṛtā doṣā labhante 
-                        nottarā gatīḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.37cd"><label>sū.21.37cd</label> te tūttarāsu gatiṣu bhavanti 
-                        balavattarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.38ab"><label>sū.21.38ab</label> sarvairbhāvaistribhirvā'pi 
-                        dvābhyāmekena vā punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.38cd"><label>sū.21.38cd</label> saṃsarge kupitaḥ kruddhaṃ 
-                        doṣaṃ doṣo'nudhāvati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.39ab"><label>sū.21.39ab</label> saṃsarge yo garīyān 
-                        syādupakramyaḥ sa vai bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.39cd"><label>sū.21.39cd</label> śeṣadoṣāvirodhena sannipāte 
-                        tathaiva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.40ab"><label>sū.21.40ab</label> vṛṇoti yasmāt rūḍhe'pi 
-                        vraṇavastu na naśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.21.40cd"><label>sū.21.40cd</label> ādehadhāraṇāttasmāddraṇa 
-                        ityucyate budhaiḥ || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrashtāne vraṇapraśnādhyāyo nāmaikaviṃśodhyāyaḥ 
-                    </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="22" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> dvāviṃśatitamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.1"><label>sū.22.1</label> athāto vraṇāsrāvavijñānīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyamaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.2"><label>sū.22.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.3"><label>sū.22.3</label> 
-                        tvaṅnāṃsasirāsnāyvasthisandhikoṣṭhamarmāṇītyaṣṭau vraṇavastūni | atra 
-                        sarvavraṇasanniveśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.4"><label>sū.22.4</label> tatra ādyaikavastusanniveśī 
-                        tvagbhedī vraṇaḥ sūpacaraḥ śeṣāḥ svayamavaddīryamāṇā durupacārāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.5"><label>sū.22.5</label> tatrāyataś caturasro vṛttastripuṭaka 
-                        iti vraṇākṛtisamāsaḥ śeṣāstu vikṛtākṛtayo durupakramā bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.6"><label>sū.22.6</label> sarva eva vraṇāḥ kṣipraṃ 
-                        saṃrohantyātmavatāṃ subhiṣagbhiścopakrāntāḥ anātmavatāmajñaiścopakrāntāḥ 
-                        praduṣyanti pravṛddhatvācca doṣāṇāṃ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.7"><label>sū.22.7</label> 
-                        tatrātisaṃvṛto'tivivṛto'tikaṭhino'timṛdurutsanno'vasanno'tiśīto'tyuṣṇaḥ 
-                        kṛṣṇaraktapītaśuklādīnāṃ varṇānāmanyatamavarṇo bhairavaḥ 
-                        pūtipūyamāṃsasirāsnāyuprabhṛtibhiḥ pūrṇaḥ 
-                        pūtipūyāsrāvyunmārgyutsaṅgyamanojñadarśanagandho'tyarthaṃ vedanāvān 
-                        dāhapākarāgakaṇḍūśophapiḍakopadruto'tyarthaṃ duṣṭaśoṇitāsrāvī 
-                        dīrghakālānubandhī ceti duṣṭavraṇaliṅgāni | tasya doṣocchrāyeṇa ṣaṭtvaṃ 
-                        vibhajya yathāsvaṃ pratīkāre prayateta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.8"><label>sū.22.8</label> ata ūrdhvaṃ sarvasrāvān vakṣyāmaḥ 
-                        tatra ghṛṣṭāsu chinnāsu vā tvakṣu sphoṭeṣu bhinneṣu vidāriteṣu vā 
-                        salilaprakāśo bhavatyāsrāvaḥ kiṃcidvisraḥ pītāvabhāsaś ca māṃsagataḥ 
-                        sadyaśchinnāsu sirāsu raktātipravṛttiḥ pakvāsu ca toyanāḍībhiriva 
-                        toyāgamanaṃ pūyasya āsrāvaścātra tanurvicchinnaḥ picchilo'valambī 
-                        śyāvo'vaśyāyapratimaś ca snāyugataḥ snigdho ghanaḥ siṃghāṇakapratimaḥ 
-                        saraktaś ca asthigato'sthanyabhihate sphuṭite bhinne doṣāvadārite vā 
-                        doṣabhakṣitatvādasthi niḥsāraṃ śuktidhautamivābhāti āsrāvaścātra majjamiśraḥ 
-                        sarudhiraḥ snigdhaś ca saṃdhigataḥ pīḍyamāno na pravartate 
-                        ākuñcanaprasāraṇonnamanavinamanapradhāvanotkāsanapravāhaṇaiś ca sravati 
-                        āsrāvaścātra picchilo'valambī saphenapūyarudhironmathitaś ca 
-                        koṣṭhagato'sṛṅnūtrapurīṣapūyodakāni sravati 
-                        marmagatastvagādiṣvavaruddhatvānnocyate | tatra tvagādigatānāmāsrāvāṇāṃ 
-                        yathākramaṃ 
-                        pāruṣyaśyāvāvaśyāyadadhimastukṣārodakamāṃsadhāvanapulākodakasannibhatvāni 
-                        mārutādbhavanti 
-                        pittādgomedagomūtrabhasmaśaṅkhakaṣāyodakamādhvīkatailasannibhatvāni 
-                        pittavadraktādativisratvaṃ ca 
-                        kaphānnavanītakāsīsamajjapiṣṭatilanārikelodakavarāhavasāsannibhatvāni 
-                        sannipātānnārikelodakairvārukarasakāñjikaprasādārukodakapriyaṅguphalayakṛnmudgayūṣasavarṇatvānīti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.9"><label>sū.22.9</label> ślokau cātra bhavataḥ | </l> 
-                    <lg> 
- 
-                        <l xml:id="Su.1.22.9ab"><label>sū.22.9ab</label> pakvāśayādasādhyastu 
-                            pulākodakasannibhiḥ |</l> 
- 
-                        <l xml:id="Su.1.22.9cd"><label>sū.22.9cd</label> kṣārodakanibhaḥ srāvo 
-                            varjyo raktāśayātsravan || </l> 
-                    </lg> 
-                    <lg> 
- 
-                        <l xml:id="Su.1.22.10ab"><label>sū.22.10ab</label> āmāśayāt 
-                            kalāyāmbhonibhaś ca trikasandhijaḥ |</l> 
- 
-                        <l xml:id="Su.1.22.10cd"><label>sū.22.10cd</label> srāvānetān parīkṣyādau 
-                            tataḥ karmācaredbhiṣak ||</l> 
-                    </lg> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.11"><label>sū.22.11</label> ata ūrdhvaṃ sarvavraṇavedanā 
-                        vakṣyāmaḥ todanabhedanatāḍanacchedanāyamanamanthanavikṣepaṇacum 
-                        cumāyananirdahanāvabhañjanasphoṭanavidāraṇotpāṭanakampanavividhaśūlaviśleṣaṇavikiraṇapūraṇastambhanasvapnākuñcanāṅkuśikāḥ 
-                        saṃbhavanti animittavividhavedanāprādurbhāvo vā muhurmuhuryatrāgacchanti 
-                        vedanāviśeṣāstaṃ vātikam iti vidyāt oṣacoṣaparidāhadhūmāyanāni yatra 
-                        gātramaṅgārāvakīrṇamiva pacyate yatra coṣmābhivṛddhiḥ kṣate 
-                        kṣārāvasiktavacca vedanāviśeṣāstaṃ paittikam iti vidyāt 
-                        pittavadraktasamutthaṃ jānīyāt kaṇḍūrgurutvaṃ 
-                        suptatvamupadeho'lpavedanatvaṃ stambhaḥ śaityaṃ ca yatra taṃ ślaiṣmikam iti 
-                        vidyāt yatra sarvāsāṃ vedanānāmutpattistaṃ sānnipātikam iti vidyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.12"><label>sū.22.12</label> ata ūrdhvaṃ vraṇavarṇān vakṣyāmaḥ 
-                        bhasmakapotāsthivarṇaḥ paruṣo'ruṇaḥ kṛṣṇa iti mārutajasya nīlaḥ pīto 
-                        haritaḥ śyāvaḥ kṛṣṇo raktaḥ kapilaḥ piṅgala iti raktapittasamutthayoḥ śvetaḥ 
-                        snigdhaḥ pāṇḍur iti śleṣmajasya sarvavarṇopetaḥ sānnipātika  iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.13"><label>sū.22.13</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.13ab"><label>sū.22.13ab</label> na kevalaṃ vraṇeṣūkto 
-                        vedanāvarṇasaṃgrahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.22.13cd"><label>sū.22.13cd</label> sarvaśophavikāreṣu 
-                        vraṇavallakṣayedbhiṣak || </l> 
-                </div> 
-                <div n="23" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>trayoviṃśatitamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.1"><label>sū.23.1</label> athātaḥ kṛtyākṛtyavidhimadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.2"><label>sū.23.2</label> yathovāca bhagavān dhanantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.3"><label>sū.23.3</label> tatra vayaḥsthānāṃ dṛḍhānāṃ 
-                        prāṇavatāṃ sattvavatāṃ ca sucikitsyā vraṇāḥekasmin vā puruṣe 
-                        yatraitadguṇacatuṣṭayaṃ tasya sukhasādhanīyatamāḥ | tatra vayaḥsthānāṃ 
-                        pratyagradhātutvādāśu vraṇā rohanti dṛḍhānāṃ 
-                        sthirabahumāṃsatvācchastramavacāryamāṇaṃ sirāsnāyvādiviśeṣānna prāpnoti 
-                        prāṇavatāṃ vedanābhighātāhārayantraṇādibhirna glānirutpadyate sattvavatāṃ 
-                        dāruṇairapi kriyāviśeṣairna vyathā bhavati tasmādeteṣāṃ sukhasādhanīyatamāḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.4"><label>sū.23.4</label> ta eva viparītaguṇā 
-                        vṛddhakṛśālpaprāṇabhīruṣu draṣṭavyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.5"><label>sū.23.5</label> 
-                        sphikpāyuprajananalalāṭagaṇḍauṣṭhapṛṣṭhakarṇaphalakoṣodarajatrumukhābhyantarasaṃsthāḥ 
-                        sukharopaṇīyā vraṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.6"><label>sū.23.6</label> 
-                        akṣidantanāsāpāṅgaśrotranābhijaṭharasevanīnitambapārśvakukṣivakṣaḥkakṣāstanasandhibhāgagatāḥ 
-                        saphenapūyaraktānilavāhino'ntaḥśalyāś ca duścikitsyāḥ 
-                        adhobhāgāścordhvabhāganirvāhiṇo romāntopanakhamarmajaṅghāsthisaṃśritāś ca 
-                        bhagandaramapi cāntarmukhaṃ sevanīkuṭakāsthisaṃśritam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.7ab"><label>sū.23.7ab</label> kuṣṭhināṃ viṣajuṣṭānāṃ śoṣiṇaṃ 
-                        madhumehinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.7cd"><label>sū.23.7cd</label> vraṇāḥ kṛcchreṇa sidhyanti 
-                        yeṣāṃ cāpi vraṇe vraṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.8"><label>sū.23.8</label> 
-                        avapāṭikāniruddhaprakaśasanniruddhagudajaṭharagranthikṣatakrimayaḥ 
-                        pratiśyāyajāḥ koṣṭhajāś ca tvagdoṣiṇāṃ pramehiṇāṃ vā ye parikṣateṣu dṛśyante 
-                        śarkarā sikatāmeho vātakuṇḍalikā'ṣṭhīlā dantaśarkaropakuśaḥ kaṇṭhaśālūkaṃ 
-                        niṣkoṣaṇadūṣitāś ca dantaveṣṭā 
-                        visarpāsthikṣatoraḥkṣatavraṇagranthiprabhṛtayaś ca yāpyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.9ab"><label>sū.23.9ab</label> sādhyā yāpyatvamāyānti 
-                        yāpyāścāsādhyatāṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.9cd"><label>sū.23.9cd</label> ghnanti prāṇānasādhyāstu 
-                        narāṇāmakriyāvatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.10ab"><label>sū.23.10ab</label> yāpanīyaṃ vijānīyāt kriyā 
-                        dhārayate tu yam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.10cd"><label>sū.23.10cd</label> kriyāyāṃ tu nivṛttāyāṃ sadya 
-                        eva vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.11ab"><label>sū.23.11ab</label> prāptā kriyā dhārayati 
-                        yāpyavayādhitamāturam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.11cd"><label>sū.23.11cd</label> prapatiṣyadivāgāraṃ 
-                        viṣkambhaḥ sādhuyoajitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.12"><label>sū.23.12</label> ata ūrdhvamasādhyān vakṣyāmaḥ 
-                        māṃsapiṇḍavadudgatāḥ prasekino'ntaḥpūyavedanāvanto'śvāpānavadudvṛttauṣṭhāḥ 
-                        kecit kaṭhinā gośṛṅgavadunnatamṛdumāṃsaprarohāḥ apare 
-                        duṣṭarudhirāsrāviṇastanuśītapicchilasrāviṇo vā madhyonnatāḥ 
-                        kecidavasannaśuṣiraparyantāḥ śaṇatūlavat snāyujālavanto durdarśanāḥ 
-                        vasāmedomajjamastuluṅgasrāviṇaś ca doṣasamutthāḥ 
-                        pītāsitamūtrapurīṣavātavāhinaś ca koṣṭhasthāḥ ta evobhayatobhāgavraṇamukheṣu 
-                        pūyaraktanirvāhiṇaḥ (ā.kṣīṇamāṃsānāṃ ca) sarvatogatayaścāṇumukhā 
-                        māṃsabudbudavantaḥ saśabdavātavāhinaś ca śiraḥkaṇṭhasthāḥ kṣīṇamāṃsānāṃ ca 
-                        pūyaraktanirvāhiṇo'rocakāvipākakāsaśvāsopadravayuktāḥ bhinne vā śiraḥkapāle 
-                        yatra mastuluṅgadarśanaṃ tridoṣaliṅgaprādurbhāvaḥ kāsaśvāsau vā yasyeti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.13"><label>sū.23.13</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.13ab"><label>sū.23.13ab</label> vasāṃ medo'tha majjānaṃ 
-                        mastuluṅgaṃ ca yaḥ sravet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.13cd"><label>sū.23.13cd</label> āgantustu vraṇaḥ sidhyenna 
-                        sidhyeddoṣasaṃbhavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.14ab"><label>sū.23.14ab</label> amarmopahite deśe 
-                        sirāsandhyasthivarjite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.14cd"><label>sū.23.14cd</label> vikāro yo'nuparyeti 
-                        tadasādhyasya lakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.15ab"><label>sū.23.15ab</label> krameṇopacayaṃ prāpya 
-                        dhatūnanugataḥ śanaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.15cd"><label>sū.23.15cd</label> na śakya unmūlayituṃ vṛddho 
-                        vṛkṣa ivāmayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.16ab"><label>sū.23.16ab</label> sa sthiratvānmahattvācca 
-                        dhātvanukramaṇena ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.16cd"><label>sū.23.16cd</label> nihantyauṣadhavīryāṇi mantrān 
-                        duṣṭagraho yathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.17ab"><label>sū.23.17ab</label> ato yo viparītaḥ syāt 
-                        sukhasādhyaḥ sa ucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.17cd"><label>sū.23.17cd</label> abaddhamūlaḥ kṣupako 
-                        yadvadutpāṭane sukhaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.18ab"><label>sū.23.18ab</label> tribhirdoṣairanākrāntaḥ 
-                        śyāvauṣṭhaḥ piḍakī samaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.18cd"><label>sū.23.18cd</label> avedano nirāsrāvo vraṇaḥ 
-                        śuddha ihocyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.19ab"><label>sū.23.19ab</label> kapotavarṇapratimā yasyāntāḥ 
-                        kledavarjitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.19cd"><label>sū.23.19cd</label> sthirāścipiṭikāvanto rohatīti 
-                        tamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.20ab"><label>sū.23.20ab</label> 
-                        rūḍhavartmānamagranthimaśūnamarujaṃ vraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.20cd"><label>sū.23.20cd</label> tvaksavarṇaṃ samatalaṃ 
-                        samyagrūḍhaṃ vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.21ab"><label>sū.23.21ab</label> 
-                        doṣaprakopādvyāyāmādabhighātādajīrṇataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.23.21cd"><label>sū.23.21cd</label> harṣāt krodhādbhayādvā'pi 
-                        vraṇo rūḍho'pi dīryate || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne kṛtyākṛtyavidhirnāma 
-                        trayoviṃśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="24" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> caturviṃśatitamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.1"><label>sū.24.1</label> athāto vyādhisamuddeśīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.2"><label>sū.24.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.3"><label>sū.24.3</label> dvividhāstu vyādhayaḥ śastrasādhyāḥ 
-                        snehādikriyāsādhyāś ca | tatra śastrasādhyeṣu snehādikriyā na pratiṣidhyate 
-                        snehādikriyāsādhyeṣu śastrakarma na kriyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.4"><label>sū.24.4</label> asmin punaḥ śāstre 
-                        sarvatantrasāmānyāt sarveṣāṃ vyādhīnāṃ yathāsthūlamavarodhaḥ kriyate | 
-                        pragabhihitaṃ tadduḥkhasaṃyogā vyādhaya iti | tacca duḥkhaṃ trividhaṃ 
-                        ādhyātmikaṃ ādhibhautikaṃ ādhidaivikam iti | tattu saptavidhe 
-                        vyādhāvupanipatati | te punaḥ saptavidhā vyādhayaḥ tadyathā ādibalapravṛttāḥ 
-                        janmabalapravṛttāḥ doṣabalapravṛttāḥ saṃghātabalapravṛttāḥ kālabalapravṛttāḥ 
-                        daivabalapravṛttāḥ svabhāvabalapravṛttā iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.5"><label>sū.24.5</label> tatrādibalapravṛttā ye 
-                        śukraśoṇitadoṣānvayāḥ kuṣṭhārśaḥprabhṛtayaḥ te'pi dvividhāḥ mātṛjāḥ 
-                        pitṛjāś ca | janmabalapravṛttā ye māturapacārāt 
-                        paṅgujātyandhabadhiramūkaminminavāmanaprabhṛtayo jāyante te'pi dvividhā 
-                        rasakṛtāḥ dauhṛdāpacārakṛtāś ca | doṣabalapravṛttā ya ātaṅkasamutpannā 
-                        mithyāhārācārakṛtāś ca te'pi dvividhāḥ āmāśayasamutthāḥ pakvāśayasamutthāś ca 
-                        | punaś ca dvividhāḥ śārīrā mānasāś ca | ta ete ādhyātmikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.6"><label>sū.24.6</label> saṃghātabalapravṛttā ya āgantavo 
-                        durbalasya balavadvigrahāt te'pi dvividhāḥ śastrakṛtā vyālakṛtāś ca | ete 
-                        ādhibhautikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.7"><label>sū.24.7</label> kālabalapravṛttā ye 
-                        śītoṣṇavātavarṣāprabhṛtinimittāḥ te'pi dvividhāḥ vyāpannartukṛtā 
-                        avyāpannartukṛtāś ca | daivabalapravṛttā ye devadrohādabhiśastakā 
-                        atharvaṇakṛtā upasargajāś ca te'pi dvividhāḥ vidyudaśanikrtāḥ 
-                        piśācādikṛtāś ca punaś ca dvividhāḥ saṃsargajā ākasmikāś ca | 
-                        svabhāvabalapravṛttāḥ kṣutpipāsājarāmṛtyunidrāprabhṛtayaḥ te'pi dvividhāḥ 
-                        kālakṛtā akālakṛtāś ca tatra parirakṣaṇakṛtāḥ kālakṛtāḥ aparirakṣaṇakṛtā 
-                        akālakṛtāḥ | ete ādhidaivikāḥ | atra sarvavyādhyavarodhaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.8"><label>sū.24.8</label> sarveṣāṃ ca vyādhīnāṃ 
-                        vātapittaśleṣmāṇa eva mūlaṃ talliṅgatvāddṛṣṭaphalatvādāgamācca | yathā hi 
-                        kṛtsnaṃ vikārajātaṃ viśvarūpeṇāvasthitaṃ sattvarajastamāṃsi na vyatiricyante 
-                        evameva kṛtsnaṃ vikārajātaṃ viśvarūpeṇāvasthitamavyatiricya 
-                        vātapittaśleṣmāṇo vartante | 
-                        doṣadhātumalasaṃsargādāyatanaviśeṣānnimittataś caiṣāṃ vikalpaḥ | 
-                        doṣadūṣiteṣvatyarthaṃ dhātuṣu saṃjñā kriyate rasajo'yaṃ śoṇitajo'yaṃ 
-                        māṃsajo'yaṃ medojo'yaṃ asthijo'yaṃ majjajo'yaṃ śukrajo'yam vyādhir iti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.9"><label>sū.24.9</label> tatra 
-                        annāśraddhārocakāvipākāṅgamardajvarahṛllāsatṛptigauravahṛtpāṇḍurogamārgoparodhakārśyavairasyāṅgasādākālavalipalitadarśanaprabhṛtayo 
-                        rasadoṣajā vikārāḥ 
-                        kuṣṭhavisarpapiḍakāmaśakanīlikātilakālakanyacchavyaṅgendraluptaplīhavidradhigulmavātaśoṇitārśo'rbudāṅgamardāsṛgdararaktapittaprabhṛtayo 
-                        raktadoṣajāḥ gudamukhameḍhrapākāś ca 
-                        adhimāṃsārbudārśo'dhijihvopajihvopakuśagalaśuṇḍikālajīmāṃsasaṃghātauṣṭhaprakopagalagaṇḍagaṇḍamālāprabhṛtayo 
-                        māṃsadoṣajāḥ 
-                        granthivṛddhigalagaṇḍārbudamedojauṣṭhaprakopamadhumehātisthaulyātisvedaprabhṛtayo'sthidoṣajāḥ 
-                        tamodarśanamūrcchābhramaparvasthūlamūlārurjanmanetrābhisyandaprabhṛtayo 
-                        majjadoṣajāḥ klaibyāpraharṣaśukrāśmarīśukramehaśukradoṣādayaś ca taddoṣajāḥ 
-                        tvagdoṣāḥ saṅgo'tipravṛttirayathāpravṛttirvā malāyatanadoṣāḥ 
-                        indriyāṇāmapravṛttirayathāpravṛttirvendriyāyatanadoṣāḥ ityeṣa samāsa uktaḥ 
-                        vistaraṃ nimittāni caiṣāṃ pratirogaṃ vakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.10"><label>sū.24.10</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.10ab"><label>sū.24.10ab</label> kupitānāṃ hi doṣāṇāṃ śarīre 
-                        paridhāvatām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.10cd"><label>sū.24.10cd</label> yatra saṅgaḥ 
-                        khavaiguṇyādvyādhistatropajāyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.11"><label>sū.24.11</label> bhūyo'tra jijñāsyaṃ kiṃ 
-                        vātādīnāṃ jvarādīnāṃ ca nityaḥ saṃśleṣaḥ paricchedo vā  iti yadi nityaḥ 
-                        saṃśleṣaḥ syāttarhi nityāturāḥ sarva eva prāṇinaḥ syuḥ athāpyanyathā 
-                        vātādīnāṃ jvarādīnāṃ cānyatra vartamānānāmanyatra liṅgaṃ na bhavatīti kṛtvā 
-                        yaducyate vātādayo jvarādīnāṃ mūlānīti tanna | atrocyate doṣān pratyākhyāya 
-                        jvarādayo na bhavanti atha ca na nityaḥ saṃbandhaḥ yathāhi 
-                        vidyaudvātāśanivarṣāṇyākāśaṃ pratyākhyāya na bhavanti satyapyākāśe kadācinna 
-                        bhavanti atha ca nimittatastata evotpattir iti 
-                        taraṅgabudbudādayaścodakaviśeṣāḥ eva vātādīnāṃ jvarādīnāṃ ca nāpyevam 
-                        saṃśleṣo na paricchedaḥ śāśvātikaḥ atha ca nimittata evotpattir iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.12"><label>sū.24.12</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.12ab"><label>sū.24.12ab</label> vikāraparimāṇaṃ ca saṃkhyā 
-                        caiṣāṃ pṛthak pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.24.12cd"><label>sū.24.12cd</label> vistareṇottare tantre 
-                        sarvābādhāś ca vakṣyate || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne vyādhisamuddeśīyo nāma 
-                        caturviṃśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="25" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>pañcaviṃśatitamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.1"><label>sū.25.1</label> 
-                        athāto'ṣṭavidhaśastrakarmīyam{O.?}adhyāyaṃ vyākhyāstāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.2"><label>sū.25.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.3ab"><label>sū.25.3ab</label> chedyā bhagandarā granthiḥ 
-                        ślaiṣmikastilakālakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.3cd"><label>sū.25.3cd</label> 
-                        vraṇavartmārbudānyarśaś carmakīlo'sthimāṃsagam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.4ab"><label>sū.25.4ab</label> śalyaṃ jatumaṇirmāṃsasaṃghāto 
-                        galaśuṇḍikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.4cd"><label>sū.25.4cd</label> srāyumāṃsasirākotho valmīkaṃ 
-                        śataponakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.5ab"><label>sū.25.5ab</label> adhruṣaścopadaṃśāś ca 
-                        māṃsakandyadhimāṃsakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.5cd"><label>sū.25.5cd</label> bhedyā vidradhayo'nyatra 
-                        sarvajādgranthayastrayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.6ab"><label>sū.25.6ab</label> ādito ye visarpāś ca vṛddhayaḥ 
-                        savidārikāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.6cd"><label>sū.25.6cd</label> 
-                        pramehapiḍakāśophastanarogāvamanthakāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.7ab"><label>sū.25.7ab</label> kumbhīkānuśayīnāḍyo vṛndau 
-                        puṣkarikālajī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.7cd"><label>sū.25.7cd</label> prāyaśaḥ kṣudrarogāś ca puppuṭau 
-                        tāludantajau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.8ab"><label>sū.25.8ab</label> tuṇḍikerī gilāyuś ca pūrvaṃ ye 
-                        ca prapākiṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.8cd"><label>sū.25.8cd</label> bastistathā'śmarīhetormedojā 
-                        ye ca kecana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.9ab"><label>sū.25.9ab</label> lekhyāś catasro rohiṇyaḥ 
-                        kilāsamupajihvikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.9cd"><label>sū.25.9cd</label> medojo dantavaidarbho 
-                        granthirvartmādhijihvikā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.10ab"><label>sū.25.10ab</label> arśāṃsi maṇḍalaṃ māṃsakandī 
-                        māṃsonnatistathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.10cd"><label>sū.25.10cd</label> vedhyāḥ sirā bahuvidhā 
-                        mūtravṛddhirdakodaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.11ab"><label>sū.25.11ab</label> eṣyā nāḍyaḥ saśalyāś ca vraṇā 
-                        unmārgiṇaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.11cd"><label>sū.25.11cd</label> āhāryāḥ śarkarāstisro 
-                        dantakarṇamalo'śmarī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.12ab"><label>sū.25.12ab</label> śalyāni mūḍhagarbhāś ca 
-                        varcaś ca nicitaṃ gude | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.12cd"><label>sū.25.12cd</label> srāvyā vidradhayaḥ pañca 
-                        bhaveyuḥ sarvajādṛte || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.13ab"><label>sū.25.13ab</label> kuṣṭhāni vāyuḥ sarujaḥ śopho 
-                        yaś caikadeśajaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.13cd"><label>sū.25.13cd</label> pālyāmayāḥ ślīpadāni 
-                        viṣajuṣṭaṃ ca śoṇitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.14ab"><label>sū.25.14ab</label> arbudāni visarpāś ca 
-                        granthayaścāditastu ye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.14cd"><label>sū.25.14cd</label> trayastrayaścopadaṃśāḥ 
-                        stanarogā vidārikā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.15ab"><label>sū.25.15ab</label> suṣiro galaśālūkaṃ kaṇṭakāḥ 
-                        kṛmidantakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.15cd"><label>sū.25.15cd</label> dentaveṣṭaḥ sopakuśaḥ śītādo 
-                        dantapuppuṭaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.16ab"><label>sū.25.16ab</label> pittāsṛkkaphajāś cauṣṭhyāḥ 
-                        kṣudrarogāś ca bhūyaśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.16cd"><label>sū.25.16cd</label> sīvyā medaḥsamutthāś ca 
-                        bhinnāḥ sulikhitā gadāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.17ab"><label>sū.25.17ab</label> sadyovraṇāś ca ye caiva 
-                        calasandhivyapāśritāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.17cd"><label>sū.25.17cd</label> na kṣārāgniviṣairjuṣṭā na ca 
-                        mārutavāhinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.18ab"><label>sū.25.18ab</label> nāntarlohitaśalyāś ca teṣu 
-                        samyagviśodhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.18cd"><label>sū.25.18cd</label> pāṃśuromanakhādīni calamasthi 
-                        bhavecca yat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.19ab"><label>sū.25.19ab</label> ahṛtāni yato'mūni 
-                        pācayeyurbhṛśaṃ vraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.19cd"><label>sū.25.19cd</label> rujaś ca vividhāḥ 
-                        kuryustasmādetān viśodhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.20ab"><label>sū.25.20ab</label> tato vraṇaṃ samunnamya 
-                        sthāpayitvā yathāsthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.20cd"><label>sū.25.20cd</label> sīvyet sūkṣmeṇa sūtreṇa 
-                        valkenāśmantakasya vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.21ab"><label>sū.25.21ab</label> śaṇajakṣaumasūtrābhyāṃ snāyvā 
-                        bālena vā punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.21cd"><label>sū.25.21cd</label> mūrvāguḍūcītānairvā 
-                        sīvyedvellitakaṃ śanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.22ab"><label>sū.25.22ab</label> sīvyedgophaṇikāṃ vā'pi 
-                        sīvyedvā tunnasevanīm | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.22cd"><label>sū.25.22cd</label> ṛjugranthimatho vā'pi 
-                        yathāyogamathāpi vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.23ab"><label>sū.25.23ab</label> deśe'lpamāṃse sandhau ca 
-                        sūcī vṛttā'ṅguladvayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.23cd"><label>sū.25.23cd</label> āyatā tryaṅgulā tryasrā 
-                        māṃsale vā'pi pūjitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.24ab"><label>sū.25.24ab</label> dhanurvakrā hitā 
-                        marmaphalakośodaropari | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.24cd"><label>sū.25.24cd</label> ityetāstrividhāḥ 
-                        sūcīstīkṣṇāgrāḥ susamāhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.25ab"><label>sū.25.25ab</label> 
-                        kārayenmālatīpuṣpavṛntāgraparimaṇḍalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.25cd"><label>sū.25.25cd</label> nātidūre nikṛṣṭe vā sūcīṃ 
-                        karmaṇi pātayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.26ab"><label>sū.25.26ab</label> dūrādrujo vraṇauṣṭhasya 
-                        sannikṛṣṭe'valuñcanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.27ab"><label>sū.25.27ab</label> atha kṣaumapicucchannaṃ 
-                        susyūtaṃ pratisārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.27cd"><label>sū.25.27cd</label> 
-                        priyaṅgvañjanayaṣṭyāhvarodhracūrnaiḥ samantataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.28ab"><label>sū.25.28ab</label> śallakīphalacūrnṇairvā 
-                        kṣaumadhyāmena vā punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.28cd"><label>sū.25.28cd</label> tato vraṇaṃ yathāyogaṃ 
-                        baddhvā+ācārikamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.29ab"><label>sū.25.29ab</label>  etad aṣṭavidhaṃ karma samāsena 
-                        prakīrtitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.29cd"><label>sū.25.29cd</label> cikitsiteṣu kārtsnyena 
-                        vistarastasya vakṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.30ab"><label>sū.25.30ab</label> hīnātiriktaṃ tiryak ca 
-                        gātracchedanamātmanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.30cd"><label>sū.25.30cd</label> etāś catasro'ṣṭavidhe karmaṇi 
-                        vyāpadaḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.31ab"><label>sū.25.31ab</label> 
-                        ajñānalobhāhitavākyayogabhayapramohairaparaiś ca bhāvaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.31cd"><label>sū.25.31cd</label> yadā prayuñjīta bhiṣak 
-                        kuśastraṃ tadā sa śeṣān kurute vikārān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.32ab"><label>sū.25.32ab</label> taṃ 
-                        kṣāraśastrāgnibhirauṣadhaiś ca bhūyo'bhiyuñjānamayuktiyuktam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.32cd"><label>sū.25.32cd</label> jijīviṣurdūrata eva vaidyaṃ 
-                        vivarjayedugraviṣāhitulyam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.33ab"><label>sū.25.33ab</label> tadeva yuktaṃ tvati 
-                        marmasandhīn hiṃsyāt sirāḥ snāyumathāsthi caiva | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.33cd"><label>sū.25.33cd</label> mūrkhaprayuktaṃ puruṣaṃ 
-                        kṣaṇena prāṇairviyuñjyādathavā kathaṃcit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.34ab"><label>sū.25.34ab</label> bhramaḥ pralāpaḥ patanaṃ 
-                        pramoho viceṣṭanaṃ saṃlayanoṣṇate ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.34cd"><label>sū.25.34cd</label> srastāṅgatā 
-                        mūrcchanamūrdhvavātastīvrā rujo vātakṛtāś ca tāstāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.35ab"><label>sū.25.35ab</label> māṃsodakābhaṃ rudhiraṃ ca 
-                        gacchet sarvendriyārthoparamastathaiva | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.35cd"><label>sū.25.35cd</label> daśārdhasaṃkhyeṣvapi hi 
-                        kṣateṣu sāmānyato marmasu liṅgamuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.36ab"><label>sū.25.36ab</label> surendragopapratimaṃ 
-                        prabhūtaṃ raktaṃ sravedvai kṣatataś ca vāyuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.36cd"><label>sū.25.36cd</label> karoti rogān vividhān 
-                        yathoktāṃśchinnāsu bhinnāsvathavā sirāsu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.37ab"><label>sū.25.37ab</label> kaubjyaṃ śarīrāvyavāvasādaḥ 
-                        kriyāsvaśaktistumulā rujaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.37cd"><label>sū.25.37cd</label> cirāddraṇo rohati yasya cāpi 
-                        taṃ snāyuviddhaṃ manujaṃ vyavasyet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.38ab"><label>sū.25.38ab</label> śophātivṛddhistumulā rujaś ca 
-                        balakṣayaḥ parvasu bhedaśophau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.38cd"><label>sū.25.38cd</label> kṣateṣu sandhiṣvacalācaleṣu 
-                        syāt sandhikarmoparatiś ca liṅgam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.39ab"><label>sū.25.39ab</label> ghorā rujo yasya niśādineṣu 
-                        sarvāsvavasthāsu na śāntirasti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.39cd"><label>sū.25.39cd</label> tṛṣṇā'ṅgasādau śvayathuś ca 
-                        rukṣaḥ tamasthividdhaṃ manujaṃ vyavasyet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.40ab"><label>sū.25.40ab</label> yathāsvametāni 
-                        vibhāvayeyurliṅgāni marmasvabhitāḍiteṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.40cd"><label>sū.25.40cd</label> sparśaṃ na jānāti 
-                        vipāṇḍuvarṇo yo māṃsamarmaṇyabhitāḍitaḥ syāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.41ab"><label>sū.25.41ab</label> ātmānamevātha jaghanyakārī 
-                        śastreṇa yo hanti hi karma kurvan | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.41cd"><label>sū.25.41cd</label> tamātmāvānātmahanaṃ kuvaidyaṃ 
-                        vivarjayedāyurabhīpsamānaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.42ab"><label>sū.25.42ab</label> tiryakpraṇihite śastre doṣāḥ 
-                        purvamudāhṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.42cd"><label>sū.25.42cd</label> tasmāt pariharan doṣān 
-                        kuruyācchastranipātanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.43ab"><label>sū.25.43ab</label> mātaraṃ pitaraṃ putrān 
-                        bāndhavānapi cāturaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.43cd"><label>sū.25.43cd</label> apyetānabhiśaṅketa vaidye 
-                        viśvāsameti ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.44ab"><label>sū.25.44ab</label> visṛjatyātmanā+ātmānaṃ na 
-                        cainaṃ pariśaṅkate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.44cd"><label>sū.25.44cd</label> tasmāt putravadevainaṃ 
-                        pālayedāturaṃ bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.45ab"><label>sū.25.45ab</label> dharmārthau kīrtimityarthaṃ 
-                        satāṃ grahaṇamuttamam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.45cd"><label>sū.25.45cd</label> prāpnuyāt svargavāsaṃ ca 
-                        hitamārabhya karmaṇā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.46ab"><label>sū.25.46ab</label> karmaṇā kaścidekena dvābhyāṃ 
-                        kaścittribhistathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.25.46cd"><label>sū.25.46cd</label> vikāraḥ sādhyate 
-                        kaściccaturbhirapi karmabhiḥ || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne'ṣṭavidhaśastrakarmaṇyo nāma 
-                        pañcaviṃśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="26" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> ṣaḍviṃśatitamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.1"><label>sū.26.1</label> athātaḥ 
-                        pranaṣṭaśalyavijñānīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.2"><label>sū.26.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantiriḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.3"><label>sū.26.3</label> śala śvala āśugamane dhatuḥ tasya 
-                        śalyam iti rūpam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.4"><label>sū.26.4</label> taddvividhaṃ śārīaramāgantukaṃ ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.5"><label>sū.26.5</label> sarvaśarīrābādhakaraṃ śalyaṃ 
-                        tadihopadiśyata ityataḥ śalyaśāstram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.6"><label>sū.26.6</label> tatra śārīraṃ romanakhādi 
-                        dhātavo'nnamalā doṣāś ca duṣṭāḥ āgantvapi śārīraśalyavyatirekeṇa yāvanto 
-                        bhāvā duḥkhamutpādayanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.7"><label>sū.26.7</label> adhikāro hi 
-                        lohaveṇuvṛkṣatṛṇaśṛṅgāsthimayeṣu tatrāpi viśeṣato loheṣveva 
-                        viśasanārthopapannatvāllohasya lohānāmapi 
-                        durvāratvādaṇumukhatvāddūraprayojanakaratvācca śara evādhikṛtaḥ | sa 
-                        dvividhaḥ karṇī ślakṣṇaś ca prāyeṇa vividhavṛkṣapatrapuṣpaphalatulyākṛtayo 
-                        vyākhyātā vyālamṛgapakṣivaktrasadṛśāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.8"><label>sū.26.8</label> sarvaśalyānāṃ tu mahatāmaṇūnāṃ vā 
-                        pañcavidho gativiśeṣa ūrdhvamadho'rvācīnastiryagṛjur iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.9"><label>sū.26.9</label> tāni vegakṣayāt pratighātādvā 
-                        tvagādiṣu vraṇavastuṣvavatiṣṭhante dhamanīsroto'sthivivarapeśīprabhṛtiṣu vā 
-                        śarīrapradeśeṣu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.10"><label>sū.26.10</label> tatra 
-                        śalyalakṣaṇamucyamānamupadhāraya | tattu dvividhaṃ sāmānyaṃ vaiśeṣikaṃ ca | 
-                        śyāvaṃ piḍakācitaṃ śophavedanāvantaṃ muhurmuhuḥ śoṇitāsrāviṇaṃ 
-                        budbudavadunnataṃ mṛdumāṃsaṃ ca vraṇaṃ jānīyāt saśalyo'yam iti | 
-                        sāmānyametallakṣaṇamuktam | vaiśeṣikaṃ tu tvaggate vivarṇaḥ śopho 
-                        bhavatyāyataḥ kaṭhinaś ca māṃsagate śophābhivṛddhiḥ śalyamārgānupasaṃrohaḥ 
-                        pīḍanāsahiṣṇutā coṣapākau ca peśyantarasthe'py etad eva coṣaśophavarjaṃ 
-                        sirāgate sirādhmānam sirāśūlaṃ sirāśophaś ca snāyugate snāyujālotkṣepaṇaṃ 
-                        saṃrambhaścogrā ruk ca srotogate srotasāṃ svakarmaguṇahāni dhamanīsthe 
-                        saphenaṃ raktamīrayannanilaḥ saśabdo nirgacchatyaṅgamardaḥ pipāsā hṛllāsaś ca 
-                        asthigate vividhavedanāprādurbhāvaḥśophaś ca 
-                        asthivivaragate'sthipūrṇatā'sthitodaḥ saṃharṣo balavāṃś ca 
-                        sandhigate'sthivacceṣṭoparamaś ca koṣṭhagata āṭopānāhau 
-                        mūtrapurīṣāhāradarśanaṃ ca vraṇamukhāt marmagate marmaviddhāvacceṣṭate | 
-                        sūkṣmagatiṣu śalyeṣvetānyeva lakṣaṇānyaspaṣṭāni bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.11"><label>sū.26.11</label> mahāntyalpāni vā 
-                        śuddhadehānāmanulomasanniviṣṭāni rohanti viśeṣataḥ 
-                        kaṇṭhasrotaḥsiṛatvakpeśyasthivivareṣu doṣaprakopavyāyāmābhighātājīrṇebhyaḥ 
-                        pracalitāni punarbādhante || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.12"><label>sū.26.12</label> tatra tvakpranaṣṭe 
-                        snigdhasvinnāyāṃ mṛnmāṣayavagodhūmagomayamṛditāyāṃ tvaci yatra saṃrambho 
-                        vedanā vā bhavati tatra śalyaṃ vijānīyāt styānaghṛtamṛccandanakalkairvā 
-                        pradigdhāyāṃ śalyoṣmaṇā+āśu visarati ghṛtamupaśuṣyati vā lepo yatra tatra 
-                        śalyaṃ vijānīyāt māṃsapranaṣṭe snehasvedādibhiḥ 
-                        kriyāviśeṣairaviruddairāturamupapādayet karśitasya tu 
-                        śithilībhūtamanavabaddhaṃ kṣubhyamāṇaṃ yatra saṃrambhaṃ vedanāṃ vā janayati 
-                        tatra śalyaṃ vijānīyāt koṣṭhāsthisandhipeśīvivareṣvavasthitamevameva 
-                        parīkṣeta sirādhamanīsrotaḥsnāyupranaṣṭe khaṇḍacakrasaṃyukte yāne 
-                        vyādhitamāropyāśu viṣame'dhvani yāyādyatra saṃrambho vedanā vā bhavati 
-                        tatra śalyaṃ jānīyāt asthipranaṣṭe snehasvedopapannānyasthīni 
-                        bandhanapīḍanābhyāṃ bhṛśamupācaredyatra saṃrambho vedanā vābhavati tatra 
-                        śalyaṃ jānīyāt sandhipranaṣṭe snehasvedopapannān sandhīn 
-                        prasaraṇākuñcanabandhanapīḍanairbhṛśamupācaret yatra saṃrambho vedanā vā 
-                        bhavati tatra śalyaṃ vijānīyāt marmapranaṣṭe tvananyabhāvānmarmaṇāmuktaṃ 
-                        parīkṣaṇaṃ bhavati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.13"><label>sū.26.13</label> sāmānyalakṣaṇamapi ca 
-                        hastiskandhāśvapṛṣṭhaparvatadrumārohaṇadhanurvyāyāmadrutayānaniyuddhādhvagamanalaṅghanaprataraṇaplavanavyāyāmairjṛmbhodgārakāsakṣavathuṣṭhīvanahasanaprāṇāyāmairvātamūtrapurīṣaśukrotsargairvā 
-                        yatra saṃrambho vedanā vā bhavati tatra śalyaṃ jānīyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.14"><label>sū.26.14</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.14ab"><label>sū.26.14ab</label> yasmiṃstodādayo deśo suptatā 
-                        gurutā'pi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.14cd"><label>sū.26.14cd</label> ghaṭṭate bahuśo yatra srūyate 
-                        tudyate'pi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.15ab"><label>sū.26.15ab</label> āturaścāpi yaṃ deśamabhīkṣṇaṃ 
-                        parirakṣati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.15cd"><label>sū.26.15cd</label> saṃvāhyamāno bahuśastatra 
-                        śalyaṃ vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.16ab"><label>sū.26.16ab</label> alpābādhamaśūnaṃ ca nīrujaṃ 
-                        nirupadravam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.16cd"><label>sū.26.16cd</label> prasannaṃ mṛduparyantaṃ 
-                        nirāghaṭṭamanunnatam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.17ab"><label>sū.26.17ab</label> eṣaṇyā sarvato dṛṣṭvā 
-                        yathāmārgaṃ cikitsakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.17cd"><label>sū.26.17cd</label> prasārākuñcanānnūnaṃ 
-                        niḥśalyam iti nirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.18ab"><label>sū.26.18ab</label> asthyātmakaṃ bhajyate tu 
-                        śalyamantaś ca śīryate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.18cd"><label>sū.26.18cd</label> prāyo nirbhujyate 
-                        śārṅgamāyasaṃ ceti niścayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.19ab"><label>sū.26.19ab</label> vārkṣavaiṇavatārṇāni 
-                        nirhrayante tu no yadi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.19cd"><label>sū.26.19cd</label> pacanti raktaṃ māṃsaṃ ca 
-                        kṣiprametāni dehinām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.20ab"><label>sū.26.20ab</label> kānakaṃ rājataṃ tāmraṃ 
-                        raitikaṃ trapusīsakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.20cd"><label>sū.26.20cd</label> cirasthānādvilīyante 
-                        pittatejaḥpratāpanāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.21ab"><label>sū.26.21ab</label> svabhāvaśītā mṛdavo ye 
-                        cānye'pīdṛśā matāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.21cd"><label>sū.26.21cd</label> dravībhūtāḥ 
-                        śarīre'sminnekatvaṃ yānti dhātubhiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.22ab"><label>sū.26.22ab</label> 
-                        viṣāṇadantakeśāsthiveṇudārūpalāni tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.22cd"><label>sū.26.22cd</label> śalyāni na viśīryante śarīre 
-                        mṛnmayāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.23ab"><label>sū.26.23ab</label> dvividhaṃ 
-                        pañcagatimattvagādivraṇavastuṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.26.23cd"><label>sū.26.23cd</label> viśliṣṭaṃ vetti yaḥ śalyaṃ sa 
-                        rājñaḥ kartumarhati || </l> 
-                    <trailer>iti suśrtasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne pranaṣṭaśalyavijñānīyo nāma 
-                        ṣaḍviṃśatitamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="27" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> saptaviṃśatitamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.1"><label>sū.27.1</label> athātaḥ śalyāpanayanīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsayāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.2"><label>sū.27.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.3"><label>sū.27.3</label> śalyaṃ 
-                        dvividhamavabaddhamanavabaddhaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.4"><label>sū.27.4</label> tatra 
-                        samāsenānavabaddhaśalyoddharaṇārthaṃ pañcadaśa hetūn vakṣyāmaḥ | tadyathā 
-                        svabhāvaḥ pācanaṃ bhedanaṃ dāraṇaṃ pīḍanaṃ pramārjanaṃ nirdhmāpanaṃ vamanaṃ 
-                        virecanaṃ prakṣālanaṃ pratimarśaḥ pravāhaṇaṃ ācūṣaṇaṃ ayaskānto harṣaśceti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.5"><label>sū.27.5</label> 
-                        tatrāśrukṣavathūdgārakāsamūtrapurīṣānilaiḥ 
-                        svabhāvabalapravṛttairnayanādibhyaḥ patati māṃsāvagāḍhaṃ śalyamavidahyamānaṃ 
-                        pācayitvā prakothā(ā.pā)ttasya pūyaśoṇitavegādgauravādvā patati | 
-                        pakvamabhidyamānaṃ bhedayeddārayedvā | bhinnamanirasyamānaṃ pīḍanīyaiḥ 
-                        pīḍayet pāṇibhirvā | aṇūnyakṣaśalyāni pariṣecanādhmāpanairbālavastrapāṇibhiḥ 
-                        pramārjayet | āhāraśeṣaśleṣmahīnāṇuśalyāni 
-                        śvasanotkāsanapradhamanairnirdhamet | annaśalyāni 
-                        vamanāṅgulipratimarśaprabhṛtibhiḥ | virecanaiḥ pakvāśayagatāni | 
-                        vraṇadoṣāśayagatāni prakṣālanaiḥ | vātamūtrapurīṣagarbhasaṅgeṣu 
-                        pravāhaṇamuktaṃ | mārutodakasaviṣarudhiraduṣṭastanyeṣvācūṣaṇamāsyena 
-                        viṣāṇairvā | anulomamanavabaddhamakarṇamanalpavraṇamukhamayaskāntena | 
-                        hṛdyavasthitamanekakāraṇotpannaṃ śokaśalyaṃ harṣeṇeti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.6"><label>sū.27.6</label> sarvaśalyānāṃ tu mahatāmaṇūnāṃ vā 
-                        dvāvevāharaṇahetū bhavataḥ pratilomo'nulomaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.7"><label>sū.27.7</label> tatra pratilomamarvācīnamānayet 
-                        anulomaṃ parācīnam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.8"><label>sū.27.8</label> uttuṇḍitaṃ chitvā 
-                        nirghātayecchedanīyamukham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.9"><label>sū.27.9</label> chedanīyamukhānyapi 
-                        kukṣivakṣaḥkakṣāvaṃkṣaṇaparśukāntarapatitāni ca hastaśakyaṃ yathāmārgeṇa 
-                        hastenaivāpahartuṃ prayateta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.10"><label>sū.27.10</label> hastenāpahartumaśakyaṃ viśasya 
-                        śastreṇa yantreṇāpaharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.11"><label>sū.27.11</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.11ab"><label>sū.27.11ab</label> śītalena jalenainaṃ 
-                        mūrcchantamavasecayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.11cd"><label>sū.27.11cd</label> saṃrakṣedasya marmāṇi 
-                        muhurāśvāsayecca tam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.12"><label>sū.27.12</label> tataḥ śalyamuddhṛtya nirlohitaṃ 
-                        vraṇaṃ kṛtvā svedārhamagnigh;rtaprabhṛtibhiḥ saṃsvedya vidahya pradihya 
-                        sarpirmadhubhyāṃ baddhvā+ācārikamupadiśet | (? sirāsnāyuvilagnaṃ 
-                        śalākādibhirvimocyāpanayet śvayathugrastavāraṅgaṃ samavapīḍya śvayathuṃ 
-                        durbalavāraṅgaṃ kuśādibhirbaddhvā |) </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.13"><label>sū.27.13</label> hṛdayamabhito vartamānaṃ śalyaṃ 
-                        śītajalādibhirudvejitasyāpaharedyathāmārgaṃ durupaharamanyato'pabādhyamānaṃ 
-                        pāṭayitvoddharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.14"><label>sū.27.14</label> asthivivarapraviṣṭamasthividaṣṭaṃ 
-                        vā'vagṛhya pādābhyāṃ yantreṇāpaharet aśakyamevaṃ vā balavadbhiḥ 
-                        suparigṛhītasya yantreṇa grāhayitvā śalyavāraṅgaṃ pravibhujya 
-                        dhanurguṇairbaddhaikataścāsya pañcāṅgyāmupasaṃyatasyāśvasya vaktrakavike 
-                        badhnīyāt athainaṃ kaśayā tāḍayedyathonnamayan śiro vegena śalyamuddharati 
-                        dṛḍhāṃ vā vṛkṣaśākhāmavanamya tasyāṃ pūrvavadbaddhvoddharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.15"><label>sū.27.15</label> 
-                        adeśottuṇḍitamaṣṭhīlāśmamudgarāṇāmnyatamasya prahāreṇa vicālya 
-                        yathāmārgameva yantreṇa || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.16"><label>sū.27.16</label> (? yantreṇa ) vimṛditakarṇāni 
-                        karṇavantyanābādhakaradeśottuṇḍitāni purastādeva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.17"><label>sū.27.17</label> jātuṣe kaṇṭhāsakte kaṇṭhe nāḍīṃ 
-                        praveśyāgnitaptāṃ ca śalākāṃ tayā'vagṛhya śītābhiradbhiḥ pariṣicya 
-                        sthirībhūtāmuddharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.18"><label>sū.27.18</label> ajātuṣaṃ 
-                        jatumadhūcchiṣṭapraliptayā śalākayā pūrvakalpenetyeke || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.19"><label>sū.27.19</label> asthiśalyamanyadvā 
-                        tiryakkaṇṭhāsaktamavekṣya keśoṇḍukaṃ dṛḍhaikasūtrabaddhaṃ dravabhaktopahitaṃ 
-                        pāyayedākaṇṭhāt pūrṇakoṣṭhaṃ ca vāmayet vamataś ca śalyaikadeśasaktaṃ jñātvā 
-                        sūtraṃ sahasā tvākṣipet mṛdunā vā dantadhāvanakūrcakenāpaharet 
-                        praṇudedvā'ntaḥ | kṣatakaṇṭhāya ca madhusarpiṣī leḍhuṃ 
-                        prayacchettriphalācūrṇaṃ vā madhuśarkarāvimiśram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.20"><label>sū.27.20</label> 
-                        udakapūrṇodaramavākśirasamavapīḍayeddhunīyādvāmayedvā bhasmarāśau vā 
-                        nikhanedāmukhāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.21"><label>sū.27.21</label> grāsaśalye tu kaṇṭhāsakte 
-                        niḥśaṅkamanavabuddhaṃ skandhe muṣṭinā'bhihanyāt snehaṃ madyaṃ pānīyaṃ vā 
-                        pāyayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.22"><label>sū.27.22</label> bāhurajjulatāpāśaiḥ 
-                        kaṇṭhapīḍanādvāyuḥ prakupitaḥ śleṣmāṇaṃ kopayitvā sroto niruṇaddhi 
-                        lālāsrāvaṃ phenāgamanaṃ saṃjñānāśaṃ cāpādayati tamabhyajya saṃsvedya 
-                        śirovirecanaṃ tasmai tīkṣṇaṃ dadyādrasaṃ ca vātaghnaṃ vidadhyād iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.23"><label>sū.27.23</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.23ab"><label>sū.27.23ab</label> śalyākṛtiviśeṣāṃś ca 
-                        sthānānyāvekṣya buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.23cd"><label>sū.27.23cd</label> tathā yantrapṛthaktvaṃ ca 
-                        samyak śalyamathāharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.24ab"><label>sū.27.24ab</label> karṇavanti tu śalyāni 
-                        duḥkhāhāryāṇi yāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.24cd"><label>sū.27.24cd</label> ādadīta bhiṣak tasmāttāni 
-                        yuktyā samāhitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.25ab"><label>sū.27.25ab</label> etairupāyaiḥ śalyaṃ tu naiva 
-                        niryātyate yadi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.25cd"><label>sū.27.25cd</label> matyā nipuṇayā vaidyo 
-                        yantrayogaiś ca nirharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.26ab"><label>sū.27.26ab</label> śothapākau rujaścogrāḥ 
-                        kuryācchalyamanirhṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.27.26cd"><label>sū.27.26cd</label> vaikalyaṃ maraṇaṃ cā'pi 
-                        tasmādyatnādvinirharet || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne śalyāpanayanīyo nāma 
-                        saptaviṃśatitamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="28" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>aṣṭāviṃśatitamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.1"><label>sū.28.1</label> athāto 
-                        viparītāviparītavraṇavijñānīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.2"><label>sū.28.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.3ab"><label>sū.28.3ab</label> phalāgnijalavṛṣṭīnāṃ 
-                        puṣpadhūmāmbudā yathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.3cd"><label>sū.28.3cd</label> khyāpayanti bhaviṣyatvaṃ tathā 
-                        riṣṭāni pañcatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.4ab"><label>sū.28.4ab</label> tāni saukṣmyāt pramādādvā 
-                        tathaivāśu vyatikramāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.4cd"><label>sū.28.4cd</label> gṛhyante 
-                        nodgatānyajñairmumūrṣorna tvasaṃbhavāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.5ab"><label>sū.28.5ab</label> dhruvaṃ tu maraṇaṃ riṣṭe 
-                        brāhmaṇaistat kilāmalaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.5cd"><label>sū.28.5cd</label> rasāyanatapojapyatatparairvā 
-                        nivāryate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.6ab"><label>sū.28.6ab</label> nakṣatrapīḍā bahudhā yathā 
-                        kālaṃ vipacyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.6cd"><label>sū.28.6cd</label> tathaivāriṣṭapākaṃ ca bruvate 
-                        bahavo janāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.7ab"><label>sū.28.7ab</label> asiddhimāpnuyālloke pratikurvan 
-                        gatāyuṣaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.7cd"><label>sū.28.7cd</label> ato'riṣṭani yatnena lakṣayet 
-                        kuśalo bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.8ab"><label>sū.28.8ab</label> gandhavarṇarasādīnāṃ viśeṣāṇāṃ 
-                        svabhāvataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.8cd"><label>sū.28.8cd</label> vaikṛtaṃ yat tadācaṣṭe vraṇinaḥ 
-                        pakvalakṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.9ab"><label>sū.28.9ab</label> kaṭustīkṣṇaś ca visraś ca 
-                        gandhastu pavanādibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.9cd"><label>sū.28.9cd</label> lohagandhistu raktena vyāmiśraḥ 
-                        sānnipātikaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.10ab"><label>sū.28.10ab</label> lājātasītailasamāḥ 
-                        kiṃcidvisrāś ca gandhataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.10cd"><label>sū.28.10cd</label> jñeyāḥ prakṛtigandhāḥ syuḥ 
-                        rato'nyadgandhavaikṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.11ab"><label>sū.28.11ab</label> 
-                        madhyāgurvājyasumanaḥpadmacandanacampakaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.11cd"><label>sū.28.11cd</label> sagandhā divyagandhāś ca 
- 
-                        mumūrṣūṇāṃ vraṇāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.12ab"><label>sū.28.12ab</label> 
-                        śvavājimūṣikadhvāṅkṣapūtivallūramatkuṇaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.12cd"><label>sū.28.12cd</label> sagandhāḥ paṅkagandhāś ca 
-                        bhūmigandhāś ca garhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.13ab"><label>sū.28.13ab</label> 
-                        dhyāmakuṅkumakaṅkuṣṭhasavarṇāḥ pittakopataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.13cd"><label>sū.28.13cd</label> na dahyante na cūṣyante 
-                        bhiṣak tān parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.14ab"><label>sū.28.14ab</label> kaṇḍūmantaḥ sthirāḥ śvetāḥ 
-                        snigdhāḥ kaphanimittataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.14cd"><label>sū.28.14cd</label> dūyante vā'pi dahyante 
-                        bhiṣak tān parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.15ab"><label>sū.28.15ab</label> kṛṣṇāstu ye tanusrāvā vātajā 
-                        marmatāpinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.15cd"><label>sū.28.15cd</label> svalpāmapi na kurvanti rujaṃ 
-                        tān parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.16ab"><label>sū.28.16ab</label> kṣveḍanti ghurghurāyante 
-                        jvalantīva ca ye vraṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.16cd"><label>sū.28.16cd</label> tvaṅnāṃsasthāś ca pavanaṃ 
-                        saśabdaṃ visṛjanti ye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.17ab"><label>sū.28.17ab</label> ye ca marmasvasaṃbhūtā 
-                        bhavantyatyarthavedanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.17cd"><label>sū.28.17cd</label> dahyante cāntaratyarthaṃ 
-                        bahiḥ śītāś ca ye vraṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.18ab"><label>sū.28.18ab</label> dahyante bahiratyarthaṃ 
-                        bhavantyantaś ca śītalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.18cd"><label>sū.28.18cd</label> śaktidhvajarathā 
-                        kuntavājivāraṇagovṛṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.19ab"><label>sū.28.19ab</label> yeṣu cāpyavabhāseran 
-                        prāsādākṛtayastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.19cd"><label>sū.28.19cd</label> cūrṇāvakīrṇā iva ye bhānti vā 
-                        na ca cūrṇitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.20ab"><label>sū.28.20ab</label> 
-                        prāṇamāṃsakṣayaśvāsakāsārocakapīḍitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.20cd"><label>sū.28.20cd</label> pravṛddhapūyarudhirā vraṇā 
-                        yeṣāṃ ca marmasu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.21ab"><label>sū.28.21ab</label> kriyābhiḥ samyagārabdhā na 
-                        sidhyanti ca ye vraṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.28.21cd"><label>sū.28.21cd</label> varjayettān bhiṣak prājñaḥ 
-                        saṃrakṣannātmano yaśaḥ || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne viparītāviparītavraṇavijñānīyo 
-                        nāmāṣṭaviṃśatitamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="29" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> ekonatriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.1"><label>sū.29.1</label> athāto 
-                        viparītāviparītasvapnanidarśanīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.2"><label>sū.29.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.3ab"><label>sū.29.3ab</label> dūtadarśanasaṃbhāṣā 
-                        veṣāśceṣṭitameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.3cd"><label>sū.29.3cd</label> ṛkṣaṃ velā tithiś caiva nimittaṃ 
-                        śakuno'nilaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.4ab"><label>sū.29.4ab</label> deśo vaidyasya vāgdehamanasāṃ 
-                        ca viceṣṭitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.4cd"><label>sū.29.4cd</label> kathayantyāturagataṃ śubhaṃ vā 
-                        yadi vā'śubham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.5ab"><label>sū.29.5ab</label> pākhaṇḍāśramavarṇānāṃ sapakṣāḥ 
-                        karmasiddhaye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.5cd"><label>sū.29.5cd</label> ta eva viparītāḥ syurdūtāḥ 
-                        karmavipattaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.6ab"><label>sū.29.6ab</label> napuṃsakaṃ strī bahavo 
-                        naikakāryā asūyakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.6cd"><label>sū.29.6cd</label> gardabhoṣṭrarathaprāptāḥ prāptā 
-                        vā syuḥ paramparāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.7ab"><label>sū.29.7ab</label> vaidyaṃ ya upasarpanti dūtāste 
-                        cāpi garhitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.7cd"><label>sū.29.7cd</label> pāśadaṇḍāyudhadharāḥ 
-                        pāṇḍuretaravāsasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.8ab"><label>sū.29.8ab</label> 
-                        ārdrajīrṇāpasavyaikamalinoddhvastavāsasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.8cd"><label>sū.29.8cd</label> nyūnādhikāṅgā udvignā vikṛtā 
-                        raudrarūpiṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.9ab"><label>sū.29.9ab</label> 
-                        rūkṣaniṣṭhuravādāścāpyamāṅgalyābhidhāyinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.9cd"><label>sū.29.9cd</label> chindantastṛṇakāṣṭhāni spṛśanto 
-                        nāsikāṃ stanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.10ab"><label>sū.29.10ab</label> 
-                        vastrāntānāmikākeśanakharomadaśāspṛśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.10cd"><label>sū.29.10cd</label> 
-                        srotovarodhahṛdgaṇḍamūrdhoraḥkukṣipāṇayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.11ab"><label>sū.29.11ab</label> 
-                        kapālopalabhasmāsthituṣāṅgārakarāś ca ye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.11cd"><label>sū.29.11cd</label> vilikhanto mahīṃ 
-                        kiṃcinmuñcanto loṣṭabhedinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.12ab"><label>sū.29.12ab</label> tailakardamadigdhāṅgā 
-                        raktasraganulepanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.12cd"><label>sū.29.12cd</label> phalaṃ pakvamasāraṃ vā 
-                        gṛhītvā'nyacca tadvidham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.13ab"><label>sū.29.13ab</label> nakhairnakhāntaraṃ vā'pi 
-                        kareṇa caraṇaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.13cd"><label>sū.29.13cd</label> upānaccarmahastā vā 
-                        vikṛtavyādhipīḍitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.14ab"><label>sū.29.14ab</label> vāmācārā rudantaś ca śvāsino 
-                        vikṛtekṣaṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.14cd"><label>sū.29.14cd</label> yāmyāṃ diśaṃ prāñjalayo 
-                        viṣamaikapade sthitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.15ab"><label>sū.29.15ab</label> vaidyaṃ ya upasarpanti 
-                        dūtāste cāpi garhitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.15cd"><label>sū.29.15cd</label> dakṣiṇābhimukhaṃ deśe 
-                        tvaśucau vā hutāśanam | ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.15ef"><label>sū.29.15ef</label> jvalayantaṃ pacantaṃ vā 
-                        krūrakarmaṇi codyatam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.16ab"><label>sū.29.16ab</label> nagnaṃ bhūmau śayānaṃ vā 
-                        vegotsargeṣu vā'śucim | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.16cd"><label>sū.29.16cd</label> prakīrnākeśamabhyaktaṃ 
-                        svinnaṃ viklavameva vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.17ab"><label>sū.29.17ab</label> vaidyaṃ ya upasarpanti 
-                        dūtāste cāpi garhitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.17cd"><label>sū.29.17cd</label> vaidyasya paitrye daive vā 
-                        kārye cotpātadarśane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.18ab"><label>sū.29.18ab</label> madhyāhne cārdharātre vā 
-                        sandhyayoḥ kṛttikāsu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.18cd"><label>sū.29.18cd</label> ārdrāśleṣāmaghāmūlapūrvāsu 
-                        bharaṇīṣu ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.19ab"><label>sū.29.19ab</label> caturthyāṃ vā navamyāṃ vā 
-                        ṣaṣṭhyāṃ sandhidineṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.19cd"><label>sū.29.19cd</label> vaidyaṃ ya upasarpanti 
-                        dūtāste cāpi garhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.20ab"><label>sū.29.20ab</label> svinnābhitaptā madhyāhne 
-                        jvalanasya samīpataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.20cd"><label>sū.29.20cd</label> garhitāḥ pittarogeṣu dūtā 
-                        vaidyamupāgatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.21ab"><label>sū.29.21ab</label> ta eva kapharogeṣu 
-                        karmasiddhikarāḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.21cd"><label>sū.29.21cd</label> etena śeṣaṃ vyākhyātaṃ 
-                        buddhvā saṃvibhajettu tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.22ab"><label>sū.29.22ab</label> raktapittātisāreṣu prameheṣu 
-                        tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.22cd"><label>sū.29.22cd</label> praśasto jalarodheṣu 
-                        dūtavaidyasamāgamaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.23ab"><label>sū.29.23ab</label> vijñāyaivaṃ vibhāgaṃ tu śeṣaṃ 
-                        budhyeta paṇḍitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.23cd"><label>sū.29.23cd</label> śuklavāsāḥ śucirgauraḥ śyāmo 
-                        vā priyadarśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.24ab"><label>sū.29.24ab</label> svasyām jātau svagotro vā 
-                        dūtaḥ kāryakaraḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.24cd"><label>sū.29.24cd</label> goyānenāgatastuṣṭaḥ pādābhyāṃ 
-                        śubhaceṣṭitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.25ab"><label>sū.29.25ab</label> smṛtimān vidhikālajñaḥ 
-                        svatantraḥ pratipattimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.25cd"><label>sū.29.25cd</label> alaṅkṛto maṅgalavān dūtaḥ 
-                        kāryakaraḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.26ab"><label>sū.29.26ab</label> svasthaṃ prāṅnukhamāsīnaṃ 
-                        same deśe śucau śucim | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.26cd"><label>sū.29.26cd</label> upasarpati yo vaidyaṃ sa ca 
-                        kāryakaraḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.27ab"><label>sū.29.27ab</label> 
-                        māṃsodakumbhātapatravipravāraṇagovṛṣāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.27cd"><label>sū.29.27cd</label> śuklavarṇāś ca pūjyante 
-                        prasthāne darśanaṃ gatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.28ab"><label>sū.29.28ab</label> strī putriṇī savatsā 
-                        gaurvardhamānamalaṅkṛtā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.28cd"><label>sū.29.28cd</label> kanyā matsyāḥ phalaṃ cāmaṃ 
-                        svastikaṃ modakā dadhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.29ab"><label>sū.29.29ab</label> hiraṇyākṣatapātraṃ vā ratnāni 
-                        sumano nṛpaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.29cd"><label>sū.29.29cd</label> apraśānto'nalo vājī 
-                        haṃsaścāṣaḥ śikhī tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.30ab"><label>sū.29.30ab</label> 
-                        brahmadundubhijīmūtaśaṅkhaveṇurathasvanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.30cd"><label>sū.29.30cd</label> siṃhagovṛṣanādāś ca hreṣitaṃ 
-                        gajabṛṃhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.31ab"><label>sū.29.31ab</label> śastaṃ haṃsarutaṃ nṇṇāṃ 
-                        kauśikaṃ caiva vāmataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.31cd"><label>sū.29.31cd</label> prasthāne yāyinaḥ śreṣṭhā 
-                        vācaś ca hṛdayaṅgamāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.32ab"><label>sū.29.32ab</label> patrapuṣpaphalopetān 
-                        sakṣīrānnīrujo drumān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.32cd"><label>sū.29.32cd</label> āśritā vā 
-                        nabhoveśmadhvajatoraṇavedikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.33ab"><label>sū.29.33ab</label> dikṣu śāntāsu vaktāro 
-                        madhuraṃ pṛṣṭhato'nugāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.33cd"><label>sū.29.33cd</label> vāmā vā dakṣīṇā vā'pi 
-                        śakunāḥ karmasiddhaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.34ab"><label>sū.29.34ab</label> śuṣke'śanihate'patre 
-                        vallīnaddhe sakaṇṭake | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.34cd"><label>sū.29.34cd</label> 
-                        vṛkṣe'thavā'śmabhasmāsthiviṭtuṣāṅgārapāṃśuṣu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.35ab"><label>sū.29.35ab</label> caityavalmīkaviṣamasthitā 
-                        dīptakharasvarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.35cd"><label>sū.29.35cd</label> purato dikṣu dīptāsu vaktāro 
-                        nārthasādhakāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.36ab"><label>sū.29.36ab</label> punnāmānaḥ khagā vāmāḥ 
-                        strīsaṃjñā dakṣiṇāḥ śubhāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.36cd"><label>sū.29.36cd</label> dakṣiṇādvāmagamanaṃ praśastaṃ 
-                        śvaśṛgālayoḥ | ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.36ef"><label>sū.29.36ef</label> vāmaṃ nakulacāṣāṇāṃ nobhayaṃ 
-                        śaśasarpayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.37ab"><label>sū.29.37ab</label> bhāsakauśikayoś caiva na 
-                        praśastaṃ kilobhayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.37cd"><label>sū.29.37cd</label> darśanaṃ vā rutaṃ cāpi na 
-                        godhākṛkalāsayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.38ab"><label>sū.29.38ab</label> 
-                        dūtairaniṣṭaistulyānāmaścastaṃ darśanaṃ nṛṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.38cd"><label>sū.29.38cd</label> 
-                        kulatthatilakārpāsatuṣapāṣāṇabhasmanām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.39ab"><label>sū.29.39ab</label> pātraṃ neṣṭaṃ 
-                        tathā'ṅgāratailakardamapūritam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.39cd"><label>sū.29.39cd</label> prasannetaramadyānāṃ pūrṇaṃ 
-                        vā raktasarṣapaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.40ab"><label>sū.29.40ab</label> śavakāṣṭhapalāśānāṃ śuṣkāṇāṃ 
-                        pathi saṅgamāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.40cd"><label>sū.29.40cd</label> neṣyante 
-                        patitāntasthadīnāndharipavastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.41ab"><label>sū.29.41ab</label> mṛduḥ śīto'nukūlaś ca 
-                        sugandhiścānilaḥ śubhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.41cd"><label>sū.29.41cd</label> kharoṣṇo'niṣṭagandhaś ca 
-                        pratilomaś ca garhitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.42ab"><label>sū.29.42ab</label> granthyarbudādiṣu sadā 
-                        chedaśabdastu pūjitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.42cd"><label>sū.29.42cd</label> vidradhyudaragulmeṣu 
-                        bhedaśabdastathaiva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.43ab"><label>sū.29.43ab</label> raktapittātisāreṣu 
-                        ruddhaśabdaḥ praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.43cd"><label>sū.29.43cd</label> evaṃ vyādhiviśeṣeṇa 
-                        nimittamupadhārayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.44ab"><label>sū.29.44ab</label> 
-                        tathaivākruṣṭahākaṣṭamākrandaruditasvanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.44cd"><label>sū.29.44cd</label> chardyāṃ vātapurīṣāṇāṃ śabdo 
-                        vai gardabhoṣṭrayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.45ab"><label>sū.29.45ab</label> pratiṣiddhaṃ tathā bhagnaṃ 
-                        kṣutaṃ skhalitamāhatam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.45cd"><label>sū.29.45cd</label> daurmanasyaṃ ca vaidyasya 
-                        yātrāyāṃ na praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.46ab"><label>sū.29.46ab</label> 
-                        praveśe'py etad uddeśādavekṣyaṃ ca tathā+āture | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.46cd"><label>sū.29.46cd</label> pratidvāraṃ gṛhe vā'sya 
-                        punaretanna gaṇyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.47ab"><label>sū.29.47ab</label> 
-                        keśabhasmāsthikāṣṭhāśmatuṣakārpāsakaṇṭakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.47cd"><label>sū.29.47cd</label> khaṭvordhvapādā madyāpo vasā 
-                        tailaṃ tilāstṛṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.48ab"><label>sū.29.48ab</label> 
-                        napuṃsakavyaṅgabhagnanagnamuṇḍāsitāmbarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.48cd"><label>sū.29.48cd</label> prasthāne vā praveśe vā 
-                        neṣyante darśanaṃ gatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.49ab"><label>sū.29.49ab</label> bhāṇḍānāṃ saṃkarasthānāṃ 
-                        sthānāt saṃcaraṇaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.49cd"><label>sū.29.49cd</label> nikhātotpāṭanaṃ bhaṅgaḥ 
-                        patanaṃ nirgamastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.50ab"><label>sū.29.50ab</label> vaidyāsanāvasādo vā rogī vā 
-                        syādadhomukhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.50cd"><label>sū.29.50cd</label> vaidyaṃ saṃbhāṣamāṇo'ṅgaṃ 
-                        kuḍyamāstaraṇāni vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.51ab"><label>sū.29.51ab</label> pramṛjyādvā dhunīyādvā karau 
-                        pṛṣṭhaṃ śirastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.51cd"><label>sū.29.51cd</label> hastaṃ cākṛṣya vaidyasya 
-                        nyasecchirasi corasi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.52ab"><label>sū.29.52ab</label> yo vaidyamunmukhaḥ 
-                        pṛcchedunmārṣṭi svāṅgamāturaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.52cd"><label>sū.29.52cd</label> na sa sidhyati vaidyo vā gṛhe 
-                        yasya na pūjyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.53ab"><label>sū.29.53ab</label> bhavane pūjyate vā'pi yasya 
-                        vaidyaḥ sa sidhyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.53cd"><label>sū.29.53cd</label> śubhaṃ śubheṣu 
-                        dūtādiṣvaśubhaṃ hyaśubheṣu ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.54ab"><label>sū.29.54ab</label> āturasya dhruvaṃ 
-                        tasmāddūtādīn lakṣayedbhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.54cd"><label>sū.29.54cd</label> svapnānataḥ pravakṣyāmi 
-                        maraṇāya śubhāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.55ab"><label>sū.29.55ab</label> suhṛdo yāṃ ś ca paśyanti 
-                        vyādhito vā svayaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.55cd"><label>sū.29.55cd</label> snehābhyaktaśarīrastu 
-                        karabhavyālagardabhaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.56ab"><label>sū.29.56ab</label> varāhairmahiṣairvā'pi yo 
-                        yāyāddakṣiṇāmukhaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.56cd"><label>sū.29.56cd</label> raktāmbaradharā kṛṣṇā hasantī 
-                        muktamūrdhajā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.57ab"><label>sū.29.57ab</label> yaṃ vā karṣati baddhvā strī 
-                        nṛtyantī dakṣiṇāmukham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.57cd"><label>sū.29.57cd</label> antāvasāyibhiryo vā+ākṛṣyate 
-                        dakṣiṇāmukhaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.58ab"><label>sū.29.58ab</label> pariṣvajeran yaṃ vā'pi 
-                        pretāḥ pravrajitāstathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.58cd"><label>sū.29.58cd</label> muhurāghrāyate yastu 
-                        śvāpadairvikṛtānanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.59ab"><label>sū.29.59ab</label> pibenmadhu ca tailaṃ ca yo vā 
-                        paṅke'vasīdati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.59cd"><label>sū.29.59cd</label> paṅkapradigdhagātro vā 
-                        pranṛtyet prahasettathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.60ab"><label>sū.29.60ab</label> nirambaraś ca yo raktāṃ 
-                        dhārayecchirasi srajam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.60cd"><label>sū.29.60cd</label> yasya vaṃśo nalo vā'pi tālo 
-                        vorasi jāyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.61ab"><label>sū.29.61ab</label> yaṃ vā matsyo grasedyo vā 
-                        jananīṃ praviśennaraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.61cd"><label>sū.29.61cd</label> parvatāgrāt patedyo vā 
-                        śvabhre vā tamasā+āvṛte || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.62ab"><label>sū.29.62ab</label> hriyate srotasā yo vā yo vā 
-                        mauṇḍyamavāpnuyāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.62cd"><label>sū.29.62cd</label> parājīyeta badhyeta 
-                        kākādyairvā'bhibhūyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.63ab"><label>sū.29.63ab</label> patanaṃ tārakādīnāṃ praṇāśaṃ 
-                        dīpacakṣuṣoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.63cd"><label>sū.29.63cd</label> yaḥ paśyeddevatānāṃ ca (ā.vā) 
-                        prakampamavanestathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.64ab"><label>sū.29.64ab</label> yasya chardirvireko vā 
-                        daśanāḥ prapatanti vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.64cd"><label>sū.29.64cd</label> śālmalīṃ kiṃśukaṃ yūpaṃ 
-                        valmīkaṃ pāribhadrakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.65ab"><label>sū.29.65ab</label> puṣpāḍhyaṃ kovidāraṃ vā citāṃ 
-                        vā yo'dhirohati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.65cd"><label>sū.29.65cd</label> kārpāsatailapiṇyākalohāni 
-                        lavaṇaṃ tilān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.66ab"><label>sū.29.66ab</label> labhetāśnīta vā pakvamannaṃ 
-                        yaś ca pibet surām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.66cd"><label>sū.29.66cd</label> svasthaḥ sa labhate vyādhiṃ 
-                        vyādhito mṛtyumṛcchati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.67ab"><label>sū.29.67ab</label> yathāsvaṃ prakṛtisvapno 
-                        vismṛto vihatastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.67cd"><label>sū.29.67cd</label> cintākṛto divā dṛṣto 
-                        bhavantyaphaladāstu te || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.68ab"><label>sū.29.68ab</label> jvaritānāṃ śunā sakhyaṃ 
-                        kapisakhyaṃ tu śoṣiṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.68cd"><label>sū.29.68cd</label> unmāde rākṣasaiḥ 
-                        pretairapasmāre pravartanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.69ab"><label>sū.29.69ab</label> mehātisāriṇāṃ toyapānaṃ 
-                        snehasya kuṣṭhinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.69cd"><label>sū.29.69cd</label> gulmeṣu sthāvarotpattiḥ 
-                        koṣṭhe mūrdhni śiroruji || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.70ab"><label>sū.29.70ab</label> śaṣkulībhakṣaṇaṃ 
-                        chardyāmadhvā śvāsapipāsayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.70cd"><label>sū.29.70cd</label> haridraṃ bhojanaṃ vā'pi 
-                        yasya syāt pāṇḍurogiṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.71ab"><label>sū.29.71ab</label> raktapittī pibedyastu śoṇitaṃ 
-                        sa vinaśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.71cd"><label>sū.29.71cd</label> svapnānevaṃvidhān dṛṣṭvā 
-                        prātarutthāya yatnavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.72ab"><label>sū.29.72ab</label> dadyānmāṣāṃstilāṃllohaṃ 
-                        viprebhyaḥ kāñcanaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.72cd"><label>sū.29.72cd</label> japeccāpi śubhān mantrān 
-                        gāyatrīṃ tripadāṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.73ab"><label>sū.29.73ab</label> dṛṣṭvā tu prathame yāme 
-                        svapyād dhyātvā punaḥ śubham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.73cd"><label>sū.29.73cd</label> japedvā'nyatamaṃ vede 
-                        brahmacārī samāhitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.74ab"><label>sū.29.74ab</label> devatāyatane caiva 
-                        vasedrātritrayaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.74cd"><label>sū.29.74cd</label> viprāṃś ca pūjayennityaṃ 
-                        duḥsvapnāt pravimucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.75ab"><label>sū.29.75ab</label> ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi 
-                        praśastaṃ svapnadarśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.75cd"><label>sū.29.75cd</label> devān dvijāngovṛṣabhān 
-                        jīvataḥ suhṛdo nṛpān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.76ab"><label>sū.29.76ab</label> samiddhamagniṃ sādhūṃś ca 
-                        nirmalāni jalāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.76cd"><label>sū.29.76cd</label> paśyet kalyāṇalābhāya 
-                        vyādherapagamāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.77ab"><label>sū.29.77ab</label> māṃsaṃ matsyān srajaḥ śvetā 
-                        vāsāṃsi ca phalāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.77cd"><label>sū.29.77cd</label> labhante dhanalābhāya 
-                        vyādherapagamāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.78ab"><label>sū.29.78ab</label> 
-                        mahāprāsādasaphalavṛkṣavāraṇaparvatān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.78cd"><label>sū.29.78cd</label> āroheddravyalābhāya 
-                        vyādherapagamāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.79ab"><label>sū.29.79ab</label> nadīnadasamudrāṃś ca kṣubhitān 
-                        kaluṣodakān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.79cd"><label>sū.29.79cd</label> taret kalyāṇalābhāya 
-                        vyādherapagamāya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.80ab"><label>sū.29.80ab</label> urago vā jalauko vā bhramaro 
-                        vā'pi yaṃ daśet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.80cd"><label>sū.29.80cd</label> ārogyaṃ nirdiśettasya 
-                        dhanalābhaṃ ca buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.81ab"><label>sū.29.81ab</label> evaṃrūpān śubhān svapnān yaḥ 
-                        paśyedvyādhito naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.29.81cd"><label>sū.29.81cd</label> sa dīrghāyur iti jñeyastasmai 
-                        karma samācaret || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne viparītāviparītasvapnanidarśanīyo 
-                        nāmaikonatriṃśattamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="30" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> triṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.1"><label>sū.30.1</label> athātaḥ 
-                        pañcendriyārthavipratipattimadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.2"><label>sū.30.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.3ab"><label>sū.30.3ab</label> śarīraśīlayoryasya 
-                        prakṛtervikṛtirbhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.3cd"><label>sū.30.3cd</label> tattvariṣṭaṃ samāsena 
-                        vyāsatastu nibodha me || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.4ab"><label>sū.30.4ab</label> śṛṇoti vividhān śabdān yo 
-                        divyānāmabhāvataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.4cd"><label>sū.30.4cd</label> samudrapurameghānāmasaṃpattau 
-                        ca niḥsvanān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.5ab"><label>sū.30.5ab</label> tān svanānnāvagṛhṇāti manyate 
-                        cānyaśabdavat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.5cd"><label>sū.30.5cd</label> grāmyāraṇyasvanāṃścāpi 
-                        viparītān śṛṇoti ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.6ab"><label>sū.30.6ab</label> dviṣacchabdeṣu ramate 
-                        suhṛcchabdeṣu kupyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.6cd"><label>sū.30.6cd</label> na śṛṇoti ca yo'kasmāttaṃ 
-                        bruvanti gatāyuṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.7ab"><label>sū.30.7ab</label> yastūṣṇamiva gṛhṇāti śītamuṣṇaṃ 
-                        ca śītavat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.7cd"><label>sū.30.7cd</label> saṃjātaśītapiḍako yaś ca dāhena 
-                        pīḍyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.8ab"><label>sū.30.8ab</label> uṣṇagātro'timātraṃ ca yaḥ 
-                        śītena pravepate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.8cd"><label>sū.30.8cd</label> prahārānnābhijānāti 
-                        yo'ṅgacchedamathāpi vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.9ab"><label>sū.30.9ab</label> pāṃśunevāvakīrṇāni yaś ca 
-                        gātrāṇi manyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.9cd"><label>sū.30.9cd</label> varṇānyatā vā rājyo vā yasya 
-                        gātre bhavanti hi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.10ab"><label>sū.30.10ab</label> snātānuliptaṃ yaṃ cāpi 
-                        bhajante nīlamakṣikāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.10cd"><label>sū.30.10cd</label> sugandhirvā'ti yo'kasmāttaṃ 
-                        bruvanti gatāyuṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.11ab"><label>sū.30.11ab</label> viparītena gṛhṇāti rasān 
-                        yaścopayojitān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.11cd"><label>sū.30.11cd</label> upayuktāḥ kramādyasya rasā 
-                        doṣābhivṛddhaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.12ab"><label>sū.30.12ab</label> yasya doṣāgnisāmyaṃ ca 
-                        kuryurmithyopayojitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.12cd"><label>sū.30.12cd</label> yo vā rasānna saṃvetti 
-                        gatāsuṃ taṃ pracakṣate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.13ab"><label>sū.30.13ab</label> sugandhaṃ vetti durgandhaṃ 
-                        durgandhasya sugandhitām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.13cd"><label>sū.30.13cd</label> gṛhṇīte vā'nyathā gandhaṃ 
-                        śānte dīpe ca nīrujaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.14ab"><label>sū.30.14ab</label> yo vā gandhānna jānāti 
-                        gatāsuṃ taṃ vinirdiśet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.14cd"><label>sū.30.14cd</label> dvandvānyuṣṇahimādīni 
-                        kālāvasthā diśastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.15ab"><label>sū.30.15ab</label> viparītena gṛhṇāti 
-                        bhāvānanyāṃś ca yo naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.15cd"><label>sū.30.15cd</label> divā jyotīṃṣi yaścāpi 
-                        jvalitānīva paśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.16ab"><label>sū.30.16ab</label> rātrau sūryaṃ jvalantaṃ vā 
-                        divā vā candravarcasam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.16cd"><label>sū.30.16cd</label> ameghopaplave yaś ca 
-                        śakracāpataḍidguṇān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.17ab"><label>sū.30.17ab</label> taḍittvato'sitān yo vā 
-                        nirmale gagane ghanān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.17cd"><label>sū.30.17cd</label> vimānayānaprāsādairyaś ca 
-                        saṃkulamambaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.18ab"><label>sū.30.18ab</label> yaścānilaṃ 
-                        mūrtimantamantarikṣaṃ ca paśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.18cd"><label>sū.30.18cd</label> dhūmanīhāravāsobhirāvṛtāmiva 
-                        medinīm || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.19ab"><label>sū.30.19ab</label> pradīptamiva lokaṃ ca yo vā 
-                        plutamivāmbhasā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.19cd"><label>sū.30.19cd</label> bhūmimaṣṭāpadākārāṃ 
-                        lekhābhiryaś ca paśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.20ab"><label>sū.30.20ab</label> na paśyati sanakṣatrāṃ yaścā 
-                        devīmarundhatīm | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.20cd"><label>sū.30.20cd</label> dhruvamākāśagaṅgāṃ vā taṃ 
-                        vadanti gatāyuṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.21ab"><label>sū.30.21ab</label> jyotsnādarśoṣṇatoyeṣu chāyāṃ 
-                        yaś ca na paśyati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.21cd"><label>sū.30.21cd</label> paśyatyekāṅgahīnāṃ vā vikṛtāṃ 
-                        vā'nyasattvajām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.22ab"><label>sū.30.22ab</label> śvakākakaṅkagṛdhṛāṇāṃ 
-                        pretānāṃ yakṣarakṣasām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.22cd"><label>sū.30.22cd</label> piśācoraganāgānāṃ bhūtānāṃ 
-                        vikṛtāmapi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.23ab"><label>sū.30.23ab</label> yo vā mayūrakaṇṭhābhaṃ 
-                        vidhūmaṃ vahnimīkṣate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.30.23cd"><label>sū.30.23cd</label> āturasya bhavenmṛtyuḥ svastho 
-                        vyādhimāvāpnuyāt || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne pañcendriyārthavipratipattirnāma 
-                        triṃśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="31" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> ekatriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.1"><label>sū.31.1</label> athātaśchāyāvipratipattimadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.2"><label>sū.31.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.3ab"><label>sū.31.3ab</label> śyāvā lohitikā nīlā pītikā 
-                        vā'pi mānavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.3cd"><label>sū.31.3cd</label> abhidravanti yaṃ chāyāḥ sa 
-                        parāsurasaṃśayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.4ab"><label>sū.31.4ab</label> hīrapakramate yasya 
-                        prabhādhṛtismṛtiśriyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.4cd"><label>sū.31.4cd</label> akasmādyaṃ bhajante vā sa 
-                        parāsurasaṃśayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.5ab"><label>sū.31.5ab</label> yasyādharauṣṭhaḥ patitaḥ 
-                        kṣiptaścordhvaṃ tathottaraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.5cd"><label>sū.31.5cd</label> ubhau vā jāmbavābhāsau 
-                        durlabhaṃ tasya jīvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.6ab"><label>sū.31.6ab</label> āraktā daśanā yasya śyāvā vā 
-                        syuḥ patanti vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.6cd"><label>sū.31.6cd</label> khañjanapratimā vā'pi taṃ 
-                        gatāyuṣamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.7ab"><label>sū.31.7ab</label> kṛṣṇā stabdhā'valiptā vā jihvā 
-                        śūnā ca yasya vai | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.7cd"><label>sū.31.7cd</label> karkaśā vā bhavedyasya 
-                        so'cirādvijahātyasūn || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.8ab"><label>sū.31.8ab</label> kuṭilā sphuṭitā vā'pi śuṣkā vā 
-                        yasya nāsikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.8cd"><label>sū.31.8cd</label> avasphūrjati magnā vā na sa 
-                        jīvati mānavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.9ab"><label>sū.31.9ab</label> saṃkṣipte viṣame stabdhe rakte 
-                        sraste ca locane | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.9cd"><label>sū.31.9cd</label> syātāṃ vā prasrute yasya sa 
-                        gatāyurnaro dhruvam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.10ab"><label>sū.31.10ab</label> keśāḥ sīmantino yasya 
-                        saṃkṣipte vinate bhruvau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.10cd"><label>sū.31.10cd</label> lunanti cākṣipakṣmāṇi 
-                        so'cirādyāti mṛtyave || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.11ab"><label>sū.31.11ab</label> nāharatyannamāsyasthaṃ na 
-                        dhārayati yaḥ śiraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.11cd"><label>sū.31.11cd</label> ekāgradṛṣṭirmūḍhātmā sadyaḥ 
-                        prāṇān jahāti saḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.12ab"><label>sū.31.12ab</label> balavān durbalo vā'pi 
-                        saṃmohaṃ yo'dhigacchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.12cd"><label>sū.31.12cd</label> utthāpyamāno bahuśastaṃ 
-                        pakvaṃ bhiṣagādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.13ab"><label>sū.31.13ab</label> uttānaḥ sarvadā śete pādau 
-                        vikurute ca yaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.13cd"><label>sū.31.13cd</label> viprasāraṇaśīlo vā na sa 
-                        jīvati mānavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.14ab"><label>sū.31.14ab</label> 
-                        śītapādakarocchvāsaśchinnocchvāsaś ca yo bhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.14cd"><label>sū.31.14cd</label> kākocchvāsaś ca yo martyastaṃ 
-                        dhīraḥ parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.15ab"><label>sū.31.15ab</label> nidrā na chidyate yasya yo vā 
-                        jāgarti sarvadā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.15cd"><label>sū.31.15cd</label> muhyedvā vaktukāmaś ca 
-                        pratyākhyeyaḥ sa jānatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.16ab"><label>sū.31.16ab</label> uttarauṣṭhaṃ ca yo 
-                        lihyādutkārāṃś ca karoti yaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.16cd"><label>sū.31.16cd</label> pretairvā bhāṣate sārdhaṃ 
-                        pretarūpaṃ tamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.17ab"><label>sū.31.17ab</label> svebhyaḥ saromakūpebhyo yasya 
-                        raktaṃ pravartate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.17cd"><label>sū.31.17cd</label> puruṣasyāviṣārtasya sadyo 
-                        jahyāt sa jīvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.18ab"><label>sū.31.18ab</label> vātāṣṭhīlā tu hṛdaye 
-                        yasyordhvamanuyāyinī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.18cd"><label>sū.31.18cd</label> rujā'nnavidveṣakarī sa 
-                        parāsurasaṃśayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.19ab"><label>sū.31.19ab</label> ananyopadravakṛtaḥ śophaḥ 
-                        pādasamutthitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.19cd"><label>sū.31.19cd</label> puruṣaṃ hanti nārīṃ tu 
-                        mukhajo guhyajo dvayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.20ab"><label>sū.31.20ab</label> atisāro jvaro hikkā chardiḥ 
-                        śūnāṇḍameḍhratā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.20cd"><label>sū.31.20cd</label> śvāsinaḥ kāsino vā'pi yasya 
-                        taṃ kṣīṇamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.21ab"><label>sū.31.21ab</label> svedo dāhaś ca balavān hikkā 
-                        śvāsaś ca mānavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.21cd"><label>sū.31.21cd</label> balavantamapi 
-                        prāṇairviyuñjanti na saṃśayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.22ab"><label>sū.31.22ab</label> śyāvā jihvā bhavedyasya 
-                        savyaṃ cākṣi nimajjati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.22cd"><label>sū.31.22cd</label> mukhaṃ ca jāyate pūti yasya 
-                        taṃ parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.23ab"><label>sū.31.23ab</label> vaktramāpūryate'śrubhiḥ 
-                        svidyataścaraṇāvubhau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.23cd"><label>sū.31.23cd</label> cakṣuścākulatāṃ yāti 
-                        yamarāṣṭraṃ gamiṣyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.24ab"><label>sū.31.24ab</label> atimātraṃ laghūni syurgātrāṇi 
-                        gurukāṇi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.24cd"><label>sū.31.24cd</label> yasyākasmāt sa vijñeyo gantā 
-                        vaivasvatālayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.25ab"><label>sū.31.25ab</label> 
-                        paṅkamatsyavasātailaghṛtagandhāṃś ca ye narāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.25cd"><label>sū.31.25cd</label> mṛṣṭagandhāṃś ca ye vānti 
-                        gantāraste yamālayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.26ab"><label>sū.31.26ab</label> yūkā lalāṭamāyānti baliṃ 
-                        nāśnanti vāyasāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.26cd"><label>sū.31.26cd</label> yeṣāṃ vā'pi ratirnāsti 
-                        yātāraste yamālayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.27ab"><label>sū.31.27ab</label> jvarātisāraśophāḥ 
-                        syuryasyānyonyāvasādinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.27cd"><label>sū.31.27cd</label> prakṣīṇabalamāṃsasya nāsau 
-                        śakyaścikitsitum || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.28ab"><label>sū.31.28ab</label> kṣīṇasya yasya kṣuttṛṣṇe 
-                        hṛdyairmiṣṭairhitaistathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.28cd"><label>sū.31.28cd</label> na śāmyato'nnapānaiś ca tasya 
-                        mṛtyurupasthitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.29ab"><label>sū.31.29ab</label> pravāhikā śiraḥśūlaṃ 
-                        koṣṭhaśūlaṃ ca dāruṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.29cd"><label>sū.31.29cd</label> pipāsā balahāniś ca tasya 
-                        mṛtyurupasthitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.30ab"><label>sū.31.30ab</label> viṣameṇopacāreṇa karmabhiś ca 
-                        purākṛtaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.30cd"><label>sū.31.30cd</label> anityatvācca jantūnāṃ jīvitaṃ 
-                        nidhanaṃ vrajet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.31ab"><label>sū.31.31ab</label> pretā bhūtāḥ piśācāś ca 
-                        rakṣāṃsi vividhāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.31cd"><label>sū.31.31cd</label> maraṇābhimukhaṃ 
-                        nityamupasarpanti mānavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.32ab"><label>sū.31.32ab</label> tāni bheṣajavīryāṇi 
-                        pratighnanti jighāṃsayā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.31.32cd"><label>sū.31.32cd</label> tasmānmoghāḥ kriyāḥ sarvā 
-                        bhavantyeva gatāyuṣām || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        chāyāvipratipattirnāmaikatriṃśattamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="32" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> dvātriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.1"><label>sū.32.1</label> athātaḥ 
-                        svabhāvavipratipattimadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.2"><label>sū.32.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.3"><label>sū.32.3</label> svabhāvaprasiddhānāṃ 
-                        śarīraikadeśānāmanyabhāvitvaṃ maraṇāya | tadyathā śuklānāṃ kṛṣṇatvaṃ 
-                        kṛsṇānāṃ śuklatā raktānāmanyavarṇatvaṃ sthirāṇāṃ mṛdutvaṃ mṛdūnāṃ sthiratā 
-                        calānāmacalatvaṃ acalānāṃ calatā pṛthūnāṃ saṃkṣiptatvaṃ saṃkṣiptānāṃ pṛthutā 
-                        dīrghānāṃ hrasvatvaṃ hrasvānāṃ dīrghatā apatanadharmiṇāṃ patanadharmitvaṃ 
-                        patanadharmiṇāmapatanadharmitvaṃ akasmācca 
-                        śaityauṣṇyasnaigdhyaraukṣyaprastambhavaivarṇyāvasādanaṃ cāṅgānām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.4"><label>sū.32.4</label> svebhyaḥ sthānebhyaḥ 
-                        śarīraikadeśānāmavasrastotkṣiptabhrāntāvakṣiptapatitavimuktanirgatāntargatagurulaghutvāni 
-                        pravālavarṇavyaṅgaprādurbhāvo vā'pyakasmāt sirāṇāṃ ca darśanaṃ lalāṭe 
-                        nāsāvaṃśe vā piḍakotpattiḥ lalāṭe prabhātakāle svedaḥ netrarogādvinā 
-                        vā'śrupravṛttiḥ gomayacūrṇaprakāśasya vā rajaso darśanamuttamāṅge nilayanaṃ 
-                        vā kapotakaṅkakākaprabhṛtīnāṃ sūtrapurīṣavṛddhirabhuñjānānāṃ tatpraṇāśo 
-                        bhuñjānānāṃ vā stanamūlahṛdayoraḥsu ca śūlotpattayaḥ madhye śūnatvamanteṣu 
-                        parimlāyitvaṃ viparyayo vā tathā'rdhāṅge śvayathuḥ śoṣo'ṅgapakṣayorvā 
-                        naṣṭahīnavikalavikṛtasvaratā vā vivarṇapuṣpaprādurbhāvo vā 
-                        dantamukhanakhaśarīreṣu yasya vā'psu kaphapurīṣaretāṃsi nimajjanti yasya vā 
-                        dṛṣṭimaṇḍale bhinnavikṛtāni rūpāṇyālokyante snehābhyaktakeśāṅga iva yo bhāti 
-                        yaś ca durbalo bhaktadveṣātisārābhyāṃ pīḍyate kāsamānaś ca tṛṣnābhibhūtaḥ 
-                        kṣīṇaścchardibhaktadveṣayuktaḥ saphenapūyarudhirodvāmī hatasvaraḥ 
-                        śūlābhipannaś ca manuṣyaḥ śūnakaracaraṇavadanaḥ kṣīṇo'nnadveṣī 
-                        srastapiṇḍikāṃsapāṇipādo jvarakāsābhibhūtaḥ yastu pūrvāhṇe bhuktamaparāhṇe 
-                        chardayatyavidagdhamatisāryate vā jvarakāsābhibhūtaḥ sa śvāsānmriyate 
-                        bastavadvilapan yaś ca bhūmau patati srastamuṣkaḥ stabdhameḍhro bhagnagrīvaḥ 
-                        pranaṣṭamehanaś ca manuṣyaḥ prāgviśuṣyamāṇahṛdaya ārdraśarīraḥ yaś ca loṣṭaṃ 
-                        loṣṭenābhihanti kāṣṭhaṃ kāṣṭhena tṛṇāni vā chinatti adharoṣṭhaṃ daśati 
-                        uttaroṣṭhaṃ vā leḍhi āluñcati vā karṇāu keśāṃś ca 
-                        devadvijagurusuhṛdvaidyāṃś ca dveṣṭi yasya vakrānuvakragā grahā 
-                        garhitasthānagatāḥ pīḍayanti janmarkṣaṃ vā yasyolkāśanibhyāmabhihanyate horā 
-                        vā 
-                        gṛhadāraśayanāsanayānavāhanamaṇiratnopakaraṇagarhitalakṣaṇanimittaprādurbhāvo 
-                        veti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.5"><label>sū.32.5</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.5ab"><label>sū.32.5ab</label> cikitsyamānaḥ samyak ca vikāro 
-                        yo'bhivardhate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.5cd"><label>sū.32.5cd</label> prakṣīṇabalamāṃsasya lakṣaṇaṃ 
-                        tadgatāyuṣaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.6ab"><label>sū.32.6ab</label> nivartate mahāvyādhiḥ sahasā 
-                        yasya dehinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.6cd"><label>sū.32.6cd</label> na cāhāraphalaṃ yasya dṛśyate 
-                        sa vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.7ab"><label>sū.32.7ab</label> etānyariṣṭarūpāṇi samyag 
-                        budhyeta yo bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.32.7cd"><label>sū.32.7cd</label> sādhyāsādhyaparīkṣāyāṃ sa 
-                        rājñaḥ saṃmato bhavet || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne svabhāvavipratipattirnāma 
-                        dvātriṃśo'dhyāyaḥ samāptaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="33" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>trayastriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.1"><label>sū.33.1</label> athāto'vāraṇīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.2"><label>sū.33.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.3ab"><label>sū.33.3ab</label> upadravaistu ye juṣṭā vyādhayo 
-                        yāntyavāryatām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.3cd"><label>sū.33.3cd</label> rasāyanādvinā vatsa tān 
-                        śṛṇvekamanā mama || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.4ab"><label>sū.33.4ab</label> vātavyādhiḥ pramehaś ca 
-                        kuṣṭhamarśo bhagandaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.4cd"><label>sū.33.4cd</label> aśmarī mūḍhagarbhaś ca 
-                        tathaivodaramaṣṭamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.5ab"><label>sū.33.5ab</label> aṣṭāvete prakṛtyaiva 
-                        duścikitsyā mahāgadāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.5cd"><label>sū.33.5cd</label> 
-                        prāṇamāṃsakṣayaśvāsatṛṣnāśoṣavamījvaraiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.6ab"><label>sū.33.6ab</label> mūrcchātisārahikkābhiḥ 
-                        punaś caitairupadrutāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.6cd"><label>sū.33.6cd</label> varjanīyā viśeṣeṇa bhiṣajā 
-                        siddhimicchatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.7ab"><label>sū.33.7ab</label> śūnaṃ suptatvacaṃ bhagnaṃ 
-                        kampādhmānanipīḍitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.7cd"><label>sū.33.7cd</label> naraṃ rujārtamantaś ca 
-                        vātavyādhirvināśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.8ab"><label>sū.33.8ab</label> 
-                        yathoktopadravāviṣṭamatiprasrutameva vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.8cd"><label>sū.33.8cd</label> piḍakāpīḍitaṃ gāḍhaṃ prameho 
-                        hanti mānavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.9ab"><label>sū.33.9ab</label> prabhinnaṃ prasrutāṅgaṃ ca 
-                        raktanetraṃ hatasvaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.9cd"><label>sū.33.9cd</label> pañcakarmaguṇātītaṃ kuṣṭhaṃ 
-                        hantīha kuṣṭhinam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.10ab"><label>sū.33.10ab</label> 
-                        tṛṣṇārocakaśūlārtamatiprasrutaśoṇitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.10cd"><label>sū.33.10cd</label> 
-                        śophātīsārasaṃyuktamarśovyādhirvināśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.11ab"><label>sū.33.11ab</label> vātamūtrapurīṣāṇi krimayaḥ 
-                        śukrameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.11cd"><label>sū.33.11cd</label> bhagandarāt prasravanti yasya 
-                        taṃ parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.12ab"><label>sū.33.12ab</label> praśūnanābhivṛṣaṇaṃ 
-                        ruddhamūtraṃ ruganvitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.12cd"><label>sū.33.12cd</label> aśmarī kṣapayatyāśu 
-                        sikatāśarkarānvitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.13ab"><label>sū.33.13ab</label> garbhakoṣaparāsaṅgo makkallo 
-                        yonisaṃvṛtiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.13cd"><label>sū.33.13cd</label> hanyāt striyaṃ mūḍhagarbhe 
-                        yathoktāścāpyupadravāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.14ab"><label>sū.33.14ab</label> 
-                        pārśvabhaṅgānnavidveṣaśophātīsārapīḍitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.14cd"><label>sū.33.14cd</label> viriktaṃ pūryamāṇaṃ ca 
-                        varjayedudarārditam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.15ab"><label>sū.33.15ab</label> yastāmyati visaṃjñaś ca śete 
-                        nipatito'pi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.15cd"><label>sū.33.15cd</label> śītārdito'ntaruṣṇaś ca 
-                        jvareṇa mriyate naraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.16ab"><label>sū.33.16ab</label> yo hṛṣṭaromā raktākṣo hṛdi 
-                        saṃghātaśūlavān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.16cd"><label>sū.33.16cd</label> nityaṃ vaktreṇa 
-                        cocchvasyāttaṃ jvaro hanti mānavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.17ab"><label>sū.33.17ab</label> hikkāśvāsapipāsārtaṃ mūḍhaṃ 
-                        vibhrāntalocanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.17cd"><label>sū.33.17cd</label> santatocchvāsinaṃ kṣīṇaṃ 
-                        naraṃ kṣapayati jvaraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.18ab"><label>sū.33.18ab</label> āvilākṣaṃ pratāmyantaṃ 
-                        nidrāyuktamatīva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.18cd"><label>sū.33.18cd</label> kṣīṇaśoṇitamāṃsaṃ ca naraṃ 
-                        nāśayati jvaraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.19ab"><label>sū.33.19ab</label> śvāsaśūlapipāsārtaṃ kṣīṇaṃ 
-                        jvaranipīḍitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.19cd"><label>sū.33.19cd</label> viśeṣeṇa naraṃ vṛddhamatīsāro 
-                        vināśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.20ab"><label>sū.33.20ab</label> 
-                        śuklākṣamannadveṣṭāramūrdhvaśvāsanipīḍitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.20cd"><label>sū.33.20cd</label> kṛcchreṇa bahu mehantaṃ 
-                        yakṣmā hantīha mānavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.21ab"><label>sū.33.21ab</label> 
-                        śvāsaśūlapipāsānnavidveṣagranthimūḍhatāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.21cd"><label>sū.33.21cd</label> bhavanti durbalatvaṃ ca 
-                        gulmino mṛtyumeṣyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.22ab"><label>sū.33.22ab</label> ādhmātaṃ baddhaniṣyandaṃ 
-                        chardihikkātṛḍanvitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.22cd"><label>sū.33.22cd</label> rujāśvāsasamāviṣṭaṃ 
-                        vidradhirnāśayennaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.23ab"><label>sū.33.23ab</label> pāṇḍudantanakho yaś ca 
-                        pāṇḍunetraś ca mānavaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.23cd"><label>sū.33.23cd</label> pāṇḍusaṃghātadarśī ca 
-                        pāṇḍurogī vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.24ab"><label>sū.33.24ab</label> lohitaṃ chardayedyastu bahuśo 
-                        lohitekṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.24cd"><label>sū.33.24cd</label> raktānāṃ ca diśāṃ draṣṭā 
-                        raktapittī vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.25ab"><label>sū.33.25ab</label> avāṅnukhastūnmukho vā 
-                        kṣīṇamāṃsabalo naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.25cd"><label>sū.33.25cd</label> jāgariṣṇurasandehamunmādena 
-                        vinaśyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.26ab"><label>sū.33.26ab</label> bahuśo'pasmarantaṃ tu 
-                        prakṣīṇaṃ calitabhruvam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.33.26cd"><label>sū.33.26cd</label> netrābhyāṃ ca 
-                        vikurvāṇamapasmāro vināśayet || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne'vāraṇīyo nāma 
-                        trayastriṃśattamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="34" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> catustriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.1"><label>sū.34.1</label> athāto yuktasenīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.2"><label>sū.34.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.3ab"><label>sū.34.3ab</label> yuktasenasya nṛpateḥ 
-                        parānabhijigīṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.3cd"><label>sū.34.3cd</label> bhiṣajā rakṣaṇaṃ kāryaṃ yathā 
-                        tadupadekṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.4ab"><label>sū.34.4ab</label> vijigīṣuḥ 
-                        sahāmātyairyātrāyuktaḥ prayatnataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.4cd"><label>sū.34.4cd</label> rakṣitavyo viśeṣeṇa viṣādeva 
-                        narādhipaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.5ab"><label>sū.34.5ab</label> panthānamudakaṃ chāyāṃ bhaktaṃ 
-                        yavasamindhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.5cd"><label>sū.34.5cd</label> dūṣayantyarayastacca 
-                        jānīyācchodhayettathā | ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.5ef"><label>sū.34.5ef</label> tasya liṅgaṃ cikitsā ca 
-                        kalpasthāne pravakṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.6ab"><label>sū.34.6ab</label> ekottaraṃ mṛtyuśatamatharvāṇaḥ 
-                        pracakṣate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.6cd"><label>sū.34.6cd</label> tatraikaḥ kālasaṃyuktaḥ śeṣā 
-                        āgantavaḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.7ab"><label>sū.34.7ab</label> doṣāgantujamṛtyubhyo 
-                        rasamantraviśāradau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.7cd"><label>sū.34.7cd</label> rakṣetāṃ nṛpatiṃ nityaṃ yattau 
-                        vaidyapurohitau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.8ab"><label>sū.34.8ab</label> brahmā 
-                        vedāṅgamaṣṭāṅgamāyurvedamabhāṣata | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.8cd"><label>sū.34.8cd</label> purohitamate tasmādvarteta 
-                        bhiṣagātmavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.9ab"><label>sū.34.9ab</label> saṃkaraḥ sarvavarṇānāṃ praṇāśo 
-                        dharmakarmaṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.9cd"><label>sū.34.9cd</label> prajānāmapi 
-                        cocchittirnṛpavyasanahetutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.10ab"><label>sū.34.10ab</label> puruṣāṇāṃ nṛpāṇāṃ ca kevalaṃ 
-                        tulyamūrtitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.10cd"><label>sū.34.10cd</label> ājñā tyāgaḥ kṣamā dhairyaṃ 
-                        vikramaścāpyamānuṣaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.11ab"><label>sū.34.11ab</label> tasmāddevamivābhīkṣṇaṃ 
-                        vāṅnanaḥkarmabhiḥ śubhaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.11cd"><label>sū.34.11cd</label> cintayennṛpatiṃ vaidyaḥ 
-                        śreyāṃsīcchan vicakṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.12ab"><label>sū.34.12ab</label> skandhāvāre ca mahati 
-                        rājagehādanantaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.12cd"><label>sū.34.12cd</label> bhavetsannihito nityaṃ 
-                        sarvopakaraṇānvitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.13ab"><label>sū.34.13ab</label> tatrasthamenaṃ 
-                        dhvajavadyaśaḥkhyātisamucchritam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.13cd"><label>sū.34.13cd</label> upasarpantyamohena 
-                        viṣaśalyāmayārditāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.14ab"><label>sū.34.14ab</label> svatantrakuśalo'nyeṣu 
-                        śāstrārtheṣvabahiṣkṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.14cd"><label>sū.34.14cd</label> vaidyo dhvaja ivābhāti 
-                        nṛpatadvidyapūjitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.15ab"><label>sū.34.15ab</label> vaidyo vyādhyupasṛṣṭaś ca 
-                        bheṣajaṃ paricārakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.15cd"><label>sū.34.15cd</label> ete pādāścikitsāyāḥ 
-                        karmasādhanahetavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.16ab"><label>sū.34.16ab</label> guṇavadbhistribhiḥ 
-                        pādaiścaturtho guṇavān bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.16cd"><label>sū.34.16cd</label> vyādhimalpena kālena 
-                        mahāntamapi sādhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.17ab"><label>sū.34.17ab</label> vaidyahīnāstrayaḥ pādā 
-                        guṇavanto'pyapārthakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.17cd"><label>sū.34.17cd</label> udgātṛhotṛbrahmāṇo 
-                        yathā'dhvaryuṃ vinā'dhvare || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.18ab"><label>sū.34.18ab</label> vaidyastu 
-                        guṇavānekastārayedāturān sadā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.18cd"><label>sū.34.18cd</label> plavaṃ pratitarairhīnaṃ 
-                        karṇadhāra ivāmbhasi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.19ab"><label>sū.34.19ab</label> tattvādhigataśāstrārtho 
-                        dṛṣṭakarmā svayaṃkṛtī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.19cd"><label>sū.34.19cd</label> laghuhastaḥ śuciḥ śūraḥ 
-                        sajjopaskarabheṣajaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.20ab"><label>sū.34.20ab</label> pratyutpannamadtirdhīmān 
-                        vyavasāyī viśāradaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.20cd"><label>sū.34.20cd</label> satyadharmaparo yaś ca sa 
-                        bhiṣak pāda ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.21ab"><label>sū.34.21ab</label> āyuṣmān sattvavān sādhyo 
-                        dravyavānātmavānapi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.21cd"><label>sū.34.21cd</label> āstiko vaidyavākyastho 
-                        vyādhitaḥ pāda ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.22ab"><label>sū.34.22ab</label> praśastadeśasaṃbhūtaṃ 
-                        praśaste'hani coddhṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.22cd"><label>sū.34.22cd</label> yuktamātraṃ manaskāntaṃ 
-                        gandhavarṇarasānvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.23ab"><label>sū.34.23ab</label> doṣaghnamaglānikaramavikāri 
-                        viparyaye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.23cd"><label>sū.34.23cd</label> samīkṣya dattaṃ kāle ca 
-                        bheṣajaṃ pāda ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.24ab"><label>sū.34.24ab</label> snigdho'jugupsurbalavān 
-                        yukto vyādhitarakṣaṇe | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.34.24cd"><label>sū.34.24cd</label> vaidyavākyakṛdaśrāntaḥ pādaḥ 
-                        paricaraḥ smṛtaḥ || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne yuktasenīyo nāma 
-                        catustriṃśattamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="35" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> pañcatriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.1"><label>sū.35.1</label> athātaḥ āturopakramaṇīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.2"><label>sū.35.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.3"><label>sū.35.3</label> āturamupakramamāṇena 
-                        bhiṣajā+āyurādāveva parīkṣitavyaṃ satyāyuṣi 
-                        vyādhyṛtvagnivayodehabalasattvasātmyaprakṛtibheṣajadeśān parīkṣeta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.4"><label>sū.35.4</label> tatra 
-                        mahāpāṇipādapārśvapṛṣṭhastanāgradaśanavadanaskandhalalāṭaṃ 
-                        dīrghāṅguliparvocchvāsaprekṣaṇabāhuṃ vistīrṇabhrūstanāntaroraskaṃ 
-                        hrasvajaṅghāmeḍhragrīvaṃ 
-                        gambhīrasattvasvaranābhimanuccairbaddhastanamupacitamahāromaśakarṇaṃ 
-                        paścānmastiṣkaṃ srātānuliptaṃ mūrdhānupūrvyā viśuṣyamāṇaśarīraṃ paścācca 
-                        viśuṣyamāṇahṛdayaṃ puruṣaṃ jānīyāddīrghāyuḥ khalvayam iti | 
-                        tamekāntenopakramet | ebhirlakṣaṇairviparītairalpāyuḥ miśrairmadhyamāyur iti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.5"><label>sū.35.5</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.5ab"><label>sū.35.5ab</label> gūḍhasandhisirāsnāyuḥ 
-                        saṃhatāṅgaḥ sthirendriyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.5cd"><label>sū.35.5cd</label> uttarottarasukṣetro yaḥ sa 
-                        dīrghāyurucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.6ab"><label>sū.35.6ab</label> garbhātprabhṛtyarogo yaḥ śanaiḥ 
-                        samupacīyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.6cd"><label>sū.35.6cd</label> śarīrajñānavijñānaiḥ sa 
-                        dīrghāyuḥ samāsataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.7ab"><label>sū.35.7ab</label> madhyamasyāyuṣo jñānamata 
-                        ūrdhvaṃ nibodha me | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.7cd"><label>sū.35.7cd</label> adhastādakṣayoryasya lekhāḥ 
-                        syurvyaktamāyatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.8ab"><label>sū.35.8ab</label> dve vā tisro'dhikā vā'pi 
-                        pādau karṇau ca māṃsalau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.8cd"><label>sū.35.8cd</label> nāsāgramūrdhvaṃ ca 
-                        bhavedūrdhvaṃ lekhāś ca pṛṣṭhataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.9ab"><label>sū.35.9ab</label> yasya syustasya 
-                        paramamāyurbhavati saptatiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.9cd"><label>sū.35.9cd</label> jaghanyasyāyuṣo jñānamata 
-                        ūrdhvaṃ nibodha me || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.10ab"><label>sū.35.10ab</label> hrasvāni yasya parvāṇi 
-                        sumahaccāpi mehanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.10cd"><label>sū.35.10cd</label> tathorasyavalīḍhāni na ca 
-                        syātpṛṣṭhamāyatam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.11ab"><label>sū.35.11ab</label> ūrdhvaṃ ca śravaṇau 
-                        sthānānnāsā coccā śarīriṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.11cd"><label>sū.35.11cd</label> sahato jalpato vā'pi 
-                        dantamāṃsaṃ pradṛśyate | ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.11ef"><label>sū.35.11ef</label> prekṣate yaś ca vibhrāntaṃ sa 
-                        jīvetpañcaviṃśatim || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.12"><label>sū.35.12</label> atha punarāyuṣo 
-                        vijñānārthāmaṅgapratyaṅgapramāṇasārānupadekṣyāmaḥ | 
-                        tatrāṅgānyantarādhisakthibāhuśirāṃsi tadavayavāḥ pratyaṅgānīti | tatra 
-                        svairaṅgulaiḥ pādāṅguṣṭhapradeśinyau dvyaṅgulāyate pradeśinyāstu 
-                        madhyāmānāmikākaniṣṭhikā yathottaraṃ pañcamabhāgahīnāḥ 
-                        catur{O.pañca}aṅgulāyate pañcāṅgulavistṛte prapadapādatale 
-                        pañcacaturaṅgulāyatavistṛtā pārṣṇiḥ caturdaśāṅgulāyataḥ pādaḥ 
-                        caturdaśāṅgulapariṇāhāni pādagulphajaṅghājānumadhyāni aṣṭādaśāṅgulā jaṅghā 
-                        jānūpariṣṭācca dvātriṃśadaṅgulamevaṃ pañcāśat jaṅghāyāmasamāvūrū dvyaṅgulāni 
-                        vṛṣaṇacibukadaśananāsāpuṭabhāgadarṇamūlanayanāntarāṇi caturaṅgulāni 
-                        mehanavadanāntaranāsākarṇalalāṭagrīvocchrāyadṛṣṭyantarāṇi dvādaśāṅgulāni 
-                        bhagavistāramehananābhihṛdayagrīvāstanāntaramukhāyāmamaṇibandhaprakoṣṭhasthaulyāni 
-                        indrabastipariṇāhāṃsapīṭhakūrparāntarāyāmaḥ ṣoḍaśāṅgulaḥ caturviṃśatyaṅgulo 
-                        hastaḥ dvātriṃśadaṅgulaparimāṇau bhujau dvātriṃśatpariṇāhāvūrū 
-                        maṇibandhakūrparāntaraṃ ṣoḍaśāṅgulaṃ talaṃ ṣaṭcaturaṅgulāyāmavistāraṃ 
-                        aṅguṣṭhamūlapradeśinīśravaṇāpāṅgāntaramadhyamāṅgulyau pañcāṅgule 
-                        ardhapañcāṅgule pradeśinyanāmike sārdhatryaṅgulau kaniṣṭhāṅguṣṭhau 
-                        caturviṃśativistārapariṇāhaṃ mukhagrīvaṃ tribhāgāṅgulavistārā 
-                        nāsāpuṭamaryādā nayanatribhāgapariṇāhā tārakā navamastārakāṃśo dṛṣṭiḥ 
-                        keśāntamastakāntaramekādaśāṅgulaṃ mastakādavaṭukeśānto daśāṅgulaḥ 
-                        karṇāvaṭvantaraṃ caturdaśāṅgulaṃ puruṣoraḥpramāṇavistīrṇā strīśroṇiḥ 
-                        aṣṭādaśāṅgulavistāramuraḥ tatpramāṇā puruṣasya kaṭī saviṃśamaṅgulaśataṃ 
-                        puruṣāyāma iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.13"><label>sū.35.13</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.13ab"><label>sū.35.13ab</label> pañcaviṃśe tato varṣe pumān 
-                        nārī tu ṣoḍaśe | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.13cd"><label>sū.35.13cd</label> samatvāgatavīryau tau jānīyāt 
-                        kuśalo bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.14ab"><label>sū.35.14ab</label> dehaḥ svairaṅgulaireṣa 
-                        yathāvadanukīrtitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.14cd"><label>sū.35.14cd</label> yuktaḥ pramāṇenānena pumān vā 
-                        yadi vā'ṅganā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.15ab"><label>sū.35.15ab</label> dīrghamāyuravāpnoti vittaṃ ca 
-                        mahadṛcchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.15cd"><label>sū.35.15cd</label> madhyamaṃ 
-                        madhaymairāyurvittaṃ hīnaistathā'varam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.16"><label>sū.35.16</label> atha sārān vakṣyāmaḥ 
-                        smṛtibhaktiprajñāśauryaśaucopetaṃ kalyāṇābhiniveṣaṃ sattvasāraṃ vidyāt 
-                        snigdhasaṃhataśvetāsthidantanakhaṃ bahulakāmaprajaṃ śukreṇa 
-                        akṛśamuttamabalaṃ snigdhagambhīrasvaraṃ saubhāgyopapannaṃ mahānetraṃ ca 
-                        majjñā mahāśiraḥskandhaṃ dṛḍhadantahanvasthinakhamasthibhiḥ 
-                        snigdhamūtrasvedasvaraṃ bṛhaccharīramāyāsāsahiṣṇuṃ medasā acchidragātraṃ 
-                        gūḍhāsthisandhiṃ māṃsopacitaṃ ca māṃsena 
-                        snigdhatāmranakhanayanatālujihvauṣṭhapāṇipādatalaṃ raktena 
-                        suprasannamṛdutvagromāṇaṃ tvaksāraṃ vidyāditi | eṣāṃ pūrvaṃ pūrvaṃ 
-                        pradhānamāyuḥsaubhāgyayor iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.17ab"><label>sū.35.17ab</label> 
-                        veśeṣato'ṅgapratyaṅgapramāṇādatha sārataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.17cd"><label>sū.35.17cd</label> parīkṣyāyuḥ sunipuṇo bhiṣak 
-                        sidhyati karmasu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.18"><label>sū.35.18</label> vyādhiviśeṣāstu prāgabhihitāḥ 
-                        sarva evaite trividhāḥ sādhyā yāpyāḥ pratyākhyeyāś ca | tatraitān 
-                        bhūyastridhā parīkṣeta kimasāvaupasargikaḥ prākkevalo'nyalakṣaṇa iti | 
-                        tatra aupasargiko yaḥ pūrvotpannaṃ vyādhiṃ jaghanyakālajāto vyādhirupasṛjati 
-                        sa tanmūla evopadravasaṃjñaḥ prākkevalo yaḥ prāgevotpanno 
-                        vyādhirapūrvarūpo'nupadravaś ca anyalakṣaṇo yo bhaviṣyadvyādhikhyāpakaḥ sa 
-                        pūrvarūpasaṃjñaḥ | tatra sopadravamanyonyāvirodhenopakrameta 
-                        blavantamupadravaṃ vā prākkevalaṃ yathāsvaṃ pratikurvīta anyalakṣaṇe 
-                        tvādivyādhau prayateta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.19"><label>sū.35.19</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.19ab"><label>sū.35.19ab</label> nāsti rogo vinā 
-                        doṣairyasmāttasmādvicakṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.19cd"><label>sū.35.19cd</label> anuktamapi doṣāṇāṃ 
-                        liṅgairvyādhimupācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.20"><label>sū.35.20</label> prāgabhihitā ṛtavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.21ab"><label>sū.35.21ab</label> śīte śītapratīkāramuṣṇe 
-                        coṣṇanivāraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.21cd"><label>sū.35.21cd</label> kṛtvā kuryāt kriyāṃ prāptāṃ 
-                        kriyākālaṃ na hāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.22ab"><label>sū.35.22ab</label> aprāpte vā kriyākāle prāpte 
-                        vā na kṛtā kriyā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.22cd"><label>sū.35.22cd</label> kriyā hīnā'tiriktā vā 
-                        sādhyeṣvapi na sidhyati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.23ab"><label>sū.35.23ab</label> yā hyudīrṇaṃ śamayati nānyaṃ 
-                        vyādhiṃ karoti ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.23cd"><label>sū.35.23cd</label> sā kriyā na tu yā vyādhiṃ 
-                        haratyanyamudīrayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.24"><label>sū.35.24</label> prāgabhihito'gnirannasya pācakaḥ 
-                        | sa caturvidho bhavati doṣānabhipanna ekaḥ vikriyāmāpannastrividho bhavati 
-                        viṣamo vātena tīkṣṇaḥ pittena mandaḥ śleṣmaṇā caturtaḥ samaḥ sarvasāmyād iti 
-                        | tatra yo yathākālamupayuktamannaṃ samyak pacati sa samaḥ samairdoṣaiḥ yaḥ 
-                        kadācit samyak pacati 
-                        kāḍcidādhmānaśūlodāvartātisārajaṭharagauravāntrakūjanapravāhaṇāni kṛtvā sa 
-                        viṣamaḥ yaḥ prabhūtamapyupayuktamannamāśu pacati sa tīkṣṇaḥ sa 
-                        evābhivardhamāno'tyagnirityabhāṣyate sa muhurmuhuḥ 
-                        prabhūtamapyupayuktamannamāśutaraṃ pacati pākānte ca 
-                        galatālvoṣṭhaśoṣadāhasantāpāñjanayati 
-                        yastvalpamapyupayuktamudaraśirogauravakāsaśvāsaprasekacchardigātrasadanāni 
-                        kṛtvā mahatā kālena pacati sa mandaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.25ab"><label>sū.35.25ab</label> viṣamo vātajān rogāṃstīkṣṇaḥ 
-                        pittanimittajān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.25cd"><label>sū.35.25cd</label> karotyagnistathā mando 
-                        vikārān kaphasaṃbhavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.26"><label>sū.35.26</label> tatra same parirakṣaṇaṃ kurvīta 
-                        viṣame snigdhāmlalavaṇaiḥ kriyāviśeṣaiḥ pratikurvīta tīkṣṇe 
-                        madhurasnigdhaśītairvirekaiś ca evamevātyagnau viśeṣeṇa māhiṣaiś ca 
-                        kṣīradadhisarpirbhiḥ mande kaṭutiktakaṣāyairvamanaiś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.27ab"><label>sū.35.27ab</label> jāṭharo 
-                        bhagavānagnirīśvaro'nnasya pācakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.27cd"><label>sū.35.27cd</label> saukṣmyādrasānādadāno 
-                        vivektuṃ naiva śakyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.28ab"><label>sū.35.28ab</label> prāṇāpānasamānaistu sarvataḥ 
-                        pavanaistribhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.28cd"><label>sū.35.28cd</label> dhmāyate pācyate cāpi sve sve 
-                        sthāne vyavasthitaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.29"><label>sū.35.29</label> vayastu trividhaṃ bālyaṃ madhyaṃ 
-                        vṛddham iti | tatronaṣoḍaśavarṣā bālāḥ | te'pi trividhāḥ kṣīrapāḥ kṣīrānnādā 
-                        annādā iti | teṣu saṃvatsaraparāḥ kṣīrapāḥ dvisaṃvatsaraparāḥ kṣīrānnādāh 
-                        parato'nnādā iti | ṣoḍaśasaptatyorantare madhyaṃ vayaḥ | tasya vikalpo 
-                        vṛddhiryauvanaṃ saṃpūrṇatā hānir iti | tatra āviṃśatervṛddhiḥ ātriṃśate 
-                        yauvanaṃ ācatvāriṃśataḥ sarvadhātvindriyabalavīryasaṃpūrṇatā ata 
-                        ūrdhvamīṣatparihāṇiryāvat saptatir iti | saptaterūrdhvaṃ 
-                        kṣīyamāṇadhātvindriyabalavīryotsāhamahanyahani valīpalitakhālityajuṣṭaṃ 
-                        kāsaśvāsaprabhṛtibhirupadravairabhibhūyamānaṃ sarvakriyāsvasamarthaṃ 
-                        jīrṇāgāramivābhivṛṣṭamavasīdantaṃ vṛddhamācakṣate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.30"><label>sū.35.30</label> tatrottarottarāsu 
-                        vayovasthāsūttarottarā bheṣajamātrāviśeṣā bhavanti ṛte ca parihāṇeḥ 
-                        tatrādyāpikṣayā pratikurvīta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.31"><label>sū.35.31</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.31ab"><label>sū.35.31ab</label> bāle vivardhate śleṣmā 
-                        madhyame pittameva tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.31cd"><label>sū.35.31cd</label> bhūyiṣṭhaṃ vardhate 
-                        vāyurvṛddhe tadvīkṣya yojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.32ab"><label>sū.35.32ab</label> agnikṣāravirekaistu 
-                        bālavṛddhau vivarjayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.32cd"><label>sū.35.32cd</label> tatsādhyeṣu vikāreṣu mṛdvīṃ 
-                        kuryāt kriyāṃ śanaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.33ab"><label>sū.35.33ab</label> dehaḥ sthūlaḥ kṛśo madhya iti 
-                        prāgupadiṣṭaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.34ab"><label>sū.35.34ab</label> karśayedbṛṃhayeccāpi sadā 
-                        sthūlakṛśau narau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.34cd"><label>sū.35.34cd</label> rakṣaṇaṃ caiva madhyasya 
-                        kurvīta satataṃ bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.35"><label>sū.35.35</label> balamabhihitaguṇaṃ daurbalyaṃ ca 
-                        svabhāvadeṣajarādibhiravekṣitavyam | yasmādbalavataḥ 
-                        sarvakriyāpravṛttistasmādbalameva pradhānamadhikaraṇānām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.36ab"><label>sū.35.36ab</label> kecit kṛśāḥ prāṇavantaḥ 
-                        sthūlāścālpabalā narāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.36cd"><label>sū.35.36cd</label> yasmāt 
-                        sthiratvavyāyāmairbalaṃ vaidyaḥ pratarkayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.37"><label>sū.35.37</label> sattvaṃ tu 
-                        vyasanābhyudayakriyādisthāneṣuvaviklavakaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.38ab"><label>sū.35.38ab</label> sattvavān sahate sarvaṃ 
-                        saṃstabhyātmānamātamanā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.38cd"><label>sū.35.38cd</label> rājasaḥ stabhyamāno'nyaiḥ 
-                        sahate naiva tāmasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.39"><label>sū.35.39</label> sātmyāni tu 
-                        deśakālajātyṛturogavyāyāmodakadivāsvapnarasaprabhṛtīni prakṛtiviruddhānyapi 
-                        yānyabādhakarāṇi bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.40ab"><label>sū.35.40ab</label> yo rasaḥ kalpate yasya 
-                        sukhāyaiva niṣevitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.40cd"><label>sū.35.40cd</label> vyāyāmajātamanyadvā tat 
-                        sātmyam iti nirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.41"><label>sū.35.41</label> prakṛtiṃ bheṣajaṃ 
-                        copariṣṭādvakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.42"><label>sū.35.42</label> deśastvānūpo jāṅgalaḥ sādhāraṇa 
-                        iti | tatra bahūdakanimnonnatanadīvarṣagahano mṛduśītānilo 
-                        bahumahāparvatavṛkṣo mṛdusukumāropacitaśarīramanuṣyaprāyaḥ 
-                        kaphavātarogabhūyiṣṭhaścānupaḥ ākāśasamaḥ 
-                        praviralālpakaṇṭakivṛkṣaprāyo'lpavarṣaprasravaṇodapānodakāprāya 
-                        uṣṇadāruṇavāyaḥ praviralālpaśailaḥ sthirakṛśaśarīramanuṣyaprāyo 
-                        vātapittarogabhūyiṣṭhaś ca jāṅgalaḥ ubhayadeśalakṣaṇaḥ sādhāraṇa iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.43"><label>sū.35.43</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.43ab"><label>sū.35.43ab</label> samāḥ sādhāraṇe 
-                        yasmācchītavarṣoṣmamārutāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.43cd"><label>sū.35.43cd</label> doṣāṇāṃ samatā 
-                        jantostasmātsādhāraṇo mataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.44ab"><label>sū.35.44ab</label> na tathā balavantaḥ 
-                        syurjalajā va sthalāhṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.44cd"><label>sū.35.44cd</label> svadeśe nicitā doṣā anyasmin 
-                        kopamāgatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.45ab"><label>sū.35.45ab</label> ucite vartamānasya nāsti 
-                        deśakṛtaṃ bhayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.45cd"><label>sū.35.45cd</label> āhārasvapnaceṣṭādau 
-                        taddeśasya guṇe sati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.46ab"><label>sū.35.46ab</label> deśaprakṛtisātmye tu 
-                        viparīto'cirotthitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.46cd"><label>sū.35.46cd</label> saṃpattau bhiṣagādīnāṃ 
-                        balasattvāyuṣāṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.47ab"><label>sū.35.47ab</label> kevalaḥ samadehāgneḥ 
-                        sukhasādhyatamo gadaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.47cd"><label>sū.35.47cd</label> ato'nyathā tvasādhyaḥ syāt 
-                        kṛcchro vyāmiśralakṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.48ab"><label>sū.35.48ab</label> kriyāyāstu guṇālābhe 
-                        kriyāmanyāṃ prayojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.48cd"><label>sū.35.48cd</label> pūrvasyāṃ śantavegāyāṃ na 
-                        kriyāsaṃkaro hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.49ab"><label>sū.35.49ab</label> guṇālābhe'pi sapadi yadi 
-                        saiva kriyā hitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.49cd"><label>sū.35.49cd</label> kartavyaiva tadā vyādhiḥ 
-                        kṛcchrasādhyatamo yadi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.50ab"><label>sū.35.50ab</label> ya evamenaṃ vidhimekarūpaṃ 
-                        bibharti kālādivaśena dhīmān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.35.50cd"><label>sū.35.50cd</label> sa mṛtyupāśān jagato 
-                        gadaughān chinatti bhaiṣajyaparaśvadhena || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne āturopakramaṇīyo nāma 
-                        pañcatriṃśo'dhayāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="36" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> ṣaḍtriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.1"><label>sū.36.1</label> athāto bhūmipravibhāgīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.2"><label>sū.36.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.3"><label>sū.36.3</label> 
-                        śvabhraśarkarāśmaviṣamavalmīkaśmaśānāghātanadevatāyatanasikatābhiranupahatāmanūṣarāmabhaṅgurāmadūrodakāṃ 
-                        snigdhāṃ prarohavatīṃ mṛdvīṃ sthirāṃ samāṃ kṛṣṇāṃ gaurīṃ lohitāṃ vā 
-                        bhūmimauṣadhārthaṃ parīkṣeta | tasyāṃ jātamapi 
-                        kṛmiviṣaśastrātapapavanadahanatoyasambādhamārgairanupahatamekarasaṃ puṣṭaṃ 
-                        pṛthvavagāḍhamūlamudīcyāṃ cauṣadhamādadītetyeṣa bhūmiparīkṣāviśeṣaḥ sāmānyaḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.4"><label>sū.36.4</label> viśeṣatastu tatra aśmavatī sthirā 
-                        gurvī śyāmā kṛṣṇā vā sthūlavṛkṣaśasyaprāyā svaguṇabhūyiṣṭhā snigdhā 
-                        śītalā+āsannodakā snigdhaśasyatṛṇakomalavṛkṣaprāyā śuklā'mbuguṇabhūyiṣṭhā 
-                        nānāvarṇā laghvaśmavatī praviralālpapāṇḍuvṛkṣaprarohā'gniguṇabhūyiṣṭhā 
-                        rūkṣā bhasmarāsabhavarṇā tanurūkṣakoṭarālparasavṛkṣaprāyā'nilaguṇabhūyiṣṭhā 
-                        mṛdvī samā śvabhravatyavyaktarasajalā sarvato'sāravṛkṣā 
-                        mahāparvatavṛkṣaprāyā śyāmā cākāśaguṇabhūyiṣṭhā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.5"><label>sū.36.5</label> atra kecidāhurācāryāḥ 
-                        prāvṛḍvarṣāśaraddhemantavasantagrīṣmeṣu yathāsaṃkhyaṃ 
-                        mūlapatratvakkṣīrasāraphalānyādadīteti tattu na samyak 
-                        saumyāgneyatvājjagataḥ | saumyānyauṣadhāni 
-                        saumyeṣvṛtuṣvādadītāgneyānyāgneyeṣu evamavyāpannaguṇāni bhavanti | 
-                        saumyānyauṣadhāni saumyeṣvṛtuṣu gṛhītāni somaguṇabhūyiṣṭhāyāṃ bhūmau 
-                        jātānyatimadhurasnigdhaśītāni jāyante | etena śeṣaṃ vyākhyātam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.6"><label>sū.36.6</label> tatra pṛthivyambuguṇabhūyiṣṭhāyāṃ 
-                        bhūmau jātāni virecanadravyāṇyādadīta agnyākāśamārutaguṇabhūyiṣṭhāyāṃ 
-                        vamanadravyāṇi ubhayaguṇabhūyiṣṭhāyāmubhayatobhāgāni ākāśaguṇabhūyiṣṭhāyāṃ 
-                        saṃśamanāni evaṃ balavattarāṇi bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.7"><label>sū.36.7</label> sarvāṇyeva cābhinavānyanyatra 
-                        madhughṛtaguḍapippalīviḍaṅgebhyaḥ (ā.sarvāṇyeva sakṣīrāṇi vīryavanti ) 
-                        teṣāmasampattāva(ā.na)tikrāntasaṃvatsarāṇyādadīteti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.8"><label>sū.36.8</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.8ab"><label>sū.36.8ab</label> gopālāstāpasā vyādhā ye cānye 
-                        vanacāriṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.8cd"><label>sū.36.8cd</label> mūlāhārāś ca ye tebhyo 
-                        bheṣajavyaktiriṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.9ab"><label>sū.36.9ab</label> sarvāvayavasādhyeṣu 
-                        palāśalavaṇādiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.9cd"><label>sū.36.9cd</label> vyavasthito na kālo'sti tatra 
-                        sarvo vidhīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.10ab"><label>sū.36.10ab</label> gandhavarṇarasopetā ṣaḍvidhā 
-                        bhūmiriṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.10cd"><label>sū.36.10cd</label> tasmādbhūmisvabhāvena bījinaḥ 
-                        ṣaḍrasāyutāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.11ab"><label>sū.36.11ab</label> avyaktaḥ kila toyasya raso 
-                        niścayaniścitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.11cd"><label>sū.36.11cd</label> rasaḥ sa eva cāvyakto vyakto 
-                        bhūmirasādbhavet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.12ab"><label>sū.36.12ab</label> sarvalakṣaṇasaṃpannā bhūmiḥ 
-                        sādhāraṇā smṛtā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.12cd"><label>sū.36.12cd</label> dravyāṇi yatra tatraiva 
-                        tadguṇāni viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.13ab"><label>sū.36.13ab</label> vigandhenāparāmṛṣṭamavipannaṃ 
-                        rasādibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.13cd"><label>sū.36.13cd</label> navaṃ dravyaṃ purāṇaṃ vā 
-                        grāhyameva vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.14ab"><label>sū.36.14ab</label> viḍaṅgaṃ pippalī kṣaudraṃ 
-                        sarpiścāpyanavaṃ hitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.14cd"><label>sū.36.14cd</label> śeṣamanyattvabhinavaṃ 
-                        gṛhṇīyāddoṣavarjitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.15ab"><label>sū.36.15ab</label> jaṅgamānāṃ vayaḥsthānāṃ 
-                        raktaromanakhādikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.15cd"><label>sū.36.15cd</label> kṣīramūtrapurīṣāṇi 
-                        jīrṇāhāreṣu saṃharet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.16ab"><label>sū.36.16ab</label> 
-                        plotamṛdbhāṇḍaphalakaśaṅkuvinyastabheṣajam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.36.16cd"><label>sū.36.16cd</label> praśastāyāṃ diśi śucau 
-                        bheṣajāgāramiṣyate || </l> 
-                </div> 
-                <div n="37" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>saptatriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.1"><label>sū.37.1</label> athāto miśrakamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.2"><label>sū.37.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.3ab"><label>sū.37.3ab</label> mātuluṅgāgnimanthau ca 
-                        bhadradāru mahauṣadham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.3cd"><label>sū.37.3cd</label> ahiṃsrā caiva rāsnā ca pralepo 
-                        vātaśophajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.4ab"><label>sū.37.4ab</label> dūrvā ca nalamūlaṃ ca madhukaṃ 
-                        candanaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.4cd"><label>sū.37.4cd</label> śītalāś ca gaṇāḥ sarve pralepaḥ 
-                        pittaśophahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.5ab"><label>sū.37.5ab</label> āgantuje raktaje ca hyeṣa eva 
-                        vidhiḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.5cd"><label>sū.37.5cd</label> vidhirviṣaghno viṣaje 
-                        pittaghno'pi hitasthathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.6ab"><label>sū.37.6ab</label> ajagandhā'śvagandhā ca kālā 
-                        saralayā saha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.6cd"><label>sū.37.6cd</label> ekaiṣikā'jaśrṅgī ca pralepaḥ 
-                        śleṣmaśophahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.7ab"><label>sū.37.7ab</label> ete vargāstrayo lodhraṃ pathyā 
-                        piṇḍītakāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.7cd"><label>sū.37.7cd</label> anantā ceti lepo'yaṃ 
-                        sānnipātikaśophahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.8ab"><label>sū.37.8ab</label> snigdhāmlalavaṇo vāte koṣṇaḥ 
-                        śītaḥ payoyutaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.8cd"><label>sū.37.8cd</label> pitte coṣṇah kaphe 
-                        kṣāramūtrāḍhyastatpraśāntaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.9ab"><label>sū.37.9ab</label> śaṇamūlakaśigrūṇāṃ phalāni 
-                        tilasarṣapāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.9cd"><label>sū.37.9cd</label> śaktavaḥ kiṇvamatasī 
-                        dravyāṇyuṣṇāni pācanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.10ab"><label>sū.37.10ab</label> cirabilvo'gniko dantī 
-                        citrako hayamārakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.10cd"><label>sū.37.10cd</label> kapotagṛdhrakaṅkāṇāṃ purīṣāṇi 
-                        ca dāraṇam | ^</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.10ef"><label>sū.37.10ef</label> kṣāradravyāṇi vā yāni kṣāro 
-                        vā dāraṇaṃ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.11ab"><label>sū.37.11ab</label> dravyāṇāṃ picchilānāṃ tu 
-                        tvaṅnūlāni prapīḍanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.11cd"><label>sū.37.11cd</label> yavagodhūmamāṣāṇāṃ cūrṇāni ca 
-                        samāsataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.12ab"><label>sū.37.12ab</label> 
-                        śaṅkhinyaṅkoṭhasumanaḥkaravīrasuvarcalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.12cd"><label>sū.37.12cd</label> śodhanāni kaṣāyāṇi 
-                        vargaścāragvadhādikaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.13ab"><label>sū.37.13ab</label> ajagandhā'jaśṛṅgī ca gavākṣī 
-                        lāṅgalāhvayā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.13cd"><label>sū.37.13cd</label> pūtīkaścitrakaḥ pāṭhā 
-                        viḍaṅgailāhareṇavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.14ab"><label>sū.37.14ab</label> kaṭutrikaṃ yavakṣāro lavaṇāni 
-                        manaḥśilā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.14cd"><label>sū.37.14cd</label> kāsīsaṃ trivṛtā dantī 
-                        haritālaṃ surāṣṭrajā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.15ab"><label>sū.37.15ab</label> saṃśodhanīnāṃ vartīnāṃ 
-                        dravyāṇyetāni nirdiśet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.15cd"><label>sū.37.15cd</label> etairevauṣadhaiḥ 
-                        kuryātkalkānapi ca śodhanān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.16ab"><label>sū.37.16ab</label> 
-                        kāsīsakaṭurohiṇyorjātīkandaharidrayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.16cd"><label>sū.37.16cd</label> pūrvoddiṣṭeṣu cāṅgeṣu 
-                        kuryāttailaghṛtāni vai || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.17ab"><label>sū.37.17ab</label> arkottamāṃ snuhīkṣīraṃ piṣṭvā 
-                        kṣārottamānapi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.17cd"><label>sū.37.17cd</label> jātīmūlaṃ haridre dve kāsīsaṃ 
-                        kaṭurohiṇīm || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.18ab"><label>sū.37.18ab</label> pūrvoddiṣṭāni cānyāni kuryāt 
-                        saṃśodhanaṃ ghṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.18cd"><label>sū.37.18cd</label> mayūrako rājavṛkṣo nimbaḥ 
-                        kośātakī tilāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.19ab"><label>sū.37.19ab</label> bṛhatī kaṇṭakārī ca haritālaṃ 
-                        manaḥśilā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.19cd"><label>sū.37.19cd</label> śodhanāni ca yojyāni taile 
-                        dravyāṇi śodhane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.20ab"><label>sū.37.20ab</label> kāsīse saindhave kiṇve 
-                        vacāyāṃ rajanīdvaye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.20cd"><label>sū.37.20cd</label> śodhanāṅgeṣu cānyeṣu cūrṇaṃ 
-                        kurvīta śodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.21ab"><label>sū.37.21ab</label> sālasārādisāreṣu 
-                        paṭolatriphalāsu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.21cd"><label>sū.37.21cd</label> rasakriyā vidhātavyā śodhanī 
-                        śodhaneṣu ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.22ab"><label>sū.37.22ab</label> śrīveṣṭake sarjarase sarale 
-                        devadāruṇi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.22cd"><label>sū.37.22cd</label> sāreṣvapi ca kurvīta matimān 
-                        vraṇadhūpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.23ab"><label>sū.37.23ab</label> kaṣāyāṇāmanuṣṇānāṃ vṛkṣāṇāṃ 
-                        tvakṣu sādhitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.23cd"><label>sū.37.23cd</label> śṛtaṃ śītaṃ kaṣāyaṃ vā 
-                        ropaṇārtheṣu śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.24ab"><label>sū.37.24ab</label> somāmṛtāśvagandhāsu 
-                        kākolyādau gaṇe tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.24cd"><label>sū.37.24cd</label> kṣīripraroheṣvapi ca vartayo 
-                        ropaṇāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.25ab"><label>sū.37.25ab</label> samaṇgā somasaralā somavalkaḥ 
-                        sacandanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.25cd"><label>sū.37.25cd</label> kākolyādiś ca kalkaḥ syāt 
-                        praśasto vraṇaropaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.26ab"><label>sū.37.26ab</label> pṛthakparṇyātmaguptā ca 
-                        haridre mālatī sitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.26cd"><label>sū.37.26cd</label> kākolyādiś ca yojyaḥ 
-                        syādbhiṣajā ropaṇe ghṛte || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.27ab"><label>sū.37.27ab</label> kālānusāryāguruṇī haridre 
-                        devadāru ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.27cd"><label>sū.37.27cd</label> priyaṅgavaś ca rodhraṃ ca 
-                        taile yojyāni ropaṇe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.28ab"><label>sū.37.28ab</label> kaṅgukā triphalā rodhraṃ 
-                        kāsīsaṃ śravaṇāhvayā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.28cd"><label>sū.37.28cd</label> dhavāśvakarṇayostvak ca 
-                        ropaṇaṃ cūrṇamiṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.29ab"><label>sū.37.29ab</label> priyaṅgukā sarjarasaḥ 
-                        puṣpakāsīsameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.29cd"><label>sū.37.29cd</label> tvakcūrṇaṃ dhavajaṃ caiva 
-                        ropaṇārthaṃ praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.30ab"><label>sū.37.30ab</label> tvakṣu nyagrodhavargasya 
-                        triphalāyāstathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.30cd"><label>sū.37.30cd</label> rasakriyāṃ ropaṇārthe 
-                        vidadhīta yathākramam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.31ab"><label>sū.37.31ab</label> apāmārgo'svagandhā ca 
-                        tālapatrī suvarcalā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.31cd"><label>sū.37.31cd</label> utsādane praśasyante 
-                        kākolyādiś ca yo gaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.32ab"><label>sū.37.32ab</label> kāsīsaṃ saindhavaṃ kiṇvaṃ 
-                        kuruvindo manaḥśilā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.32cd"><label>sū.37.32cd</label> kukkuṭāṇḍakapālāni 
-                        sumanomukulāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.33ab"><label>sū.37.33ab</label> phale śairīṣakārañje 
-                        dhātucūrṇāni yāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.33cd"><label>sū.37.33cd</label> vraṇeṣūtsannamāṃseṣu 
-                        praśastānyavasādane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.34ab"><label>sū.37.34ab</label> samastaṃ vargamardhaṃ vā 
-                        yathālābhamathāpi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.37.34cd"><label>sū.37.34cd</label> prayuñjīta bhiṣak prājño 
-                        yathoddiṣṭeṣu karmasu || </l> 
-                    <trailer>iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne miśrakādhyāyo nāma 
-                        saptatriṃśattamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="38" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> aṣṭatriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.1"><label>sū.38.1</label> athāto dravayasaṃgrahaṇīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.2"><label>sū.38.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.3"><label>sū.38.3</label> samāsena saptatriṃśaddravyagaṇā 
-                        bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.4"><label>sū.38.4</label> tadyathā vidārigandhā vidārī 
-                        viśvadevā sahadevā śvadaṃṣṭrā pṛthakparṇī śatāvarī sārivā kṛṣṇasārivā 
-                        jīvakarṣabhakau mahāsahā kṣudrasahā bṛhatyau punarnavairaṇḍo haṃsapādī 
-                        vṛścikālyṛṣabhī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.5ab"><label>sū.38.5ab</label> vidārīgandhādirayaṃ gaṇaḥ 
-                        pittānilāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.5cd"><label>sū.38.5cd</label> 
-                        śoṣagulmāṅgamardordhvaśvāsakāsavināśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.6"><label>sū.38.6</label> 
-                        āragvadhamadanagopaghoṇṭākaṇṭakīkuṭajapāṭhāpāṭalāmūrvendrayavasaptavarṇanimbakuruṇṭakadāsī-kuruṇṭakaguḍūcīcitrakaśārṅga(ā.rṅge)ṣṭākarañjadvayapaṭolakirātatiktakāni 
-                        suṣavī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.7ab"><label>sū.38.7ab</label> āragvadhādirityeṣa gaṇaḥ 
-                        śleṣmaviṣāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.7cd"><label>sū.38.7cd</label> mehakuṣṭhajvaravamīkaṇḍūghno 
-                        vraṇaśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.8"><label>sū.38.8</label> 
-                        varuṇārtagalaśigrumadhuśigrutarkārīmeṣaśṛṅgīpūtīkanaktamālamoraṭāgnimanthasaireyakadvayabimbīvasukavasiracitrakaśatāvarībilvājaśṛṅgīdarbhā 
-                        bṛhatīdvayaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.9ab"><label>sū.38.9ab</label> varuṇādirgaṇo hyeṣa 
-                        kaphamedonivāraṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.9cd"><label>sū.38.9cd</label> vinihanti 
-                        śiraḥśūlagulmābhyantaravidradhīn || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.10"><label>sū.38.10</label> 
-                        vīratarusahacaradvayadarbhavṛkṣādanīgundrānalakuśakāśāśmabhedakāgnimanthamoraṭāvasukavasirabhallūkakuraṇṭakendīvarakapotavaṅkā 
-                        śvadaṃṣṭrā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.11ab"><label>sū.38.11ab</label> vīratarvādirityeṣa gaṇo 
-                        vātavikāranut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.11cd"><label>sū.38.11cd</label> 
-                        aśmarīśarkarāmūtrakṛcchrāghātarujāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.12"><label>sū.38.12</label> 
-                        sālasārājakarṇakhadirakadarakālaskandhakramukabhūrjameṣaśṛṅgītiniśacandanakucandanaśiṃśapāśirīṣāsanadhavārjunatālaśākanaktamālapūtīkāśvakarṇāgurūṇi 
-                        kālīyakaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.13ab"><label>sū.38.13ab</label> sālasārādirityeṣa gaṇaḥ 
-                        kuṣṭhavināśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.13cd"><label>sū.38.13cd</label> mehapāṇḍvāmayaharaḥ 
-                        kaphamedoviśoṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.14"><label>sū.38.14</label> 
-                        rodhrasāvararodhrapalāśakuṭannaṭāśokaphañjīkaṭphalailavālukaśallakījiṅginīkadambasālāḥ 
-                        kadalī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.15ab"><label>sū.38.15ab</label> eṣa rodhrādirityukto 
-                        medaḥkaphaharo gaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.15cd"><label>sū.38.15cd</label> yonidoṣaharaḥ stambhī varṇyo 
-                        viṣavināśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.16"><label>sū.38.16</label> 
-                        arkālarkakarañjadvayamāgadantīmayūrakabhārgīrāsnendrapuṣpīkṣudraśvetāmahāśvetāvṛścikālyalavaṇāstāpasavṛkṣaśceti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.17ab"><label>sū.38.17ab</label> arkādiko gaṇo hyeṣa 
-                        kaphamedoviṣāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.17cd"><label>sū.38.17cd</label> kṛmikuṣṭhapraśamano 
-                        viśeṣāddraṇaśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.18"><label>sū.38.18</label> 
-                        surasāśvetasurasāphaṇijjñakārjakabhūstṛṇasugandhakasumukhakālamālakāsamardakṣavakakharapuṣpāviḍaṅgakaṭphalasurasīnirguṇḍīkulāhalondurukarṇikāphañjīprācībalakākamācyo 
-                        viṣamuṣṭikaśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.19ab"><label>sū.38.19ab</label> surasādirgaṇo hyeṣa kaphahṛt 
-                        kṛmisūdanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.19cd"><label>sū.38.19cd</label> pratiśyāyāruciśvāsakāsaghno 
-                        vraṇaśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.20"><label>sū.38.20</label> 
-                        muṣkakapalāśadhavacitrakamadanavṛkṣakarśiṃśapāvajravṛkṣastriphalā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.21ab"><label>sū.38.21ab</label> muṣkakādirgaṇo hyeṣa 
-                        medoghnaḥ śukradoṣahṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.21cd"><label>sū.38.21cd</label> mehārśaḥpāṇḍurogaghnaḥ 
-                        śarkarānāśanaḥ paraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.22"><label>sū.38.22</label> 
-                        pippalīpippalīmūlacavyacitrakaśṛṅgaveramaricahastipippalīhareṇukailājamodendrayavapāṭhājīrakasarṣapamahānimbaphalahiṅgubhārgīmadhurasātiviṣāvacāviḍaṅgāni 
-                        kaṭurohiṇī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.23ab"><label>sū.38.23ab</label> pippalyādiḥ kaphaharaḥ 
-                        pratiśyāyānilārucīḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.23cd"><label>sū.38.23cd</label> nihanyāddīpano 
-                        gulmaśūlaghnaścāmapācanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.24"><label>sū.38.24</label> 
-                        elātagarakuṣṭhamāṃsīdhyāmakatvakpatranāgapuṣpapriyaṅguhareṇukāvyāghranakhaśukticaṇḍasthauṇeyakaśrīveṣṭakacocacorakavālu{O.?}kaguggulusarjarasaturuṣkakundurukāga{O.u}ruspṛkkośīrabhadradārukuṅkumāni 
-                        punnāgakeśaraṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.25ab"><label>sū.38.25ab</label> eladiko vātakaphau 
-                        nihanyādviṣameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.25cd"><label>sū.38.25cd</label> varṇaprasādanaḥ 
-                        kaṇḍūpiḍakāloṭhanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.26"><label>sū.38.26</label> vacāmustātiviṣābhayābhadradārūṇi 
-                        nāgakeśaraṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.27"><label>sū.38.27</label> 
-                        haridrādāruharidrākalaśīkuṭajabījāni madhukaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.28ab"><label>sū.38.28ab</label> etau vacāharidrādī gaṇau 
-                        stanyaviśodhanau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.28cd"><label>sū.38.28cd</label> āmātisāraśamanau 
-                        viśeṣāddoṣapācanau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.29"><label>sū.38.29</label> 
-                        śyāmāmahāśyāmātrivṛddantīśaṅkhinītilvakakampillakaramyakakramukaputraśreṇīgavākṣīrajavṛkṣakarañjadvayaguḍūcīsaptalācchagalāntrīsudhāḥ 
-                        suvarṇakṣīrī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.30ab"><label>sū.38.30ab</label> uktaḥ śyāmādirityeṣa gaṇo 
-                        gulmaviṣāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.30cd"><label>sū.38.30cd</label> ānāhodaraviḍbhedī 
-                        tathodāvartanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.31"><label>sū.38.31</label> bṛhatīkaṇṭakārikākuṭajaphalapāṭhā 
-                        madhukaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.32ab"><label>sū.38.32ab</label> pācanīyo bṛhatyādirgaṇaḥ 
-                        pittānilāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.32cd"><label>sū.38.32cd</label> 
-                        kaphārocakahṛdrogamūtrakṛcchrarujāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.33"><label>sū.38.33</label> 
-                        paṭolacandanakucandanamūrvāguḍūcīpāṭhāḥ kaṭurohiṇī ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.34ab"><label>sū.38.34ab</label> paṭolādirgaṇaḥ 
-                        pittakaphārocakanāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.34cd"><label>sū.38.34cd</label> jvaropaśamano 
-                        vraṇyaśchardikaṇḍūviṣāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.35"><label>sū.38.35</label> 
-                        kākolīkṣīrakākolījīvakarṣabhakamudgaparṇīmāṣaparṇīmedāmahāmedācchinnaruhākarkaṭaśṛṅgītugākṣīrīpadmakaprapauṇḍarīkardhivṛddhimṛdvīkājīvantyo 
-                        madhukaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.36ab"><label>sū.38.36ab</label> kākolyādirayṃ 
-                        pittaśoṇitānilanāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.36cd"><label>sū.38.36cd</label> jīvano bṛṃhaṇo vṛṣyaḥ 
-                        stanyaśleṣmakarastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.37"><label>sū.38.37</label> 
-                        ūṣakasaindhavaśilājatukāsīsadvayahiṅgūni tutthakaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.38ab"><label>sū.38.38ab</label> ūṣakādiḥ kaphaṃ hanti gaṇo 
-                        medoviśoṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.38cd"><label>sū.38.38cd</label> 
-                        aśmarīśarkarāmūtrakṛcchragulmapraṇāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.39"><label>sū.38.39</label> 
-                        sārivāmadhukacandanakucandanapadmakakāśmarīphalamadhūkapuṣpāṇyuśīraṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.40ab"><label>sū.38.40ab</label> sārivādiḥ pipāsāghno 
-                        raktapittaharo gaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.40cd"><label>sū.38.40cd</label> pittajvarapraśamano 
-                        viśeṣāddāhanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.41"><label>sū.38.41</label> 
-                        añjanarasāñjananāgapuṣpapriyaṅgunīlotpalanaladanalinakeśarāṇi madhukaṃ ceti 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.42ab"><label>sū.38.42ab</label> añjanādirgaṇo hyeṣa 
-                        raktapittanibarhaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.42cd"><label>sū.38.42cd</label> viṣopaśamano dāhaṃ 
-                        nihantyābhyantaraṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.43"><label>sū.38.43</label> 
-                        parūṣakadrākṣākaṭphaladāḍimarājādanakatakaphalaśākaphalāni triphalā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.44ab"><label>sū.38.44ab</label> parūṣakādirityeṣa 
-                        gaṇo'nilavināśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.44cd"><label>sū.38.44cd</label> mūtradoṣaharo hṛdyaḥ 
-                        pipāsāghno rucipradaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.45"><label>sū.38.45</label> 
-                        priyaṅgusamaṅgādhātakīpunnāganāgapuṣpacandanakucandanamocarasarasāñjanakumbhīkasrotoñjanapadmakesarayojanavallayo 
-                        dīrghamūlā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.46"><label>sū.38.46</label> 
-                        ambaṣṭhādhātakīkusumasamaṅgākaṭvaṅgamadhukabilvapeśikāsāvararodhrapalāśanandīvṛkṣāḥ 
-                        padmakeśarāṇi ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.47ab"><label>sū.38.47ab</label> gaṇau priyaṅgvambaṣṭhādī 
-                        pakvātīsāranāśanau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.47cd"><label>sū.38.47cd</label> sandhānīyau hitau pitte 
-                        vraṇānāṃ cāpi ropaṇau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.48"><label>sū.38.48</label> 
-                        nyagrodhodumbarāśvatthaplakṣamadhukakapītanakakubhāmrakośāmracorakapatrajambūdvayapiyālamadhūkarohiṇīvañjulakadambabadarītindukīsallakīrodhrasāvararodhrabhallātakapalāśā 
-                        nandīvṛkṣaśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.49ab"><label>sū.38.49ab</label> nyagrodhādirgaṇo vraṇyaḥ 
-                        saṃgrāhī bhagnasādhakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.49cd"><label>sū.38.49cd</label> raktapittaharo dāhamedoghno 
-                        yonidoṣahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.50"><label>sū.38.50</label> guḍūcīnimbakustumburucandanāni 
-                        padmakaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.51ab"><label>sū.38.51ab</label> eṣa sarvajvarān hanti 
-                        guḍūcyādistu dīpanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.51cd"><label>sū.38.51cd</label> 
-                        hallāsārocakavamīpipāsādāhanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.52"><label>sū.38.52</label> 
-                        utpalaraktotpalakumudasaugandhikakuvalayapuṇḍarīkāṇi madhukaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.53ab"><label>sū.38.53ab</label> utpalādirayaṃ 
-                        dāhapittaraktavināśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.53cd"><label>sū.38.53cd</label> 
-                        pipāsāviṣahṛdrogacchardimūrcchāharo gaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.54"><label>sū.38.54</label> 
-                        mustāharidrādāruharidrāharītakyāmalakabibhītakakuṣṭhahaimavatīvacāpāṭhākaṭurohiṇīśārṅgaṣṭātiviṣādrāviḍībhallātakāni 
-                        citrakaśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.55ab"><label>sū.38.55ab</label> eṣa mustādiko nāmnā gaṇaḥ 
-                        śleṣmaniṣūdanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.55cd"><label>sū.38.55cd</label> yonidoṣaharaḥ stanyaśodhanaḥ 
-                        pācanastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.56"><label>sū.38.56</label> harītakyāmalakabibhītakāni 
-                        triphalā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.57ab"><label>sū.38.57ab</label> triphalā kaphapittaghnī 
-                        mehakuṣṭhavināśanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.57cd"><label>sū.38.57cd</label> cukṣuṣyā dīpanī caiva 
-                        viṣamajvaranāśanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.58"><label>sū.38.58</label> pippalīmaricaśṛṅgaverāṇi 
-                        trikaṭukam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.59ab"><label>sū.38.59ab</label> tryūṣaṇaṃ kaphamedoghnaṃ 
-                        mehakuṣṭhatvagāmayān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.59cd"><label>sū.38.59cd</label> nihanyāddīpanaṃ 
-                        gulmapīnasāgnyalpatāmapi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.60"><label>sū.38.60</label> 
-                        āmalakīharītakīpippalyaścitrakaśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.61ab"><label>sū.38.61ab</label> āmalakyādirityeṣa gaṇaḥ 
-                        sarvajvarāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.61cd"><label>sū.38.61cd</label> cakṣuṣyo dīpano vṛṣyaḥ 
-                        kaphārocakanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.62"><label>sū.38.62</label> 
-                        trapusīsatāmrarajatakṛṣṇalohasuvarṇāni lohamalaśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.63ab"><label>sū.38.63ab</label> gaṇastrapvādirityeṣa 
-                        garakrimiharaḥ paraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.63cd"><label>sū.38.63cd</label> 
-                        pipāsāviṣahṛdrogapaṇḍumehaharastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.64"><label>sū.38.64</label> 
-                        lākṣārevatakuṭajāśvamārakaṭphalaharidrādvayanimbasaptacchadamālatyastrāyamāṇā 
-                        ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.65ab"><label>sū.38.65ab</label> kāṣāyastiktamadhuraḥ 
-                        kaphapittārtināśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.65cd"><label>sū.38.65cd</label> kuṣṭhakrimiharaś caiva 
-                        duṣṭavraṇaviśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.66"><label>sū.38.66</label> pañca pañcamūlānyata ūrdhvaṃ 
-                        vakṣyāmaḥ | tatra trikaṇṭakabṛhatīdvayapṛthakparṇyo vidārigandhā ceti 
-                        kanīyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.67ab"><label>sū.38.67ab</label> kaṣāyatiktamadhuraṃ kanīyaḥ 
-                        pañcamūlakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.67cd"><label>sū.38.67cd</label> vātaghnaṃ pittaśamanaṃ 
-                        bṛṃhaṇaṃ balavardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.68"><label>sū.38.68</label> bilvāgnimanthaṭiṇṭukapāṭalāḥ 
-                        kāśmaryaśceti mahat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.69ab"><label>sū.38.69ab</label> satiktaṃ kaphavātaghnaṃ pāke 
-                        laghvagnidīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.69cd"><label>sū.38.69cd</label> madhurānurasaṃ caiva 
-                        pañcamūlaṃ mahat smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.70"><label>sū.38.70</label> anayordaśamūlamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.71ab"><label>sū.38.71ab</label> gaṇaḥ śvāsaharo hyeṣa 
-                        kaphapittānilāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.71cd"><label>sū.38.71cd</label> āmasya pācanaś caiva 
-                        sarvajvaravināśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.72"><label>sū.38.72</label> 
-                        vidārīsārivārajanīguḍūcyo'jaśṛṅgī ceti vallīsaṃjñaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.73"><label>sū.38.73</label> 
-                        karamardatrikaṇṭakasairīyakaśatāvarīgṛdhranakhya iti kaṇṭakasaṃjñaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.74ab"><label>sū.38.74ab</label> raktapittaharau hyetau 
-                        śophatrayavināśanau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.74cd"><label>sū.38.74cd</label> sarvamehaharau caiva 
-                        śukradoṣavināśanau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.75"><label>sū.38.75</label> kuśakāśanaladarbhakāṇḍekṣukā iti 
-                        tṛṇasaṃjñakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.76"><label>sū.38.76</label> antyaḥ prayuktaḥ kṣīreṇa 
-                        śīghrameva vināśayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.77ab"><label>sū.38.77ab</label> eṣāṃ vātaharāvādyāvantyaḥ 
-                        pittavināśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.77cd"><label>sū.38.77cd</label> pañcakau śleṣmaśamanāvitarau 
-                        parikīrtitau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.78"><label>sū.38.78</label> trivṛtādikamanyatropadekṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.79ab"><label>sū.38.79ab</label> samāsena gaṇā hyete 
-                        proktāsteṣāṃ tu vistaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.79cd"><label>sū.38.79cd</label> cikitsiteṣu vakṣyāmi jñātvā 
-                        doṣabalābalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.80ab"><label>sū.38.80ab</label> ebhirlepān kaṣāyāṃś ca tailaṃ 
-                        sarpīṃṣi pānakān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.80cd"><label>sū.38.80cd</label> pravibhajya yathānyāyaṃ 
-                        kurvīta matimān bhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.81ab"><label>sū.38.81ab</label> bhūmavarṣānilakledaiḥ 
-                        sarvartuṣvanabhidrute | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.81cd"><label>sū.38.81cd</label> grāhayitvā gṛhe 
-                        nyasyedvidhinauṣadhasaṃgraham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.82ab"><label>sū.38.82ab</label> samīkṣya doṣabhedāṃś ca miśrān 
-                        bhinnān prayojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.38.82cd"><label>sū.38.82cd</label> pṛthaṅniśrān samastānvā gaṇaṃ 
-                        vā vyastasaṃhatam || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne dravyasaṃgrahaṇīyo 
-                        nāmāṣṭatriṃśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="39" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> ekonacatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.1"><label>sū.39.1</label> athātaḥ 
-                        saṃśodhanasaṃśamanīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.2"><label>sū.39.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.3"><label>sū.39.3</label> 
-                        madanakuṭajajīmūtakekṣvākudhāmārgavakṛtavedhanasarṣapaviḍaṅgapippalīkarañjaprapunnāḍakovidārakarbudārāriṣṭāśvagandhāvidulabandhujīvakaśvetāśaṇapuṣpībimbīvacāmṛgervāruścitrā 
-                        cetyūrdhvabhāgaharāṇi | tatra kovidārapūrvāṇāṃ phalāni kovidārādīnāṃ mūlāni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.4"><label>sū.39.4</label> 
-                        vivṛtāśyāmādantīdravantīsaptalāśaṅkhinīviṣāṇikāgavākṣīcchagalāntrīsruksuvarṇakṣīrīcitrakakiṇihīkuśakāśatilvakakampillakaramyakapāṭalāpūgaharītakyāmalakabibhītakanīlinīcaturaṅgulairaṇḍapūtīkamahāvṛkṣasaptacchadārkā 
-                        jyotiṣmatī cetyadhobhāgaharāṇi | tatra tilvakapūrvāṇāṃ mūlāni tilvakādīnāṃ 
-                        pāṭalāntānāṃ tvacaḥ kampillakaphalarajaḥ pūgādīnāmeraṇḍāntānāṃ phalāni 
-                        pūtīkāragvadhayoḥ patrāṇi śeṣāṇāṃ kṣīrāṇīti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.5"><label>sū.39.5</label> koṣātakī saptalā śaṅkhinī devadālī 
-                        kāravellikā cetyubhayatobhāgaharāṇi | eṣāṃ svarasā iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.6"><label>sū.39.6</label> 
-                        pippalīviḍaṅgāpāmārgaśigrusiddhārthakaśirīṣamaricakaravīrabimbīgirikarṇikākiṇihīvacājyotiṣmatīkarañjārkālarkalaśunātiviṣāśṛṅgaveratālīśatamālasurasārjakeṅgudīmeṣaśṛṅgukīmeṣaśṛṅgīmātuluṅgīsuraṅgīpīlujātīśālatālamadhūkalākṣāhiṅgulavaṇamadyagośakṛdrasamūtrāṇīti 
-                        śirovirecanāni | tatra karavīrapūrvāṇāṃ phalāni karavīrādīnāmarkāntānāṃ 
-                        mūlāni tālīśapūrvāṇāṃ kandāḥ tālīśādīnāmarjakāntānāṃ patāṇi 
-                        iṅgukīmeṣaśṛṅgyostavacaḥ mātuluṅgīsuraṅgīpīlujātīnāṃ pūspāṇi 
-                        śālatālamadhūkānāṃ sārāḥ hiṅgulākṣe niryāsau lavaṇāni pārthivaviśeṣāḥ 
-                        madyānyāsutasaṃyogāḥ śakṛdrasamūtre malāv iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.7"><label>sū.39.7</label> saṃśamanānyata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ 
-                        tatra 
-                        bhadradārukuṣṭhaharidrāvaruṇameṣaśrṅgībalātibalārtagalakacchurāsallakīkuberākṣīvīratarusahacarāgnimanthavatsādanyeraṇḍāśmabhedakālarkārkaśatāvarīpunarnavāvasukavaśirakāñcanakabhārgīkārpāsīvṛścikālīpattūrabadarayavakolakulatthaprabhṛtīni 
-                        vidārigandhādiś ca dve cādye pañcamūlyau samasena vātasaṃśamano vargaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.8"><label>sū.39.8</label> 
-                        candanakucandanahrīverośīramañjiṣṭhāpayasyādidārīśatāvarīgundrāśaivalakahlārakumudotpalakanda(ā.da)līdūrvāmūrvāprabhṛtīni 
-                        kākolyādiḥ sārivādirañjanādirutpalādirnyagrodhādistṛṇapañcamūlam iti samāsena 
-                        pittasaṃśamano vargaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.9"><label>sū.39.9</label> 
-                        kāleyakāgurutilaparṇīkuṣṭhaharidrāśītaśivaśatapuṣpāsaralārāsnāprakīryodakīryeṅgudīsumanaḥkākādanīlāṅgalakīhastikarṇamuñjātakalāmajjakaprabhṛtīni 
-                        vallīkaṇṭakapañcamūlyau pippalyādirbṛhatyādirmuṣkakādirvacādiḥ 
-                        surasādirāragvadhādir iti samāsena śleṣmasaṃśamano vargaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.10"><label>sū.39.10</label> tatra sarvāṇyevauṣadhāni 
-                        vyādhyagnipuruṣabalānyam{??}isamīkṣya vidadhyāt | tatra 
-                        vyādhibalādadhikamauṣadhamupayuktaṃ tamupaśamya vyādhiṃ vyādhimanyamāvahati 
-                        agnibalādadhikamajīrṇaṃ viṣṭabhya vā pacyate puruṣabalādadhikaṃ 
-                        glānimūrcchāmadānāvahati saṃśamanaṃ evaṃ saṃśodhanamatipātayati | hīnamebhyo 
-                        dattamakiṃcitkaraṃ bhavati | tasmātsamameva vidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.11"><label>sū.39.11</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.11ab"><label>sū.39.11ab</label> roge śodhanasādhye tu yo 
-                        bhaveddoṣadurbalaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.11cd"><label>sū.39.11cd</label> tasmai dadyādbhiṣak prājño 
-                        doṣapracyāvanaṃ mṛdu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.12ab"><label>sū.39.12ab</label> cale doṣe mṛdau koṣṭhe 
-                        nekṣetātra balaṃ nṛṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.12cd"><label>sū.39.12cd</label> avyādhidurbalasyāpi śodhanaṃ 
-                        hi tadā bhavet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.13ab"><label>sū.39.13ab</label> svayaṃ pravṛttadoṣasya 
-                        mṛdukoṣṭhasya śodhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.13cd"><label>sū.39.13cd</label> bhavedalpabalasyāpi prayuktaṃ 
-                        vyādhināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.14ab"><label>sū.39.14ab</label> vyādhyādiṣu tu madhyeṣu 
-                        kvāthasyāñjaliriṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.39.14cd"><label>sū.39.14cd</label> biḍālapadakaṃ cūrṇaṃ deyaḥ 
-                        kalko'kṣasaṃitaḥ || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne saṃśodhanasaṃśamanīyo 
-                        nāmaikonacatvāriṃśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="40" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>catvāriṃśattamo'dhayāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.1"><label>sū.40.1</label> athāto 
-                        dravyarasaguṇavīryavipākavijñānīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.2"><label>sū.40.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.3"><label>sū.40.3</label> kecidācāryā bruvate dravyaṃ 
-                        pradhānaṃ kasmāt vyavasthitatvāt iha khalu dravyaṃ vyavasthitaṃ na rasādayaḥ 
-                        yathā āme phale ye rasādayaste pakve na santi nityatvācca nityaṃ hi 
-                        dravyamanityā guṇāḥ yathā kalkādipravibhāgaḥ sa eva saṃpannarasagandho 
-                        vyāpannarasagandho vā bhavati svajātyavasthānācca yathā hi pārthivaṃ 
-                        dravyamanyabhāvaṃ na gacchatyevaṃ śeṣāṇi pañcendriyagrahaṇācca 
-                        pañcabhirindriyairgṛhyate dravyaṃ na rasādayaḥ āśrayatavācca dravyamāśritā 
-                        rasādayo bhavanti ārambhasāmarthyācca dravyāśrita ārambhaḥ yathā 
-                        vidārigandhādimāhṛtya saṃkṣudya vipacedityevamādiṣu na rasādiṣvārambhaḥ 
-                        śāstraprāmāṇyācca śāstre hi dravyaṃ pradhānamupadeśe hi yogānāṃ yathā 
-                        mātuluṅgāgnimanthau cetyādau na rasādaya upadiśyante kramāpekṣitatvācca 
-                        rasādīnāṃ rasādayo hi dravyakramamapekṣante yathā taruṇe taruṇāḥ saṃpūrṇe 
-                        saṃpūrṇā iti ekadeśasādhyatvācca dravyāṇāmekadeśenāpi vyādhayaḥ sādhyante 
-                        yathā mahāvṛkṣakṣīreṇeti tasmāddravyaṃ pradhānam | dravyalakṣaṇaṃ tu 
-                        kriyāguṇavat samavāyikāraṇam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.4"><label>sū.40.4</label> netyāhuranye rasāstu pradhānaṃ 
-                        kasmāt āgamāt āgamo hi śāstramucyate śāstre hi rasā adhikṛtāḥ yathā 
-                        rasāyatta āhāra iti tasmiṃś ca prāṇāḥ upadeśācca upadiśyante hi rasāḥ yathā 
-                        madhurāmlalavaṇā vātaṃ śamayanti anumānācca rasena hyanumīyate dravyaṃ yathā 
-                        madhuram iti ṛṣivacanācca ṛṣivacanaṃ vedo yathā kiṃcidijyārthaṃ 
-                        madhuramāhared iti tasmādrasāḥ pradhānaṃ raseṣu guṇasaṃjñā | 
-                        rasalakṣaṇamanyatropadekṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.5"><label>sū.40.5</label> netyāhuranye vīryaṃ pradhānam iti | 
-                        kasmāt tadvaśenauṣadhakarmaniṣpatteḥ | 
-                        ihauṣadhakarmāṇyūrdhvādhobhāgobhayabhāgasaṃśodhanasaṃśamanasaṃgrāhakāgnidīpanapīḍanalekhanabṛṃhaṇarasāyanavājīkaraṇaśvayathukaravilayanadahanadāraṇamādanaprāṇaghnaviṣapraśamanāni 
-                        vīryaprādhānyādbhavanti | tacca vīryaṃ dvividhamuṣṇaṃ śītaṃ ca 
-                        agnīṣomīyatvājjagataḥ | kecidaṣṭavidhamāhuḥ śītamuṣṇaṃ snigdhaṃ rūkṣaṃ 
-                        viśadaṃ piccilaṃ mṛdu tīkṣṇaṃ ceti | etāni vīryāṇi 
-                        svabalaguṇotkarṣādrasamabhibhūyātmakarma kurvanti | yathā 
-                        tāvanmahatpañcamūlaṃ kaṣāyaṃ tiktānurasaṃ vātaṃ śamayati uṣṇavīryatvāt tathā 
-                        kulatthāḥ kaṣāyaḥ kaṭukaḥ palāṇḍuḥ snehabhāvācca madhuraścekṣuraso vātaṃ 
-                        vardhayati śītavīryatvāt kaṭukā pippalī pittaṃ śamayati mṛduśītavīryatvāt 
-                        amlamāmalakaṃ lavaṇaṃ saidhavaṃ ca tiktā kākamācī pittaṃ vardhayati 
-                        uṣṇavīryatvāt madhurā matsyāś ca kaṭukaṃ mūlakaṃ śleṣmāṇaṃ śamayati 
-                        rūkṣavīryatvāt madhuraṃ kṣaudraṃ ca tadetannidarśanamātramuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.6"><label>sū.40.6</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.6ab"><label>sū.40.6ab</label> ye rasā vātaśamanā bhavanti 
-                        yadi teṣu vai | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.6cd"><label>sū.40.6cd</label> raukṣyalāghavaśaityāni na te 
-                        hanyuḥ samīraṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.7ab"><label>sū.40.7ab</label> ye rasāḥ pittaśamanā bhavanti 
-                        yadi teṣu vai | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.7cd"><label>sū.40.7cd</label> taikṣṇyauṣṇyalaghutāś caiva na 
-                        te tatkarmakāriṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.8ab"><label>sū.40.8ab</label> ye rasāḥ śleṣmaśamanā bhavanti 
-                        yadi teṣu vai | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.8cd"><label>sū.40.8cd</label> snehagauravaśaityāni na te 
-                        tatkarmakāriṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.9"><label>sū.40.9</label> tasmādvīryaṃ pradhānam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.10"><label>sū.40.10</label> netyāhuranye vipākaḥ pradhānam iti 
-                        | kasmāt samyaṅnithyāvipākatvāt iha sarvadravāṇy{O.vyāṇy}abhyavahṛtāni 
-                        samyaṅnithyāvipakvāni guṇaṃ doṣaṃ vā janayanti | tatrāhuranye prati rasaṃ 
-                        pāka iti | kecittrividhamicchanti madhuramamlaṃ kaṭukaṃ ceti | tattu na 
-                        samyak bhūtaguṇādāmāccānyo'mlo vipāko nāsti pittaṃ hi 
-                        vidagdhamamlatāmupaityagnermandatvāt yadyevaṃ lavaṇo'pyanyaḥ pāko 
-                        bhaviṣyanti śleṣmā hi vidagdho lavaṇatāmupaitīti | madhuro 
-                        madhurasyāmlo'mlasyaivaṃ sarveṣām iti kecidāhuḥ dṛṣṭāntaṃ copadiśanti yathā 
-                        tāvat kṣīramukhāgataṃ pacyamānaṃ madhurameva syāttathā śāliyavamudgādayaḥ 
-                        prakīrṇāḥ svabhāvamuttarakāle'pi na parityajanti tadvad iti | kecidvadanti 
-                        abalavanto balavatāṃ vaśamāyāntīti | evamanavasthitiḥ tasmādasiddhānta eṣaḥ 
-                        | āgame hi dvividha eva pāko madhuraḥ kaṭukaś ca | tayormadhurākhyo guruḥ 
-                        kaṭukākhyo laghur iti | tatra pṛthivyaptejovāyvākāśānāṃ dvaividhyaṃ bhavati 
-                        guṇasādharmyādgurutā laghutā ca pṛthivyāpaś ca gurvyaḥ śeṣāṇi laghūni 
-                        tasmāddvividha eva pāka iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.11"><label>sū.40.11</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.11ab"><label>sū.40.11ab</label> dravyeṣu pacyamāneṣu 
-                        yeṣvambupṛthivīguṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.11cd"><label>sū.40.11cd</label> nirvartante'dhikāstatra pāko 
-                        madhura ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.12ab"><label>sū.40.12ab</label> tejo'nilākāśaguṇāḥ 
-                        pacyamāneṣu yeṣu tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.12cd"><label>sū.40.12cd</label> nirvartante'dhikāstatra 
-                        pākaḥ kaṭuka ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.13ab"><label>sū.40.13ab</label> pṛthaktvadarśināmeṣa vādināṃ 
-                        vādasaṃgrahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.13cd"><label>sū.40.13cd</label> catruṇāmapi 
-                        sāmagryamicchantyatra vipaścitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.14ab"><label>sū.40.14ab</label> taddravyamātmanā 
-                        kiṃcitkiṃcidvīryeṇa sevitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.14cd"><label>sū.40.14cd</label> kiṃcidrasavipākābhyāṃ doṣaṃ 
-                        hanti karoti vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.15ab"><label>sū.40.15ab</label> pāko nāsti vinā vīryādvīryaṃ 
-                        nāsti vinā rasāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.15cd"><label>sū.40.15cd</label> raso nāsti vinā 
-                        dravyāddravyaṃ śreṣṭhataṃ smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.16ab"><label>sū.40.16ab</label> janma tu 
-                        dravyarasayoranyonyāpekṣikaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.16cd"><label>sū.40.16cd</label> anyonyāpekṣikaṃ janma yathā 
-                        syāddehadehinoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.17ab"><label>sū.40.17ab</label> vīryasaṃjñā guṇā ye'ṣṭau 
-                        te'pi dravyāśrayāḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.17cd"><label>sū.40.17cd</label> raseṣu na bhavantyete 
-                        nirguṇāstu guṇāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.18ab"><label>sū.40.18ab</label> dravye dravyāṇi yasmāddhi 
-                        vipacyante na ṣaḍrasāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.18cd"><label>sū.40.18cd</label> śreṣṭhaṃ dravyamato jñeyaṃ 
-                        śeṣā bhāvāstadāśrayāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.19ab"><label>sū.40.19ab</label> amīmāṃsyānyacintyāni 
-                        prasiddhāni svabhāvataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.19cd"><label>sū.40.19cd</label> āgamenopayojyāni bheṣajāni 
-                        vicakṣaṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.20ab"><label>sū.40.20ab</label> pratyakṣalakṣaṇaphalāḥ 
-                        prasiddhāś ca svabhāvataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.20cd"><label>sū.40.20cd</label> nauṣadhīrhetubhirvidvān 
-                        parīkṣeta kathaṃ(ā.dā)cana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.21ab"><label>sū.40.21ab</label> sahasroṇāpi hetūnāṃ 
-                        nāmbaṣṭhādirvirecayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.40.21cd"><label>sū.40.21cd</label> tasmāttiṣṭhettu matimānāgame 
-                        na tu hetuṣu || </l> 
-                    <trailer>iti śrīsuśrutasaṃhitāyaṃ sūtrasthāne dravyaguṇarasavīryavipākavijñānīyo 
-                        nāma catvāriṃśattamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="41" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> ekacatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.1"><label>sū.41.1</label> athāto 
-                        dravyaviśeṣavijñānīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.2"><label>sū.41.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.3"><label>sū.41.3</label> tatra pṛthivyaptejovāyvākāśānāṃ 
-                        samudāyāddravyābhinirvṛttiḥ utkarṣastvabhivyājñjalo bhavati idaṃ 
-                        pārthivamidamāpyamidaṃ taijasamidaṃ vāyavyamidamākāśīyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.4.1"><label>sū.41.4.1</label> tatra 
-                        sthūlasārasāndramandasthiragurukaṭhinaṃ gandhabahulamīṣatkaṣāyaṃ prāyaśo 
-                        madhuram iti pārthivaṃ tat sthairyabalagauravasaṃghātopacayakaraṃ 
-                        viśeṣataścādhogatisvabhāvam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.4.2"><label>sū.41.4.2</label> 
-                        śītastimitasnigdhamandagurusarasāndramṛdupicchilaṃ 
-                        rasabahulamīṣatkaṣāyāmlalavaṇaṃ madhurarasaprāyamāpyaṃ tat 
-                        snehanahlādanakledanabandhanaviṣyandanakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.4.3"><label>sū.41.4.3</label> 
-                        uṣṇatīkṣṇasūkṣmarūkṣakharalaghuviśadaṃ rūpa(ā.guṇa)bahulamīṣadamlalavaṇaṃ 
-                        kaṭukarasaprāyaṃ viśeṣataścordhvagatisvabhāvam iti taijasaṃ 
-                        taddahanapacanadāraṇatāpanaprakāśanaprabhāvarṇakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.4.4"><label>sū.41.4.4</label> 
-                        sūkṣmarūkṣakharaśiśiralaghuviśadaṃ sprarśabahulamīṣattiktaṃ viśeṣataḥ 
-                        kaṣāyam iti vāyavīyaṃ tadvaiśadyalāghavaglapanavirūkṣaṇavicāraṇakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.4.5"><label>sū.41.4.5</label> 
-                        ślakṣṇasūkṣmamṛduvyavāyiviśadaviviktamavyaktarasaṃ śabdabahulamākāśīyaṃ 
-                        tanmārdavaśauṣiryalāghavakaram iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.5"><label>sū.41.5</label> anena nidarśanena nānauṣadhībhūtaṃ 
-                        jagati kiṃciddravyamastīti kṛtvā taṃ taṃ yuktiviśeṣamarthaṃ cābhisamīkṣya 
-                        svavīryaguṇayuktāni dravyāṇi kārmukāṇi bhavanti | tāni yadā kurvanti sa 
-                        kālaḥ yatkurvanti tatkarma yena kurvanti tadvīryaṃ yatra kurvanti 
-                        tadadhikaranaṃ yathā kurvanti sa upāyaḥ yanniṣpādayanti tat phalam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.6"><label>sū.41.6</label> tatra virecanadravyāṇi 
-                        pṛthivyambuguṇabhūyiṣṭhāni pṛthivyāpo gurvyastā gurutvādadho gacchanti 
-                        tasmādvirecanamadhoguṇabhūyiṣṭhamanumānāt 
-                        vamanadravyāṇyagnivāyuguṇabhūyiṣṭhāni agnivāyū hi laghū laghutvācca 
-                        tānyūrdhvamuttiṣṭhanti tasmādvamanamapyūrdhvaguṇabhūyiṣṭham 
-                        ubhayaguṇabhūyiṣṭhamubhyatobhāgam ākāśaguṇabhūyiṣṭhaṃ saṃśamanaṃ 
-                        sāṃgrāhikamanilaguṇabhūyiṣṭham anilasya śoṣaṇātmakatvāt 
-                        dīpanamagniguṇabhūyiṣṭhaṃ (? tatsamānatvāt ) lekhanamanilānalaguṇabhūyiṣṭhaṃ 
-                        bṛṃhaṇaṃ pṛthivyambuguṇabhūyiṣṭham evamauṣadhakarmāṇyanumānātsādhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.7"><label>sū.41.7</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.7ab"><label>sū.41.7ab</label> bhūtejovārijairdravyaiḥ śamaṃ 
-                        yāti samīraṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.7cd"><label>sū.41.7cd</label> bhūmyambuvāyujaiḥ pittaṃ 
-                        kṣipramāpnoti nirvṛtim || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.8ab"><label>sū.41.8ab</label> khatejonilajaiḥ śleṣmā śamameti 
-                        śarīriṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.8cd"><label>sū.41.8cd</label> viyatpavanajātābhyāṃ 
-                        vṛddhimāpnoti mārutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.9ab"><label>sū.41.9ab</label> āgneyameva yaddravyaṃ tena 
-                        pittamudīryate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.9cd"><label>sū.41.9cd</label> vasudhājalajātābhyāṃ balāsaḥ 
-                        parivardhate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.10ab"><label>sū.41.10ab</label> evam etad guṇādhikyaṃ dravye 
-                        dravye viniścitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.10cd"><label>sū.41.10cd</label> dviśo vā bahuśo vā'pi jñātvā 
-                        doṣeṣu cācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.11"><label>sū.41.11</label> tatra ya ime guṇā vīryasaṃjñakāḥ 
-                        śītoṣṇasnigdharūkṣamṛdutīkṣṇapicchilaviśadāsteṣāṃ tīkṣṇoṣṇāvāgneyau 
-                        śītapicchilāvambuguṇabhūyiṣṭhau pṛthivyambuguṇabhūyiṣṭhaḥ snehaḥ 
-                        toyākāśaguṇabhūyiṣṭhaṃ mṛdutvaṃ vāyuguṇabhūyiṣṭhaṃ raukṣyaṃ 
-                        kṣitisamīraṇaguṇabhūyiṣṭhaṃ vaiśadyaṃ gurulaghuvipākāvuktaguṇau tatra 
-                        uṣṇasnigdhau vātaghnau śītamṛdupicchilāḥ pittaghnāḥ tīkṣnarūkṣaviśadāḥ 
-                        śleṣmaghnāḥ gurupāko vātapittaghnaḥ laghupākaḥ śleṣmaghnaḥ teṣāṃ 
-                        mṛduśītoṣṇāḥ sparśagrāhyāḥ picchalaviśadau cakṣuḥsparśābhyāṃ snigdharūkṣau 
-                        cakṣuṣā tīkṣṇo mukhaduḥkhotpādanāt gurupākaḥ sṛṣṭaviṇmūtratayā kaphotkleśena 
-                        ca laghurbaddhaviṇmūtratayā mārutakopena ca | tatra tulyaguṇeṣu bhūteṣu 
-                        rasavaiśeṣyamupalakṣayet tadyathā madhuro guruś ca pārthivaḥ madhuraḥ 
-                        snigdhaścāpya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.12"><label>sū.41.12</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.12ab"><label>sū.41.12ab</label> guṇā ya uktā dravyeṣu 
-                        śarīreṣvapi te tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.41.12cd"><label>sū.41.12cd</label> 
-                        sthānavṛddhikṣayāstasmāddehināṃ dravyahetukāḥ || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne dravyaviśeṣavijñānīyo 
-                        nāmaikacatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="42" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head>dvicatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.1"><label>sū.42.1</label> athāto rasaviśeṣavijñānīyamadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.2"><label>sū.42.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.3"><label>sū.42.3</label> ākāśapavanadahanatoyabhūmiṣu 
-                        yathāsaṅkhyamekottaraparivṛddhāḥ śabdasparśarūparasagandhāḥ tasmādāpyo rasaḥ 
-                        | parasparasaṃsargāt parasparānugrahāt parasparānupraveśācca sarveṣu 
-                        sarveṣāṃ sānnidhyamasti utkarṣāpakarṣāttu grahaṇam | sa khalvāpyo rasaḥ 
-                        śeṣabhūtasaṃsargādvidagdhaḥ ṣoḍhā vibhajyate tadyathā madhuro'mlo lavaṇaḥ 
-                        kaṭukastiktaḥ kaṣāya iti | te ca bhūyaḥ parasparasaṃsargāttriṣaṣṭidhā 
-                        bhidyante | tatra bhūmyambuguṇabāhulyānmadhuraḥ bhūmyagniguṇabāhulyādamlaḥ 
-                        toyāgniguṇabāhulyāllavaṇaḥ vāyvagniguṇabāhulyātkaṭukaḥ 
-                        vāyvākāśaguṇabāhulyāttiktaḥ pṛthivyanilaguṇabāhulyātkaṣāya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.4"><label>sū.42.4</label> tatra madhurāmlalavaṇā vātaghnāḥ 
-                        madhuratiktakaṣāyāḥ pitaghnāḥ kaṭutiktakaṣāyāḥ śleṣmaghnāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.5"><label>sū.42.5</label> tatra vāyo(ā.yu)rātmaivātmā 
-                        pittamāgneyaṃ śleṣmā saumya iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.6"><label>sū.42.6</label> ta ete rasāḥ svayonivardhanā 
-                        anyayonipraśamanāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.7"><label>sū.42.7</label> kecidāhuragnīṣomīyatvājjagato rasā 
-                        dvividhāḥ saumyā āgneyāś ca | tatra madhuratiktakaṣāyāḥ saumyāḥ 
-                        kaṭvamlalavaṇā āgneyāḥ | tatra madhurāmlalavaṇāḥ snigdhā guravaś ca 
-                        kaṭutiktakaṣāyā rūkṣā laghavaś ca saumyāḥ śītā āgneyāścoṣṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.8.1"><label>sū.42.8.1</label> tatra 
-                        śaityaraukṣyalāghavavaiśadyavaiṣṭambhyaguṇalakṣaṇo vāyuḥ tasya samānayoniḥ 
-                        kaṣāyo rasaḥ so'sya śaityācchaityaṃ vardhayati raukṣyādraukṣyaṃ 
-                        lāghavāllāghavaṃ vaiśadyādvaiśadyaṃ vaiṣṭambhyādvaiṣṭambhyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.8.2"><label>sū.42.8.2</label> 
-                        auṣṇyataikṣṇyaraukṣyalāghavavaiśadyaguṇalakṣaṇaṃ pittaṃ tasya samānayoniḥ 
-                        kaṭuko rasaḥ so'syauṣṇyādauṣṇaṃ vardhayati taikṣṇyāttaikṣṇyaṃ 
-                        raukṣyādraukṣyaṃ lāghavāllāghavaṃ vaiśadyādvaiśadyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.8.3"><label>sū.42.8.3</label> 
-                        mādhuryasnehagauravaśaityapaicchilyaguṇalakṣaṇaḥ śleṣmā tasya 
-                        samānayonirmadhuro rasaḥ so'sya mādhuryānmādhuryaṃ vardhayati snehāt snehaṃ 
-                        gauravādgauravaṃ śaityācchaityaṃ paicchilyātpaicchilyam iti ||</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.8"><label>sū.42.8</label>{ṃ.4} tasya punaranyoniḥ kaṭuko 
-                        rasaḥ sa śleṣmaṇaḥ pratyanīkatvāt kaṭukatvānmādhuryamabhibhavati raukṣyāt 
-                        snehaṃ lāghavādgauravamauṣṇyācchaityaṃ vaiśadyātpaicchilyam iti | 
-                        tadetannidarśanamātramuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.9"><label>sū.42.9</label> rasalakṣaṇamata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ 
-                        tatra yaḥ paritoṣamutpādayati prahlādayati tarpayati jīvayati 
-                        mukho{O.ā}palepaṃ janayati śleṣmāṇaṃ cābhivardhayati sa madhuraḥ yo 
-                        dantaharṣamutpādayati mukhāsrāvaṃ janayati śraddhāṃ cotpādayati so'mlaḥ yo 
-                        bhaktarucimutpādayati kaphaprasekaṃ janayati mārdavam cāpādayati sa lavaṇaḥ 
-                        yo jihvāgraṃ bādhate udvegaṃ janayati śiro gṛhṇīte nāsikāṃ ca srāvayati sa 
-                        kaṭukaḥ yo gale coṣamutpādayati mukhavaiśadyaṃ janayati bhaktaruciṃ 
-                        cāpādyati harṣaṃ ca sa tiktaḥ yo vaktraṃ pariśoṣayati jihvāṃ stambhayati 
-                        kaṇṭhaṃ badhnāti hṛdayaṃ karṣati pīḍayati ca sa kaṣāyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.10.1"><label>sū.42.10.1</label> rasaguṇānata ūrdhvaṃ 
-                        vakṣyāmaḥ tatra madhuro raso 
-                        rasaraktamāṃsamedo'sthimajjaujaḥśukrastanyavardhanaścakṣuṣyaḥ keṣyo varṇyo 
-                        balakṛtsandhānaḥ śoṇitarasaprasādano bālavṛddhakṣatakṣīṇahitaḥ 
-                        ṣaṭpadapipīlikānāmiṣṭatamastṛṣṇāmūrcchādāhapraśamanaḥ ṣaḍindriyaprasādanaḥ 
-                        kṛmikaphakaraśceti sa evaṃguṇo'pyeka evātyarthamāsevyamānaḥ 
-                        kāsaśvāsālasakavamathuvadanamādhuryasvaropaghātakṛmigalagaṇḍānāpādayati 
-                        tathā'rbudaślīpadabastigudopalepābhiṣyandaprabhṛtīñjanayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.10.2"><label>sū.42.10.2</label> amlo jaraṇaḥ pācano dīpanaḥ 
-                        pavananigrahaṇo'nulomanaḥ koṣṭhavidāhī bahiḥśītaḥ kledanaḥ prāyaśo 
-                        hṛdyaśceti sa evaṃguṇo'pyeka evātyarthamupasevyamāno 
-                        dantaharṣanayanasaṃmīlanaromasaṃvejanakaphavilayanaśarīraśaithilyānyāpādyati 
-                        tathā 
-                        kṣatābhihatadagdhadaṣṭabhagnaśūnarugṇapracyutāvamūtritavisarpitacchinnabhinnaviddhotpiṣṭādīni 
-                        pācayatyāgneyasvabhāvāt paridahati kaṇṭhamuro hṛdayaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.10.3"><label>sū.42.10.3</label> lavaṇaḥ saṃśodhanaḥ pācano 
-                        viśleṣaṇaḥ kledanaḥ śaithilyakṛduṣṇaḥ sarvarasapratyanīko mārgaviśodhanaḥ 
-                        sarvaśarīrāvayavamārdavakaraśceti sa evaṃguṇo'pyeka evātyarthamāsevyamāno 
-                        gātrakaṇḍūkoṭhaśophavaivarṇyapuṃstvopaghātendriyopatāpamukhākṣipākaraktapittavātaśoṇitāmlakāprabhṛtīnāpādayati 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.10.4"><label>sū.42.10.4</label> kaṭuko dīpanaḥ pācano rocanaḥ 
-                        śodhanaḥ sthaulyālasyakaphakṛmiviṣakuṣṭhakaṇḍūpaśamanaḥ 
-                        sandhibandhavicchedano'vasādnaḥ stanyaśukramedasāmupahantā ceti sa 
-                        evaṃguṇo'pyeka evātyarthamupasevyamāno 
-                        bhramamadagalatālvoṣṭhaśoṣadāhasaṃtāpabalavighātakampatodabhedakṛt 
-                        karacaraṇapārśvapṛṣṭhaprabhṛtiṣu ca vātaśūlānāpādayati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.10.5"><label>sū.42.10.5</label> tiktaśchedano rocano dīpanaḥ 
-                        śodhanaḥ kaṇḍūkoṭhatṛṣṇāmūrcchājvarapraśamanaḥ stanyaśodhano 
-                        viṇmūtrakledamedovasāpūyopaśoṣaṇaśceti sa evaṃguṇo'pyeka 
-                        evātyarthamupasevyamāno 
-                        gātramanyāstambhākṣepakārditaśiraḥśūlabhramatodabhedacchedāsyavairasyānyāpādayati 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.10.6"><label>sū.42.10.6</label>{ṃ.6} kaṣāyaḥ saṃgrāhako 
-                        ropaṇaḥ stambhanaḥ śodhano lekhanaḥ śoṣaṇaḥ pīḍanaḥ kledopaśoṣaṇaśceti sa 
-                        evaṃguṇo'pyeka evātyarthamupasevyamāno 
-                        hṛtpīḍāsyaśoṣodarādhmānavākyagrahamanyāstambhagātrasphuraṇacumucumāyanākuñcanākṣepaṇaprabhṛtīñjanayati 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.11"><label>sū.42.11</label> ataḥ sarveṣāmeva 
-                        dravyāṇyupadekṣyāmaḥ | tadyathā kākolyādiḥ 
-                        kṣīraghṛtavasāmajjaśāliṣaṣṭikayavagodhūmamāṣaśṛṅgāṭakakaserukatrapusairvārukarkārukālāvukālindakatakagiloḍyapiyālapuṣkarabījakāśmaryamadhūkadrākṣākharjūrarājādanatālanālikerekṣuvikārabalātibalātmaguptāvidārīpayasyāgokṣurakakṣīramoraṭamadhūlikākūṣmāṇḍaprabhṛtīni 
-                        samāsena madhuro vargaḥ 
-                        dāḍimāmalakamātuluṅgāmrātakakapitthakaramardabadarakollaprācīnāmalakatintiḍīkakośāmrakabhavyapārāvatavetraphalalakucāmlavetasadantaśaṭhadadhitakrasurāśuktasauvīrakatuṣodakadhānyāmlaprabhṛtīni 
-                        samāsenāmlo vargaḥ 
-                        saindhavasauvarcalaviḍapākyaromakasāmudrakapaktrimayavakṣāroṣaraprasūtasuvarcikāprabhṛtīni 
-                        samāsena lavaṇo vargaḥ pippalyādiḥ surasādiḥ 
-                        śigrumadhuśigrumūlakalaśunasumukhaśītaśītaśivakuṣṭhadevadāruhareṇukāvalgujaphalacaṇḍāguggulumustalāṅgalakīśukanāsāpīluprabhṛtīni 
-                        sālasārādiś ca prāyaśaḥ kaṭuko vargaḥ 
-                        āragvadhādirguḍūcyādirmaṇḍūkaparṇīvetrakarīraharidrādvayendrayavavaruṇasvādukaṇṭakasaptaparṇabṛhatīdvayaśaṅkhinīdravantītrivṛtkṛtavedhanakarkoṭakakāravellavārtākakarīrakaravīrasumanaḥśaṅkhapuṣpyapāmārgatrāyamāṇā'śokarohiṇīvaijayantīsuvarcalāpunarnavāvṛścikālījyotiṣmatīprabhṛtīni 
-                        samāsena tikto vargaḥ nyagrodhādirambaṣṭhādiḥ priyaṅvādī rodhrādistriphalā 
-                        śallakījambvāmrabakulatindukaphalāni katakaśākapāṣāṇabhedakavanaspatiphalāni 
-                        sālasārādiś ca prāyaśaḥ 
-                        kuruvakakovidārakajīvantīcillīpālaṅkyāsuniṣaṇṇakaprabhṛtīni nīvārakādayo 
-                        mudgādayaś ca vaidalāḥ samāsena kaṣāyo vargaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.12"><label>sū.42.12</label> tatraiteṣāṃ rasānāṃ 
-                        saṃyogāstriṣaṣṭirbhavanti | tadyathā pañcadaśa dvikāḥ viṃśatistrikāḥ 
-                        pañcadaśa catuṣkāḥ ṣaṭ pañcakāḥ ekaśaḥ ṣaḍrasāḥ ekaḥ ṣaṭka iti | 
-                        teṣāmanyatra prayojanāni vakṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.13"><label>sū.42.13</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.13ab"><label>sū.42.13ab</label> jagdhāḥ ṣaḍadhigacchanti 
-                        balino vaśatāṃ rasāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.42.13cd"><label>sū.42.13cd</label> yathā prakupitā doṣā vaśaṃ 
-                        yānti balīyasaḥ || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne rasaviśeṣavijñānīyo nāma 
-                        dvācatravāriṃśattamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="43" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> tricatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.1"><label>sū.43.1</label> athāto 
-                        vamanadravyavikalpavijñānīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.2"><label>sū.43.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.3"><label>sū.43.3</label> vamanadravyāṇāṃ phalādīnāṃ 
-                        madanaphalāni śreṣṭhatamāni bhavanti | atha madanapuṣpāṇāmātapapariśuṣkāṇāṃ 
-                        cūrṇaprakuñcaṃ pratyakpuṣpāsadāpuṣpīnimbakaṣāyāṇāmanyatamenāloḍya 
-                        madhusaindhavayuktāṃ puṣpacūrṇamātrāṃ pāyayitvā vāmayet | 
-                        madanaśalāṭucūrṇānyevaṃ vā bakularamyakopayuktāni 
-                        madhulavaṇayuktānyabhiprataptāni madanaśalāṭucūrṇasiddhāṃ vā 
-                        tilataṇḍulayavāgūm | nirvṛttānāṃ vā nātiharitapāṇḍūnāṃ 
-                        kuśamūḍhāvabaddhamṛdgomayapraliptānāṃ 
-                        yavatuṣamudgamāṣaśālyādidhānyarāśāvaṣṭarātroṣitaklinnabhinnānāṃ phalānāṃ 
-                        phalapippalīruddhṛtyātape śoṣayet tāsāṃ dadhimadhupalalavimṛditapariśuṣkāṇāṃ 
-                        subhājanasthānāmantarnakhamuṣṭimuṣṇe yaṣṭīmadhukakaṣāye 
-                        kovidārādīnāmanyatame vā kaṣāye pramṛdya rātriparyuṣitaṃ 
-                        madhusaindhavayuktamāśīrbhirabhimantritamudaṅnukhaḥ prāṅnukhamāturaṃ 
-                        pāyayedanena mantreṇābhimantrya -\-\- </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.3.1ab"><label>sū.43.3.1ab</label> 
-                        brahmadakṣāśvirudrendrabhūcandrārkānalānilāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.3.1cd"><label>sū.43.3.1cd</label> ṛṣayaḥ sauṣadhigrāmā 
-                        bhūtasaṃghāś ca pāntu te || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.3.2ab"><label>sū.43.3.2ab</label> rasāyanamivarṣīṇāṃ 
-                        devānāmamṛtaṃ yathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.3.2cd"><label>sū.43.3.2cd</label> sudhevottamanāgānāṃ 
-                        bhaiṣajyamidamastu te || viśeṣeṇa śleṣmajvarapratiśyāyāntarvidradhiṣu 
-                        apravartamāne vā doṣe pippalīvacāgaurasarṣapakalkonmiśraiḥ 
-                        salavaṇaistuṣāmbubhiḥ punaḥ punaḥ pravartayedāsamyagvāntalakṣaṇād iti | 
-                        madanaphalamajjacūrṇaṃ vā tatkvāthaparibhāvitaṃ madanaphalakaṣāyeṇa 
-                        madanaphalamajjasiddhasya vā payasaḥ santānikāṃ kṣaudrayuktāṃ 
-                        madanaphalamajjasiddhaṃ vā payaḥ madanaphalamajjasiddhena vā payasā yavāgūm 
-                        adhobhāgāsṛkpittahṛddāhayoḥ madanaphalamajjasiddhasya vā payaso 
-                        dadhibhāvamupagatasya dadhyuttaraṃ dadhi vā 
-                        kaphaprasekacchardimūrcchātamakeṣu madanaphalamajjarasaṃ 
-                        bhallātakasnehavadādāya phāṇitībhūtaṃ lehayet ātapapariśuṣkaṃ vā tameva 
-                        jīvantīkaṣāyeṇa pitte kaphasthānagate madanaphalamajjakvāthaṃ vā 
-                        pippalyādipratīvāpaṃ taccūrṇaṃ vā nimbarūpikākaṣāyayoranyatareṇa 
-                        saṃtarpaṇakaphajavyādhiharaṃ madanaphalamajjacūrṇaṃ vā 
-                        madhukakāśmaryadrākṣākaṣāyeṇa | madanaphalavidhānamuktam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.4"><label>sū.43.4</label> jīmūtakakusumacūrṇaṃ pūrvavadeva 
-                        kṣīreṇa nirvṛtteṣu kṣīrayavāgūṃ romaśeṣu santānikāṃ aromaśeṣu dadhyuttaraṃ 
-                        haritapāṇḍuṣu dadhi tatkaṣāyasaṃsṛṣṭāṃ vā surāṃ 
-                        kaphārocakakāsaśvāsapāṇḍurogayakṣmasu paryāgateṣu 
-                        madanaphalamajjavadupayogaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.5"><label>sū.43.5</label> tadvadeva kuṭajaphalavidhānam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.6"><label>sū.43.6</label> kṛtavedhanānāmapyeṣa eva kalpaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.7"><label>sū.43.7</label> ikṣvākukusumacūrṇaṃ vā pūrvavat 
-                        evaṃ kṣīreṇa kāsaśvāsacchardikapharogeṣūpayogaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.8"><label>sū.43.8</label> dhāmārgavasyāpi 
-                        madanaphalamajjavadupayogo viśeṣatastu garagulmodarakāsaśvāsaśleṣmāmayeṣu 
-                        vāyau ca kaphasthānagate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.9"><label>sū.43.9</label> kṛtavedhanaphalapippalīnāṃ 
-                        vamanadravyakaṣāyaparipītānāṃ bahuśaścūrṇamutpalādiṣu dattamāghrātaṃ 
-                        vāmayati tattvanavabaddhadoṣeṣu yavāgūmākaṇṭhātpītavatsu ca vidadhyāt | 
-                        vamanavirecanaśirovirecanadravyāṇyevaṃ vā pradhānatamāni bhavanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.10"><label>sū.43.10</label> bhavataścātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.10ab"><label>sū.43.10ab</label> vamanadravyayogāṇāṃ digiyaṃ 
-                        saṃprakīrtitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.10cd"><label>sū.43.10cd</label> tāṃ vibhajya yathāvyādhi 
-                        kālaśaktiviniścayāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.11ab"><label>sū.43.11ab</label> kaṣāyaiḥ svarasaiḥ 
-                        kalkaiścūrṇairapi ca buddhimān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.43.11cd"><label>sū.43.11cd</label> peyalehyādyabhojyeṣu 
-                        vamanānyupakalpayet || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne vamanadravyavikalpavijñānīyo nāma 
-                        tricatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="44" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> catuścatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.1"><label>sū.44.1</label> athāto 
-                        virecanadravyavikalpavijñānīyamadhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.2"><label>sū.44.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.3ab"><label>sū.44.3ab</label> aruṇābhaṃ trivṛnmūlaṃ śreṣṭhaṃ 
-                        mūlavirecane | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.3cd"><label>sū.44.3cd</label> pradhānaṃ tilvakastvakṣu 
-                        phaleṣvapi harītakī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.4ab"><label>sū.44.4ab</label> taileṣveraṇḍajaṃ tailaṃ svarase 
-                        kāravellikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.4cd"><label>sū.44.4cd</label> sudhāpayaḥ payaḥsūktam iti 
-                        prādhānyasaṃgrahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.4ef"><label>sū.44.4ef</label> teṣāṃ vidhānaṃ vakṣyāmi 
-                        yathāvadanupūrvaśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.5ab"><label>sū.44.5ab</label> vairecanadravyarasānupītaṃ 
-                        mūlaṃ mahattraivṛtamastadoṣam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.5cd"><label>sū.44.5cd</label> cūrṇīkṛtam 
-                        saindhavanāgarāḍhyamamlaiḥ pibenmārutarogajuṣṭaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.6ab"><label>sū.44.6ab</label> ikṣorvikārairmadhurai rasaistat 
-                        paitte gade kṣīrayutaṃ pibecca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.6cd"><label>sū.44.6cd</label> guḍūcyariṣṭatriphalārasena 
-                        savyoṣamūtraṃ kaphaje pibettat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.7ab"><label>sū.44.7ab</label> 
-                        trivarṇakatryūṣaṇayuktam etad guḍena lihyādanavena cūrṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.7cd"><label>sū.44.7cd</label> prasthe ca tanmūlarasasya 
-                        dattvā tanmūlakalkaṃ kuḍavapramāṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.8ab"><label>sū.44.8ab</label> karṣonmite saindhanāgare ca 
-                        vipācya kalkīkṛtam etad adyāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.8cd"><label>sū.44.8cd</label> tatkalkabhāgaḥ 
-                        samahauṣadhārdhaḥ sasaindhavo mūtrayutaś ca peyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.9ab"><label>sū.44.9ab</label> samāstrivṛnnāgarakābhayāḥ 
-                        syurbhāgārdhakaṃ pūgaphalaṃ supakvam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.9cd"><label>sū.44.9cd</label> viḍaṅgasāro maricaṃ sadāru 
-                        yogaḥ sasindhūdbhavamūtrayuktaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.10ab"><label>sū.44.10ab</label> virecanadravyabhavaṃ tu 
-                        cūrṇaṃ rasena teṣāṃ bhiṣajā vimṛdya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.10cd"><label>sū.44.10cd</label> tanmūlasiddhena ca 
-                        sarpiṣā+āktaṃ sevyaṃ tadājye guṭikīkṛtaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.11ab"><label>sū.44.11ab</label> guḍe ca pākābhimukhe nidhāya 
-                        cūrṇīkṛtaṃ samyagidaṃ vipācya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.11cd"><label>sū.44.11cd</label> śītaṃ trijātāktamatho vimṛdya 
-                        yogānurūpā guṭikāḥ prayogyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.12ab"><label>sū.44.12ab</label> vairekīyadravyacūrṇasya 
-                        bhāgaṃ siddhaṃ sārdhaṃ kvāthabhāgaiścaturbhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.12cd"><label>sū.44.12cd</label> āmṛdnīyāt sarpiṣā tacchṛtena 
-                        tatkvāthoṣmasveditaṃ sāmitaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.13ab"><label>sū.44.13ab</label> pākaprāpte phāṇite cūrṇitaṃ 
-                        tat kṣiptaṃ pakvaṃ cāvatārya prayatnāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.13cd"><label>sū.44.13cd</label> śītībhūtā modakā hṛdyagandhāḥ 
-                        kāryāstvete bhakṣyakalpāḥ samāsāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.14ab"><label>sū.44.14ab</label> rasena teṣāṃ paribhāvya 
-                        mudgān yūṣaḥ sasindhūdbhavasarpiriṣṭaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.14cd"><label>sū.44.14cd</label> vairecane'nyairapi vaidalaiḥ 
-                        syādevaṃ vidadhyādvamanauṣadhaiś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.15ab"><label>sū.44.15ab</label> bhittvā dvidhekṣuṃ parilipya 
-                        kalkaistribhaṇḍijātaiḥ pratibadhya rajjvā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.15cd"><label>sū.44.15cd</label> pakvaṃ ca samyak 
-                        puṭapākayuktyā khādettu taṃ pittagadī suśītam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.16ab"><label>sū.44.16ab</label> 
-                        sitājagandhātvakkṣīrīvidārītrivṛtāḥ samāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.16cd"><label>sū.44.16cd</label> lihyānmadhughṛtābhyāṃ tu 
-                        tṛḍdāhajvaraśāntaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.17ab"><label>sū.44.17ab</label> śarkarākṣaudrasaṃyuktaṃ 
-                        trivṛccūrṇāvacūrṇitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.17cd"><label>sū.44.17cd</label> recanaṃ sukumārāṇāṃ 
-                        tvakpatramaricāṃśakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.18ab"><label>sū.44.18ab</label> pacellehaṃ 
-                        sitākṣaudrapalārdhakuḍavānvitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.18cd"><label>sū.44.18cd</label> trivṛccūrṇayutaṃ śītaṃ 
-                        pittaghnaṃ tadvirecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.19ab"><label>sū.44.19ab</label> 
-                        trivṛcchyāmākṣāraśuṇṭhīpippalīrmadhunā+āpnuyāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.19cd"><label>sū.44.19cd</label> sarvaśleṣmavikārāṇāṃ 
-                        śreṣṭham etad virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.20ab"><label>sū.44.20ab</label> 
-                        bījāḍhyapathyākāśmaryadhātrīdāḍimakolajān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.20cd"><label>sū.44.20cd</label> tailabhṛṣṭān 
-                        rasānamlaphalairāvāpya sādhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.21ab"><label>sū.44.21ab</label> ghanībhūtaṃ trisaugandhyaṃ 
-                        trivṛtkṣaudrasamanvitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.21cd"><label>sū.44.21cd</label> lehyametatkaphaprāyaiḥ 
-                        sukumārairvirecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.22ab"><label>sū.44.22ab</label> nīlītulyaṃ tvagelaṃ ca 
-                        taistrivṛtsasitopalā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.22cd"><label>sū.44.22cd</label> cūrṇaṃ saṃtarpaṇaṃ 
-                        kṣaudraphalāmlaṃ sannipātanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.23ab"><label>sū.44.23ab</label> 
-                        trivṛcchyāmāsitākṛṣṇātriphalāmākṣikaiḥ samaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.23cd"><label>sū.44.23cd</label> modakāḥ 
-                        sannipātordhvaraktapittajvarāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.24ab"><label>sū.44.24ab</label> trivṛdbhāgāstrayaḥ 
-                        proktāstriphalā tatsamā tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.24cd"><label>sū.44.24cd</label> kṣārakṛṣṇāviḍaṅgāni saṃcūrṇya 
-                        madhusarpiṣā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.25ab"><label>sū.44.25ab</label> lihyādguḍena guṭikāḥ kṛtvā 
-                        vā'pyatha bhakṣayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.25cd"><label>sū.44.25cd</label> kaphavātakṛtān gulmān 
-                        plīhodarahalīmakān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.26ab"><label>sū.44.26ab</label> hantyanyānapi 
-                        cāpyetannirapāyaṃ virecanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.26cd"><label>sū.44.26cd</label> cūrṇaṃ śyāmātrivṛnnīlī kaṭvī 
-                        mustā durālabhā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.27ab"><label>sū.44.27ab</label> cavyendrabījaṃ triphalā 
-                        sarpirmāṃsarasāmbubhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.27cd"><label>sū.44.27cd</label> pītaṃ virecanaṃ taddhi 
-                        rūkṣāṇāmapi śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.28ab"><label>sū.44.28ab</label> vairecanikaniḥkvāthabhāgāḥ 
-                        śītāstrayo matāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.28cd"><label>sū.44.28cd</label> dvau phāṇitasya taccāpi 
-                        punaragnāvadhiśrayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.29ab"><label>sū.44.29ab</label> tat sādhusiddhaṃ vijñāya 
-                        śītaṃ kṛtvā nidhāpayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.29cd"><label>sū.44.29cd</label> kalase kṛtasaṃskāre 
-                        vibhajyartū himāhimau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.30ab"><label>sū.44.30ab</label> māsādūrdhvaṃ jātarasaṃ 
-                        madhugandhaṃ varāsavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.30cd"><label>sū.44.30cd</label> pibedasāveva vidhiḥ 
-                        kṣāramūtrāsaveṣvapi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.31ab"><label>sū.44.31ab</label> vairecanikamūlāṇāṃ kvāthe 
-                        māṣān subhāvitān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.31cd"><label>sū.44.31cd</label> sudhautāṃstatkaṣāyeṇa śālīnāṃ 
-                        cāpi taṇḍulān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.32ab"><label>sū.44.32ab</label> avakṣudyaikataḥ piṇḍān kṛtvā 
-                        śuṣkān sucūrṇitān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.32cd"><label>sū.44.32cd</label> śālitaṇḍulacūrṇaṃ ca 
-                        tatkaṣāyoṣmasādhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.33ab"><label>sū.44.33ab</label> tasya piṣṭasya bhāgāṃstrīn 
-                        kiṇvabhāgavimiśritān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.33cd"><label>sū.44.33cd</label> maṇḍodakārthe kvāthaṃ ca 
-                        dadyāttatsarvamekataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.34ab"><label>sū.44.34ab</label> nidadhyātkalase tāṃ tu surāṃ 
-                        jātarasāṃ pibet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.34cd"><label>sū.44.34cd</label> eṣa eva surākalpo vamaneṣvapi 
-                        kīrtitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.35ab"><label>sū.44.35ab</label> mūlāni trivṛdādīnāṃ 
-                        prathamasya gaṇasya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.35cd"><label>sū.44.35cd</label> mahataḥ pañcamūlasya 
-                        mūrvāśārṅgaṣṭayorapi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.36ab"><label>sū.44.36ab</label> sudhāṃ haimavatīṃ caiva 
-                        triphalātiviṣe vacām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.36cd"><label>sū.44.36cd</label> saṃhṛtyaitāni bhāgau dvau 
-                        kārayedekametayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.37ab"><label>sū.44.37ab</label> 
-                        kuryānniḥkvāthamekasminnekasmiṃścūrṇameva tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.37cd"><label>sū.44.37cd</label> kṣuṇṇāṃstasmiṃstu niḥkvāthe 
-                        bhāvayedbahuśo yavān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.38ab"><label>sū.44.38ab</label> śuṣkāṇāṃ mṛdubhṛṣṭānāṃ teṣāṃ 
-                        bhāgāstrayo matāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.38cd"><label>sū.44.38cd</label> caturthaṃ bhāgamāvāpya 
-                        cūrṇānāmanu(ā.tra)kīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.39ab"><label>sū.44.39ab</label> prakṣipya kalase samyak 
-                        samastaṃ tadanantaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.39cd"><label>sū.44.39cd</label> teṣāmeva kaṣāyeṇa śītalena 
-                        suyojitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.40ab"><label>sū.44.40ab</label> pūrvavatsannidadhyāttu jñeyaṃ 
-                        sauvīrakaṃ hi tat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.40cd"><label>sū.44.40cd</label> pūrvoktaṃ vargamāhṛtya dvidhā 
-                        kṛtvaikametayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.41ab"><label>sū.44.41ab</label> bhāgaṃ saṃkṣudya saṃsṛjya 
-                        yavaiḥ sthālyāmadhiśrayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.41cd"><label>sū.44.41cd</label> ajaśṛṅgyāḥ kaṣāyeṇa 
-                        tamabhyāsicya sādhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.42ab"><label>sū.44.42ab</label> 
-                        susiddhāṃścāvatāryaitānauṣadhibhyo vivecayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.42cd"><label>sū.44.42cd</label> vimṛdya satuṣān samyak 
-                        tatastān pūrvavanmitān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.43ab"><label>sū.44.43ab</label> pūrvoktauṣadhabhāgasya cūrṇaṃ 
-                        dattvā tu pūrvavat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.43cd"><label>sū.44.43cd</label> tenaiva saha yūṣeṇa kalase 
-                        pūrvavatkṣipet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.44ab"><label>sū.44.44ab</label> jñātvā jātarasaṃ cāpi 
-                        tattuṣodakamādiśet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.44cd"><label>sū.44.44cd</label> tuṣāmbusauvīrakayorvidhireṣa 
-                        prakīrtitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.45ab"><label>sū.44.45ab</label> ṣaḍrātrāt saptarātrādvā te ca 
-                        peye prakīrtite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.45cd"><label>sū.44.45cd</label> vairecaneṣu sarveṣu 
-                        trivṛnmūlavidhiḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.46ab"><label>sū.44.46ab</label> dantīdravantyormūlāni 
-                        viśeṣānmṛtkuśāntare | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.46cd"><label>sū.44.46cd</label> pippalīkṣaudrayutkāni 
-                        svinnānyuddhṛtya śoṣayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.47ab"><label>sū.44.47ab</label> tatastrivṛdvidhānena 
-                        yojayecchleṣmapittayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.47cd"><label>sū.44.47cd</label> tayoḥ kalkakaṣāyābhyāṃ 
-                        cakratailaṃ vipācayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.48ab"><label>sū.44.48ab</label> sarpiś ca pakvaṃ 
-                        vīsarpakakṣādāhālajīrjayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.48cd"><label>sū.44.48cd</label> 
-                        mehagulmānilaśleṣmavibandhāṃstailameva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.49ab"><label>sū.44.49ab</label> catuḥsnehaṃ 
-                        śakṛcchukravātasaṃrodhajā rujaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.49cd"><label>sū.44.49cd</label> 
-                        dantīdravantīmaricakanakāhvayavāsakaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.50ab"><label>sū.44.50ab</label> 
-                        viśvabheṣajamṛdvīkācitrakairmūtrabhāvitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.50cd"><label>sū.44.50cd</label> saptāhaṃ sarpiṣā cūrṇaṃ 
-                        yojyam etad virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.51ab"><label>sū.44.51ab</label> jīrṇe santarpaṇaṃ kṣaudraṃ 
-                        pittaśleṣmarujāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.51cd"><label>sū.44.51cd</label> 
-                        ajīrṇapārśvarukpāṇḍuplīhodaranibarhaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.52ab"><label>sū.44.52ab</label> guḍasyāṣṭapale pathyā 
-                        viṃśatiḥ syuḥ palaṃ palam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.52cd"><label>sū.44.52cd</label> dantīcitrakayoḥ karṣau 
-                        pippalītrivṛtordaśa || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.53ab"><label>sū.44.53ab</label> kṛtvaitānmodakānekaṃ daśame 
-                        daśame'hani | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.53cd"><label>sū.44.53cd</label> tataḥ khādeduṣṇatoyasevī 
-                        niryantraṇāstvime || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.54ab"><label>sū.44.54ab</label> doṣaghnā 
-                        grahaṇīpāṇḍurogārśaḥkuṣṭhanāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.54cd"><label>sū.44.54cd</label> vyoṣaṃ trijātakaṃ mustā 
-                        viḍaṅgāmalake tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.55ab"><label>sū.44.55ab</label> navaitāni samāṃśāni 
-                        trivṛdaṣṭaguṇāni vai | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.55cd"><label>sū.44.55cd</label> ślakṣṇacūrṇīkṛtānīha 
-                        dantībhāgadvayaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.56ab"><label>sū.44.56ab</label> sarvāṇi cūrṇitānīha gālitāni 
-                        vimiśrayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.56cd"><label>sū.44.56cd</label> ṣaḍbhiś ca 
-                        śarkarābhāgairīṣatsaindhavamākṣikaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.57ab"><label>sū.44.57ab</label> piṇḍitam bhakṣayitvā tu tataḥ 
-                        śītāmbu pāyayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.57cd"><label>sū.44.57cd</label> 
-                        bastiruktṛḍjvaracchardiśoṣapāṇḍubhramāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.58ab"><label>sū.44.58ab</label> niryantraṇamidaṃ sarvaṃ 
-                        viṣaghnaṃ tu virecanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.58cd"><label>sū.44.58cd</label> rivṛdaṣṭakasaṃjño'yaṃ 
-                        praśastaḥ pittarogiṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.59ab"><label>sū.44.59ab</label> bhakṣyaḥ kṣīrānupāno vā 
-                        pittaśleṣmāturairnaraiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.59cd"><label>sū.44.59cd</label> 
-                        bhakṣyarūpasadharmatvādāḍhyeṣveva vidhīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.60ab"><label>sū.44.60ab</label> tilvaksya tvacaṃ 
-                        bāhyāmantarvalkavivarjitām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.60cd"><label>sū.44.60cd</label> cūrṇayitvā tu dvau bhāgau 
-                        tatkaṣāyeṇa gālayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.61ab"><label>sū.44.61ab</label> tṛtīyaṃ bhāvitaṃ tena bhāgaṃ 
-                        śuṣkaṃ tu bhāvitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.61cd"><label>sū.44.61cd</label> daśamūlīkaṣāyeṇa 
-                        trivṛdvatsaṃprayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.62ab"><label>sū.44.62ab</label> vidhānaṃ tvakṣu nirdiṣṭaṃ 
-                        phalānāmatha vakṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.62cd"><label>sū.44.62cd</label> harītakyāḥ phalaṃ 
-                        tvasthivimuktaṃ doṣavarjitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.63ab"><label>sū.44.63ab</label> yojyaṃ trivṛdvidhānena 
-                        sarvavyādhinibarhaṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.63cd"><label>sū.44.63cd</label> rasāyanaṃ paraṃ medhyaṃ 
-                        duṣṭāntarvraṇaśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.64ab"><label>sū.44.64ab</label> harītakī viḍaṅgāni saindhavaṃ 
-                        nāgaraṃ trivṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.64cd"><label>sū.44.64cd</label> maricāni ca tatsarvaṃ 
-                        gomūtreṇa virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.65ab"><label>sū.44.65ab</label> harītakī bhadradāru kuṣṭhaṃ 
-                        pūgaphalaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.65cd"><label>sū.44.65cd</label> saindhavaṃ śṛṅgaveraṃ ca 
-                        gomūtreṇa virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.66ab"><label>sū.44.66ab</label> nīlinīphalacūrṇaṃ ca 
-                        nāgarābhayayostathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.66cd"><label>sū.44.66cd</label> lihyādguḍena salilaṃ 
-                        paścāduṣṇaṃ pibennaraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.67ab"><label>sū.44.67ab</label> pippalyādikaṣāyeṇa 
-                        pibetpiṣṭāṃ harītakīm | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.67cd"><label>sū.44.67cd</label> saindhavopahitāṃ sadya eṣa 
-                        yogo virecayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.68ab"><label>sū.44.68ab</label> harītakī bhakṣyamāṇā nāgareṇa 
-                        guḍena vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.68cd"><label>sū.44.68cd</label> saidhavopahitā vā'pi 
-                        sātatyenāgnidīpanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.69ab"><label>sū.44.69ab</label> vātānulomanī vṛṣyā 
-                        cendriyāṇāṃ prasādanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.69cd"><label>sū.44.69cd</label> santarpaṇakṛtān rogān prāyo 
-                        hanti harītakī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.70ab"><label>sū.44.70ab</label> śītamāmalakaṃ rūkṣaṃ 
-                        pittamedaḥkaphāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.70cd"><label>sū.44.70cd</label> bibhītakamanuṣṇaṃ tu 
-                        kaphapittanibarhaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.71ab"><label>sū.44.71ab</label> trīṇyapyamlakaṣāyāṇi 
-                        satiktamadhurāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.71cd"><label>sū.44.71cd</label> triphalā sarvarogaghnī 
-                        tribhāgaghṛtamūrcchitā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.72ab"><label>sū.44.72ab</label> vayasaḥ sthāpanaṃ cāpi kuryāt 
-                        saṃtatasevitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.72cd"><label>sū.44.72cd</label> harītakīvidhānena phalānyevaṃ 
-                        prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.73ab"><label>sū.44.73ab</label> virecanāni sarvāṇi 
-                        viśeṣāccaturaṅgulāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.73cd"><label>sū.44.73cd</label> phalaṃ kāle samuddhṛtya 
-                        sikatāyāṃ nidhāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.74ab"><label>sū.44.74ab</label> saptāhamātape śuṣkaṃ tato 
-                        majjānamuddharet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.74cd"><label>sū.44.74cd</label> tailaṃ grāhyaṃ jale paktvā 
-                        tilavadvā prapīḍya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.75ab"><label>sū.44.75ab</label> tasyopayogo bālānāṃ 
-                        yāvadvarṣāṇi dvādaśa | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.75cd"><label>sū.44.75cd</label> lihyāderaṇḍatailena 
-                        kuṣṭhatrikaṭukānvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.76ab"><label>sū.44.76ab</label> sukhodakaṃ cānupibedeṣa yogo 
-                        virecayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.76cd"><label>sū.44.76cd</label> eraṇḍatailaṃ triphalākvāthena 
-                        triguṇena tu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.77ab"><label>sū.44.77ab</label> yuktaṃ pītaṃ tathā 
-                        kṣīrarasābhyāṃ tu virecayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.77cd"><label>sū.44.77cd</label> 
-                        bālavṛddhakṣatakṣīṇasukumāreṣu yojitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.78ab"><label>sū.44.78ab</label> phalānāṃ vidhiruddiṣṭaḥ 
-                        kṣīrāṇāṃ śṛṇu suśruta | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.78cd"><label>sū.44.78cd</label> virecanānāṃ tīkṣṇānāṃ payaḥ 
-                        saudhaṃ paraṃ matam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.79ab"><label>sū.44.79ab</label> ajñaprayuktaṃ taddhanti 
-                        viṣavat karmavibhramāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.79cd"><label>sū.44.79cd</label> vijānatā prayuktaṃ tu 
-                        mahāntamapi saṃcayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.80ab"><label>sū.44.80ab</label> bhinattyāśveva doṣāṇāṃ rogān 
-                        hanti ca dustarān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.80cd"><label>sū.44.80cd</label> mahatyāḥ pañcamūlyāstu 
-                        bṛhatyoś caikaśaḥ pṛthak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.81ab"><label>sū.44.81ab</label> kaṣāyaiḥ samabhāgaṃ tu 
-                        tadaṅgārairviśoṣitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.81cd"><label>sū.44.81cd</label> amlādimiḥ pūrvavattu 
-                        prayojyaṃ kolasaṃmitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.82ab"><label>sū.44.82ab</label> mahāvṛkṣapayaḥ 
-                        pītairyavāgūstaṇḍulaiḥ kṛtā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.82cd"><label>sū.44.82cd</label> pītā virecayatyāśu 
-                        guḍenotkārikā kṛtā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.83ab"><label>sū.44.83ab</label> leho vā sādhitaḥ samyak 
-                        snuhīkṣīrapayoghṛtaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.83cd"><label>sū.44.83cd</label> bhāvitāstu snuhīkṣīre 
-                        pippalyo lavaṇānvitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.84ab"><label>sū.44.84ab</label> cūrṇaṃ kāmpillakaṃ vā'pi 
-                        tatpītaṃ guṭikīkṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.84cd"><label>sū.44.84cd</label> saptalā śaṅkhinī dantī 
-                        trivṛdāragvadhaṃ gavām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.85ab"><label>sū.44.85ab</label> mūtreṇāplāvya saptāhaṃ 
-                        snuhīkṣīre tataḥ param | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.85cd"><label>sū.44.85cd</label> kīrṇaṃ tenaiva cūrṇena mālyaṃ 
-                        vasanameva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.86ab"><label>sū.44.86ab</label> āghrāyāvṛtya vā 
-                        samyaṅnṛdukoṣṭho viricyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.86cd"><label>sū.44.86cd</label> kṣīratvakadphalamūlānāṃ 
-                        vidhānaiḥ parikīrtitaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.86ef"><label>sū.44.86ef</label> avekṣya samyagrogādīn 
-                        yathāvadupayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.87ab"><label>sū.44.87ab</label> 
-                        trivṛcchāṇamitāstisrastisraś ca triphalātvacaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.87cd"><label>sū.44.87cd</label> 
-                        viḍaṅgapippalīkṣaraśāṇāstisraś ca cūrṇitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.88ab"><label>sū.44.88ab</label> lihyāt sarpirmadhubhyāṃ ca 
-                        modakaṃ vā guḍena vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.88cd"><label>sū.44.88cd</label> 
-                        bhakṣayenniṣparīhārametacchreṣṭhaṃ virecanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.89ab"><label>sū.44.89ab</label> gulmān plīhodaram kāsaṃ 
-                        halīmakamarocakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.89cd"><label>sū.44.89cd</label> kaphavātakṛtāṃścānyān 
-                        vyādhīn etad vyapohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.90ab"><label>sū.44.90ab</label> ghṛteṣu taileṣu payaḥsu cāpi 
-                        madyeṣu mūtreṣu tathā raseṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.90cd"><label>sū.44.90cd</label> bhakṣyānnalehyeṣu ca teṣu 
-                        teṣu virecanānyagramatirvidadhyāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.91ab"><label>sū.44.91ab</label> kṣīraṃ rasaḥ kalkamatho 
-                        kaṣāyaḥ śṛtaś ca śītaś ca tathaiva phāṇṭam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.44.91cd"><label>sū.44.91cd</label> kalpāh ṣaḍete khalu 
-                        bheṣajānāṃ yathottaraṃ te laghavaḥ pradiṣṭāḥ || </l> 
-                    <trailer>iti śrīsuśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne virecanadravyaviklpavijñānīyo nāma 
-                        catuścatvāriṃśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="45" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> pañcacatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.1"><label>sū.45.1</label> athāto dravadravyavidhimadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.2"><label>sū.45.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.3"><label>sū.45.3</label> 
-                        pānīyamāntarīkṣamanirdeśyarasamamṛtaṃ jīvaṇaṃ tarpaṇaṃ dhāraṇamāśvāsajananaṃ 
-                        śramaklamapipāsāmadamūrcchātandrānidrādāhapraśamanamekāntataḥ pathyatamaṃ ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.4"><label>sū.45.4</label> tadevāvanipatitamanyatamaṃ 
-                        rasamupalabhate 
-                        sthānaviśeṣānnadīnadasarastaḍāgavāpīkūpacuṇṭīprasravaṇodbhidavikirakedārapalvalādiṣu 
-                        sthāneṣvavasthitam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.5"><label>sū.45.5</label> tatra 
-                        lohitakapilapāṇḍunīlapītaśukleṣvavanipradeśeṣu 
-                        madhurāmlalavaṇakaṭutiktakaṣāyāṇi yathāsaṅkhyamudakāni saṃbhavantītyeke 
-                        bhāṣante || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.6"><label>sū.45.6</label> tattu na samyak | tatra 
-                        pṛthivyādīnāmanyonyānupraveśakṛtaḥ salilaraso bhavatyuktarṣāpakarṣeṇa | 
-                        tatra svalakṣaṇabhūyiṣṭhāyāṃ bhūmāvamlaṃ lavaṇaṃ ca ambuguṇabhūyiṣṭhāyāṃ 
-                        madhuraṃ tejoguṇabhūyiṣṭhāyāṃ kaṭukaṃ tiktaṃ ca vāyuguṇabhūyiṣṭhāyāṃ kaṣāyaṃ 
-                        ākāśaguṇabhūyiṣṭhāyāmavyaktarasaṃ avyaktaṃ hyākāśamityataḥ tat 
-                        pradhānamavyaktarasatvāt tatpeyamāntarīkṣalābhe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.7"><label>sū.45.7</label> tatrāntarīkṣaṃ caturvidham | 
-                        tadyāthā dhāraṃ kāraṃ tauṣāraṃ haimam iti | teṣāṃ dhāraṃ pradhānaṃ laghutvāt 
-                        tat punardvividhaṃ gāṅgaṃ sāmudraṃ ceti | tatra gāṅgamāśvayuje māsi prāyaśo 
-                        varṣati | tayordvayorapi parīkṣaṇaṃ kurvīta 
-                        śālyodanapiṇḍamakuthitamavidagdhaṃ rajatabhājanopahitaṃ varṣati deve 
-                        bahiṣkurvīta sa yadi muhūrtam sthitastādṛśa eva bhavati tadā gāṅgaṃ 
-                        patatītyavagantavyaṃ varṇānyatve sikthapraklede ca sāmudram iti vidyāt 
-                        tannopādeyam | sāmudramapyāśvayuje māsi gṛhītaṃ gāṅgavadbhavati | gāṅgaṃ 
-                        punaḥ pradhānaṃ tadupādadītāśvayuje māsi | 
-                        śuciśuklavitatapaṭaikadeśacyutamathavā harmyatalaparibhraṣṭamanyairvā 
-                        śucibhirbhājanairgṛhītaṃ sauvarṇe rajate mṛnmaye vā pātre nidadhyāt | 
-                        tatsarvakālamupayuñjīta tasyālābhe bhaumam | taccākāśaguṇabahulam | tat 
-                        punaḥ saptavidham | tadyathā kaupaṃ nādeyaṃ sārasaṃ tāḍāgaṃ prāsravaṇaṃ 
-                        audbhidaṃ cauṇṭyam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.8"><label>sū.45.8</label> tatra varṣāsvāntarikṣamaudbhidaṃ vā 
-                        seveta mahāguṇatvāt śaradi sarvaṃ prasannatvāt hemante sārasaṃ tāḍāgaṃ vā 
-                        vasante kaupaṃ prāsravaṇaṃ vā grīṣme'pyevaṃ prāvṛṣi cauṇṭyamanabhivṛṣṭaṃ 
-                        sarvaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.9ab"><label>sū.45.9ab</label> 
-                        kīṭamūtrapurīṣāṇḍaśavakothapradūṣitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.9cd"><label>sū.45.9cd</label> tṛṇaparṇotkarayutaṃ kaluṣaṃ 
-                        viṣasaṃyutam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.10ab"><label>sū.45.10ab</label> yo'vagāheta varṣāsu 
-                        pibedvā'pi navaṃ jalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.10cd"><label>sū.45.10cd</label> sa bāhyābhyantarān rogān 
-                        prāpnuyāt kṣiprameva tu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.11"><label>sū.45.11</label> tatra yat 
-                        paṅkaśaivalahaṭatṛṇapadmapatraprabhṛtibhiravacchannaṃ 
-                        śaśisūryakiraṇānilairnābhijuṣṭaṃ gandhavarṇarasopasṛṣṭaṃ ca tadvyāpannam iti 
-                        vidyāt | tasya sparśarūparasagandhavīryavipākadoṣāḥ ṣaṭ saṃbhavanti | tatra 
-                        kharatā paicchilyamauṣṇyaṃ dantagrāhitā ca sparśadoṣaḥ 
-                        paṅkasikatāśaivālabbahuvarṇatā rūpadoṣaḥ vyaktarasatā rasadoṣaḥ 
-                        aniṣṭagandhatā gandhadoṣaḥ yadupayuktaṃ 
-                        tṛṣṇāgauravaśūlakaphaprasekānāpādayati sa vīryadoṣaḥ yadupayuktaṃ 
-                        cirādvipacyate viṣṭambhayati vā sa vipākadoṣa iti | ta ete āntarikṣe na 
-                        santi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.12"><label>sū.45.12</label> vyāpannasya cāgnikvathanaṃ 
-                        sūryātapapratāpanaṃ taptāyaḥpiṇḍasikatāloṣṭrāṇāṃ vā nirvāpaṇaṃ prasādanaṃ ca 
-                        kartavyaṃ nāgacampakotpalapāṭalāpuṣpaprabhṛtibhiścādhivāsanam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.13ab"><label>sū.45.13ab</label> sauvarṇe rājate tāmre kāṃsye 
-                        maṇimaye'pi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.13cd"><label>sū.45.13cd</label> puṣpāvataṃsaṃ bhaume vā 
-                        sugandhi salilaṃ pibet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.14ab"><label>sū.45.14ab</label> vyāpannaṃ varjayennityaṃ 
-                        toyaṃ yaccāpyanārtavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.14cd"><label>sū.45.14cd</label> doṣasaṃjananaṃ 
-                        hyetannādadītāhitaṃ tu tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.15ab"><label>sū.45.15ab</label> vyāpannam salilaṃ yastu 
-                        pibatīhāprasādhitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.15cd"><label>sū.45.15cd</label> śvayathuṃ pāṇḍurogaṃ ca 
-                        tvagdoṣamavipākatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.16ab"><label>sū.45.16ab</label> 
-                        śvāsakāsapratiśyāyaśūlagulmodarāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.16cd"><label>sū.45.16cd</label> anyānvā 
-                        viṣamānrogānprāpnuyādacireṇa saḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.17"><label>sū.45.17</label> tatra sapta kaluṣasya prasādanāni 
-                        bhavanti | tadyathā katakagomedakabisagranthiśaivālamūlavastrāṇi 
-                        muktāmaṇiśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.18"><label>sū.45.18</label> pañca nikṣepaṇāni bhavanti | 
-                        tadyathā phalakaṃ tryaṣṭakaṃ muñjavalaya udakamañcikā śikyaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.19"><label>sū.45.19</label> sapta śītīkaraṇāni bhavanti 
-                        pravātasthāpanaṃ udakaprakṣepaṇaṃ yaṣṭikābhrāmaṇaṃ vyajanaṃ vastroddharaṇaṃ 
-                        vālukāprakṣepaṇaṃ śikyāvalambanaṃ ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.20ab"><label>sū.45.20ab</label> nirgandhamavyaktarasaṃ 
-                        tṛṣṇāghnaṃ śuci śītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.20cd"><label>sū.45.20cd</label> acchaṃ laghu ca hṛdyaṃ ca 
-                        toyaṃ guṇavaducyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.21"><label>sū.45.21</label> tatra nadyaḥ paścimābhimukhāḥ 
-                        pathyāḥ laghūdakatvāt pūrvābhimukhāstu na praśasyante gurūdakatvāt 
-                        dakṣiṇābhimukhā nā'tidoṣalāḥ sādhāraṇatvāt | tatra sahyaprabhavāḥ kuṣṭhaṃ 
-                        janayanti vindhyaprabhavāḥ kuṣṭhaṃ pāṇḍurogaṃ ca malayaprabhavāḥ kṛmīn 
-                        mahendraprabhavāḥ ślīpadodarāṇi himavatprabhavā 
-                        hṛdrogaśvayathuśirorogaślīpadagalagaṇḍān prācyāvantyā 
-                        aparāvantyāścārśāṃsyupajanayanti pāriyātraprabhavāḥ pathyā balārogyakarya 
-                        iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.22ab"><label>sū.45.22ab</label> nadyaḥ śīghravahā laghvyaḥ 
-                        proktā yāścāmalodakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.22cd"><label>sū.45.22cd</label> gurvyaḥ śaivālasaṃcchannāḥ 
-                        kaluṣā mandagāś ca yāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.23ab"><label>sū.45.23ab</label> prāyeṇa nadyo maruṣu satiktā 
-                        lavaṇānvitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.23cd"><label>sū.45.23cd</label> laghvyaḥ samadhurāś caiva 
-                        pauruṣeyā bale hitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.24"><label>sū.45.24</label> tatra sarveṣāṃ bhaumānāṃ grahaṇaṃ 
-                        pratyūṣasi tatra hyamalatvaṃ śaityaṃ cādhikaṃ bhavati sa eva cāpāṃ paro guṇa 
-                        iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.25ab"><label>sū.45.25ab</label> divārkakiraṇairjuṣṭaṃ 
-                        niśāyāminduraśmibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.25cd"><label>sū.45.25cd</label> arūkṣamanabhiṣyandi tattulyaṃ 
-                        gaganāmbunā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.26ab"><label>sū.45.26ab</label> gaganāmbu tridoṣaghnaṃ 
-                        gṛhītaṃ yat subhājane | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.26cd"><label>sū.45.26cd</label> balyaṃ rasāyanaṃ medhyaṃ 
-                        pātrāpekṣi tataḥ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.27ab"><label>sū.45.27ab</label> rakṣoghnaṃ śītalaṃ hlādi 
-                        jvaradāhaviṣāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.27cd"><label>sū.45.27cd</label> candrakāntodbhavaṃ vāri 
-                        pittaghnaṃ vimalaṃ smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.28ab"><label>sū.45.28ab</label> mūrcchāpittoṣṇadāheṣu viṣe 
-                        rakte madatyaye | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.28cd"><label>sū.45.28cd</label> bhramaklamaparīteṣu tamake 
-                        vamathau tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.29ab"><label>sū.45.29ab</label> ūrdhvage raktapitte ca 
-                        śītamambhaḥ praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.29cd"><label>sū.45.29cd</label> prārśvaśūle pratiśyāye 
-                        vātaroge galagrahe || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.30ab"><label>sū.45.30ab</label> ādhmāne stimite loṣṭhe 
-                        sadyaḥśuddhe navajvare | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.30cd"><label>sū.45.30cd</label> hikkāyāṃ snehapite ca śītāmbu 
-                        parivarjayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.31ab"><label>sū.45.31ab</label> nādeyaṃ vātalaṃ rūkṣaṃ 
-                        dīpanaṃ laghu lekhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.31cd"><label>sū.45.31cd</label> tadabhiṣyandi madhuraṃ 
-                        sāndraṃ guru kaphāvaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.32ab"><label>sū.45.32ab</label> tṛṣṇāghnaṃ sārasaṃ balyaṃ 
-                        kaṣāyaṃ madhuraṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.32cd"><label>sū.45.32cd</label> tāḍāgaṃ vātalaṃ svādu kaṣāyaṃ 
-                        kaṭupāki ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.33ab"><label>sū.45.33ab</label> vātaśleṣmaharam vāpyaṃ 
-                        sakṣāraṃ kaṭu pittalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.33cd"><label>sū.45.33cd</label> sakṣāraṃ pittalaṃ kaupaṃ 
-                        śleṣmaghnaṃ dīpanaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.34ab"><label>sū.45.34ab</label> cauṇṭyamagnikaraṃ rūkṣaṃ 
-                        madhuraṃ kaphakṛnna ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.34cd"><label>sū.45.34cd</label> kaphaghnaṃ dīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        laghu prasravaṇodbhavam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.35ab"><label>sū.45.35ab</label> madhuraṃ 
-                        pittaśamanamavidāhyaudbhidaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.35cd"><label>sū.45.35cd</label> vaikiraṃ kaṭu sakṣāraṃ 
-                        śleṣmaghnaṃ laghu dīpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.36ab"><label>sū.45.36ab</label> kaidāraṃ madhuraṃ proktaṃ 
-                        vipāke guru doṣalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.36cd"><label>sū.45.36cd</label> tadvatpālvalamuddiṣṭaṃ 
-                        viśeṣāddoṣalaṃ tu tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.37ab"><label>sū.45.37ab</label> sāmudramudakaṃ visraṃ lavaṇaṃ 
-                        sarvadoṣakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.37cd"><label>sū.45.37cd</label> anekadoṣamānūpaṃ 
-                        vāryabhiṣyandi garihitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.38ab"><label>sū.45.38ab</label> ebhirdoṣairasaṃyuktaṃ 
-                        niravadyaṃ tu jāṅgalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.38cd"><label>sū.45.38cd</label> pāke'vidāhi tṛṣṇāghnaṃ 
-                        praśastaṃ prītivardhanaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.39ab"><label>sū.45.39ab</label> dīpanaṃ svādu śītaṃ ca toyaṃ 
-                        sādhāraṇaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.39cd"><label>sū.45.39cd</label> kaphamedo'nilāmaghnaṃ 
-                        dīpanaṃ bastiśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.40ab"><label>sū.45.40ab</label> śvāsakāsajvaraharaṃ 
-                        pathyamuṣṇodakaṃ sadā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.40cd"><label>sū.45.40cd</label> yat kvāthyamānaṃ nirvegaṃ 
-                        viṣphenaṃ nirmalaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.41ab"><label>sū.45.41ab</label> caturbhāgāvaśeṣaṃ tu tattoyaṃ 
-                        guṇavat smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.41cd"><label>sū.45.41cd</label> na ca paryuṣitaṃ deyaṃ 
-                        kadācidvāri jānatā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.42ab"><label>sū.45.42ab</label> amlībhūtaṃ kaphotkleśi na 
-                        hitaṃ tat pipāsave | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.42cd"><label>sū.45.42cd</label> madyapānātsamudbhūte roge 
-                        pittotthite tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.43ab"><label>sū.45.43ab</label> sanīpātasamutthe ca śṛtaśītaṃ 
-                        praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.43cd"><label>sū.45.43cd</label> snigdhaṃ svādu himaṃ hṛdyaṃ 
-                        dīpanaṃ bistiśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.44ab"><label>sū.45.44ab</label> vṛṣyaṃ pittapipāsāghnaṃ 
-                        nārikelodakaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.44cd"><label>sū.45.44cd</label> 
-                        dāhātīsārapittāsṛṅnūrcchāmadyaviṣārtiṣu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.45ab"><label>sū.45.45ab</label> śṛtaśītaṃ jalaṃ śastaṃ 
-                        tṛṣṇācchardibhrameṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.45cd"><label>sū.45.45cd</label> arocake pratiśyāye praseke 
-                        śvayathau kṣaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.46ab"><label>sū.45.46ab</label> mande'gnāvudare kuṣṭhe jvare 
-                        netrāmaye tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.46cd"><label>sū.45.46cd</label> vraṇe ca madhumehe ca pānīyaṃ 
-                        mandamācaret || </l> 
-                    <p xml:id="Su.1.45.46">iti jalavargaḥ | </p> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.47"><label>sū.45.47</label> atha kṣīravargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.47ab"><label>sū.45.47ab</label> gavyamājaṃ tathā 
-                        cauṣṭramāvikaṃ māhiṣaṃ ca yat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.47cd"><label>sū.45.47cd</label> aśvāyāś caiva nāryāś ca 
-                        kareṇūnāṃ ca yatpayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.48ab"><label>sū.45.48ab</label> tattvanekauṣadhirasaprasādaṃ 
-                        prāṇadaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.48cd"><label>sū.45.48cd</label> madhuraṃ picchilaṃ śītaṃ 
-                        snigdhaṃ ślakṣṇaṃ saraṃ mṛdu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.48ef"><label>sū.45.48ef</label> sarvaprāṇabhṛtāṃ tasmāt 
-                        sātmyaṃ kṣīramihocyate ||/ </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.49"><label>sū.45.49</label> tatra sarvameva kṣīraṃ 
-                        prāṇināmapratiṣiddhaṃ jātisātmyāt vātapittaśoṇitamānaseṣvapi 
-                        vikāreṣuvaviruddhaṃ 
-                        jīrṇajvarakāsaśvāsaśoṣakṣayagulmonmādodaramūrcchābhramamadadāhapipāsāhṛdbastidoṣapāṇḍurogagrahaṇīdoṣārśaḥśūlodāvartātisārapravāhikāyonirogagarbhāsrāvaraktapittaśramaklamaharaṃ 
-                        pāpmāpahaṃ balyaṃ vṛṣyaṃ vājīkaraṇaṃ rasāyanaṃ medhyaṃ sandhānamāsthāpanaṃ 
-                        vayaḥsthāpanamāyuṣyaṃ jīvanaṃ bṛṃhaṇaṃ vamanavirecanāsthāpanaṃ 
-                        tulyaguṇatvāccaujaso vardhanaṃ bālavṛddhakṣatakṣīṇānāṃ 
-                        kṣudvyavāyavyāyāmakarśitānāṃ ca pathyatamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.50ab"><label>sū.45.50ab</label> alpābhiṣyandi gokṣīraṃ 
-                        snigdhaṃ guru rasāyanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.50cd"><label>sū.45.50cd</label> raktapittaharaṃ śītaṃ 
-                        madhuraṃ rasapākayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.51ab"><label>sū.45.51ab</label> jīvanīyaṃ tathā 
-                        vātapittaghnaṃ paramaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.51cd"><label>sū.45.51cd</label> gavyatulyaguṇaṃ tvājaṃ 
-                        viśeṣācchoṣiṇāṃ hitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.52ab"><label>sū.45.52ab</label> dīpanaṃ laghu saṃgrāhi 
-                        śvāsakāsāsrapittanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.52cd"><label>sū.45.52cd</label> ajānāmalpakāyatvāt 
-                        kaṭutiktaniṣevaṇāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.53ab"><label>sū.45.53ab</label> 
-                        nātyambupānādvyāyāmātsarvavyādhiharaṃ payaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.53cd"><label>sū.45.53cd</label> rūkṣoṣṇaṃ lavaṇaṃ 
-                        kiṃcidauṣṭraṃ svādurasaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.54ab"><label>sū.45.54ab</label> śophagulmodarārśoghnaṃ 
-                        kṛmikuṣṭhaviṣāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.54cd"><label>sū.45.54cd</label> āvikaṃ madhuraṃ snigdhaṃ guru 
-                        pittakaphāvaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.55ab"><label>sū.45.55ab</label> pathyaṃ kevalavāteṣu kāse 
-                        cānilasaṃbhave | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.55cd"><label>sū.45.55cd</label> mahābhiṣyandi madhuraṃ 
-                        māhiṣaṃ vahnināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.56ab"><label>sū.45.56ab</label> nidrākaraṃ śītataraṃ gavyāt 
-                        snigdhataraṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.56cd"><label>sū.45.56cd</label> uṣṇamaikaśaphaṃ balyaṃ 
-                        śākhāvātaharaṃ payaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.57ab"><label>sū.45.57ab</label> madhurāmlagsaṃ rūkṣaṃ 
-                        lavaṇānurasaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.57cd"><label>sū.45.57cd</label> nāryāstu madhruaṃ stanyaṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ himam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.58ab"><label>sū.45.58ab</label> nasyāścayotanayoḥ pathyaṃ 
-                        jīvanaṃ laghu dīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.58cd"><label>sū.45.58cd</label> hastinyā madhuraṃ vṛṣyaṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.59ab"><label>sū.45.59ab</label> snigdhaṃ sthairyakaraṃ śītaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ balavardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.59cd"><label>sū.45.59cd</label> prāyaḥ prābhātikaṃ kṣīraṃ 
-                        guru viṣṭambhi śītalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.60ab"><label>sū.45.60ab</label> rātryāḥ somaguṇatvācca 
-                        vyāyāmābhāvatastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.60cd"><label>sū.45.60cd</label> divākarābhitaptānāṃ 
-                        vyāyāmānilasevanāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.61ab"><label>sū.45.61ab</label> vātānulomi śrāntighnaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ cāparāhṇikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.61cd"><label>sū.45.61cd</label> payo'bhiṣyandi gurvāmaṃ 
-                        prāyaśaḥ parikīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.62ab"><label>sū.45.62ab</label> tadevoktaṃ 
-                        laghutaramanabhiṣyandi vai śṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.62cd"><label>sū.45.62cd</label> varjayitvā striyāḥ 
-                        stanyamāmameva hi taddhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.63ab"><label>sū.45.63ab</label> dhāroṣṇaṃ guṇavat kṣīraṃ 
-                        viparītamato'nyathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.63cd"><label>sū.45.63cd</label> tadevātiśṛtaṃ śītaṃ guru 
-                        bṛṃhaṇamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.64ab"><label>sū.45.64ab</label> aniṣṭagandhamamlaṃ ca 
-                        vivarṇaṃ virasaṃ ca yat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.64cd"><label>sū.45.64cd</label> varjyaṃ salavaṇaṃ kṣīraṃ 
-                        tacca vigrathitaṃ bhavet || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="Su.1.45.64">iti kṣīravargaḥ | </label> 
-                    <label type="head" xml:id="Su.1.45.65">atha dadhivargaḥ | </label> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.65a"><label>sū.45.65a</label> dadhi tu madhuramamlamatyamlaṃ 
-                        ceti tatkaṣāyānurasaṃ snigdhamuṣṇaṃ 
-                        pīnasaviṣamajvarātisārārocakamūtrakṛcchrakārśyāpahaṃ vṛṣyam prāṇakaraṃ 
-                        maṅgalyaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.66ab"><label>sū.45.66ab</label> mahābhiṣyandi madhuraṃ 
-                        kaphamedovivardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.66cd"><label>sū.45.66cd</label> kaphapittakṛdamlaṃ 
-                        syādatyamlaṃ raktadūṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.67ab"><label>sū.45.67ab</label> vidāhi sṛṣṭaviṇmūtraṃ 
-                        mandajātaṃ tridoṣakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.67cd"><label>sū.45.67cd</label> snigdhaṃ vipāke madhuraṃ 
-                        dīpanaṃ balavardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.68ab"><label>sū.45.68ab</label> vātāpaham pavitraṃ ca dadhi 
-                        gavyaṃ rucipradam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.68cd"><label>sū.45.68cd</label> dadhyājaṃ kaphapittaghnaṃ 
-                        laghu vātakṣayāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.69ab"><label>sū.45.69ab</label> durnāmaśvāsakāseṣu 
-                        hitamagneś ca dīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.69cd"><label>sū.45.69cd</label> vipāke madhuraṃ vṛṣyaṃ 
-                        vātapittaprasādanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.70ab"><label>sū.45.70ab</label> balāsavardhanaṃ snigdhaṃ 
-                        viśeṣāddadhi māhiṣam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.70cd"><label>sū.45.70cd</label> vipāke kaṭu sakṣāraṃ guru 
-                        bhedyauṣṭrikaṃ dadhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.71ab"><label>sū.45.71ab</label> vātamarśāṃsi kuṣṭhāni kṛmīn 
-                        hantyudarāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.71cd"><label>sū.45.71cd</label> kopanaṃ kaphavātānāṃ 
-                        durnāmnāṃ cāvikaṃ dadhi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.72ab"><label>sū.45.72ab</label> rase pāke ca 
-                        madhuramatyabhiṣyandi doṣalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.72cd"><label>sū.45.72cd</label> dīpanīyamacakṣuṣyaṃ vāḍavaṃ 
-                        dadhi vātalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.73ab"><label>sū.45.73ab</label> rūkṣamuṣṇaṃ kaṣāyaṃ ca 
-                        kaphamūtrāpahaṃ ca tat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.73cd"><label>sū.45.73cd</label> snigdhaṃ vipāke madhuraṃ 
-                        balyaṃ santarpaṇaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.74ab"><label>sū.45.74ab</label> cakṣuṣyamagryaṃ doṣaghnaṃ 
-                        dadhi nāryā guṇottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.74cd"><label>sū.45.74cd</label> laghu pāke balāsaghnaṃ 
-                        vīryoṣṇaṃ paktināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.75ab"><label>sū.45.75ab</label> kaṣāyānurasaṃ nāgyā dadhi 
-                        varcovivardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.75cd"><label>sū.45.75cd</label> dadhīnyuktāni yānīha 
-                        gavyādīni pṛthak pṛthak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.76ab"><label>sū.45.76ab</label> vijñeyamevaṃ sarveṣu 
-                        gavyameva guṇottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.76cd"><label>sū.45.76cd</label> vātaghnaṃ kaphakṛt snigdhaṃ 
-                        bṛṃhaṇaṃ nātipittakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.77ab"><label>sū.45.77ab</label> kuryādbhaktābhilāṣaṃ ca dadhi 
-                        yat suparisrutam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.77cd"><label>sū.45.77cd</label> śṛtāt kṣīrāttu yajjātaṃ 
-                        guṇavaddadhi tat smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.78ab"><label>sū.45.78ab</label> vātapittaharaṃ rucyaṃ 
-                        dhātvagnibalavardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.78cd"><label>sū.45.78cd</label> dadhnaḥ saro gururvṛṣyo 
-                        vijñeyo' nilanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.79ab"><label>sū.45.79ab</label> vahnervidhamanaścāpi 
-                        kaphaśukravivardhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.79cd"><label>sū.45.79cd</label> dadhi tvasāraṃ rūkṣaṃ ca 
-                        grāhi viṣṭambhi vātalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.80ab"><label>sū.45.80ab</label> dīpanīyaṃ laghutaraṃ 
-                        sakaṣāyaṃ rucipradam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.80cd"><label>sū.45.80cd</label> śaradgrīṣmavasanteṣu prāyaśo 
-                        dadhi garhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.81ab"><label>sū.45.81ab</label> hemante śiśire caiva varṣāsu 
-                        dadhi śasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.81cd"><label>sū.45.81cd</label> tṛṣṇāklamaharaṃ mastu laghu 
-                        srotoviśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.82ab"><label>sū.45.82ab</label> amlaṃ kaṣāyaṃ madhuramavṛṣyaṃ 
-                        kaphavātanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.82cd"><label>sū.45.82cd</label> prahlādanaṃ prīṇanaṃ ca 
-                        bhinattyāśu malaṃ ca tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.82ef"><label>sū.45.82ef</label> balamāvahate kṣipraṃ 
-                        bhaktacchandaṃ karoti ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.83ab"><label>sū.45.83ab</label> 
-                        svādv-amlam-atyamlaka-mandajātaṃ tathā śṛtakṣīrabhavaṃ saraś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.83cd"><label>sū.45.83cd</label> asāramevaṃ dadhi 
-                        saptadhā'smin varge smṛtā mastuguṇāstathaiva || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="Su.1.45.83">iti dadhivargaḥ |</label> 
-                    <label type="head" xml:id="Su.1.45.84"> atha takravargaḥ |</label> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.84a"><label>sū.45.84</label> takraṃ madhuramamlaṃ 
-                        kaṣāyānurasamuṣṇavīryaṃ laghu rūkṣamagnidīpanaṃ 
-                        garaśophātisāragrahaṇīpāṇḍurogārśaḥplīhagulmārocakaviṣamajvaratṛṣṇācchardiprasekaśūlamedaḥśleṣmānilaharaṃ 
-                        madhuravipākaṃ hṛdyaṃ mūtrakṛcchrasnehavyāpatprśamanamavṛṣyaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.85ab"><label>sū.45.85ab</label> 
-                        manthanādipṛthagbhūtasnehamardhodakaṃ ca yat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.85cd"><label>sū.45.85cd</label> nātisāndradravaṃ takraṃ 
-                        svādvamlaṃ tuvaraṃ rase | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.85ef"><label>sū.45.85ef</label> yattu sasnegamajalaṃ mathitam 
-                        gholamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.86ab"><label>sū.45.86ab</label> naiva takraṃ kṣate 
-                        tadyānnoṣṇakāle na durbale | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.86cd"><label>sū.45.86cd</label> na mūrcchābhramadāheṣu na 
-                        roge raktapaittike || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.87ab"><label>sū.45.87ab</label> śītakāle'gnimāndye ca 
-                        kaphottheṣvāmayeṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.87cd"><label>sū.45.87cd</label> mārgāvarodhe duṣṭe ca vāyau 
-                        takraṃ praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.88"><label>sū.45.88</label> tat punarmadhuraṃ 
-                        śleṣmaprakopaṇaṃ pittapraśamanaṃ ca amlaṃ vātaghnaṃ pittakaraṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.89ab"><label>sū.45.89ab</label> vāte'mlaṃ saindhavopetaṃ 
-                        svādu pitte saśarkaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.89cd"><label>sū.45.89cd</label> pibettakraṃ kaphe cāpi 
-                        vyoṣakṣārasamanvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.90ab"><label>sū.45.90ab</label> grāhiṇī vātalā rūkṣā durjarā 
-                        takrakūrcikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.90cd"><label>sū.45.90cd</label> takrāllaghutaro maṇḍaḥ 
-                        kūrcikādadhitakrajaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.91ab"><label>sū.45.91ab</label> guruḥ kilāṭo'nilahā 
-                        puṃstvanidrāpradaḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.91cd"><label>sū.45.91cd</label> madhurau bṛṃhaṇau vṛṣyau 
-                        tadvatpīyūṣamoraṭau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.92"><label>sū.45.92</label> navanītaṃ punaḥ sadyaskaṃ laghu 
-                        sukumāraṃ madhuraṃ kaṣāyamīṣadamlaṃ śītalaṃ medhyaṃ dīpanaṃ hṛdyaṃ saṃgrāhi 
-                        pittānilaharaṃ vṛṣyamavidāhi kṣayakāsavraṇaśoṣārśo'rditāpahaṃ cirotthitaṃ 
-                        guru kaphamedovivardhanaṃ balakaraṃ bṛṃhaṇaṃ śoṣaghnaṃ viśeṣeṇa bālānāṃ 
-                        praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.93"><label>sū.45.93</label> kṣīrotthaṃ 
-                        punarnavanītamutkṛṣṭasnehamādhuryamatiśītaṃ saukumāryakaraṃ cakṣuṣyaṃ 
-                        saṃgrāhi raktapittanetrarogaharaṃ prasādanaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.94"><label>sū.45.94</label> santānikā punarvātaghnī tarpaṇī 
-                        balyā vṛṣyā snegdhā rucyā madhurā madhuravipākā raktapittaprasādanī gurvī ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.95ab"><label>sū.45.95ab</label> vikalpa eṣa dadhyādiḥ śreṣṭho 
-                        gavyo'bhivarṇitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.95cd"><label>sū.45.95cd</label> vikalpānavaśiṣṭāṃstu 
-                        kṣīravīryātsamādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.96"><label>sū.45.96</label> atha ghṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.96a"><label>sū.45.96</label> ghṛtaṃ tu madhuraṃ saumyaṃ 
-                        mrḍuśītavīryamalpābhiṣyandi 
-                        snehanamudāvartonmādāpasmāraśūlajvarānāhavātapittapraśamanamagnidīpanaṃ 
-                        smṛtimatimedhākāntisvaralāvaṇyasaukumāryaujastesjobalakaramāyuṣyaṃ vṛṣyaṃ 
-                        medhyaṃ vayaḥsthāpanaṃ guru cakṣuṣyaṃ śleṣmābhivardhanaṃ 
-                        pāpmālakṣmīpraśamanaṃ viṣaharaṃ rakṣoghnaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.97ab"><label>sū.45.97ab</label> vipāke madhuraṃ śītaṃ 
-                        vātapittaviṣāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.97cd"><label>sū.45.97cd</label> cakṣuṣyamagryaṃ balyaṃ ca 
-                        gavyaṃ sarpirguṇottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.98ab"><label>sū.45.98ab</label> ājaṃ ghṛtaṃ dīpanīyaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ balavardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.98cd"><label>sū.45.98cd</label> kāse śvāse kṣaye cāpi pathyaṃ 
-                        pāke ca tallaghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.99ab"><label>sū.45.99ab</label> madhuraṃ raktapittaghnaṃ guru 
-                        pāke kaphāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.99cd"><label>sū.45.99cd</label> vātapittapraśamanaṃ suśītaṃ 
-                        māhiṣaṃ ghṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.100ab"><label>sū.45.100ab</label> auṣṭraṃ kaṭu ghṛtaṃ pāke 
-                        śophakrimiviṣāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.100cd"><label>sū.45.100cd</label> dīpanaṃ kaphavātaghnaṃ 
-                        kuṣṭhagulmodarāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.101ab"><label>sū.45.101ab</label> pāke laghvāvikaṃ sarpirna 
-                        ca pittaprakopaṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.101cd"><label>sū.45.101cd</label> kaphe'nile yonidoṣe śoṣe 
-                        kampe ca taddhitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.102ab"><label>sū.45.102ab</label> pāke laghūṣṇavīryaṃ ca 
-                        kaṣāyaṃ kaphanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.102cd"><label>sū.45.102cd</label> dīpanaṃ baddhamūtraṃ ca 
-                        vidyādaikaśaphaṃ ghṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.103ab"><label>sū.45.103ab</label> cakṣuṣyamagryaṃ strīṇāṃ tu 
-                        sarpiḥ syādamṛtopamam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.103cd"><label>sū.45.103cd</label> vṛddhiṃ karoti 
-                        dehāgnyorlaghupākaṃ viṣāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.104ab"><label>sū.45.104ab</label> kaṣāyaṃ baddhaviṇmūtram 
-                        tiktamagnikaraṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.104cd"><label>sū.45.104cd</label> hanti kāreṇavaṃ sarpiḥ 
-                        kaphakuṣṭhaviṣakrimīn || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.105"><label>sū.45.105</label> kṣīraghṛtaṃ punaḥ saṃgrāhi 
-                        raktrapittabhramamūrcchāpraśamanaṃ netrarogahitaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.106"><label>sū.45.106</label> sarpirmaṇḍastu madhuraḥ saro 
-                        yoniśrotrākṣiśirasāṃ śūlaghno bastinasyākṣipūraṇeṣūpadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.107"><label>sū.45.107</label> sarpiḥ purāṇaṃ saraṃ 
-                        kaṭuvipākaṃ tridoṣāpahaṃ 
-                        mūrcchāmadonmādosarajvaragaraśoṣāpasmārayoniśrotrākṣiśiraḥśūlaghnaṃ dīpanaṃ 
-                        bastinasyākṣipūraṇeṣūpadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.108"><label>sū.45.108</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.108ab"><label>sū.45.108ab</label> purāṇaṃ 
-                        timiraśvāsapīnasajvarakāsanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.108cd"><label>sū.45.108cd</label> 
-                        mūrcchākuṣṭhaviṣonmādagrahāpasmāranāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.109ab"><label>sū.45.109ab</label> ekādaśaśataṃ caiva 
-                        vatsarānuṣitaṃ ghṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.109cd"><label>sū.45.109cd</label> rakṣoghnaṃ kumbhasarpiḥ 
-                        syāt paratastu mahāghṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.110ab"><label>sū.45.110ab</label> peyaṃ mahāghṛtaṃ bhūtaiḥ 
-                        kaphaghnaṃ pavanādhikaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.110cd"><label>sū.45.110cd</label> balyaṃ pavitraṃ medhyaṃ ca 
-                        viśeṣāttimirāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.111"><label>sū.45.111</label> sarvabhūtaharaṃ caiva 
-                        ghṛtametat praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.112"><label>sū.45.112</label> atha tailāni | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.112a"><label>sū.45.112</label> tailaṃ tvāgneyamuṣṇaṃ tīkṣṇaṃ 
-                        madhuraṃ madhuravipākaṃ bṛṃhaṇaṃ prīṇanaṃ vyavāyi sūkṣmaṃ viśadaṃ guru saraṃ 
-                        vikāsi vṛṣyaṃ tvakprasādanaṃ śodhanaṃ 
-                        medhāmārdavamāṃsasthairyavarṇabalakaraṃ cakṣuṣyaṃ baddhamūtraṃ lekhanaṃ 
-                        tiktakaṣāyānurasaṃ pācanamanilabalāsakṣayakaraṃ krimighnamaśitapittajananaṃ 
-                        yoniśiraḥkarṇaśūlapraśamanaṃ garbhāśayaśodhanaṃ ca tathā 
-                        chinnabhinnaviddhotpiṣṭacyutamathitakṣatapiccitabhagnasphuṭitakṣārāgnidagdhaviśliṣṭadāritābhihatadurbhagnamṛgavyālavidaṣṭaprabhṛtiṣu 
-                        ca pariṣekābhyaṅgāvagāhādiṣu tilatailaṃ praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.113ab"><label>sū.45.113ab</label> tadbastiṣu ca pāneṣu nasye 
-                        karṇākṣipūraṇe | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.113cd"><label>sū.45.113cd</label> annapānavidhau cāpi 
-                        prayojyaṃ vātaśāntaye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.114"><label>sū.45.114</label> paraṇḍatailaṃ madhuramuṣṇaṃ 
-                        tīkṣṇaṃ dīpanaṃ kaṭu kaṣāyānurasaṃ sūkṣmaṃ srotoviśodhanaṃ tvacyaṃ vṛṣyaṃ 
-                        madhuravipākaṃ vayaḥsthāpanaṃ 
-                        yoniśukraviśodhanamārogyamedhākāntismṛtibalakaraṃ 
-                        vātakaphaharamadhobhāgadoṣaharaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.115"><label>sū.45.115</label> 
-                        nimbātasīkusumbhamūlakajīmūtakavṛkṣakakṛtavedhanārkakampillakahastikarṇapṛthvīkāpīlukarañjeṅgudīśigrusarṣapasuvarcalāviḍaṅgajyotiṣmatīphalatailāni 
-                        tīkṣṇāni laghūnyuṣṇavīryāṇi kaṭūni kaṭuvipākāni 
-                        sarāṇyanilakaphakṛmikuṣṭhapramehaśirorogāpaharāṇi ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.116ab"><label>sū.45.116ab</label> vātaghnaṃ madhuraṃ teṣu 
-                        kṣaumaṃ tailaṃ balāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.116cd"><label>sū.45.116cd</label> kaṭupākamacakṣuṣyaṃ 
-                        snigdhoṣṇaṃ guru pittalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.117ab"><label>sū.45.117ab</label> kṛmighnaṃ sārṣapaṃ tailaṃ 
-                        kaṇḍūkuṣṭhāpahaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.117cd"><label>sū.45.117cd</label> kaphamedonilaharaṃ lekhanaṃ 
-                        kaṭu dīpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.118ab"><label>sū.45.118ab</label> 
-                        kṛmighnamiṅgukītailamīṣattiktaṃ tathā laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.118cd"><label>sū.45.118cd</label> kūṣṭhāmayakṛmiharaṃ 
-                        dṛṣṭiśukrabalāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.119ab"><label>sū.45.119ab</label> vipāke kaṭukaṃ tailaṃ 
-                        kausumbhaṃ sarvadoṣakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.119cd"><label>sū.45.119cd</label> raktapittakaraṃ 
-                        tīkṣṇamacakṣuṣyaṃ vidāhi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.120"><label>sū.45.120</label> 
-                        kirātatiktakātimuktakabibhītakanālikerakolākṣoḍajīvantīpriyālakarbudārasūryavallītrapusairvārukakarkārukūṣmāṇḍaprabhṛtīnāṃ 
-                        tailāni madhurāṇi madhuravipākāni vātapittapraśamanāni 
-                        śītavīryāṇyabhiṣyandīni sṛṣṭamūtrāṇyagnisādanāni ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.121"><label>sū.45.121</label> madhukakāśmaryapalāśatailāni 
-                        madhurakaṣāyāṇi kaphapittapraśamanāni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.122"><label>sū.45.122</label> tvarakabhallātakataile uṣṇe 
-                        madurakaṣāye tiktānurase vātakaphakuṣṭhamedomehakṛmipraśamane 
-                        ubhayatobhāgadoṣahare ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.123"><label>sū.45.123</label> 
-                        saraladevadārugaṇḍīraśiṃśapāgurusārasnehāstiktakaṭukaṣāyā duṣṭavraṇaśodhanāḥ 
-                        kṛmikaphakuṣṭhānilaharāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.124"><label>sū.45.124</label> 
-                        tumbīkośāmradantīdravantīśyāmāsaptalānīlikākampillakaśaṅkhinīsnehāstiktakaṭukaṣāyā 
-                        adhobhāgadoṣaharāḥ kṛmikaphakuṣṭhānilaharā duṣṭavraṇaśodhanāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.125"><label>sū.45.125</label> yavatiktātailaṃ 
-                        sarvadoṣapraśamanamīśattiktamagnidīpanaṃ lekhanaṃ medhyaṃ pathyaṃ rasāyanaṃ 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.126"><label>sū.45.126</label> ekaiṣikātailaṃ madhuramatiśītaṃ 
-                        pittaharamanilaprakopaṇaṃ śleṣmābhivardhanaṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.127"><label>sū.45.127</label> 
-                        sahakāratailamīṣattiktamatisugandhi vātakaphaharaṃ rūkṣaṃ madhurakaṣāyaṃ 
-                        rasavannātipittakaraṃ ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.128ab"><label>sū.45.128ab</label> phalodbhavāni tailāni 
-                        yānyuktānīha kānicit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.128cd"><label>sū.45.128cd</label> guṇān karma ca vijñāya 
-                        phalānīva vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.129ab"><label>sū.45.129ab</label> yāvantaḥ sthāvarāḥ snehāḥ 
-                        samāsātparikīrtitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.129cd"><label>sū.45.129cd</label> sarve tailaguṇā jñeyāḥ 
-                        sarve cānilanāśanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.130ab"><label>sū.45.130ab</label> sarvebhyastviha 
-                        tailebhyastilatailaṃ viśiṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.130cd"><label>sū.45.130cd</label> niṣpattestadguṇatvācca 
-                        tailatvamitareṣvapi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.131"><label>sū.45.131</label> grāmyānūpaudakānāṃ ca 
-                        vasāmedomajjāno gurūṣṇamadhurā vātaghnāḥ jāṅgalaikaśaphakravyādādīnāṃ 
-                        laghuśītakaṣāyā raktapittaghnāḥ pratudaviṣkirāṇāṃ śleṣmaghnāḥ | tatra 
-                        ghṛtatailavasāmedomajjāno yathottaraṃ guruvipākā vātaharāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.132"><label>sū.45.132</label> atha madhuvargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.132v"><label>sū.45.132v</label> madhu tu madhuraṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ rūkṣaṃ śītamagnidīpanaṃ varṇyaṃ svaryaṃ laghu sukumāraṃ 
-                        lekhanaṃ hṛdyaṃ vājīkaraṇaṃ sandhānaṃ śodhanaṃ ropaṇaṃ saṃgrāhi cakṣuṣyaṃ 
-                        prasādanaṃ sūkṣmamārgānusāri 
-                        pittaśleṣmamedomehahikkāśvāsakāsātisāraccharditṛṣṇākṛmiviṣapraśamanaṃ hlādi 
-                        tridoṣapraśamanaṃ ca tattu laghutvātkaphaghnaṃ 
-                        paicchilyānmādhuryātkaṣāyabhāvācca vātapittaghnam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.133ab"><label>sū.45.133ab</label> pauttikaṃ bhrāmaraṃ 
-                        kṣaudraṃ mākṣikaṃ chātrameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.133cd"><label>sū.45.133cd</label> ārghyamauddālakaṃ 
-                        dālamityaṣṭau madhujātayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.134ab"><label>sū.45.134ab</label> viśeṣātpauttikaṃ teṣu 
-                        rūkṣoṣṇaṃ saviṣānvayāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.134cd"><label>sū.45.134cd</label> vātāsṛkpittakṛcchedi vidāhi 
-                        madakṛnmadhu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.135ab"><label>sū.45.135ab</label> paicchilyāt 
-                        svādubhūtastvādbhrāmaraṃ gurusaṃjñitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.135cd"><label>sū.45.135cd</label> kṣaudraṃ viśeṣato jñeyaṃ 
-                        śītalaṃ laghu lekhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.136ab"><label>sū.45.136ab</label> tasmāllaghutaraṃ rūkṣaṃ 
-                        mākṣikaṃ pravaraṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.136cd"><label>sū.45.136cd</label> śvāsādiṣu ca rogeṣu 
-                        praśastaṃ tadviśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.137ab"><label>sū.45.137ab</label> svādupākaṃ guru himaṃ 
-                        picchilaṃ raktapittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.137cd"><label>sū.45.137cd</label> śvitramehakṛmighnaṃ ca 
-                        vidyācchātraṃ guṇottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.138ab"><label>sū.45.138ab</label> ārghyaṃ madhvaticakṣuṣyaṃ 
-                        kaphapittaharaṃ param | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.138cd"><label>sū.45.138cd</label> kaṣāyaṃ kaṭu pāke ca balyaṃ 
-                        tiktamavātakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.139ab"><label>sū.45.139ab</label> auddālakaṃ rucikaraṃ 
-                        svaryaṃ kuṣṭhaviṣāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.139cd"><label>sū.45.139cd</label> kaṣāyamuṣṇamamlaṃ ca 
-                        pittakṛt kaṭupāki ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.140ab"><label>sū.45.140ab</label> chardimehapraśamanaṃ madhu 
-                        rūkṣaṃ dalodbhavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.140cd"><label>sū.45.140cd</label> bṛṃhaṇīyaṃ madhu navaṃ 
-                        nātiśleṣmaharaṃ saram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.141ab"><label>sū.45.141ab</label> medaḥsthaulyāpahaṃ grāhi 
-                        purāṇamatilekhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.141cd"><label>sū.45.141cd</label> doṣatrayaharaṃ 
-                        pakvamāmamamlaṃ tridoṣakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.142ab"><label>sū.45.142ab</label> tadyuktaṃ 
-                        vividhairyogairnihanyādāmayān bahūn | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.142cd"><label>sū.45.142cd</label> nānādravyātmakatvācca 
-                        yogavāhi paraṃ madhu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.143"><label>sū.45.143</label> tattu 
-                        nānādravyarasaguṇavīryavipākaviruddhānāṃ puṣparasānāṃ 
-                        saviṣamakṣikāsaṃbhavatvāccānuṣṇopacāram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.144ab"><label>sū.45.144ab</label> uṣṇairvirudhyate sarvaṃ 
-                        viṣānvayatayā madhu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.144cd"><label>sū.45.144cd</label> uṣṇārtamuṣṇairuṣṇe vā 
-                        tannihanti yathā viṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.145ab"><label>sū.45.145ab</label> tatsaukumāryācca tathaiva 
-                        śaityānnānauṣadhīnāṃ rasasaṃbhavācca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.145cd"><label>sū.45.145cd</label> uṣṇairvirudhyeta 
-                        viśeṣataś ca tathā'ntarīkṣeṇa jalena cāpi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.146ab"><label>sū.45.146ab</label> uṣṇena madhu saṃyuktaṃ 
-                        vamaneṣvavacāritam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.146cd"><label>sū.45.146cd</label> apākādanavasthānānna 
-                        virudhyeta pūrvavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.147ab"><label>sū.45.147ab</label> madhvāmātparatastvanyadāmaṃ 
-                        kaṣṭaṃ na vidyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.147cd"><label>sū.45.147cd</label> viruddhopakramatvāttat 
-                        sarvaṃ hanti yathā viṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.148v"><label>sū.45.148v</label> athekṣuvargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.148"><label>sū.45.148</label> ikṣavo madhurā madhuravipākā 
-                        guravaḥ śītāḥ snigdhā balyā vṛṣyā mūtralā raktapittapraśamanāḥ 
-                        kṛmikaphakarāśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.149"><label>sū.45.149</label> te cānekavidhāḥ | tadyathā </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.149ab"><label>sū.45.149ab</label> pauṇḍrako bhīrukaś caiva 
-                        vaṃśakaḥ śvetaporakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.149cd"><label>sū.45.149cd</label> kāntārastāpasekṣuś ca 
-                        kāṣṭhekṣuḥ sūcipatrakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.150ab"><label>sū.45.150ab</label> nepālo dīrghapatraś ca 
-                        nīlaporo+ātha kośakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.150cd"><label>sū.45.150cd</label> ityetā jātayaḥ sthaulyād 
-                        guṇān vakṣyāmyataḥ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.151ab"><label>sū.45.151ab</label> suśīto madhuraḥ snigdho 
-                        bṛṃhaṇaḥ śleṣmalaḥ saraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.151cd"><label>sū.45.151cd</label> avidāhī gururvṛṣyaḥ 
-                        pauṇḍrako bhīrukastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.152ab"><label>sū.45.152ab</label> ābhyāṃ tulyaguṇaḥ 
-                        kiṃcitsakṣāro vaṃśako mataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.152cd"><label>sū.45.152cd</label> vaṃśavacchvetaporastu 
-                        kiṃciduṣṇaḥ sa vātahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.153ab"><label>sū.45.153ab</label> kāntāratāpasāvikṣū 
-                        vaṃśakānugatau matau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.153cd"><label>sū.45.153cd</label> evaṃguṇastu kāṣṭhekṣuḥ sa 
-                        tu vātaprakopaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.154ab"><label>sū.45.154ab</label> sūcīpatro nīlaporau naipālo 
-                        dīrghapatrakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.154cd"><label>sū.45.154cd</label> vātalāḥ kaphapittaghnāḥ 
-                        sakaṣāyā vidāhinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.155ab"><label>sū.45.155ab</label> kośakāro guruḥ śīto 
-                        raktapittakṣayāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.155cd"><label>sū.45.155cd</label> atīva madhuro mūle madhye 
-                        madhura eva tu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.156ab"><label>sū.45.156ab</label> agreṣvakṣiṣu vijñeya 
-                        ikṣūṇāṃ lavaṇo rasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.157ab"><label>sū.45.157ab</label> avidāhī kaphakaro 
-                        vātapittanivāraṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.157cd"><label>sū.45.157cd</label> vaktraprahlādano vṛṣyo 
-                        dantaniṣpīḍito rasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.158ab"><label>sū.45.158ab</label> gururvidāhī viṣṭambhī 
-                        yāntrikastu prakīrtitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.158cd"><label>sū.45.158cd</label> pakvo guruḥ saraḥ snigdhaḥ 
-                        satīkṣṇaḥ kaphavātanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.159"><label>sū.45.159</label> phāṇitaṃ guru 
-                        madhuramabhiṣyandi bṛṃhaṇamavṛṣyaṃ tridoṣakṛcca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.160"><label>sū.45.160</label> guḍaḥ sakṣāramadhuro nātiśītaḥ 
-                        snigdho mūtraraktaśodhano nātipittajidvātaghno medaḥ(ā.kṛmi)kaphakaro balyo 
-                        vṛṣyaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.161ab"><label>sū.45.161ab</label> pittaghno madhuraḥ śuddho 
-                        vātaghno'sṛkprasādanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.161cd"><label>sū.45.161cd</label> sa purāṇo'dhikaguṇo guḍaḥ 
-                        pathyatamaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.162"><label>sū.45.162</label> matsyaṇḍikākhaṇḍaśarkarā 
-                        vimalajātā uttarottaraṃ śītāḥ snigdhāḥ gurutarā madhuratarā vṛṣyā 
-                        raktapittapraśamanāstṛṣṇāpraśamanāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.163ab"><label>sū.45.163ab</label> yathā yathaiṣāṃ vaimalyaṃ 
-                        madhuratvaṃ tathā tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.163cd"><label>sū.45.163cd</label> snehagauravaśaityāni 
-                        saratvaṃ ca tathā tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.164ab"><label>sū.45.164ab</label> yo yo 
-                        matsyaṇḍikākhaṇḍaśarkarāṇāṃ svako guṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.164cd"><label>sū.45.164cd</label> tena tenaiva nirdeśyasteṣāṃ 
-                        visrāvaṇo guṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.165ab"><label>sū.45.165ab</label> sārasthitā suvimalā 
-                        niḥkṣārā ca yathā yathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.165cd"><label>sū.45.165cd</label> tathā tathā guṇavatī 
-                        vijñeyā śarkarā budhaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.166"><label>sū.45.166</label> madhuśarkarā 
-                        punaśchardyatīsāraharī rūkṣā chedanī prasādanī kaṣāyamadhurā madhuravipākā 
-                        ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.167"><label>sū.45.167</label> yavāsaśarkarā madhurakaṣāyā 
-                        tiktānurasā śleṣmaharī sarā ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.168ab"><label>sū.45.168ab</label> yāvatyaḥ śarkarāḥ proktāḥ 
-                        sarvā dahapraṇāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.168cd"><label>sū.45.168cd</label> 
-                        raktapittapraśamanāśchardimūrcchātṛṣāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.169ab"><label>sū.45.169ab</label> rūkṣaṃ madhūkapuṣpotthaṃ 
-                        phāṇitaṃ vātapittakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.169cd"><label>sū.45.169cd</label> kaphaghnaṃ madhuraṃ pāke 
-                        kaṣāyaṃ bastidūṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.170"><label>sū.45.170</label> atha madyavargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.170ab"><label>sū.45.170ab</label> sarvaṃ pittakaraṃ 
-                        madyamamlaṃ rocanadīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.170cd"><label>sū.45.170cd</label> bhedanaṃ kaphavātaghnaṃ 
-                        hṛdyaṃ bastiviśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.171ab"><label>sū.45.171ab</label> pāke laghu vidāhyuṣṇaṃ 
-                        tīkṣṇamindriyabodhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.171cd"><label>sū.45.171cd</label> vikāsi sṛṣṭaviṇmūtraṃ śrṇu 
-                        tasya viśeṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.172ab"><label>sū.45.172ab</label> 
-                        mārdvīkamavidāhitvānmadhurānvayatastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.172cd"><label>sū.45.172cd</label> raktapitte'pi satataṃ 
-                        budhairna pratiṣidhyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.173ab"><label>sū.45.173ab</label> madhuraṃ taddhi rūkṣaṃ ca 
-                        kaṣāyānurasaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.173cd"><label>sū.45.173cd</label> laghupāki saraṃ 
-                        śoṣaviṣamajvaranāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.174ab"><label>sū.45.174ab</label> mārdvīkālpāntaraṃ kiṃcit 
-                        khārjūraṃ vātakopanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.174cd"><label>sū.45.174cd</label> tadeva viśadaṃ rucyaṃ 
-                        kaphaghnaṃ karśanaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.175ab"><label>sū.45.175ab</label> kaṣāyamadhuraṃ hṛdyaṃ 
-                        sugandhīndriyabodhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.175cd"><label>sū.45.175cd</label> 
-                        kāsārśograhaṇīdoṣamūtraghātānilāpahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.176ab"><label>sū.45.176ab</label> stanyaraktakṣayahitā surā 
-                        bṛṃhaṇadīpanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.176cd"><label>sū.45.176cd</label> 
-                        kāsārśograhaṇīśvāsapratiśyāyavināśanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.176ef"><label>sū.45.176ef</label> śvetā 
-                        mūtrakaphastanyaraktamāṃsakarī surā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.177cd"><label>sū.45.177cd</label> 
-                        chardyarocakahṛtkukṣitodaśūlapramardanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.178ab"><label>sū.45.178ab</label> prasannā 
-                        kaphavātārśovibandhānāhanāśanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.178cd"><label>sū.45.178cd</label> pittalā'lpakaphā rūkṣā 
-                        yavairvātaprakopaṇī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.179ab"><label>sū.45.179ab</label> viṣṭambhinī surā gurvī 
-                        śleṣmalā tu madhūlikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.179cd"><label>sū.45.179cd</label> rūkṣā nātikaphā vṛṣyā 
-                        pācanī cākṣikī smṛtā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.180ab"><label>sū.45.180ab</label> tridoṣo bhedyavṛṣyaś ca 
-                        kohalo vadanapriyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.180cd"><label>sū.45.180cd</label> grāhyuṣṇo jagalaḥ paktā 
-                        rūkṣastṛṭkaphaśophakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.181ab"><label>sū.45.181ab</label> hṛdyaḥ 
-                        pravāhikāṭopadurnāmānilaśoṣahṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.181cd"><label>sū.45.181cd</label> bakva(ā.kka)so 
-                        hṛtasāratvādviṣṭambhī vātakopanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.182ab"><label>sū.45.182ab</label> dīpanaḥ sṛṣṭaviṇmūtro 
-                        viśado'lpamado guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.182cd"><label>sū.45.182cd</label> kaṣāyo madhuraḥ 
-                        sīdhurgauḍaḥ pācanadīpanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.183ab"><label>sū.45.183ab</label> śārkaro madhuro rucyo 
-                        dīpano bastiśodhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.183cd"><label>sū.45.183cd</label> vātaghno madhuraḥ pāke 
-                        hṛdya indriyabodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.184ab"><label>sū.45.184ab</label> tadvat pakvarasaḥ 
-                        sīdhurbalavarṇakaraḥ saraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.184cd"><label>sū.45.184cd</label> śophaghno dīpano hṛdyo 
-                        rucyaḥ śleṣmārśasāṃ hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.185ab"><label>sū.45.185ab</label> karśanaḥ śītarasikaḥ 
-                        śvayathūdaranāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.185cd"><label>sū.45.185cd</label> varṇakṛjjaraṇaḥ svaryo 
-                        vibandhaghno'rśasāṃ hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.186ab"><label>sū.45.186ab</label> ākṣikaḥ pāṇḍurogaghno 
-                        vraṇyaḥ saṃgrāhako laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.186cd"><label>sū.45.186cd</label> kaṣāyamadhuraḥ sīdhuḥ 
-                        pittaghno'sṛkprasādanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.187ab"><label>sū.45.187ab</label> jāmbavo 
-                        baddhanisyandastuvaro vātakopanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.187cd"><label>sū.45.187cd</label> tīkṣṇaḥ surāsavo hṛdyo 
-                        mūtralaḥ kaphavātanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.188ab"><label>sū.45.188ab</label> mukhapriyaḥ sthiramado 
-                        vijñeyo'nilanāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.188cd"><label>sū.45.188cd</label> laghurmadhvāsavaśchedī 
-                        mehakuṣṭhaviṣāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.189ab"><label>sū.45.189ab</label> tiktaḥ kaṣāyaḥ 
-                        śophaghnastīkṣṇaḥ svāduravātakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.189cd"><label>sū.45.189cd</label> tīkṣṇaḥ kaṣāyo 
-                        madakṛddurnāmakaphagulmahṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.190ab"><label>sū.45.190ab</label> kṛmimedonilaharo maireyo 
-                        madhuro guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.190cd"><label>sū.45.190cd</label> balyaḥ pittaharo varṇyo 
-                        hṛdyaścekṣurasāsavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.191ab"><label>sū.45.191ab</label> śīghurmadhūkapuṣpottho 
-                        vihāhyagnibalapradaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.191cd"><label>sū.45.191cd</label> rūkṣaḥ 
-                        kaṣāyakaphahṛdvātapittaprakopaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.192ab"><label>sū.45.192ab</label> 
-                        nirdiśedrasataścānyānkandamūlaphalāsavān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.192cd"><label>sū.45.192cd</label> navaṃ madyamabhiṣyandi guru 
-                        vātādikopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.193ab"><label>sū.45.193ab</label> aniṣṭagandhi virasamahṛdyaṃ 
-                        ca vidāhi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.193cd"><label>sū.45.193cd</label> sugandhi dīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        rociṣṇu kṛmināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.194ab"><label>sū.45.194ab</label> sphuṭasrotaskaraṃ jīrṇaṃ 
-                        laghu vātakaphāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.194cd"><label>sū.45.194cd</label> ariṣṭo 
-                        dravyasaṃyogasaṃskārādadhiko guṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.195ab"><label>sū.45.195ab</label> bahudoṣaharaś caiva doṣāṇāṃ 
-                        śamanaś ca saḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.195cd"><label>sū.45.195cd</label> dīpanaḥ kaphavātaghnaḥ 
-                        saraḥ pittāvirodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.196ab"><label>sū.45.196ab</label> 
-                        śūlādhmānodaraplīhajvarājīrṇārśasāṃ hitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.196cd"><label>sū.45.196cd</label> pippalyādikṛto 
-                        gulmakapharogaharaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.197ab"><label>sū.45.197ab</label> cikitsiteṣu 
-                        vakṣyante'riṣṭā rogaharāḥ pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.197cd"><label>sū.45.197cd</label> ariṣṭāsavasīdhūnāṃ guṇān 
-                        karmāṇi cādiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.198ab"><label>sū.45.198ab</label> buddhyā yathāsvaṃ 
-                        saṃskāramavekṣya kuśalo bhiṣak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.198cd"><label>sū.45.198cd</label> sāndraṃ vidāhi durgandhaṃ 
-                        virasaṃ kṛmilaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.199ab"><label>sū.45.199ab</label> ahṛdyaṃ taruṇaṃ 
-                        tīkṣṇamuṣṇaṃ durbhājanasthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.199cd"><label>sū.45.199cd</label> alpauṣadhaṃ 
-                        paryuṣitamatyacchaṃ picchilaṃ ca yat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.200ab"><label>sū.45.200ab</label> tadvarjyaṃ sarvadā madyaṃ 
-                        kiṃciccheṣaṃ ca yadbhavet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.200cd"><label>sū.45.200cd</label> tatra yat stokasambhāraṃ 
-                        taruṇaṃ picchilaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.201ab"><label>sū.45.201ab</label> kaphaprakopi tanmadyaṃ 
-                        durjaraṃ ca viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.201cd"><label>sū.45.201cd</label> pittaprakopi bahalaṃ 
-                        tīkṣṇamuṣṇaṃ vidāhi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.202ab"><label>sū.45.202ab</label> ahṛdyaṃ pelavaṃ pūti 
-                        kṛmilaṃ virasaṃ ca yat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.202cd"><label>sū.45.202cd</label> tathā paryuṣitaṃ cāpi 
-                        vidyādanilakopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.203ab"><label>sū.45.203ab</label> sarvadoṣairupetaṃ tu 
-                        sarvadoṣaprakopaṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.203cd"><label>sū.45.203cd</label> cirasthitaṃ jātarasaṃ 
-                        dīpanaṃ kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.204ab"><label>sū.45.204ab</label> rucyaṃ prasannaṃ surabhi 
-                        madyaṃ sevyaṃ madāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.204cd"><label>sū.45.204cd</label> tasyānekaprakārasya 
-                        madyasya rasavīryataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.205ab"><label>sū.45.205ab</label> saukṣmayādauṣṇyācca 
-                        taikṣṇyācca vikāsitvācca vahninā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.205cd"><label>sū.45.205cd</label> sametya hṛdayaṃ prāpya 
-                        dhamanīrūrdhvamāgatam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.206ab"><label>sū.45.206ab</label> vikṣobhyendriyacetāṃsi 
-                        vīryaṃ madayate'cirāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.206cd"><label>sū.45.206cd</label> cireṇa ślaiṣmike puṃsi 
-                        pānato jāyate madaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.206ef"><label>sū.45.206ef</label> acirādvātike dṛṣṭaḥ 
-                        paittike śīghrameva tu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.207ab"><label>sū.45.207ab</label> sāttvike 
-                        śaucadākṣiṇyaharṣamaṇḍanalālasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.207cd"><label>sū.45.207cd</label> 
-                        gītādhyayanasaubhāgyasuratotsāhakṛnmadaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.208ab"><label>sū.45.208ab</label> rājase 
-                        duḥkhaśīlatvamātmatyāgaṃ sasāhasam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.208cd"><label>sū.45.208cd</label> kalahaṃ sānubandhaṃ tu 
-                        karoti puruṣe madaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.209ab"><label>sū.45.209ab</label> 
-                        aśaucanidrāmātsaryāgamyāgamanalolatāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.209cd"><label>sū.45.209cd</label> asatyabhāṣaṇaṃ cāpi 
-                        kuryāddhi tāmase madaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.210ab"><label>sū.45.210ab</label> raktapittakaraṃ śuktaṃ 
-                        chedi bhuktavipācanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.210cd"><label>sū.45.210cd</label> vaisvaryaṃ jaraṇaṃ 
-                        śleṣmapāṇḍukrimiharaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.211ab"><label>sū.45.211ab</label> tīkṣṇoṣṇaṃ mūtralaṃ hṛdyaṃ 
-                        kaphaghnaṃ kaṭupāki ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.211cd"><label>sū.45.211cd</label> tadvattadāsutaṃ sarvaṃ 
-                        rocanam ca viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.212ab"><label>sū.45.212ab</label> gauḍāni rasaśuktāni 
-                        madhuśuktāni yāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.212cd"><label>sū.45.212cd</label> yathāpūrvaṃ 
-                        gurutarāṇyabhiṣyandakarāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.213ab"><label>sū.45.213ab</label> tuṣāmbu dīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        hṛtpāṇḍukṛmiroganut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.213cd"><label>sū.45.213cd</label> grahaṇyarśovikāraghnaṃ 
-                        bhedi sauvīrakaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.214ab"><label>sū.45.214ab</label> dhānyāmlaṃ 
-                        dhānyayonitvājjīvanaṃ dāhanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.214cd"><label>sū.45.214cd</label> sparśātpānāttu 
-                        pavanakaphatṛṣṇāharaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.215ab"><label>sū.45.215ab</label> taikṣṇyācca nirharedāśu 
-                        kaphaṃ gaṇḍūṣadhāraṇāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.215cd"><label>sū.45.215cd</label> 
-                        mukhavairasyadaurgandhyamalaśoṣaklamāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.216ab"><label>sū.45.216ab</label> dīpanaṃ jaraṇaṃ bhedi 
-                        hitamāsthāpaneṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.216cd"><label>sū.45.216cd</label> samudramāśritānāṃ ca 
-                        janānāṃ sātmyamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.217v"><label>sū.45.217v</label> atha mūtrāṇi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.217"><label>sū.45.217</label> atha mūtrāṇi 
-                        gomahiṣājāvigajahayakharoṣṭrāṇāṃ tīkṣṇānyuṣṇāni kaṭūni tiktāni 
-                        lavaṇānurasāni laghūni śodhanāni kaphavātakṛmimedoviṣagulmārśa 
-                        udarakuṣṭhaśophārocakapāṇḍurogaharāṇi hṛdyāni dīpanāni ca sāmānyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.218"><label>sū.45.218</label> bhavataścātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.218ab"><label>sū.45.218ab</label> tatsarvaṃ kaṭu tīkṣṇoṣṇaṃ 
-                        lavaṇānurasaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.218cd"><label>sū.45.218cd</label> śodhanaṃ kaphavātaghnaṃ 
-                        kṛmimedoviṣāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.219ab"><label>sū.45.219ab</label> arśojaṭharagulmaghnaṃ 
-                        śophārocakanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.219cd"><label>sū.45.219cd</label> pāṇḍurogaharaṃ bhedi hṛdyaṃ 
-                        dīpanapācanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.220ab"><label>sū.45.220ab</label> gomūtraṃ kaṭu tīkṣṇoṣṇaṃ 
-                        sakṣāratvānna vātalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.220cd"><label>sū.45.220cd</label> laghvagnidīpanaṃ medhyaṃ 
-                        pittalaṃ kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.221ab"><label>sū.45.221ab</label> 
-                        śūlagulmodarānāhavirekāsthāpanādiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.221cd"><label>sū.45.221cd</label> mūtraprayogasādhyeṣu gavyaṃ 
-                        mūtraṃ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.222ab"><label>sū.45.222ab</label> durnāmodaraśūleṣu 
-                        kuṣṭhamehāviśuddhiṣu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.222cd"><label>sū.45.222cd</label> ānāhaśophagulmeṣu pāṇḍuroge 
-                        ca māhiṣam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.223ab"><label>sū.45.223ab</label> kāsaśvāsāpahaṃ 
-                        śophakāmalāpāṇḍuroganut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.223cd"><label>sū.45.223cd</label> kaṭutiktānvitaṃ 
-                        chāgamīṣanmārutakopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.224ab"><label>sū.45.224ab</label> 
-                        kāsaplīhodaraśvāsaśoṣavarcograhe hitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.224cd"><label>sū.45.224cd</label> sakṣāraṃ tiktakaṭukamuṣṇaṃ 
-                        vātaghnamāvikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.225ab"><label>sū.45.225ab</label> dīpanaṃ kaṭu tīkṣṇoṣṇaṃ 
-                        vātacetovikāranut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.225cd"><label>sū.45.225cd</label> āśvaṃ kaphaharaṃ mūtraṃ 
-                        kṛmidadruṣu śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.226ab"><label>sū.45.226ab</label> satiktaṃ lavaṇaṃ bhedi 
-                        vātaghnaṃ pittakopanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.226cd"><label>sū.45.226cd</label> tīkṣṇaṃ kṣāre kilāse ca 
-                        nāgaṃ mūtraṃ prayojayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.227ab"><label>sū.45.227ab</label> garacetovikāraghnaṃ tīkṣṇaṃ 
-                        grahaṇiroganut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.227cd"><label>sū.45.227cd</label> dīpanaṃ gārdabhaṃ mūtraṃ 
-                        kṛmivātakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.228ab"><label>sū.45.228ab</label> 
-                        śophakuṣṭhodaronmādamārutakrimināśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.228cd"><label>sū.45.228cd</label> arśoghnaṃ kārabhaṃ mūtraṃ 
-                        mānuṣaṃ ca viṣāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.229ab"><label>sū.45.229ab</label> dravadravyāṇi sarvāṇi 
-                        samāsāt kīrtitāni tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.45.229cd"><label>sū.45.229cd</label> kāladeśavibhāgajño 
-                        nṛpaterdātumarhati || </l> 
-                    <trailer>iti suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne dravadravyavijñānīyo nāma 
-                        pañcatvāriṃśo'dhyāyaḥ || </trailer> 
-                </div> 
-                <div n="46" subtype="adhyāyaḥ" type="level2"> 
-                    <head> ṣaṭcatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ |</head> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.1"><label>sū.46.1</label> athāto'nnapānavidhimadhyāyaṃ 
-                        vyākhyāsyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.2"><label>sū.46.2</label> yathovāca bhagavān dhanvantariḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.3"><label>sū.46.3</label> dhanvantarimabhivādya suśruta uvāca 
-                        prāgabhihitaḥ prāṇināṃ punarmūlamāhāro balavarṇaujasāṃ ca sa ṣaṭsu 
-                        raseṣvāyattaḥ rasāḥ punardravyāśrayiṇaḥ dravyarasaguṇavīryavipākanimitte ca 
-                        kṣayavṛddhī doṣāṇāṃ sāmyaṃ ca brahmāderapi ca lokasyāhāraḥ 
-                        sthityutpattivināśahetuḥ āhārādevābhivṛddhirbalamārogyaṃ 
-                        varṇendriyaprasādaś ca tathā hyāhāravaiṣamyādasvāsthyaṃ 
-                        tasyāśitapītalīḍhakhāditasya 
-                        nānādravyātmakasyānekavidhavikalpasyānekavidhaprabhāvasya pṛthak 
-                        pṛthagdravyarasaguṇavīryavipākaprabhāvakarmāṇīcchāmi jñātuṃ na 
-                        hyanavabuddhasvabhāvā bhiṣajaḥ svasthānuvṛttiṃ roganigrahaṇaṃ ca kartuṃ 
-                        samarthāḥ āhārāyattāś ca sarvaprāṇino yasmāttasmādannapānavidhimupadiśatu me 
-                        bhagavān ityuktaḥ provāca bhagavān dhanvantariḥ atha khalu vatsa suśruta 
-                        yathāpraśnamucyamānamupadhārayasva || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.4"><label>sū.46.4</label> tatra 
-                        lohitaśālikalamakardamakapāṇḍukasugandhakaśakunāhṛtapuṣpāṇḍakapuṇḍarīkamahāśāliśītabhīrukarodhrapuṣpakadīrghaśūkakāñcanakamahiṣamahāśūkahāyanakadūṣakamahādūṣakaprabhṛtayaḥ 
-                        śālayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.5ab"><label>sū.46.5ab</label> madhurā vīryataḥ śītā laghupākā 
-                        balāvahāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.5cd"><label>sū.46.5cd</label> pittaghnālpānilakaphāḥ snigdhā 
-                        baddhālpavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.6ab"><label>sū.46.6ab</label> teṣāṃ lohitakaḥ śreṣṭho 
-                        doṣaghnaḥ śukramūtralaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.6cd"><label>sū.46.6cd</label> cakṣuṣyo varṇabalakṛt svaryo 
-                        hṛdyastṛṣāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.7ab"><label>sū.46.7ab</label> vraṇyo jvaraharaś caiva 
-                        sarvadoṣaviṣāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.7cd"><label>sū.46.7cd</label> tasmādalpāntaraguṇāḥ kramaśaḥ 
-                        śālayo'varāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.8"><label>sū.46.8</label> 
-                        ṣaṣṭikakāṅgukamukundakapītakapramodakakākalakāsanapuṣpakamahāṣaṣṭikacūrṇakakuravakakedāraprabhṛtayaḥ 
-                        ṣaṣṭikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.9ab"><label>sū.46.9ab</label> rase pāke ca madhurāḥ śamanā 
-                        vātapittayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.9cd"><label>sū.46.9cd</label> śālīnāṃ ca guṇaistulyā bṛṃhaṇāḥ 
-                        kaphaśukralāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.10ab"><label>sū.46.10ab</label> ṣadṣtikaḥ pravarsteṣāṃ 
-                        kaṣāyānuraso laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.10cd"><label>sū.46.10cd</label> mṛduḥ snigdhastridoṣaghnaḥ 
-                        sthairyakṛdvalavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.11ab"><label>sū.46.11ab</label> vipāke madhuro grāhī tulyo 
-                        lohitaśālibhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.11cd"><label>sū.46.11cd</label> śeṣāstvalpāntaraguṇāḥ 
-                        ṣaṣṭikāḥ kramaśo guṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.12"><label>sū.46.12</label> 
-                        kṛṣṇavrīhiśālāmukhajatumukhanandīmukhalāvākṣakatvaritakakukkuṭāṇḍakapārāvatakapāṭakaprabhṛtayo 
-                        vrīhayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.13ab"><label>sū.46.13ab</label> kaṣāyamadhurāḥ pāke'madhurā 
-                        vīryato'himāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.13cd"><label>sū.46.13cd</label> alpābhiṣyandinastulyāḥ 
-                        ṣaṣṭikaribaddhavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.14ab"><label>sū.46.14ab</label> kṛṣṇavrīhirvarasteṣāṃ 
-                        kaṣāyānuraso laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.14cd"><label>sū.46.14cd</label> tasmādalpāntaraguṇāḥ kramaśo 
-                        vrīhayo'pare || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.15ab"><label>sū.46.15ab</label> dagdhāyāmavanau jātāḥ śālayo 
-                        laghupākinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.15cd"><label>sū.46.15cd</label> kaṣāyā baddhaviṇmūtrā rūkṣāḥ 
-                        śleṣmāpakarṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.16ab"><label>sū.46.16ab</label> sthalajāḥ kaphapittaghnāḥ 
-                        kaṣāyāḥ kaṭukānvayāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.16cd"><label>sū.46.16cd</label> kiṃcitsatiktamadhurāḥ 
-                        pavanānalavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.17ab"><label>sū.46.17ab</label> kaidārā madhurā vṛṣyā balyāḥ 
-                        pittanibarhaṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.17cd"><label>sū.46.17cd</label> īṣatkaṣāyālpamalā guravaḥ 
-                        kaphaśukralāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.18ab"><label>sū.46.18ab</label> ropyātiropyā laghavaḥ 
-                        śīghrapākā guṇottarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.18cd"><label>sū.46.18cd</label> adāhino doṣaharā balyā 
-                        mūtravivardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.19ab"><label>sū.46.19ab</label> śālayaśchinnarūḍhā ye 
-                        rūkṣāste baddhavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.19cd"><label>sū.46.19cd</label> tiktāḥ kaṣāyāḥ pittaghnā 
-                        laghupākāḥ kaphāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.20ab"><label>sū.46.20ab</label> vistareṇāyamuddiṣṭaḥ 
-                        śālivargo hitāhitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.20cd"><label>sū.46.20cd</label> tadvat 
-                        kudhānyamudgādimāṣādīnāṃ ca vakṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.21"><label>sū.46.21</label> atha kudhānyavargaḥ | 
-                        koradūṣakaśyāmākanīvāraśāntanuvarakoddālakapriyaṅgumadhūlikānāndīmukhīkuruvindagavedhukasarabarukatoda(?ya)parṇīmukundakaveṇuyavaprabhṛtayaḥ 
-                        kudhānyaviśeṣāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.22ab"><label>sū.46.22ab</label> uṣṇāḥ kaṣāyamadhurā rūkṣāḥ 
-                        kaṭuvipākinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.22cd"><label>sū.46.22cd</label> śleṣamaghnā baddhanisyandā 
-                        vātapittaprakopaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.23ab"><label>sū.46.23ab</label> kāṣayamadhurasteṣāṃ śītaḥ 
-                        pittāpahaḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.23cd"><label>sū.46.23cd</label> kodravaś ca sanīvāraḥ 
-                        śyāmākaś ca saśāntanuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.24ab"><label>sū.46.24ab</label> kṛṣṇā raktāś ca pītāś ca 
-                        śvetāś caiva priyaṅgavaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.24cd"><label>sū.46.24cd</label> yathottaram pradhānāḥ syū 
-                        rūkṣāḥ kaphaharāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.25ab"><label>sū.46.25ab</label> madhūlī madhurā śītā snigdhā 
-                        nandīmukhī tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.25cd"><label>sū.46.25cd</label> viśoṣī tatra bhūyiṣṭhaṃ 
-                        varukaḥ samukundakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.26ab"><label>sū.46.26ab</label> rūkṣā veṇuyavā jñeyā 
-                        vīryoṣṇāḥ kaṭupākinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.26cd"><label>sū.46.26cd</label> baddhamūtrāḥ kaphaharāḥ 
-                        kaṣāyā vātakopanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.27"><label>sū.46.27</label> 
-                        mudgavanamudgakalāyamakuṣṭhamasūramaṅgalyacaṇakasatīnatripuṭakahareṇvāḍhakīprabhṛtayo 
-                        vaidalāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.28ab"><label>sū.46.28ab</label> kaṣāyamadhurāḥ śītāḥ kaṭupākā 
-                        marutkarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.28cd"><label>sū.46.28cd</label> baddhamūtrapurīṣāś ca 
-                        pittaśleṣmaharāstathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.29ab"><label>sū.46.29ab</label> nātyarthaṃ vātalāsteṣu mudgā 
-                        dṛṣṭiprasādanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.29cd"><label>sū.46.29cd</label> pradhānā haritāstatra vanyā 
-                        mudgasamāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.30ab"><label>sū.46.30ab</label> vipāke madhurāḥ proktā masūrā 
-                        baddhavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.30cd"><label>sū.46.30cd</label> makuṣṭhakāḥ kṛmikarāḥ kalāyāḥ 
-                        pracurānilāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.31ab"><label>sū.46.31ab</label> āḍhakī kaphapittaghnī 
-                        nātivātaprakopaṇī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.31cd"><label>sū.46.31cd</label> vātalāḥ śītamadhurāḥ sakaṣāyā 
-                        virūkṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.32ab"><label>sū.46.32ab</label> kaphaśoṇitapittaghnāścaṇakāḥ 
-                        puṃstvanāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.32cd"><label>sū.46.32cd</label> ta eva 
-                        ghṛtasaṃyuktāstridoṣaśamanāḥ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.33ab"><label>sū.46.33ab</label> hareṇavaḥ satīnāś ca vijñeyā 
-                        baddhavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.33cd"><label>sū.46.33cd</label> ṛte mudgamasūrābhyāmanye 
-                        tvādhmānakārakāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.34ab"><label>sū.46.34ab</label> māṣo gururbhinnapurīṣamūtraḥ 
-                        snigdhoṣṇavṛṣyo madhuro'nilaghnaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.34cd"><label>sū.46.34cd</label> santarpaṇaḥ stnayakaro 
-                        viśeṣādbalapradaḥ śukrakaphāvahaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.35ab"><label>sū.46.35ab</label> kaṣāyabhāvānna purīṣabhedī na 
-                        mūtralo naiva kaphasya kartā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.35cd"><label>sū.46.35cd</label> svādurvipāke 
-                        madhuro'lasāndraḥ santarpaṇaḥ stanyarucipradaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.36ab"><label>sū.46.36ab</label> māṣaiḥ samānaṃ 
-                        phalamātmaguptamuktaṃ ca kākāṇḍaphalaṃ tathaiva | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.36cd"><label>sū.46.36cd</label> āraṇyamāṣā guṇataḥ pradiṣṭā 
-                        rūkṣāḥ kaṣāyā avidāhinaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.37ab"><label>sū.46.37ab</label> uṣṇaḥ kulattho rasataḥ 
-                        kaṣāyaḥ kaṭurvipāke kaphamārutaghnaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.37cd"><label>sū.46.37cd</label> śukrāśmarīgulmaniṣūdanaś ca 
-                        sāṃgrāhikaḥ pīnasakāsahārī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.38ab"><label>sū.46.38ab</label> 
-                        ānāhamedogudakīlahikkāśvāsāpahaḥ śoṇitapittakṛcca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.38cd"><label>sū.46.38cd</label> kaphasya hantā nayanāmayaghno 
-                        viśeṣato vanyakulattha uktaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.39ab"><label>sū.46.39ab</label> īṣatkaṣāyo madhuraḥ satiktaḥ 
-                        sāṃgrāhikaḥ pittarakarastathoṣṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.39cd"><label>sū.46.39cd</label> tilo vipāke madhuro baliṣṭhaḥ 
-                        snigdho vraṇālepana eva pathyaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.40ab"><label>sū.46.40ab</label> 
-                        dantyo'gnimedhājanano'lpamūtrastvacyo'tha keśyo'nilahā guruś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.40cd"><label>sū.46.40cd</label> tileṣu sarveṣvasitaḥ pradhāno 
-                        madhyaḥ sito hīnatarāstathā'nye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.41ab"><label>sū.46.41ab</label> yavaḥ kaṣāyo madhuro himaś ca 
-                        kaṭurvipāke kaphapittahārī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.41cd"><label>sū.46.41cd</label> vraṇeṣu pathyastilavacca 
-                        nityaṃ prabaddhamūtro bahuvātavarcāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.42ab"><label>sū.46.42ab</label> 
-                        sthairyāgnimedhāsvaravarṇakṛcca sapicchilaḥ sthūlavilekhanaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.42cd"><label>sū.46.42cd</label> 
-                        medomaruttṛḍ{ṃ.-}haraṇo'tirūkṣaḥ prasādanaḥ śoṇitapittayoś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.43ab"><label>sū.46.43ab</label> ebhirguṇairhīnataraistu 
-                        kiṃcidvidyādyavebhyo'tiyavānaśeṣaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.43cd"><label>sū.46.43cd</label> godhūma ukto madhuro guruś ca 
-                        balyaḥ sthiraḥ śukrarucipradaś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.44ab"><label>sū.46.44ab</label> 
-                        snigdho'tiśīto'nilapittahantā sandhānakṛt śleṣmakaraḥ saraś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.44cd"><label>sū.46.44cd</label> rūkṣaḥ kaṣāyo 
-                        viṣaśoṣaśukrabalāsadṛṣṭikṣayakṛdvidāhī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.45ab"><label>sū.46.45ab</label> kaṭurvipāke madhurastu śimbaḥ 
-                        prabandhaviṇmārutapittalaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.45cd"><label>sū.46.45cd</label> sitāsitāḥ pītakaraktavarṇā 
-                        bhavanti ye'nekavidhāstu śimbāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.46ab"><label>sū.46.46ab</label> yathoditāste guṇataḥ pradhānā 
-                        jñeyāḥ kaṭūṣṇā rasapākayoś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.46cd"><label>sū.46.46cd</label> sahādvayaṃ mūlakajāś ca śimbāḥ 
-                        kuśimbivallīprabhavāstu śimbāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.47ab"><label>sū.46.47ab</label> jñeyā vipāke madhurā rase ca 
-                        balapradāḥ pittanibarhaṇāś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.47cd"><label>sū.46.47cd</label> vidāhavantaś ca bhṛśaṃ virūkṣā 
-                        viṣṭabhya jīryantyanilapradāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.48ab"><label>sū.46.48ab</label> rucipradāś caiva sudurjarāś ca 
-                        sarve smṛtā vaidalikāstu śimbāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.48cd"><label>sū.46.48cd</label> kaṭurvipāke kaṭukaḥ kaphaghno 
-                        vidāhibhāvādahitaḥ kusumbaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.49ab"><label>sū.46.49ab</label> uṣṇā'tasī 
-                        svādurasā'nilaghnī pittolbaṇā syāt kaṭukā vipāke | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.49cd"><label>sū.46.49cd</label> pāke rase cāpi kaṭuḥ 
-                        pradiṣṭaḥ siddhārthakaḥ śoṇitapittakopī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.49ef"><label>sū.46.49ef</label> tīkṣṇoṣṇarūkṣaḥ 
-                        kaphamārutaghnastathāguṇaścāsitasarṣapo'pi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.50ab"><label>sū.46.50ab</label> anārtavaṃ 
-                        vyādhihatamaparyāgatameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.50cd"><label>sū.46.50cd</label> abhūmijaṃ navaṃ cāpi na 
-                        dhānyaṃ guṇavat smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.51ab"><label>sū.46.51ab</label> navaṃ dhānyamabhiṣyandi laghu 
-                        saṃvatsaroṣitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.51cd"><label>sū.46.51cd</label> vidāhi guru viṣṭambhi 
-                        virūḍhaṃ dṛṣṭidūṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.52ab"><label>sū.46.52ab</label> śālyādeḥ sarṣapāntasya 
-                        vividhasyāsya bhāgaśaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.52cd"><label>sū.46.52cd</label> kālapramāṇasaṃskāramātrāḥ 
-                        saṃparikīrtitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.53"><label>sū.46.53</label> athordhvaṃ 
-                        māṃsavargānupadekṣyāmaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.53cd"><label>sū.46.53cd</label> tadyathā jaleśayā ānūpā 
-                        grāmyāḥ kravyabhuja ekaśaphā jāṅgalāśceti ṣaṇmāṃsavargāḥ | eteṣāṃ 
-                        vargāṇāmuttarottaraṃ pradhānatamāḥ | te punardvividhājāṅgalā ānūpāśceti | 
-                        tatra jāṅgalavargo'ṣṭavidhaḥ | tadyathā jaṅghālā viṣkirāḥ pratudā guhāśayāḥ 
-                        prasahāḥ parṇamṛgā bileśayā grāmyāśceti | teṣaṃ jaṅghālaviṣkirau 
-                        pradhānatamau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.54"><label>sū.46.54</label> 
-                        tāveṇahariṇarkṣakuraṅgakarālakṛtamālaśarabhaśvadaṃṣṭrāpṛṣatacāruṣkaramṛgamātṛkāprabhṛtayo 
-                        jaṅghālā mṛgāḥ kaṣāyā madhurā laghavo vātapittaharāstīkṣṇā hṛdyā 
-                        bastiśodhanāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.55ab"><label>sū.46.55ab</label> kaṣāyo madhuro hṛdyaḥ 
-                        pittāsṛkkapharogahā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.55cd"><label>sū.46.55cd</label> saṃgrāhī rocano 
-                        balyasteṣāmeṇo jvarāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.56ab"><label>sū.46.56ab</label> madhuro madhuraḥ pāke 
-                        doṣaghno'naladīpanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.56cd"><label>sū.46.56cd</label> śītalo baddhaviṇmūtraḥ 
-                        sugandhirhariṇo laghuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.57ab"><label>sū.46.57ab</label> eṇaḥ kṛṣṇastayorjñeyo 
-                        hariṇastāmra ucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.57cd"><label>sū.46.57cd</label> yo na kṛṣṇo na tāmraś ca 
-                        kuraṅgaḥ so'bhidhīyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.58ab"><label>sū.46.58ab</label> śītā'sṛkpittaśamanī vijñeyā 
-                        mṛgamātṛkā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.58cd"><label>sū.46.58cd</label> 
-                        sannipātakṣayaśvāsakāsahikkārucipraṇut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.59"><label>sū.46.59</label> 
-                        lāvatittirikapiñjalavartīravartikāvartakanaptṛkāvārtīkacakorakalaviṅkamayūrakrakaropacakrakukkuṭasāraṅgaśatapatrakutittirikuruvāhakayavālakaprabhṛtayastryāhalā 
-                        viṣkirāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.60ab"><label>sū.46.60ab</label> laghavaḥ śītamadhurāḥ kaṣāyā 
-                        doṣanāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.60cd"><label>sū.46.60cd</label> saṃgrāhī dīpanaś caiva 
-                        kaṣāyamadhuro laghuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.60ef"><label>sū.46.60ef</label> lāvaḥ kaṭuvipākaś ca sannipāte 
-                        ca pūjitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.61ab"><label>sū.46.61ab</label> īṣadgurūṣṇamadhuro vṛṣyo 
-                        medhāgnivardhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.61cd"><label>sū.46.61cd</label> tittiriḥ sarvadoṣaghno grāhī 
-                        varṇaprasādanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.62ab"><label>sū.46.62ab</label> raktapittaharaḥ śīto 
-                        laghuścāpi kapiñjalaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.62cd"><label>sū.46.62cd</label> kaphottheṣu ca rogeṣu 
-                        mandavāte ca śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.63ab"><label>sū.46.63ab</label> hikkāśvāsānilaharo 
-                        viśeṣādgauratittiriḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.63cd"><label>sū.46.63cd</label> vātapittaharā vṛṣyā 
-                        medhāgnibalavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.64ab"><label>sū.46.64ab</label> laghavaḥ krakarā hṛdyāstathā 
-                        caivopacakrakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.64cd"><label>sū.46.64cd</label> kaṣāyaḥ svādulavaṇastvacyaḥ 
-                        keśyo'rucau hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.65ab"><label>sū.46.65ab</label> mayūraḥ 
-                        svaramedhāgnidṛkśrotrendiryadārḍhyakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.65cd"><label>sū.46.65cd</label> snigdhoṣṇo'nilahā vṛṣyaḥ 
-                        svedasvarabalāvahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.66ab"><label>sū.46.66ab</label> bṛṃhaṇaḥ kukkuṭo 
-                        vanyastadvadgrāmyo gurustu saḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.66cd"><label>sū.46.66cd</label> 
-                        vātarogakṣayavamīviṣamajvaranāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.67"><label>sū.46.67</label> 
-                        kapotapārāvatabhṛṅgarājaparabhṛtakoyaṣṭikakuliṅgagṛhakuliṅgagokṣveḍakaḍiṇḍimāṇavakaśatapatrakamātṛnindakabhedāśiśukasārikāvalgulīgiriśālaṭvālaṭṭūṣakasugṛhākhañjarīṭahārītadātyūhaprabhṛtayaḥ 
-                        pratudāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.68ab"><label>sū.46.68ab</label> kaṣāyamadhurā rūkṣāḥ 
-                        phalāhārā marutkarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.68cd"><label>sū.46.68cd</label> pittaśleṣmaharāḥ śītā 
-                        baddhamūtrālpavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.69ab"><label>sū.46.69ab</label> sarvadoṣakarasteṣāṃ bhedāśī 
-                        maladūṣakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.69cd"><label>sū.46.69cd</label> kaṣāyasvādulavaṇo guruḥ 
-                        kāṇakapotakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.70ab"><label>sū.46.70ab</label> raktapittapraśamanaḥ 
-                        kaṣāyaviśado'pi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.70cd"><label>sū.46.70cd</label> vipāke madhuraścāpi guruḥ 
-                        pārāvataḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.71ab"><label>sū.46.71ab</label> kuliṅgo madhuraḥ snigdhaḥ 
-                        kaphaśukravivardhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.71cd"><label>sū.46.71cd</label> raktapittaharo 
-                        veśmakuliṅgastvatiśukralaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.72"><label>sū.46.72</label> 
-                        siṃhavyāghravṛkatarakṣvṛkṣadvīpimārjāraśṛgālamṛgervārukaprabhṛtayo guhāśayāḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.73ab"><label>sū.46.73ab</label> madhurā guravaḥ snigdhā balyā 
-                        mārutanāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.73cd"><label>sū.46.73cd</label> uṣṇavīryā hitā nityaṃ 
-                        netraguhyavikāriṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.74"><label>sū.46.74</label> 
-                        kākakaṅkakuraracāṣabhāsaśaśaghātyulūkacilliśyenagṛdhraprabhṛtayaḥ prasahāḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.75ab"><label>sū.46.75ab</label> ete siṃhādibhiḥ sarve samānā 
-                        vāyasādayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.75cd"><label>sū.46.75cd</label> rasavīryavipākeṣu 
-                        viśeṣācchoṣiṇe hitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.76"><label>sū.46.76</label> 
-                        madgumūṣikavṛkṣaśāyikāvakuśapūtighāsavānaraprabhṛtayaḥ parṇamṛgāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.77ab"><label>sū.46.77ab</label> madhurā guravo 
-                        vṛṣyāścakṣuṣyāḥ śoṣiṇe hitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.77cd"><label>sū.46.77cd</label> sṛṣṭamūtrapurīṣāś ca 
-                        kāsārśaḥśvāsanāśanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.78"><label>sū.46.78</label> 
-                        śvāvicchalyakagodhāśaśavṛṣadaṃśalopākalomaśakarṇakadalīmṛgapriyakājagarasarpamūṣikanakulamahābabhruprabhṛtayo 
-                        vileśayāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.79ab"><label>sū.46.79ab</label> varcomūtraṃ saṃhataṃ 
-                        kuryurete vīrye coṣṇāḥ pūrvavat svādupākāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.79cd"><label>sū.46.79cd</label> vātaṃ hanyuḥ śleṣmapitte ca 
-                        kuryuḥ sngidhāḥ kāsaśvāsakārśyāpahāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.80ab"><label>sū.46.80ab</label> kaṣāyamadhurasteṣāṃ śaśaḥ 
-                        pittakaphāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.80cd"><label>sū.46.80cd</label> 
-                        nātiśītalavīryatvādvātasādhāraṇo mataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.81ab"><label>sū.46.81ab</label> godhā vipāke madhurā 
-                        kaṣāyakaṭukā smṛtā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.81cd"><label>sū.46.81cd</label> vātapittapraśamanī bṛṃhaṇī 
-                        balavardhanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.82ab"><label>sū.46.82ab</label> śalyakaḥ svādupittaghno 
-                        laghuḥ śīto viṣāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.82cd"><label>sū.46.82cd</label> priyako mārute 
-                        pathyo'jagarastvarśasāṃ hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.83ab"><label>sū.46.83ab</label> durnāmāniladoṣaghnāḥ 
-                        kṛmidūṣīviṣāpahāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.83cd"><label>sū.46.83cd</label> cakṣuṣyā madhurāḥ pāke sarpā 
-                        medhāgnivardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.84ab"><label>sū.46.84ab</label> darvīkarā dīpakāś ca teṣūktāḥ 
-                        kaṭupākinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.84cd"><label>sū.46.84cd</label> madhurāścāticakṣuṣyāḥ 
-                        sṛṣṭaviṇmūtramārutāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.85"><label>sū.46.85</label> 
-                        aśvāśvataragokharoṣṭrabastorabhramedaḥpucchakaprabhṛtayo grāmyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.86ab"><label>sū.46.86ab</label> grāmyā vātaharāḥ sarve 
-                        bṛṃhaṇāḥ kaphapittalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.86cd"><label>sū.46.86cd</label> madhurā rasapākābhyāṃ dīpanā 
-                        balavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.87ab"><label>sū.46.87ab</label> nātiśīto guruḥ snigdho 
-                        mandapittakaphaḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.87cd"><label>sū.46.87cd</label> chagalastvanabhiṣyandī teṣāṃ 
-                        pīnasanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.88ab"><label>sū.46.88ab</label> bṛṃhaṇaṃ māṃsamaurabhraṃ 
-                        pittaśleṣmāvahaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.88cd"><label>sū.46.88cd</label> medaḥpucchodbhavaṃ 
-                        vṛṣyamaurabhrasadṛśaṃ guṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.89ab"><label>sū.46.89ab</label> 
-                        śvāsakāsapratiśyāyaviṣamajvaranāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.89cd"><label>sū.46.89cd</label> śramātyagnihitaṃ gavyaṃ 
-                        pavitramanilāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.90ab"><label>sū.46.90ab</label> aurabhravatsalavaṇaṃ 
-                        māṃsamekaśaphodbhavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.90cd"><label>sū.46.90cd</label> alpābhiṣyandyayaṃ vargo 
-                        jāṅgalaḥ samudāhṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.91ab"><label>sū.46.91ab</label> dūre janāntanilayā dūre 
-                        pānīyagocarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.91cd"><label>sū.46.91cd</label> ye mṛgāś ca vihaṅgāś ca 
-                        te'lpābhiṣyandino matāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.92ab"><label>sū.46.92ab</label> atīvāsannanilayāḥ 
-                        samīpodakagocarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.92cd"><label>sū.46.92cd</label> ye mṛgāś ca vihaṅgāś ca 
-                        mahābhiṣyandinastu te || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.93"><label>sū.46.93</label> ānūpavargastu pañcavidhaḥ | 
-                        tadyathā kūlacarāḥ plavāḥ koṣasthāḥ pādino matsyāśceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.94"><label>sū.46.94</label> tatra 
-                        gajagavayamahiṣarurucamarasṛmararohitavarāhakhaṅgigokarṇakālapucchakodranyaṅkvaraṇyagavayaprabhṛtayaḥ 
-                        kūlacarāḥ paśavaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.95ab"><label>sū.46.95ab</label> vātapittaharā vṛṣyā madhurā 
-                        rasapākayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.95cd"><label>sū.46.95cd</label> śītalā balinaḥ snigdhā 
-                        mūtralāḥ kaphavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.96ab"><label>sū.46.96ab</label> virūkṣaṇo lekhanaś ca 
-                        vīryoṣṇaḥ pittadūṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.96cd"><label>sū.46.96cd</label> svādvamlalavaṇasteṣāṃ gajaḥ 
-                        śleṣmānilāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.97ab"><label>sū.46.97ab</label> gavayasya tu māṃsaṃ hi 
-                        snigdhaṃ madhurakāsajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.97cd"><label>sū.46.97cd</label> vipāke madhuraṃ cāpi 
-                        vayavāyasya tu vardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.98ab"><label>sū.46.98ab</label> snigdhoṣṇamadhuro vṛṣyo 
-                        mahiṣastarpaṇo guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.98cd"><label>sū.46.98cd</label> 
-                        nidrāpuṃstvabalastanyavardhano māṃsadārḍhyakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.99ab"><label>sū.46.99ab</label> rurormāṃsaṃ samadhuraṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.99cd"><label>sū.46.99cd</label> vātapittopaśamanaṃ guru 
-                        śukravivardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.100ab"><label>sū.46.100ab</label> tathā camaramāṃsaṃ tu 
-                        snigdhaṃ madhurakāsajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.100cd"><label>sū.46.100cd</label> vipāke madhuraṃ cāpi 
-                        vātapittapraṇāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.101ab"><label>sū.46.101ab</label> sṛmarasya tu māṃsaṃ ca 
-                        kaṣāyānurasaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.101cd"><label>sū.46.101cd</label> vātapittopaśamanaṃ guru 
-                        śukravivardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.102ab"><label>sū.46.102ab</label> svedanaṃ bṛṃhaṇaṃ vṛṣyaṃ 
-                        śītalaṃ tarpaṇaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.102cd"><label>sū.46.102cd</label> śramānilaharaṃ snigdhaṃ 
-                        vārāhaṃ balavardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.103ab"><label>sū.46.103ab</label> kaphaghnam khaṅgipiśitaṃ 
-                        kaṣāyamanilāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.103cd"><label>sū.46.103cd</label> pitryaṃ pavitramāyuṣyaṃ 
-                        baddhamūtraṃ virūkṣaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.104ab"><label>sū.46.104ab</label> gokarṇamāṃsaṃ madhuraṃ 
-                        snigdhaṃ mṛdu kaphāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.104cd"><label>sū.46.104cd</label> vipāke madhuraṃ cāpi 
-                        raktapittavināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.105"><label>sū.46.105</label> 
-                        haṃsasārasakrauñcacakravākakurarakādambakāraṇḍavajīvañjīvakabakabalākāpuṇḍarīkaplavaśarārīmukhanandīmukhamadgūtkrośakācākṣamallikākṣaśuklākṣapuṣkaraśāyikākonālakāmbukukkuṭikāmegharāvaśvetavāralaprabhṛtayaḥ 
-                        plavāḥ saṃghātacāriṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.106ab"><label>sū.46.106ab</label> raktapittaharāḥ śītāḥ 
-                        snigdhā vṛṣyā marujjitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.106cd"><label>sū.46.106cd</label> sṛṣṭamūtrapurīṣāś ca madhurā 
-                        rasapākayoḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.107ab"><label>sū.46.107ab</label> gurūṣṇamadhuraḥ snigdhaḥ 
-                        svaravarṇabalapradaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.107cd"><label>sū.46.107cd</label> bṛṃhaṇaḥ śukralasteṣāṃ 
-                        haṃso vātavikāranut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.108"><label>sū.46.108</label> 
-                        śaṅkhaśaṅkhanakhaśuktiśambūkabhallūkaprabhṛtayaḥ kośasthāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.109"><label>sū.46.109</label> 
-                        kūrmakumbhīrakarkaṭakakṛṣṇakarkaṭakaśiśumāraprabhṛtayaḥ pādinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.110ab"><label>sū.46.110ab</label> śaṅkakūrmādayaḥ 
-                        svādurasapākā marunnudaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.110cd"><label>sū.46.110cd</label> śītāḥ snigdhā hitāḥ pitte 
-                        varcasyāḥ śleṣmavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.111ab"><label>sū.46.111ab</label> kṛṣṇakarkaṭakasteṣāṃ balyaḥ 
-                        koṣṇo'nilāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.111cd"><label>sū.46.111cd</label> śuklaḥ sandhānakṛt 
-                        sṛṣṭaviṇmūtro'nilapittahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.112"><label>sū.46.112</label> matsyāstu dvividhā nādeyāḥ 
-                        sāmudrāś ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.113"><label>sū.46.113</label> tatra nādeyāḥ 
-                        rohitapāṭhīnapāṭalārājīvavarmigomatsyakṛṣṇamatsyavāguñjāramuralasahasradaṃṣṭraprabhṛtayo 
-                        nādeyāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.114ab"><label>sū.46.114ab</label> nādeyā madhurā matsyā 
-                        guravo mārutāpahāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.114cd"><label>sū.46.114cd</label> raktrapittakarāścoṣṇā 
-                        vṛṣyāḥ snigdhālpavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.115ab"><label>sū.46.115ab</label> kaṣāyānurasasteṣāṃ 
-                        śaṣpaśaivālabhojanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.115cd"><label>sū.46.115cd</label> rohito mārutaharo 
-                        nātyarthaṃ pittakopanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.116ab"><label>sū.46.116ab</label> pāṭhīnaḥ śleṣmalo vṛṣyo 
-                        nidrāluḥ piśitāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.116cd"><label>sū.46.116cd</label> dūṣayedraktapittaṃ tu 
-                        kuṣṭharogaṃ karotyasau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.116ef"><label>sū.46.116ef</label> muralo bṛṃhaṇo vṛṣyaḥ 
-                        stanyaśleṣmakarastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.117ab"><label>sū.46.117ab</label> sarastaḍāgasaṃbhūtāḥ 
-                        snigdhāḥ svādurasāḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.117cd"><label>sū.46.117cd</label> mahāhradeṣu balinaḥ 
-                        svalpe'mbhasyabalāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.118ab"><label>sū.46.118ab</label> 
-                        timitimiṅgilakuliśapākamatsyanirularunandivāralakamakaragargarakacandrakamahāmīnarājīvaprabhṛtayaḥ 
-                        sāmudrāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.119ab"><label>sū.46.119ab</label> sāmudrā guravaḥ snigdhā 
-                        madhurā nātipittalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.119cd"><label>sū.46.119cd</label> uṣṇā vātaharā vṛṣyā 
-                        varcasyāḥ śleṣmavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.120ab"><label>sū.46.120ab</label> balāvahā viśeṣeṇa 
-                        māṃsāśitvāt samudrajāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.120cd"><label>sū.46.120cd</label> samudrajebhyo nādeyā 
-                        bṛṃhaṇatvādguṇottarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.121ab"><label>sū.46.121ab</label> 
-                        teṣāmapyanilaghnatvāccauṇṭyakaupyau guṇottarāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.121cd"><label>sū.46.121cd</label> snigdhatvāt 
-                        svādupākatvāttayorvāpyā guṇādhikāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.122ab"><label>sū.46.122ab</label> nādeyā guravo madhye yasmāt 
-                        pucchāsyacāriṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.122cd"><label>sū.46.122cd</label> sarastaḍāgajānāṃ tu 
-                        viśeṣeṇa śiro laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.123ab"><label>sū.46.123ab</label> adūragocarā 
-                        yasmāttasmādutsodapānajāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.123cd"><label>sū.46.123cd</label> kiṃcinmuktvā 
-                        śirodeśamatyarthaṃ guruvastu te || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.124ab"><label>sū.46.124ab</label> adhastādguravo jñeyā 
-                        matsyāḥ sarasijāḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.124cd"><label>sū.46.124cd</label> urovicaraṇātteṣāṃ 
-                        pūrvamaṅgaṃ laghu smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.125ab"><label>sū.46.125ab</label> ityānūpo 
-                        mahābhiṣyandimāṃsavargo vyākhyātaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.126"><label>sū.46.126</label> tatra 
-                        śuṣkapūtivyādhitaviṣasarpahatadigdhaviddhajīrṇakṛśabālānāmasātmyacāriṇāṃ ca 
-                        māṃsānyabhakṣyāṇi 
-                        yasmādvigatavyāpannāpahatapariṇatālpāsaṃpūrṇavīryatvāddoṣakarāṇi bhavanti 
-                        ebhyo'nyeṣāmupādeyaṃ māṃsam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.127ab"><label>sū.46.127ab</label> arocakaṃ pratiśyāyaṃ guru 
-                        śuṣkaṃ prakīrtitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.127cd"><label>sū.46.127cd</label> viṣavyādhihataṃ mṛtyuṃ 
-                        bālaṃ chardiṃ ca kopayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.128ab"><label>sū.46.128ab</label> kāsaśvāsakaraṃ vṛddhaṃ 
-                        tridoṣaṃ vyādhidūṣitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.128cd"><label>sū.46.128cd</label> klinnamutkleśajananaṃ kṛśaṃ 
-                        vātaprakopaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.129"><label>sū.46.129</label> striyaścatuṣpātsu pumāṃso 
-                        vihaṅgeṣu mahāśarīreṣvalpaśarīrā alpaśarīreṣu mahāśarīrāḥ pradhānatamāḥ 
-                        evamekajātīyānāṃ mahāśarīrebhyaḥ kṛśaśarīrāḥ pradhānatamāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.130"><label>sū.46.130</label> sthānādikṛtaṃ māṃsasya 
-                        gurulāghavamupadekṣyāmaḥ | tadyathā raktādiṣu śukrānteṣu dhatuṣūttarottarā 
-                        gurutarāstathā 
-                        sakthiskandhakroḍaśiraḥpādakarakaṭīpṛṣṭhacarmakāleyakayakṛdantrāṇi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.131ab"><label>sū.46.131ab</label> śiraḥ skandhaṃ kaṭī pṛṣṭhaṃ 
-                        sakthinī cātmapakṣayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.131cd"><label>sū.46.131cd</label> gurupūrvaṃ 
-                        vijānīyāddhātavastu yathottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.132ab"><label>sū.46.132ab</label> sarvasya prāṇino dehe 
-                        madhyo gururudāhṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.132cd"><label>sū.46.132cd</label> pūrvabhāgo guruḥ 
-                        puṃsāmadhobhāgastu yoṣitām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.133ab"><label>sū.46.133ab</label> urogrīvaṃ vihaṅgānāṃ 
-                        viśeṣeṇa guru smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.133cd"><label>sū.46.133cd</label> pakṣotkṣepātsamo dṛṣṭo 
-                        madhyabhāgastu pakṣiṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.134ab"><label>sū.46.134ab</label> atīva rūkṣaṃ ṃāṃsaṃ tu 
-                        vihaṅgānāṃ phalāśinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.134cd"><label>sū.46.134cd</label> bṛṃhaṇaṃ māṃsamatyarthaṃ 
-                        khagānāṃ piśitāśinām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.135ab"><label>sū.46.135ab</label> matsyāśināṃ pittakaraṃ 
-                        vātaghnaṃ dhānyacāriṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.135cd"><label>sū.46.135cd</label> jalajānūpajā grāmyā 
-                        kravyādaikaśaphāstathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.136ab"><label>sū.46.136ab</label> prasahā bilavāsāś ca ye ca 
-                        jaṅghālasaṃjñitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.136cd"><label>sū.46.136cd</label> pratudā viṣkirāś caiva 
-                        laghavaḥ syuryathottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.136ef"><label>sū.46.136ef</label> alpābhiṣyandinaś caiva 
-                        yathāpūrvamato'nyathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.137"><label>sū.46.137</label> pramāṇādhikāstu svajātau 
-                        cālpasārā guravaś ca | sarvaprāṇināṃ sarvaśarīreṣu ye pradhānatamā bhavanti 
-                        yakṛtpradeśavartinastānādadīta pradhānālābhe madhyamavayaskaṃ 
-                        sadyaskamakliṣṭamupādeyaṃ māṃsam iti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.138"><label>sū.46.138</label> bhavati cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.138ab"><label>sū.46.138ab</label> caraḥ śarīrāvayavāḥ 
-                        svabhāvo dhātavaḥ kriyāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.138cd"><label>sū.46.138cd</label> liṅgaṃ pramāṇaṃ saṃskāro 
-                        mātrā cāsmin parīkṣyate || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="Su.1.46.138v">iti māṃsavargaḥ | </label> 
-                    <label type="head" xml:id="Su.1.46.139v">ata ūrdhvaṃ phalānyupadekṣyāmaḥ 
-                        |</label> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.139"><label>sū.46.139</label> tadyathā 
-                        dāḍimāmalakabadarakolakarkandhusauvīrasiñcitikāphalakapitthamātuluṅgāmrāmrātakakaramardapriyālanāraṅgajambīralakucabhavyapārāvatavetraphalaprācīnāmalakatīntiḍīkanīpakośāmrāmlīkāprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.140ab"><label>sū.46.140ab</label> amlāni rasataḥ pāke 
-                        gurūṇyuṣṇāni vīryataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.140cd"><label>sū.46.140cd</label> pittalānyanilaghnāni 
-                        kaphotkleśakarāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.141ab"><label>sū.46.141ab</label> kaṣāyānurasaṃ teṣāṃ dāḍimaṃ 
-                        nātipittalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.141cd"><label>sū.46.141cd</label> dīpanīyaṃ rucikaraṃ hṛdyaṃ 
-                        varcovibandhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.142ab"><label>sū.46.142ab</label> dvividhaṃ tattu vijñeyaṃ 
-                        madhuraṃ cāmlameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.142cd"><label>sū.46.142cd</label> tridoṣaghnaṃ tu 
-                        madhuramamlaṃ vātakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.143ab"><label>sū.46.143ab</label> amlaṃ samadhuraṃ tiktaṃ 
-                        kaṣāyaṃ kaṭukaṃ saram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.143cd"><label>sū.46.143cd</label> cakṣuṣyaṃ sarvadoṣaghnaṃ 
-                        vṛṣyamāmalakīphalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.144ab"><label>sū.46.144ab</label> hanti vātaṃ 
-                        tadamlatvādpittaṃ mādhuryaśaityataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.144cd"><label>sū.46.144cd</label> kaphaṃ rūkṣakaṣāyatvāt 
-                        phalebhyo'bhyadhikaṃ ca tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.145ab"><label>sū.46.145ab</label> karkandhukolabadaramāmaṃ 
-                        pittakaphāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.145cd"><label>sū.46.145cd</label> pakvaṃ pittānilaharaṃ 
-                        snigdhaṃ samadhuraṃ saram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.146ab"><label>sū.46.146ab</label> purātanaṃ tṛṭśamanaṃ 
-                        śramaghnaṃ dīpanaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.146cd"><label>sū.46.146cd</label> sauvīraṃ badaraṃ snigdhaṃ 
-                        madhuraṃ vātapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.147ab"><label>sū.46.147ab</label> kaṣāyaṃ svādu saṃgrāhi 
-                        śītaṃ śiñcitikāphalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.147cd"><label>sū.46.147cd</label> āmaṃ kapitthamasvaryaṃ 
-                        kaphaghnaṃ grāhi vātalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.148ab"><label>sū.46.148ab</label> kaphānilaharaṃ pakvaṃ 
-                        madhurāmlarasaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.148cd"><label>sū.46.148cd</label> śvāsakāsāruciharaṃ 
-                        tṛṣṇāghnaṃ kaṇṭhaśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.149ab"><label>sū.46.149ab</label> laghvamlaṃ dīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        mātuluṅgamudāhṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.149cd"><label>sū.46.149cd</label> tvak tiktā durjarā tasya 
-                        vātakrimikaphāpahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.150ab"><label>sū.46.150ab</label> svādu śītaṃ guru snigdhaṃ 
-                        māṃsaṃ mārutapittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.150cd"><label>sū.46.150cd</label> medhyaṃ 
-                        śūlānilacchardikaphārocakanāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.151ab"><label>sū.46.151ab</label> dīpanaṃ laghu saṃgrāhi 
-                        gulmārśoghnaṃ tu kesaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.151cd"><label>sū.46.151cd</label> śūlājīrṇavibandheṣu 
-                        mande'gnau kaphamārute || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.152ab"><label>sū.46.152ab</label> arucau ca viśeṣeṇa 
-                        rasastasyopadiśyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.152cd"><label>sū.46.152cd</label> pittānilakaraṃ bālaṃ 
-                        pittalaṃ baddhakesaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.153ab"><label>sū.46.153ab</label> hṛdyaṃ varṇakaraṃ rucyaṃ 
-                        raktamāṃsabalapradam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.153cd"><label>sū.46.153cd</label> kaṣāyānurasaṃ svādu 
-                        vātaghnaṃ bṛṃhaṇaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.154ab"><label>sū.46.154ab</label> pittāvirodhi saṃpakvamāmraṃ 
-                        śukravivardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.154cd"><label>sū.46.154cd</label> bṛṃhaṇaṃ madhuraṃ balyaṃ 
-                        guru viṣṭabhya jīryati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.155ab"><label>sū.46.155ab</label> āmrātakaphalaṃ vṛṣyaṃ 
-                        sasnehaṃ śleṣmavardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.155cd"><label>sū.46.155cd</label> tridoṣaviṣṭambhakaraṃ 
-                        lakucaṃ śukranāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.156ab"><label>sū.46.156ab</label> amlaṃ tṛṣāpahaṃ rucyaṃ 
-                        pittakṛt karamardakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.156cd"><label>sū.46.156cd</label> vātapittaharaṃ vṛṣyaṃ 
-                        priyālaṃ guru śītalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.157ab"><label>sū.46.157ab</label> hṛdyaṃ svādu kaṣāyāmlaṃ 
-                        bhavyamāsyaviśodhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.157cd"><label>sū.46.157cd</label> pittaśleṣmaharaṃ grāhi guru 
-                        viṣṭambhi śītalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.158ab"><label>sū.46.158ab</label> pārāvataṃ samadhuraṃ 
-                        rucyamatyagnivātanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.158cd"><label>sū.46.158cd</label> garadoṣaharaṃ nīpaṃ 
-                        prācīnāmalakaṃ tathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.159ab"><label>sū.46.159ab</label> vātāpahaṃ tintiḍīkamāmaṃ 
-                        pittabalāsakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.159cd"><label>sū.46.159cd</label> grāhyuṣṇaṃ dīpanaṃ rucyaṃ 
-                        saṃpakvaṃ kaphavātanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.160ab"><label>sū.46.160ab</label> tasmādalpāntaraguṇaṃ 
-                        kośāmraphalamucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.160cd"><label>sū.46.160cd</label> amlīkāyāḥ phalaṃ pakvaṃ 
-                        tadvadbhedi tu kevalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.161ab"><label>sū.46.161ab</label> amlaṃ samadhuraṃ hṛdyaṃ 
-                        viśadaṃ bhaktarocanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.161cd"><label>sū.46.161cd</label> vātaghnaṃ durjaraṃ proktaṃ 
-                        nāraṅgasya phalaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.162ab"><label>sū.46.162ab</label> 
-                        tṛṣṇāśūlakaphotkleśacchardiśvāsanivāraṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.162cd"><label>sū.46.162cd</label> vātaśleṣmavibandhaghnaṃ 
-                        jambīraṃ guru pittakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.162ef"><label>sū.46.162ef</label> airāvataṃ dantaśaṭhamamlaṃ 
-                        śoṇitapittakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.163"><label>sū.46.163</label> 
-                        kṣīravṛkṣāphalajāmbavarājādanatodanaśītaphalatindukabakuladhanvanāśmantakāśvakarṇaphalguparūṣakagāṅgerukīpuṣkaravartibilvabimbīprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.164ab"><label>sū.46.164ab</label> phalānyetāni śītāni 
-                        kaphapittaharāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.164cd"><label>sū.46.164cd</label> saṃgrāhakāṇi rūkṣāṇi 
-                        kaṣāyamadhurāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.165ab"><label>sū.46.165ab</label> kṣīravṛkṣaphalaṃ teṣāṃ guru 
-                        viṣṭambhi śītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.165cd"><label>sū.46.165cd</label> kaṣāyaṃ madhuraṃ sāmlaṃ 
-                        nātimārutakopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.166ab"><label>sū.46.166ab</label> atyarthaṃ vātalaṃ grāhi 
-                        jāmbavaṃ kaphapittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.166cd"><label>sū.46.166cd</label> snigdhaṃ svādu kaṣāyaṃ ca 
-                        rājādanaphalaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.167ab"><label>sū.46.167ab</label> kaṣāyaṃ madhuraṃ rūkṣaṃ 
-                        todanaṃ kaphavātajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.167cd"><label>sū.46.167cd</label> amloṣṇaṃ laghu saṃgrāhi 
-                        snigdhaṃ pittāgnivardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.168ab"><label>sū.46.168ab</label> āmaṃ kaṣāyaṃ saṃgrāhi 
-                        tindukaṃ vātakopanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.168cd"><label>sū.46.168cd</label> vipāke guru saṃpakvaṃ 
-                        madhuraṃ kaphapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.169ab"><label>sū.46.169ab</label> madhuraṃ ca kaṣāyaṃ ca 
-                        snigdhaṃ saṃgrāhi bākulam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.169cd"><label>sū.46.169cd</label> sthirīkaraṃ ca dantānāṃ 
-                        viśadaṃ phalamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.170ab"><label>sū.46.170ab</label> sakaṣāyaṃ himaṃ svādu 
-                        dhānvanaṃ kaphavātajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.170cd"><label>sū.46.170cd</label> tadvadgāṅgerukaṃ 
-                        vidyādaśmantakaphalāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.171ab"><label>sū.46.171ab</label> viṣṭambhi madhuraṃ snigdhaṃ 
-                        phalgujaṃ tarpaṇaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.171cd"><label>sū.46.171cd</label> atyamlamīṣanmadhuraṃ 
-                        kaṣāyānurasaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.172ab"><label>sū.46.172ab</label> vātaghnaṃ pittajananamāmaṃ 
-                        vidyāt parūṣakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.172cd"><label>sū.46.172cd</label> tadeva pakvaṃ madhuraṃ 
-                        vātapittanibarhaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.173ab"><label>sū.46.173ab</label> vipāke madhuraṃ śītaṃ 
-                        raktapittaprasādanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.173cd"><label>sū.46.173cd</label> pauṣkaraṃ svādu viṣṭambhi 
-                        balyaṃ kaphakaraṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.174ab"><label>sū.46.174ab</label> kaphānilaharaṃ tīkṣṇaṃ 
-                        snigdhaṃ saṃgrāhi dīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.174cd"><label>sū.46.174cd</label> kaṭutiktakaṣāyoṣṇaṃ bālaṃ 
-                        bilvamudāhṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.175ab"><label>sū.46.175ab</label> vidyāttadeva saṃpakvaṃ 
-                        madhurānurasaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.175cd"><label>sū.46.175cd</label> vidāhi viṣṭambhakaraṃ 
-                        doṣakṛt pūtimārutam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.176ab"><label>sū.46.176ab</label> bimbīphalaṃ sāśvakarṇaṃ 
-                        stanyakṛt kaphapittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.176cd"><label>sū.46.176cd</label> 
-                        tṛḍdāhajvarapittāsṛkkāsaśvāsakṣayāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.177"><label>sū.46.177</label> 
-                        tālanārikelapanasamaucaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.178ab"><label>sū.46.178ab</label> 
-                        svādupākarasānyāhurvātapittaharāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.178cd"><label>sū.46.178cd</label> balapradāni snigdhāni 
-                        bṛṃhaṇāni himāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.179ab"><label>sū.46.179ab</label> phalaṃ svādurasaṃ teṣāṃ 
-                        tālajaṃ guru pittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.179cd"><label>sū.46.179cd</label> tadbījaṃ svādupākaṃ ca 
-                        mūtralaṃ vātapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.180ab"><label>sū.46.180ab</label> nālikeraṃ guru snigdhaṃ 
-                        pittaghnaṃ svādu śītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.180cd"><label>sū.46.180cd</label> balamāṃsapradaṃ hṛdyaṃ 
-                        bṛṃhaṇaṃ bastiśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.181ab"><label>sū.46.181ab</label> panasaṃ sakaṣāyaṃ tu 
-                        snigdhaṃ svādurasaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.181cd"><label>sū.46.181cd</label> maucaṃ svādurasaṃ proktaṃ 
-                        kaṣāyaṃ nātiśītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.181ef"><label>sū.46.181ef</label> raktapittaharaṃ vṛṣyaṃ 
-                        rucyaṃ śleṣmakaraṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.182"><label>sū.46.182</label> 
-                        drākṣākāśmaryakharjūramadhūkapuṣpaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.183ab"><label>sū.46.183ab</label> raktapittaharāṇyāhurgurūṇi 
-                        madhurāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.183cd"><label>sū.46.183cd</label> teṣāṃ drākṣā sarā svaryā 
-                        madhurā snigdhaśītalā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.184ab"><label>sū.46.184ab</label> 
-                        raktapittajvaraśvāsatṛṣṇādāhakṣayāpahā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.184cd"><label>sū.46.184cd</label> hṛdyaṃ mūtravibandhaghnaṃ 
-                        pittāsṛgvātanāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.185ab"><label>sū.46.185ab</label> keśyaṃ rasāyanaṃ medhyaṃ 
-                        kāśmaryaṃ phalamucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.185cd"><label>sū.46.185cd</label> kṣatakṣayāpahaṃ hṛdyaṃ 
-                        śītalaṃ tarpaṇaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.186ab"><label>sū.46.186ab</label> rase pāke ca mudhuraṃ 
-                        svārjūraṃ raktapittajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.186cd"><label>sū.46.186cd</label> bṛṃhaṇīyamahṛdyaṃ ca 
-                        madhūkakusumaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.186ef"><label>sū.46.186ef</label> vātapittopaśamanaṃ phalaṃ 
-                        tasyopadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.187"><label>sū.46.187</label> 
-                        vātāmākṣoḍābhiṣukaniculapicunikocakorumāṇaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.188ab"><label>sū.46.188ab</label> pittaśleṣmaharāṇyāhuḥ 
-                        snigdhoṣṇāni gurūṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.188cd"><label>sū.46.188cd</label> bṛṃhaṇānyanilaghnāni 
-                        balyāni madhurāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.189ab"><label>sū.46.189ab</label> kaṣāyaṃ kaphapittaghnaṃ 
-                        kiṃcittiktaṃ rucipradam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.189cd"><label>sū.46.189cd</label> hṛdyaṃ sugandhi viśadaṃ 
-                        lavalīphalamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.190ab"><label>sū.46.190ab</label> vasiraṃ śītapākyaṃ ca 
-                        sāruṣkaranibandhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.190cd"><label>sū.46.190cd</label> viṣṭambhi durjaraṃ rūkṣaṃ 
-                        śītalaṃ vātakopanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.191ab"><label>sū.46.191ab</label> vipāke madhuraṃ cāpi 
-                        raktapittaprasādanam | (?</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.191cd"><label>sū.46.191cd</label> airāvataṃ dantaśaṭhamamlaṃ 
-                        śoṇitapittakṛt ||) </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.192ab"><label>sū.46.192ab</label> śītaṃ kaṣāyaṃ madhuraṃ 
-                        ṭaṅkaṃ mārutakṛdguru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.192cd"><label>sū.46.192cd</label> snigdhoṣṇaṃ tiktamadhuraṃ 
-                        vātaśleṣmaghnamaiṅgudam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.193ab"><label>sū.46.193ab</label> śamīphalaṃ guru svādu 
-                        rūkṣoṣṇaṃ keśanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.193cd"><label>sū.46.193cd</label> guru śleṣmātakaphalaṃ 
-                        kaphakṛnmadhuraṃ himam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.194ab"><label>sū.46.194ab</label> karīrākṣikapīlūni 
-                        tṛṇaśūnyaphalāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.194cd"><label>sū.46.194cd</label> svādutiktakaṭūṣṇāni 
-                        kaphavātaharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.195ab"><label>sū.46.195ab</label> tiktaṃ pittakaraṃ teṣāṃ 
-                        saraṃ kaṭuvipāki ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.195cd"><label>sū.46.195cd</label> tīkṣṇoṣṇaṃ kaṭukaṃ pīlu 
-                        sasnehaṃ kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.196ab"><label>sū.46.196ab</label> āruṣkaraṃ tauvarakaṃ 
-                        kaṣāyaṃ kaṭupāki tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.196cd"><label>sū.46.196cd</label> uṣṇaṃ 
-                        kṛmijvarānāhamehodāvartanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.196ef"><label>sū.46.196ef</label> kuṣṭhagulmodarārśoghnaṃ 
-                        kaṭupāki tathaiva ca || (?</l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.197ab"><label>sū.46.197ab</label> aṅkolasya phalaṃ visraṃ 
-                        guru śleṣmaharaṃ himam |) </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.197cd"><label>sū.46.197cd</label> karañjakiṃśukāriṣṭaphalaṃ 
-                        jantupramehanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.198ab"><label>sū.46.198ab</label> rūkṣoṣṇaṃ kaṭukaṃ pāke 
-                        laghu vātakaphāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.198cd"><label>sū.46.198cd</label> tiktamīṣadviṣahitaṃ 
-                        viḍaṅgaṃ kṛmināśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.199ab"><label>sū.46.199ab</label> vraṇyamuṣṇaṃ saraṃ medhyaṃ 
-                        doṣaghnaṃ śophakuṣṭhanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.199cd"><label>sū.46.199cd</label> kaṣāyaṃ dīpanaṃ cāmlaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ cābhayāphalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.200ab"><label>sū.46.200ab</label> bhedanaṃ laghu rūkṣoṣṇaṃ 
-                        vaisvaryaṃ krimināśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.200cd"><label>sū.46.200cd</label> cakṣuṣyaṃ svādupākyākṣaṃ 
-                        kaṣāyaṃ kaphapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.201ab"><label>sū.46.201ab</label> kaphapittaharaṃ rūkṣaṃ 
-                        vaktrakledamalāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.201cd"><label>sū.46.201cd</label> kaṣāyamīṣanmadhuraṃ kiṃcit 
-                        pūgaphalaṃ saram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.202ab"><label>sū.46.202ab</label> jātīkośo'tha karpūraṃ 
-                        jātīkaṭukayoḥ phalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.202cd"><label>sū.46.202cd</label> kakkolakaṃ lavaṅgaṃ ca 
-                        tiktaṃ kaṭu kaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.203ab"><label>sū.46.203ab</label> laghu tṛṣnāpahaṃ 
-                        vaktrakledadaurgandhyanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.203cd"><label>sū.46.203cd</label> satiktaḥ surabhiḥ śītaḥ 
-                        karpūro laghu lekhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.204ab"><label>sū.46.204ab</label> tṛṣṇāyāṃ mukhaśoṣe ca 
-                        vairasye cāpi pūjitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.204cd"><label>sū.46.204cd</label> latākastūrikā tadvacchītā 
-                        bastiviśodhanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.205ab"><label>sū.46.205ab</label> priyālamajjā madhuro vṛṣyaḥ 
-                        pittānilāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.205cd"><label>sū.46.205cd</label> baibhītako madakaraḥ 
-                        kaphamārutanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.206ab"><label>sū.46.206ab</label> kaṣāyamadhuro majjā kolānāṃ 
-                        pittanāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.206cd"><label>sū.46.206cd</label> tṛṣṇācchardyanilaghnaś ca 
-                        tadvadāmalakasya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.207ab"><label>sū.46.207ab</label> bījapūrakaśamyākamajjā 
-                        kośāmrasaṃbhavaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.207cd"><label>sū.46.207cd</label> svādupāko'gnibalakṛt 
-                        snigdhaḥ pittānilāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.208ab"><label>sū.46.208ab</label> yasya yasya phalasyeha 
-                        vīryaṃ bhavati yādṛśam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.208cd"><label>sū.46.208cd</label> tasya tasyaiva vīryeṇa 
-                        majjānamapi nirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.209ab"><label>sū.46.209ab</label> phaleṣu paripakvaṃ 
-                        yadguṇavattadudāhṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.209cd"><label>sū.46.209cd</label> bilvādanyatra vijñeyamāmaṃ 
-                        taddhi guṇottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.209ef"><label>sū.46.209ef</label> grāhyuṣṇaṃ dīpanaṃ taddhi 
-                        kaṣāyaṃ kaṭu tiktakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.210ab"><label>sū.46.210ab</label> vyādhitaṃ kṛmijuṣṭaṃ ca 
-                        pākātītamakālajam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.210cd"><label>sū.46.210cd</label> varjanīyaṃ phalaṃ 
-                        sarvamaparyāgatameva ca || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="Su.1.46.210">iti phalavargaḥ || </label> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.211"><label>sū.46.211</label> śākānyata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ | 
-                        tatra puṣpaphalālābukālindakaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.212ab"><label>sū.46.212ab</label> pittaghnānyanilaṃ 
-                        kuryustathā mandakaphāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.212cd"><label>sū.46.212cd</label> sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi 
-                        svādupākarasāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.213ab"><label>sū.46.213ab</label> pittaghnaṃ teṣu kūṣmāṇḍaṃ 
-                        bālaṃ madhyaṃ kaphāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.213cd"><label>sū.46.213cd</label> śuklaṃ laghūṣṇaṃ sakṣāraṃ 
-                        dīpanaṃ bastiśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.214ab"><label>sū.46.214ab</label> sarvadoṣaharaṃ hṛdyaṃ 
-                        pathyaṃ cetovikāriṇām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.214cd"><label>sū.46.214cd</label> dṛṣṭiśukrakṣayakaraṃ 
-                        kālindaṃ kaphavātakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.215ab"><label>sū.46.215ab</label> alāburbhinnaviṭkā tu rūkṣā 
-                        gurvyatiśītalā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.215cd"><label>sū.46.215cd</label> tiktālāburahṛdyā tu vāminī 
-                        vātapittajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.216"><label>sū.46.216</label> 
-                        trapusairvārukarkārukaśīrṇavṛntaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.217ab"><label>sū.46.217ab</label> svādutitkarasānyāhuḥ 
-                        kaphavātakarāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.217cd"><label>sū.46.217cd</label> sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi 
-                        raktapittaharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.218ab"><label>sū.46.218ab</label> bālaṃ sunīlaṃ trapusaṃ 
-                        teṣāṃ pittaharaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.218cd"><label>sū.46.218cd</label> tatpāṇḍu 
-                        kaphakṛjjīrṇamamlaṃ vātakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.219ab"><label>sū.46.219ab</label> ervārukaṃ sakarkāru 
-                        saṃpakvaṃ kaphavātakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.219cd"><label>sū.46.219cd</label> sakṣāraṃ madhuraṃ rucyaṃ 
-                        dīpanaṃ nātipittalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.220ab"><label>sū.46.220ab</label> sakṣāraṃ madhuraṃ caiva 
-                        śīrṇavṛntaṃ kaphāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.220cd"><label>sū.46.220cd</label> bhedanaṃ dīpanaṃ 
-                        hṛdyamānāhāṣṭhīlanullaghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.221"><label>sū.46.221</label> 
-                        pippalīmaricaśṛṅgaverārdrakahiṅgujīrakakustumburujambīrasumukhasurasārjakabhūstṛṇasugandhakakāsamardakakālamālakuṭherakakṣavakakharapuṣpaśigrumadhuśigruphaṇijjñakasarṣaparājikākulāhalāvagutthagaṇḍīratilaparṇikāvarṣābhūcitrakamūlakalaśunapalāṇḍukalāyaprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.222ab"><label>sū.46.222ab</label> kaṭūnyuṣṇāni rucyāni 
-                        vātaśleṣmaharāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.222cd"><label>sū.46.222cd</label> kṛtānneṣūpayujyante 
-                        saṃskārārthamanekadhā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.223ab"><label>sū.46.223ab</label> teṣāṃ gurvī svāduśītā 
-                        pippalayārdrā kaphāvahā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.223cd"><label>sū.46.223cd</label> śuṣkā kaphānilaghnī sā 
-                        vṛṣyā pittāvirodhinī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.224ab"><label>sū.46.224ab</label> svādupākyārdramaricaṃ guru 
-                        śleṣmapraseki ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.224cd"><label>sū.46.224cd</label> kaṭūṣṇaṃ laghu 
-                        tacchuṣkamavṛṣyaṃ kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.225ab"><label>sū.46.225ab</label> nātyuṣṇaṃ nātiśītaṃ ca 
-                        vīryato maricaṃ sitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.225cd"><label>sū.46.225cd</label> guṇavanmaricebhyaś ca 
-                        cakṣuṣyaṃ ca viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.226ab"><label>sū.46.226ab</label> nāgaraṃ kaphavātaghnaṃ 
-                        vipāke madhuraṃ kaṭu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.226cd"><label>sū.46.226cd</label> vṛṣyoṣṇaṃ rocanaṃ hṛdyaṃ 
-                        sasnehaṃ laghu dīpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.227ab"><label>sū.46.227ab</label> kaphānilaharaṃ svaryaṃ 
-                        vibandhānāhaśūlanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.227cd"><label>sū.46.227cd</label> kaṭūṣṇaṃ rocanam hṛdyaṃ 
-                        vṛṣyaṃ caivārdrakaṃ smṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.228ab"><label>sū.46.228ab</label> laghūṣṇaṃ pācanam hiṅgu 
-                        dīpanaṃ kaphavātajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.228cd"><label>sū.46.228cd</label> kaṭu snigdhaṃ saraṃ tīkṣṇaṃ 
-                        śūlājīrṇavibandhanut || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.229ab"><label>sū.46.229ab</label> tīkṣṇoṣṇaṃ kaṭukaṃ pāke 
-                        rucyaṃ pittāgnivardhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.229cd"><label>sū.46.229cd</label> kaṭu śleṣmānilaharaṃ 
-                        gandhāḍhyaṃ jīrakadvayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.230ab"><label>sū.46.230ab</label> kāravī karavī tadvadvijñeyā 
-                        sopakuñcikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.230cd"><label>sū.46.230cd</label> bhakṣyavyañjanabhojyeṣu 
-                        vividheṣvavacāritā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.231ab"><label>sū.46.231ab</label> ārdrā kustumbarī kuryāt 
-                        svādusaugandhyahṛdyatām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.231cd"><label>sū.46.231cd</label> sā śuṣkā madhurā pāke 
-                        snigdhā tṛḍdāhanāśanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.232ab"><label>sū.46.232ab</label> doṣaghnī kaṭukā kiṃcit 
-                        tiktā srotoviśodhanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.232cd"><label>sū.46.232cd</label> jambīraḥ pācanastīkṣṇaḥ 
-                        kṛmivātakaphāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.233ab"><label>sū.46.233ab</label> surabhirdīpano rucyo 
-                        mukhavaiśadyakārakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.233cd"><label>sū.46.233cd</label> 
-                        kaphānilaviṣaśvāsakāsadaurgandhyanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.234ab"><label>sū.46.234ab</label> pittakṛt pārśvaśūlaghnaḥ 
-                        surasaḥ samudāhṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.234cd"><label>sū.46.234cd</label> tadvattu sumukho jñeyo 
-                        viśeṣādgaranāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.235ab"><label>sū.46.235ab</label> kaphaghnā laghavo 
-                        rūkṣāstikṣṇoṣṇāḥ pittavardhanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.235cd"><label>sū.46.235cd</label> kaṭupākarasāś caiva 
-                        surasārjakabhūstṛṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.236ab"><label>sū.46.236ab</label> madhuraḥ kaphavātaghnaḥ 
-                        pācanaḥ kaṇṭhaśodhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.236cd"><label>sū.46.236cd</label> viśeṣataḥ pittaharaḥ 
-                        satiktaḥ kāsamardakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.237ab"><label>sū.46.237ab</label> kaṭuḥ sakṣāramadhuraḥ 
-                        śigrustikto'tha picchilaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.237cd"><label>sū.46.237cd</label> madhuśigruḥ sarastiktaḥ 
-                        śophaghno dīpanaḥ kaṭuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.238ab"><label>sū.46.238ab</label> vidāhi baddhaviṇmūtraṃ 
-                        rūkṣaṃ tīkṣṇoṣṇameva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.238cd"><label>sū.46.238cd</label> tridoṣaṃ sārṣapaṃ śākaṃ 
-                        gāṇḍīraṃ veganāma ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.239ab"><label>sū.46.239ab</label> citrakastilaparṇī ca 
-                        kaphaśophahare laghū | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.239cd"><label>sū.46.239cd</label> varṣābhūḥ kaphavātaghnī 
-                        hitā śophodarārśasām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.240ab"><label>sū.46.240ab</label> kaṭutiktarasā hṛdyā rocanī 
-                        vahnidīpanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.240cd"><label>sū.46.240cd</label> sarvadoṣaharā laghvī 
-                        kaṇṭhyā mūlakapotikā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.241ab"><label>sū.46.241ab</label> mahattadguru viṣṭambhi 
-                        tīkṣṇamāmaṃ tridoṣakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.241cd"><label>sū.46.241cd</label> tadeva snehasiddhaṃ tu 
-                        pittanut kaphavātajit || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.242ab"><label>sū.46.242ab</label> tridoṣaśamanaṃ śuṣkaṃ 
-                        viṣadoṣaharaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.242cd"><label>sū.46.242cd</label> viṣṭambhi vātalaṃ śākaṃ 
-                        śuṣkamanyatra mūlakāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.243ab"><label>sū.46.243ab</label> puṣpaṃ ca patraṃ ca phalaṃ 
-                        tathaiva yathottaram te guravaḥ pradiṣṭāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.243cd"><label>sū.46.243cd</label> teṣāṃ tu puṣpaṃ 
-                        kaphapittahantṛ phalaṃ nihanyāt kaphamārutau ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.244ab"><label>sū.46.244ab</label> snigdhoṣṇatīkṣṇaḥ 
-                        kaṭupicchilaś ca guruḥ saraḥ svādurasaś ca balyaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.244cd"><label>sū.46.244cd</label> vṛṣyaś ca 
-                        medhāsvaravarṇacakṣurbhagnāsthisandhānakaro rasonaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.245ab"><label>sū.46.245ab</label> 
-                        hṛdrogajīrṇajvarakukṣiśūlavibandhagulmārucikāsaśophān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.245cd"><label>sū.46.245cd</label> 
-                        durnāmakuṣṭhānalasādajantusamīraṇaśvāsakaphāṃś ca hanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.246ab"><label>sū.46.246ab</label> nātyuṣṇavīryo'nilahā 
-                        kaṭuś ca tīkṣṇo gururnātikaphāvahaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.246cd"><label>sū.46.246cd</label> balāvahaḥ pittakaro'tha 
-                        kiṃcit palāṇḍuragniṃ ca vivardhayettu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.247ab"><label>sū.46.247ab</label> snigdho ruciṣyaḥ 
-                        sthiradhātukartā balyo'tha medhākaphapuṣṭidaś ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.247cd"><label>sū.46.247cd</label> svādurguruḥ 
-                        śoṇitapittaśastaḥ sa picchilaḥ kṣīrapalāṇḍuruktaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.248ab"><label>sū.46.248ab</label> kalāyaśākaṃ pittaghnaṃ 
-                        kaphaghnaṃ vātalaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.248cd"><label>sū.46.248cd</label> kaṣāyānurasaṃ caiva vipāke 
-                        madhuraṃ ca tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.249"><label>sū.46.249</label> 
-                        cuccūyūthikātaruṇījīvantībimbītikānadī(ā.ndī)bhallātakacchagalāntrīvṛkṣādanīphañjīśālmalīśaluvanaspatiprasavaśaṇakarbudārakovidāraprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.250ab"><label>sū.46.250ab</label> kaṣāyasvādutiktāni 
-                        raktapittaharāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.250cd"><label>sū.46.250cd</label> kaphaghnānyanilaṃ kuryuḥ 
-                        saṃgrāhīṇi laghūni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.251ab"><label>sū.46.251ab</label> laghuḥ pāke ca jantughnaḥ 
-                        picchilo vraṇināṃ hitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.251cd"><label>sū.46.251cd</label> kaṣāyamadhuro grāhī 
-                        cuccūsteṣāṃ tridoṣahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.252ab"><label>sū.46.252ab</label> cakṣuṣyā sarvadoṣaghnī 
-                        jīvantī samudāhṛtā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.252cd"><label>sū.46.252cd</label> vṛkṣādanī vātaharā phañjī 
-                        tvalpabalā matā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.253ab"><label>sū.46.253ab</label> kṣīravṛkṣotpalādīanāṃ 
-                        kaṣāyāḥ pallavāḥ smṛtāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.253cd"><label>sū.46.253cd</label> śītāḥ saṃgrāhiṇaḥ śastā 
-                        raktapittātisāriṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.254"><label>sū.46.254</label> 
-                        punarnavāvaruṇatarkāryurubūkavatsādanībilvaśākaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.255ab"><label>sū.46.255ab</label> uṣṇāni svādutiktāni 
-                        vātapraśamanāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.255cd"><label>sū.46.255cd</label> teṣu paunarnavaṃ śākaṃ 
-                        viśeṣācchophanāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.256ab"><label>sū.46.256ab</label> 
-                        taṇḍulīyakopodikā'śvabalācillīpālaṅkyāvāstūkaprabhṛtīni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.257ab"><label>sū.46.257ab</label> sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi 
-                        sakṣāramadhurāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.257cd"><label>sū.46.257cd</label> mandavātakaphānyāhū 
-                        raktapittaharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.258ab"><label>sū.46.258ab</label> madhuro rasapākābhyāṃ 
-                        raktapittamadāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.258cd"><label>sū.46.258cd</label> teṣāṃ śītatamo 
-                        rūkṣastaṇḍulīyo viṣāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.259ab"><label>sū.46.259ab</label> svādupākarasā vṛṣyā 
-                        vātapittamadāpahā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.259cd"><label>sū.46.259cd</label> upodikā sarā snigdhā balyā 
-                        śleṣmakarī himā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.260ab"><label>sū.46.260ab</label> kaṭurvipāke kṛmihā 
-                        medhāgnibalavardhanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.260cd"><label>sū.46.260cd</label> sakṣāraḥ sarvadoṣaghno 
-                        vāstūko rocanaḥ saraḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.261ab"><label>sū.46.261ab</label> cillī vāstūkavajjñeyā 
-                        pālaṅkyā taṇḍulīyavat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.261cd"><label>sū.46.261cd</label> vātakṛdbaddhaviṇmūtrā rūkṣā 
-                        pittakaphe hitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.261ef"><label>sū.46.261ef</label> śākamāśvabalaṃ rūkṣaṃ 
-                        baddhaviṇmūtramārutam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.262"><label>sū.46.262</label> 
-                        maṇḍūkaparṇīsaptalāsuniṣaṇṇakasurvacalāpippalīguḍūcīgojihvākākamācīprapunnāḍāvalgujasatīnabṛhatīkaṇṭakārikāphalapaṭolavārtākukāravellakakaṭukikākevukorubūkaparpaṭakakirātatiktakarkoṭakāriṣṭakośātakīvetrakarīrāṭarūṣakārkapuṣpīprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.263ab"><label>sū.46.263ab</label> raktapittaharāṇyāhurhṛdyāni 
-                        sulaghūni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.263cd"><label>sū.46.263cd</label> 
-                        kuṣṭhamehajvaraśvāsakāsāruciharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.264ab"><label>sū.46.264ab</label> kaṣāyā tu hitā pitte 
-                        svādupākarasā himā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.264cd"><label>sū.46.264cd</label> laghvī maṇḍūkaparṇī tu 
-                        tadvadgojihvikā matā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.265ab"><label>sū.46.265ab</label> avidāhī tridoṣaghnaḥ 
-                        saṃgrāhī suniṣaṇṇakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.265cd"><label>sū.46.265cd</label> avalgujaḥ kaṭuḥ pāke tiktaḥ 
-                        pittakaphāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.266ab"><label>sū.46.266ab</label> īṣattiktaṃ tridoṣaghnaṃ 
-                        śākaṃ kaṭu satīnajam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.266cd"><label>sū.46.266cd</label> nātyuṣṇaśītaṃ kuṣṭhaghnaṃ 
-                        kākamācyāstu tadvidham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.267ab"><label>sū.46.267ab</label> kaṇḍukuṣṭhakṛmighnāni 
-                        kaphavātaharāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.267cd"><label>sū.46.267cd</label> phalāni bṛhatīnāṃ tu 
-                        kaṭutiktalaghūni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.268ab"><label>sū.46.268ab</label> kaphapittaharaṃ 
-                        vraṇyamuṣṇaṃ tiktamavātalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.268cd"><label>sū.46.268cd</label> paṭolaṃ kaṭukaṃ pāke vṛṣyaṃ 
-                        rocanadīpanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.269ab"><label>sū.46.269ab</label> kaphavātaharaṃ tiktaṃ 
-                        rocanaṃ kaṭukaṃ laghu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.269cd"><label>sū.46.269cd</label> vārtākaṃ dīpanaṃ proktaṃ 
-                        jīrṇaṃ sakṣārapittalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.269ef"><label>sū.46.269ef</label> tadvat karkoṭakaṃ vidyāt 
-                        kāravellakameva ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.270ab"><label>sū.46.270ab</label> 
-                        aṭarūṣakavetrāgraguḍūcīnimbaparpaṭāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.270cd"><label>sū.46.270cd</label> kirātatiktasahitāstiktāḥ 
-                        pittakaphāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.271ab"><label>sū.46.271ab</label> kaphāpahaṃ śākamuktaṃ 
-                        varuṇaprapunāḍayoḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.271cd"><label>sū.46.271cd</label> rūkṣaṃ laghu ca śītaṃ ca 
-                        vātapittaprakopaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.272ab"><label>sū.46.272ab</label> dīpanaṃ kālaśākaṃ tu 
-                        garadoṣaharaṃ kaṭu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.272cd"><label>sū.46.272cd</label> kausumbhaṃ madhuraṃ 
-                        rūkṣamuṣṇaṃ śleṣmaharaṃ laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.273ab"><label>sū.46.273ab</label> vātalaṃ nālikāśākaṃ 
-                        pittaghnaṃ madhuraṃ ca tat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.273cd"><label>sū.46.273cd</label> grahaṇyarśovikāraghnī sāmlā 
-                        vātakaphe hitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.273ef"><label>sū.46.273ef</label> uṣṇā kaṣāyamadhurā cāṅgerī 
-                        cāgnidīpanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.274"><label>sū.46.274</label> 
-                        loṇikājātukatriparṇikāpattūrajīvakasuvarcalāḍuḍurakakutumbakakuṭhiñjarakuntalikākuraṇṭikāprabhṛtayaḥ 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.275ab"><label>sū.46.275ab</label> svādupākarasāḥ śītāḥ 
-                        kaphaghnā nātipittalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.275cd"><label>sū.46.275cd</label> lavaṇānurasā rūkṣāḥ sakṣārā 
-                        vātalāḥ sarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.276ab"><label>sū.46.276ab</label> svādutiktā kuntalikā kaṣāyā 
-                        sakuraṇṭikā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.276cd"><label>sū.46.276cd</label> saṃgrāhi śītalaṃ cāpi laghu 
-                        doṣāpahaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.276ef"><label>sū.46.276ef</label> rājakṣavakaśākaṃ tu 
-                        śaṭīśākaṃ ca tadvidham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.277ab"><label>sū.46.277ab</label> svādupākarasaṃ śākaṃ 
-                        durjaraṃ harimanthajam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.277cd"><label>sū.46.277cd</label> bhedanaṃ madhuraṃ rūkṣaṃ 
-                        kālāyamativātalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.278ab"><label>sū.46.278ab</label> sraṃsanaṃ kaṭukaṃ pāke 
-                        laghu vātakaphāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.278cd"><label>sū.46.278cd</label> śophaghnamuṣṇavīryaṃ ca 
-                        patraṃ pūtikarañjajam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.279ab"><label>sū.46.279ab</label> tāmbūlapatraṃ tīkṣṇoṣṇaṃ 
-                        kaṭu pittaprakopaṇam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.279cd"><label>sū.46.279cd</label> sugandhi viśadaṃ tiktaṃ 
-                        svaryaṃ vātakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.280ab"><label>sū.46.280ab</label> sraṃsanaṃ kaṭukaṃ pāke 
-                        kaṣāyaṃ vahnidīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.280cd"><label>sū.46.280cd</label> 
-                        vaktrakaṇḍūmalakledadaurgandhyādiviśodhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.281v"><label>sū.46.281v</label> atha puṣpavargaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.281"><label>sū.46.281</label> kovidāraśaṇaśālmalīpuṣpāṇi 
-                        madhurāṇi madhuravipākāni raktapittaharāṇi ca vṛṣāgastyayoḥ puṣpāṇi tiktāni 
-                        kaṭuvipākāni kṣayakāsāpahāni ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.282"><label>sū.46.282</label> āgastyaṃ nātiśītoṣṇaṃ 
-                        naktāndhānāṃ praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.283"><label>sū.46.283</label> karīramadhuśigrukusumāni 
-                        kaṭuvipākāni vātaharāṇi sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.284ab"><label>sū.46.284ab</label> raktavṛkṣasya nimbasya 
-                        muṣkakārkāsanasya ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.284cd"><label>sū.46.284cd</label> kaphapittaharaṃ puṣpaṃ 
-                        kuṣṭhaghnaṃ kuṭajasya ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.285ab"><label>sū.46.285ab</label> satiktaṃ madhuraṃ śītaṃ 
-                        padmaṃ pittakaphāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.285cd"><label>sū.46.285cd</label> madhuraṃ picchilaṃ snigdhaṃ 
-                        kumudaṃ hlādi śītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.285ef"><label>sū.46.285ef</label> tasmādalpāntaraguṇe vidyāt 
-                        kuvalayotpale || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.286ab"><label>sū.46.286ab</label> sindhuvāraṃ vijānīyāddhimaṃ 
-                        pittavināśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.286cd"><label>sū.46.286cd</label> mālatīmallike tikte 
-                        saurabhyāt pittanāśane || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.287ab"><label>sū.46.287ab</label> sugandhi viśadaṃ hṛdyaṃ 
-                        bākulaṃ pāṭalāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.287cd"><label>sū.46.287cd</label> śleṣmapittaviṣaghnaṃ tu 
-                        nāgaṃ tadvacca kuṅkumam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.288ab"><label>sū.46.288ab</label> campakaṃ raktapittaghnaṃ 
-                        śītoṣṇaṃ kaphanāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.288cd"><label>sū.46.288cd</label> kiṃśukaṃ kaphapittaghnaṃ 
-                        tadvadeva kuraṇṭakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.289ab"><label>sū.46.289ab</label> yathāvṛkṣaṃ vijānīyāt 
-                        puṣpaṃ vṛkṣocitaṃ tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.289cd"><label>sū.46.289cd</label> madhuśigrukarīrāṇi 
-                        kaṭuśleṣmaharāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.290"><label>sū.46.290</label> 
-                        kṣavakakuleva(ā.ca)ravaṃśakarīraprabhṛtīni kaphaharāṇi sṛṣṭamūtrapuriṣāṇi ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.291ab"><label>sū.46.291ab</label> kṣavakaṃ kṛmilaṃ teṣu 
-                        svādupākaṃ sapicchalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.291cd"><label>sū.46.291cd</label> visyandi vātalaṃ 
-                        nātipittaśleṣmakaraṃ ca tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.292ab"><label>sū.46.292ab</label> veṇoḥ karīrāḥ kaphalā 
-                        madhurā rasapākataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.292cd"><label>sū.46.292cd</label> vidāhino vātakarāḥ sakaṣāyā 
-                        virūkṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.293"><label>sū.46.293</label> udbhidāni 
-                        palālekṣukarīṣaveṇukṣitijāni | tatra palālajātaṃ madhuraṃ madhuravipākaṃ 
-                        rūkṣaṃ doṣapraśamanaṃ ca ikṣujaṃ madhuraṃ kaṣāyānurasaṃ kaṭukaṃ śītalaṃ ca 
-                        tadvadevoṣṇaṃ kārīṣaṃ kaṣāyaṃ vātakopanaṃ ca veṇujātaṃ kaṣāyaṃ vātakopanaṃ 
-                        ca bhūmijaṃ guru nātivātalaṃ bhūmitaścāsyānurasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.294"><label>sū.46.294</label> 
-                        piṇyākatilakalkasthūṇikāśuṣkaśākāṇi sarvadoṣaprakopaṇāni || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.295ab"><label>sū.46.295ab</label> viṣṭambhinaḥ smṛtāḥ sarve 
-                        vaṭakā vātakopanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.295cd"><label>sū.46.295cd</label> siṇḍākī vātalā sārdrā 
-                        ruciṣyā'naladīpanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.296ab"><label>sū.46.296ab</label> viḍbhedi guru rūkṣaṃ ca 
-                        prāyo viṣṭambhi durjaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.296cd"><label>sū.46.296cd</label> sakaṣāyaṃ ca sarvaṃ hi 
-                        svādu śākamudāhṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.296ef"><label>sū.46.296ef</label> puṣpaṃ patraṃ phalaṃ nālaṃ 
-                        kandāś ca guravaḥ kramāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.297ab"><label>sū.46.297ab</label> karkaśaṃ parijīrṇaṃ ca 
-                        kṛmijuṣṭamadeśajam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.297cd"><label>sū.46.297cd</label> varjayet patraśākaṃ 
-                        tadyadakālavirohi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.298"><label>sū.46.298</label> kandānata ūrdhvaṃ vakṣyāmaḥ 
-                        vidārīkandaśatāvarībisamṛṇālaśṛṅgāṭakakaśerukapiṇḍālukamadhvālukahastyālukakāṣṭhālukaśaṅkhālukaraktālukendīvarotpalakandaprabhṛtīni 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.299ab"><label>sū.46.299ab</label> raktapittaharāṇyāhuḥ śītāni 
-                        madhurāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.299cd"><label>sū.46.299cd</label> gurūṇi bahuśukrāṇi 
-                        stanyavṛddhikarāṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.300ab"><label>sū.46.300ab</label> madhuro bṛṃhaṇo vṛṣyaḥ 
-                        śītaḥ svaryo'timūtralaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.300cd"><label>sū.46.300cd</label> vidārīkando balyastu 
-                        pittavātaharaś ca saḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.301ab"><label>sū.46.301ab</label> vātapittaharī vṛṣyā 
-                        svādutiktā śatāvarī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.301cd"><label>sū.46.301cd</label> mahatī caiva hṛdyā ca 
-                        medhāgnibalavardhinī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.302ab"><label>sū.46.302ab</label> grahaṇyarśovikāraghnī vṛṣyā 
-                        śītā rasāyanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.302cd"><label>sū.46.302cd</label> kaphapittaharāstiktāstasyā 
-                        evāṅkurāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.303ab"><label>sū.46.303ab</label> avidāhi bisaṃ proktaṃ 
-                        raktapittaprasādanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.303cd"><label>sū.46.303cd</label> viṣṭambhi durjaraṃ rūkṣaṃ 
-                        virasaṃ mārutāvaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.304ab"><label>sū.46.304ab</label> gurū viṣṭambhiśītau ca 
-                        śṛṅgāṭkakaśerukau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.304cd"><label>sū.46.304cd</label> piṇḍālukaṃ kaphakaraṃ guru 
-                        vātaprakopaṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.305ab"><label>sū.46.305ab</label> surendrakandaḥ śleṣmaghno 
-                        vipāke kaṭu pittakṛt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.305cd"><label>sū.46.305cd</label> veṇoḥ karīrā guravaḥ 
-                        kaphamārutakopanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.306"><label>sū.46.306</label> sthūlasūraṇamāṇakaprabhṛtayaḥ 
-                        kandā īṣatkaṣāyāḥ kaṭukā rūkṣā viṣṭambhino guravaḥ kaphavātalāḥ pittaharāś ca 
-                        || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.307ab"><label>sū.46.307ab</label> mānakaṃ svādu śītaṃ ca guru 
-                        cāpi prakīrtitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.307cd"><label>sū.46.307cd</label> sthūlakandastu nātyuṣṇaḥ 
-                        sūraṇo gudakīlahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.308ab"><label>sū.46.308ab</label> kumudotpalapadmānāṃ kandā 
-                        mārutakopanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.308cd"><label>sū.46.308cd</label> kaṣāyāḥ pittaśamanā vipāke 
-                        madhurā himāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.309ab"><label>sū.46.309ab</label> varāhakandaḥ śleṣmaghnaḥ 
-                        kaṭuko rasapākataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.309cd"><label>sū.46.309cd</label> mehakuṣṭhakṛmiharo balyo 
-                        vṛṣyo rasāyanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.310"><label>sū.46.310</label> tālanārikelakharjūraprabhṛtīnāṃ 
-                        mastakamajjānaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.311ab"><label>sū.46.311ab</label> svādupākarasānāhū 
-                        raktapittaharāṃstathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.311cd"><label>sū.46.311cd</label> śukralānanilaghnāṃś ca 
-                        kaphavṛddhikarānapi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.312ab"><label>sū.46.312ab</label> bālaṃ hyanārtavaṃ jīrṇaṃ 
-                        vyādhitaṃ krimibhakṣitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.312cd"><label>sū.46.312cd</label> kandaṃ vivarjayet sarvaṃ yo 
-                        vā samyaṅna rohati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.313"><label>sū.46.313</label> (ā.atha lavaṇāni) 
-                        saindhavasāmudraviḍasauvarcalaromakaudbhidaprabhṛtīni lavaṇāni 
-                        yathottaramuṣṇāni vātaharāṇi kaphapittakarāṇi yathāpūrvaṃ snigdhāni svādūni 
-                        sṛṣṭamūtrapurīṣāṇi ceti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.314ab"><label>sū.46.314ab</label> cakṣuṣyaṃ saindhavaṃ hṛdyaṃ 
-                        rucyaṃ laghvagnidīpanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.314cd"><label>sū.46.314cd</label> snigdhaṃ samadhuraṃ vṛṣyaṃ 
-                        śītaṃ doṣaghnamuttamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.315ab"><label>sū.46.315ab</label> sāmudraṃ madhuraṃ pāke 
-                        nātyuṣṇamavidāhi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.315cd"><label>sū.46.315cd</label> bhedanaṃ snigdhamīṣacca 
-                        śūlaghnaṃ nātipittalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.316ab"><label>sū.46.316ab</label> sakṣāraṃ dīpanaṃ sūkṣmaṃ 
-                        śūlahṛdroganāśanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.316cd"><label>sū.46.316cd</label> rocanaṃ tīkṣṇamuṣṇaṃ ca 
-                        viḍaṃ vātānulomanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.317ab"><label>sū.46.317ab</label> laghu sauvarcalaṃ pāke 
-                        vīryoṣṇaṃ viśadaṃ kaṭu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.317cd"><label>sū.46.317cd</label> gulmaśūlavibandhaghnaṃ 
-                        hṛdyaṃ surabhi rocanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.318ab"><label>sū.46.318ab</label> romakaṃ tīkṣṇamatyuṣṇaṃ 
-                        vyavāyi kaṭupāki ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.318cd"><label>sū.46.318cd</label> vātaghnaṃ laghu visyandi 
-                        sūkṣmaṃ viḍbhedi mūtralam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.319ab"><label>sū.46.319ab</label> laghu tīkṣṇoṣṇamutkledi 
-                        sūkṣmaṃ vātānulomanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.319cd"><label>sū.46.319cd</label> satiktaṃ kaṭu sakṣāraṃ 
-                        vidyāllavaṇamaudbhidam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.320ab"><label>sū.46.320ab</label> kaphavātakrimiharaṃ 
-                        lekhanaṃ pittakopanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.320cd"><label>sū.46.320cd</label> dīpanaṃ pācanaṃ bhedi 
-                        lavaṇaṃ guṭikāhvayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.321ab"><label>sū.46.321ab</label> ūṣasūtaṃ vālukailaṃ 
-                        śailamūlākarodbhavam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.321cd"><label>sū.46.321cd</label> lavaṇaṃ kaṭukaṃ chedi 
-                        vihitaṃ kaṭu cocyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.322ab"><label>sū.46.322ab</label> 
-                        yavakṣārasvarjikākṣāroṣakṣārapākimaṭaṅkaṇakṣāraprabhṛtayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.322cd"><label>sū.46.322cd</label> 
-                        gulmārśograhaṇīdoṣapratiśyāyavināśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.322ef"><label>sū.46.322ef</label> kṣārāstu pācanāḥ sarve 
-                        raktapittakarāḥ sarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.323ab"><label>sū.46.323ab</label> jñeyau vahnisamau kṣārau 
-                        svarjikāyāvaśūkajau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.323cd"><label>sū.46.323cd</label> 
-                        śukraśleṣmavibandhārśogulmaplīhavināśanau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.324ab"><label>sū.46.324ab</label> uṣṇo'nilaghnaḥ prakledī 
-                        coṣakṣāro balāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.324cd"><label>sū.46.324cd</label> medoghnaḥ pākimaḥ 
-                        kṣārasteṣāṃ bastiviśodhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.325ab"><label>sū.46.325ab</label> virūkṣaṇo'nilakaraḥ 
-                        śleṣmaghnaḥ pittadūṣaṇaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.325cd"><label>sū.46.325cd</label> 
-                        agnidīptikarastīkṣṇaṣṭaṅkaṇaḥ kṣāra ucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.326ab"><label>sū.46.326ab</label> suvarṇaṃ svādu hṛdyaṃ ca 
-                        bṛṃhaṇīyaṃ rasāyanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.326cd"><label>sū.46.326cd</label> doṣatrayāpahaṃ śītaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ viṣasūdanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.327ab"><label>sū.46.327ab</label> rūpyamamlaṃ saraṃ śītaṃ 
-                        sasnehaṃ pittavātanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.327cd"><label>sū.46.327cd</label> tāmraṃ kaṣāyaṃ madhuraṃ 
-                        lekhanaṃ śītalaṃ saram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.328ab"><label>sū.46.328ab</label> satiktaṃ lekhanaṃ kāṃsyaṃ 
-                        cakṣuṣyaṃ kaphavātajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.328cd"><label>sū.46.328cd</label> vātakṛcchītalaṃ lohaṃ 
-                        tṛṣṇāpittakaphāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.329ab"><label>sū.46.329ab</label> kaṭu krimighnaṃ lavaṇaṃ 
-                        trapusīsaṃ vilekhanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.329cd"><label>sū.46.329cd</label> 
-                        muktāvidrumavajrendravaidūrayasphaṭikādayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.330ab"><label>sū.46.330ab</label> cakṣuṣyā maṇayaḥ śītā 
-                        lekhanā viṣasūdanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.330cd"><label>sū.46.330cd</label> pavitrā dhāraṇīyāś ca 
-                        pāpmālakṣmīmalāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.331ab"><label>sū.46.331ab</label> dhānyeṣu māṃseṣu phaleṣu 
-                        caiva śākeṣu cānuktamihāprameyāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.331cd"><label>sū.46.331cd</label> āsvādato bhūtaguṇaiś ca 
-                        matvā tadādiśeddṛvyamanalpabuddhiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.332ab"><label>sū.46.332ab</label> ṣaṣṭikā yavagodhūmā lohitā 
-                        ye ca śālayaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.332cd"><label>sū.46.332cd</label> mudgāḍhakīmasūrāś ca 
-                        dhanyeṣu pravarāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.333ab"><label>sū.46.333ab</label> 
-                        lāvatittirisāraṅgakuraṅgaiṇakapiñjalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.333cd"><label>sū.46.333cd</label> mayūravarmikūrmāś ca śreṣṭhā 
-                        māṃsagaṇeṣviha || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.334ab"><label>sū.46.334ab</label> dāḍhimāmalakaṃ drākṣā 
-                        kharjūraṃ saparūṣakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.334cd"><label>sū.46.334cd</label> rājādanaṃ mātuluṅgaṃ 
-                        phalavarge praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.335ab"><label>sū.46.335ab</label> satīno 
-                        vāstukaścuccūcillīmūlakapotikāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.335cd"><label>sū.46.335cd</label> maṇḍūkaparṇī jīvantī 
-                        śākavarge praśasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.336ab"><label>sū.46.336ab</label> gavyaṃ kṣīraṃ ghṛtaṃ 
-                        śreṣṭhaṃ saindhavaṃ lavaṇeṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.336cd"><label>sū.46.336cd</label> dhātrīdāḍimamamleṣu pippalī 
-                        nāgaraṃ kaṭau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.337ab"><label>sū.46.337ab</label> titke paṭolavārtāke madhure 
-                        ghṛtamucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.337cd"><label>sū.46.337cd</label> kṣaudraṃ pūgaphalaṃ 
-                        śreṣṭhaṃ kaṣāye saparūṣakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.338ab"><label>sū.46.338ab</label> śarkarekṣuvikāreṣu pāne 
-                        madhvāsavau tathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.338cd"><label>sū.46.338cd</label> parisaṃvatsaraṃ dhānyaṃ 
-                        māṃsaṃ vayasi madhyame || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.339ab"><label>sū.46.339ab</label> aparyuṣitamannaṃ tu 
-                        saṃskṛtaṃ mātrayā śubham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.339cd"><label>sū.46.339cd</label> phalaṃ paryāgataṃ 
-                        śākamaśuṣkaṃ taruṇaṃ navam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.340ab"><label>sū.46.340ab</label> ataḥ paraṃ pravakṣyāmi 
-                        kṛtānnaguṇavistaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.341ab"><label>sū.46.341ab</label> lājamaṇḍo viśuddhānāṃ 
-                        pathyaḥ pācanadīpanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.341cd"><label>sū.46.341cd</label> vātānulomano hṛdyaḥ 
-                        pippalīnāgarāyutaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.342ab"><label>sū.46.342ab</label> svedāgnijananī laghvī 
-                        dīpanī bastiśodhanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.342cd"><label>sū.46.342cd</label> kṣuttṛṭśramaglāniharī peyā 
-                        vātānulomanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.343ab"><label>sū.46.343ab</label> vilepī tarpaṇī hṛdyā 
-                        grāhiṇī balavardhanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.343cd"><label>sū.46.343cd</label> pathyā svādurasā laghvī 
-                        dīpanī kṣuttṛṣāpahā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.344ab"><label>sū.46.344ab</label> hṛdyā santarpaṇī vṛṣyā 
-                        bṛṃhaṇī balavardhanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.344cd"><label>sū.46.344cd</label> śākamāṃsaphalairyuktā 
-                        vilepyamlā ca durjarā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.345ab"><label>sū.46.345ab</label> sikthairvirahito maṇḍaḥ 
-                        peyā sikthasamanvitā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.345cd"><label>sū.46.345cd</label> vilepī bahusikthā 
-                        syādyavāgūrviraladravā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.346ab"><label>sū.46.346ab</label> viṣṭambhī pāyaso balyo 
-                        medaḥkaphakaro guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.346cd"><label>sū.46.346cd</label> kaphapittakarī balyā 
-                        kṛśarā'nilanāśanī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.347ab"><label>sū.46.347ab</label> dhautastu vimalaḥ śuddho 
-                        manojñaḥ surabhiḥ samaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.347cd"><label>sū.46.347cd</label> svinnaḥ suprasrutastūṣṇo 
-                        viśadastvodano laghuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.348ab"><label>sū.46.348ab</label> adhauto'prasruto'svinnaḥ 
-                        śītaścāpyodano guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.348cd"><label>sū.46.348cd</label> laghuḥ sugandhiḥ kaphahā 
-                        vijñeyo bhṛṣṭataṇḍulaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.349ab"><label>sū.46.349ab</label> snehairmāṃsaiḥ phalaiḥ 
-                        kandairvaidalāmlaiś ca saṃyutāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.349cd"><label>sū.46.349cd</label> guruvo bṛṃhaṇā balyā ye ca 
-                        kṣīropasādhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.350ab"><label>sū.46.350ab</label> susvinno nistuṣo bhṛṣṭa 
-                        īṣatsūpo laghurhitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.350cd"><label>sū.46.350cd</label> svinnaṃ niṣpīḍitaṃ śākaṃ 
-                        hitaṃ syāt snehasaṃskṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.351ab"><label>sū.46.351ab</label> asvinnaṃ 
-                        sneharahitamapīḍitamato'nyathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.351cd"><label>sū.46.351cd</label> māṃsaṃ svabhāvato vṛṣyaṃ 
-                        snehanaṃ balavardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.352ab"><label>sū.46.352ab</label> 
-                        snehagorasadhānyāmlaphalāmlakaṭukaiḥ saha | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.352cd"><label>sū.46.352cd</label> siddhaṃ māṃsaṃ hitaṃ balyaṃ 
-                        rocanaṃ bṛṃhaṇaṃ guru || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.353ab"><label>sū.46.353ab</label> tadeva gorasādānaṃ 
-                        surabhidravyasaṃskṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.353cd"><label>sū.46.353cd</label> vidyātpittakaphodreki 
-                        balamāṃsāgnivardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.354ab"><label>sū.46.354ab</label> pariśuṣkaṃ sthiraṃ snigdhaṃ 
-                        harṣaṇaṃ prīṇanaṃ guru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.354cd"><label>sū.46.354cd</label> rocanaṃ 
-                        balamedhāgnimāṃsaujaḥśukravardhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.355ab"><label>sū.46.355ab</label> 
-                        tadevolluptapiṣṭatvādulluptam iti pācakāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.355cd"><label>sū.46.355cd</label> pariśuṣkaguṇairyuktaṃ 
-                        vahnau pakvamato laghu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.356ab"><label>sū.46.356ab</label> tadeva 
-                        śūlikāprotamaṅgāraparipācitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.356cd"><label>sū.46.356cd</label> jñeyaṃ gurutaraṃ kiṃcit 
-                        pradigdhaṃ gurupākataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.357ab"><label>sū.46.357ab</label> ulluptaṃ bharjitaṃ piṣṭaṃ 
-                        prataptaṃ kandupācitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.357cd"><label>sū.46.357cd</label> pariśuṣkaṃ pradigdhaṃ ca 
-                        śūlyaṃ yaccānyadīdṛśam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.358ab"><label>sū.46.358ab</label> māṃsaṃ yattailasiddhaṃ 
-                        tadvīryoṣṇaṃ pittakṛdguru | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.358cd"><label>sū.46.358cd</label> laghvagnidīpanaṃ hṛdyaṃ 
-                        rucyaṃ dṛṣṭiprasādanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.359ab"><label>sū.46.359ab</label> anuṣṇavīryaṃ pittaghnaṃ 
-                        manojñaṃ ghṛtasādhitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.359cd"><label>sū.46.359cd</label> prīṇanaḥ prāṇajananaḥ 
-                        śvāsakāsakṣayāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.360ab"><label>sū.46.360ab</label> vātapittaśramaharo hṛdyo 
-                        māṃsarasaḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.360cd"><label>sū.46.360cd</label> smṛtyojaḥsvarahīnānāṃ 
-                        jvarakṣīṇakṣatorasām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.361ab"><label>sū.46.361ab</label> bhagnaviśliṣṭasandhīnāṃ 
-                        kṛśānāmalparetasām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.361cd"><label>sū.46.361cd</label> āpyāyanaḥ saṃhananaḥ 
-                        śukrado balavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.362ab"><label>sū.46.362ab</label> sa dāḍimayuto vṛṣyaḥ 
-                        saṃskṛto doṣanāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.362cd"><label>sū.46.362cd</label> prīṇanaḥ sarvabhūtānāṃ 
-                        viśeṣānmukhaśoṣiṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.363ab"><label>sū.46.363ab</label> kṣuttṛṣṇāpaharaḥ śreṣṭhaḥ 
-                        saurāvaḥ svāduśītalaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.363cd"><label>sū.46.363cd</label> yanmāṃsamuddhṛtarasaṃ na 
-                        tat puṣṭibalāvaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.364ab"><label>sū.46.364ab</label> viṣṭambhi durjaraṃ rūkṣaṃ 
-                        virasaṃ mārutāvaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.364cd"><label>sū.46.364cd</label> dīptāgnīnāṃ sadā pathyaḥ 
-                        khāniṣkastu paraṃ guruḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.365ab"><label>sū.46.365ab</label> māṃsaṃ nirasthi susvinnaṃ 
-                        punardṛṣadi peṣitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.365cd"><label>sū.46.365cd</label> 
-                        pippalīśuṇṭhimaricaguḍasarpiḥsamanvitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.366ab"><label>sū.46.366ab</label> aikadhyaṃ 
-                        pācayetsamyagvesavāra iti smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.366cd"><label>sū.46.366cd</label> vesavāro guruḥ snigdho 
-                        balyo vātarujāpahaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.367ab"><label>sū.46.367ab</label> kaphaghno dīpano hṛdyaḥ 
-                        śuddhānāṃ vraṇināmapi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.367cd"><label>sū.46.367cd</label> jñeyaḥ pathyatamaś caiva 
-                        mudgayūṣaḥ kṛtākṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.368ab"><label>sū.46.368ab</label> sa tu dāḍimamṛdvīkāyuktaḥ 
-                        syādrāgakhāḍavaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.368cd"><label>sū.46.368cd</label> riciṣyo laghupākaś ca 
-                        doṣāṇāṃ cāvirodhakṛt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.369ab"><label>sū.46.369ab</label> 
-                        masūramudgagodhūmakulatthalavaṇaiḥ kṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.369cd"><label>sū.46.369cd</label> kaphapittāvirodhī 
-                        syādvātavyādau ca śasyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.370ab"><label>sū.46.370ab</label> mṛdvīkādāḍimairyuktaḥ sa 
-                        cāpyukto'nilārdite | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.370cd"><label>sū.46.370cd</label> rocano dīpano hṛdyo 
-                        laghupākyupadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.371ab"><label>sū.46.371ab</label> paṭolanimbayūṣau tu 
-                        kaphamedoviśoṣiṇau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.371cd"><label>sū.46.371cd</label> pittaghnau dīpanau hṛdyau 
-                        kṛmikuṣṭhajvarāpahau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.372ab"><label>sū.46.372ab</label> 
-                        śvāsakāsapratiśyāyaprasekārocakajvarān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.372cd"><label>sū.46.372cd</label> hanti mūlakayūṣastu 
-                        kaphamedogalāmayān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.372ef"><label>sū.46.372ef</label> kulatthayūṣo'nilahā 
-                        śvāsapīnasanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.373ab"><label>sū.46.373ab</label> 
-                        tūṇīpratūṇīkāsārśogulmodāvartanāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.373cd"><label>sū.46.373cd</label> dāḍimāmalakairyūṣo hṛdyaḥ 
-                        saṃśamano laghuḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.374ab"><label>sū.46.374ab</label> prāṇāgnijanano 
-                        mūrcchāmedoghnaḥ pittavātajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.374cd"><label>sū.46.374cd</label> mudgāmalakayūṣastu grāhī 
-                        pittakaphe hitaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.375ab"><label>sū.46.375ab</label> yavakolakulatthānāṃ yūṣaḥ 
-                        kaṇṭhyo'nilāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.375cd"><label>sū.46.375cd</label> 
-                        sarvadhānyakṛtastadvadbṛṃhaṇaḥ prāṇavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.376ab"><label>sū.46.376ab</label> khaḍakāmbalikau hṛdyau 
-                        tathā vātakaphe hitau | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.376cd"><label>sū.46.376cd</label> balyaḥ kaphānilau hanti 
-                        dāḍimāmlo'gnidīpanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.377ab"><label>sū.46.377ab</label> dadhyamlaḥ kaphakṛdbalyaḥ 
-                        snigdho vātaharo guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.377cd"><label>sū.46.377cd</label> takrāmlaḥ pittakṛt prokto 
-                        viṣaraktapradūṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.378ab"><label>sū.46.378ab</label> khaḍāḥ khaḍayavāgvaś ca 
-                        ṣā(ā.khā)ḍavāḥ pānakāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.378cd"><label>sū.46.378cd</label> evamādīni cānyāni kriyante 
-                        vaidyavākyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.379ab"><label>sū.46.379ab</label> asnehalavaṇaṃ sarvamakṛtaṃ 
-                        kaṭukairvinā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.379cd"><label>sū.46.379cd</label> vijñeyaṃ 
-                        lavaṇasnehakaṭukaiḥ saṃyutaṃ kṛtam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.380ab"><label>sū.46.380ab</label> atha 
-                        gorasadhānyāmlaphalāmlairanvitaṃ ca yat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.380cd"><label>sū.46.380cd</label> yathottaraṃ laghu hitaṃ 
-                        saṃskṛtāsaṃskṛtaṃ rasam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.381ab"><label>sū.46.381ab</label> dadhimastvamlasiddhastu 
-                        yūṣaḥ kāmbalikaḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.381cd"><label>sū.46.381cd</label> tilapiṇyākavikṛtiḥ 
-                        śuṣkaśākaṃ virūḍhakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.382ab"><label>sū.46.382ab</label> siṇḍākī ca gurūṇi syuḥ 
-                        kaphapittakarāṇi ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.382cd"><label>sū.46.382cd</label> tadvacca 
-                        vaṭakānyāhurvidāhīni gurūṇi ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.383ab"><label>sū.46.383ab</label> laghavo bṛṃhaṇā vṛṣyā hṛdyā 
-                        rocanadīpanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.383cd"><label>sū.46.383cd</label> 
-                        tṛṣṇāmūrcchābhramacchardiśramaghnā rāgaṣāḍavāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.384ab"><label>sū.46.384ab</label> rasālā bṛṃhaṇī balyā 
-                        snigdhā vṛṣyā ca rocanī | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.384cd"><label>sū.46.384cd</label> snehanaṃ guḍasaṃyuktaṃ 
-                        hṛdyaṃ dadhyanilāpaham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.385ab"><label>sū.46.385ab</label> saktavaḥ sarpiṣā'bhyaktāḥ 
-                        śītavāripariplutāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.385cd"><label>sū.46.385cd</label> nātidravā nātisāndrā mantha 
-                        ityupadiśyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.386ab"><label>sū.46.386ab</label> manthaḥ sadyobalakaraḥ 
-                        pipāsāśramanāśanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.386cd"><label>sū.46.386cd</label> sāmlasnehaguḍo 
-                        mūtrakṛcchrodāvartanāśanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.387ab"><label>sū.46.387ab</label> śarkarekṣurasadrākṣāyuktaḥ 
-                        pittavikāranut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.387cd"><label>sū.46.387cd</label> drākṣāmadhūkasaṃyuktaḥ 
-                        kapharoganibarhaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.388ab"><label>sū.46.388ab</label> vargatrayeṇopahito 
-                        maladoṣānulomanaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.388cd"><label>sū.46.388cd</label> gauḍamamlamanamlaṃ vā 
-                        pānakaṃ guru mūtralam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.389ab"><label>sū.46.389ab</label> tadeva 
-                        khaṇḍamṛdvīkāśarkarāsahitaṃ punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.389cd"><label>sū.46.389cd</label> sāmlaṃ satīkṣṇaṃ sahimaṃ 
-                        pānakaṃ syānniratyayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.390ab"><label>sū.46.390ab</label> mārdvīkaṃ tu śramaharaṃ 
-                        mūrcchādāhatṛṣāpaham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.390cd"><label>sū.46.390cd</label> parūṣakāṇāṃ kolānāṃ hṛdyaṃ 
-                        viṣṭambhi pānakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.391ab"><label>sū.46.391ab</label> dravyasaṃyogasaṃskāraṃ 
-                        jñātvā mātrāṃ ca sarvataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.391cd"><label>sū.46.391cd</label> pānakānāṃ yathāyogaṃ 
-                        gurulāghavamādiśet || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="Su.1.46.392ab">iti kṛtānnavargaḥ | </label> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.392cd"><label>sū.46.392cd</label> vakṣyāmyataḥ paraṃ bhakṣyān 
-                        rasavīryavipākataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.393ab"><label>sū.46.393ab</label> bhakṣyāḥ kṣīrakṛtā balyā 
-                        vṛṣyā hṛdyāḥ sugandhinaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.393cd"><label>sū.46.393cd</label> adāhinaḥ puṣṭikarā dīpanāḥ 
-                        pittanāśanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.394ab"><label>sū.46.394ab</label> teṣāṃ prāṇakarā hṛdyā 
-                        ghṛtapūrāḥ kaphāvahāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.394cd"><label>sū.46.394cd</label> vātapittaharā vṛṣyā guravo 
-                        raktamāṃsalāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.395ab"><label>sū.46.395ab</label> bṛṃhaṇā gauḍikā bhakṣyā 
-                        guravo'nilanāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.395cd"><label>sū.46.395cd</label> adāhinaḥ pittaharāḥ 
-                        śukralāḥ kaphavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.396ab"><label>sū.46.396ab</label> madhumastakasaṃyāvāḥ pūpā 
-                        ye te viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.396cd"><label>sū.46.396cd</label> guravo bṛṃhaṇāś caiva 
-                        modakāstu sudurjarāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.397ab"><label>sū.46.397ab</label> rocano dīpanaḥ svaryaḥ 
-                        pittaghnaḥ pavanāpahaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.397cd"><label>sū.46.397cd</label> gururmṛṣṭatamaś caiva 
-                        saṭṭakaḥ prāṇavardhanaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.398ab"><label>sū.46.398ab</label> hṛdyaḥ sugandhirmadhuraḥ 
-                        snigdhaḥ kaphakaro guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.398cd"><label>sū.46.398cd</label> vātāpahastṛptikaro balyo 
-                        viṣyandanaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.399ab"><label>sū.46.399ab</label> bṛṃhaṇā vātapittaghnā 
-                        bhakṣyā balyāstu sāmitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.399cd"><label>sū.46.399cd</label> hṛdyāḥ pathyatamāsteṣāṃ 
-                        laghavaḥ phenakādayaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.400ab"><label>sū.46.400ab</label> mudgādivesavārāṇāṃ pūrṇā 
-                        viṣṭambhino matāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.400cd"><label>sū.46.400cd</label> vesavāraiḥ sapiśitaiḥ 
-                        saṃpūrṇā gurubṛṃhaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.401ab"><label>sū.46.401ab</label> pālalāḥ śleṣmajananāḥ 
-                        śaṣkulyaḥ kaphapittalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.401cd"><label>sū.46.401cd</label> vīryoṣṇāḥ paiṣṭikā bhakṣyāḥ 
-                        kaphapittaprakopaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.402ab"><label>sū.46.402ab</label> vidāhino nātibalā guravaś ca 
-                        viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.402cd"><label>sū.46.402cd</label> vaidalā laghavo bhakṣyāḥ 
-                        kaṣāyāḥ sṛṣtamārutāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.403ab"><label>sū.46.403ab</label> viṣṭambhinaḥ pittasamāḥ 
-                        śleṣmaghnā bhinnavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.403cd"><label>sū.46.403cd</label> balyā vṛṣyāstu guravo 
-                        vijñeyā māṣasādhitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.404ab"><label>sū.46.404ab</label> kūrcikāvikṛtā bhakṣyā 
-                        guravo nātipittalāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.404cd"><label>sū.46.404cd</label> virūḍhakakṛtā bhakṣyā 
-                        guravo'nilapittalāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.405ab"><label>sū.46.405ab</label> vidāhotkleśajananā rūkṣā 
-                        dṛṣṭipradūṣaṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.405cd"><label>sū.46.405cd</label> hṛdyāḥ sugandhino bhakṣyā 
-                        laghavo ghṛtapācitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.406ab"><label>sū.46.406ab</label> vātapittaharā balyā 
-                        varṇadṛṣṭiprasādanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.406cd"><label>sū.46.406cd</label> vidāhinastailakṛtā guravaḥ 
-                        kaṭupākinaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.407ab"><label>sū.46.407ab</label> uṣṇā mārutadṛṣṭighnāḥ 
-                        pittalāstvakpradūṣaṇāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.407cd"><label>sū.46.407cd</label> 
-                        phalamāṃsekṣuvikṛtitilamāṣopasaṃskṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.408ab"><label>sū.46.408ab</label> bhakṣyā balyāś ca guravo 
-                        bṛṃhaṇā hṛdayapriyāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.408cd"><label>sū.46.408cd</label> kapālāṅgārapakvāstu laghavo 
-                        vātakopanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.409ab"><label>sū.46.409ab</label> supakvāstanavaś caiva 
-                        bhūyiṣṭhaṃ laghavo matāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.409cd"><label>sū.46.409cd</label> sakilāṭādayo bhakṣyā 
-                        guravaḥ kaphavardhanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.410ab"><label>sū.46.410ab</label> kulmāṣā vātalā rūkṣā guravo 
-                        bhinnavarcasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.410cd"><label>sū.46.410cd</label> udāvartaharo vāṭyaḥ 
-                        kāsapīnasamehanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.410ef"><label>sū.46.410ef</label> dhānolumbāstu laghavaḥ 
-                        kaphamedoviśoṣaṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.411ab"><label>sū.46.411ab</label> śaktavo bṛṃhaṇā 
-                        vṛṣyāstṛṣṇāpittakaphāpahāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.411cd"><label>sū.46.411cd</label> pītāḥ sadyobalakarā 
-                        bhedinaḥ pavanāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.412ab"><label>sū.46.412ab</label> gurvī piṇḍī kharā'tyarthaṃ 
-                        laghvī saiva viparyayāt | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.412cd"><label>sū.46.412cd</label> śaktūnāmāśu jīryeta 
-                        mṛdutvādavalehikā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.413ab"><label>sū.46.413ab</label> lājāśchardyatisāraghnā 
-                        dīpanāḥ kaphanāśanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.413cd"><label>sū.46.413cd</label> balyāḥ kaṣāyamadhurā 
-                        laghavastṛṇamalāpahāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.414ab"><label>sū.46.414ab</label> 
-                        tṛṭchardidāhagharmārtinudastatsaktavo matāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.414cd"><label>sū.46.414cd</label> raktapittaharāś caiva 
-                        dāhajvaravināśanāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.415ab"><label>sū.46.415ab</label> pṛthukā guravaḥ snigdhā 
-                        bṛṃhaṇāḥ kaphavardhanāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.415cd"><label>sū.46.415cd</label> balyāḥ sakṣīrabhāvāttu 
-                        vātaghnā bhinnavarcasaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.416ab"><label>sū.46.416ab</label> saṃdhānakṛtpiṣṭamāmaṃ 
-                        tāṇḍulaṃ kṛmimehanut | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.416cd"><label>sū.46.416cd</label> sudurjaraḥ svāduraso 
-                        bṛṃhaṇastaṇḍulo navaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.416ef"><label>sū.46.416ef</label> sandhānakṛnmehaharaḥ 
-                        purāṇastanḍulaḥ smṛtaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.417ab"><label>sū.46.417ab</label> 
-                        dravyasaṃyogasaṃskāravikārān samavekṣya tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.417cd"><label>sū.46.417cd</label> yathākāraṇamāsādya 
-                        bhoktṇṇāṃ chandato'pi vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.417ef"><label>sū.46.417ef</label> 
-                        anekadravyayonitvācchāstratastān vinirdiśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.418"><label>sū.46.418</label> ataḥ sarvānupānānyupadekṣyāmaḥ 
-                        | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.418ab"><label>sū.46.418ab</label> amlena kecidvihatā manuṣyā 
-                        mādhuryayoge praṇayībhavanti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.418cd"><label>sū.46.418cd</label> tathā'mlayoge madhureṇa 
-                        tṛptāsteṣāṃ yatheṣṭaṃ pravadanti pathyam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.419ab"><label>sū.46.419ab</label> 
-                        śītoṣṇatoyāsavamadyayūṣaphalāmladhānyāmlapayorasānām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.419cd"><label>sū.46.419cd</label> yasyānupānaṃ tu hitaṃ 
-                        bhavedyattasmai pradeyaṃ tviha mātrayā tat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.420ab"><label>sū.46.420ab</label> vyādhiṃ ca kālaṃ ca 
-                        vibhāvya dhīrairdravyāṇi bhojyāni ca tāni tāni | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.420cd"><label>sū.46.420cd</label> sarvānupāneṣu varaṃ vadanti 
-                        medhyaṃ yadambhaḥ śucibhājanastham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.421ab"><label>sū.46.421ab</label> lokasya janmaprabhṛti 
-                        praśastaṃ toyātmakāḥ sarvarasāś ca dṛṣṭāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.421cd"><label>sū.46.421cd</label> saṅkṣepa 
-                        eṣo'bhihito'nupāneṣvataḥ paraṃ vistarato'bhidhāsye || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.422ab"><label>sū.46.422ab</label> uṣṇodakānupānaṃ tu 
-                        snehānāmatha śasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.422cd"><label>sū.46.422cd</label> ṛte bhallātakasnehāt 
-                        snehāttauvarakāttathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.423ab"><label>sū.46.423ab</label> anupānaṃ vadantyeke taile 
-                        yūṣāmlakāñjikam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.423cd"><label>sū.46.423cd</label> śītodakaṃ mākṣikasya 
-                        piṣṭānnasya ca sarvaśaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.424ab"><label>sū.46.424ab</label> 
-                        dadhipāyasamadyārtiviṣajuṣṭe tathaiva ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.424cd"><label>sū.46.424cd</label> kecit 
-                        piṣṭamayasyāhuranupānaṃ sukhodakam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.425ab"><label>sū.46.425ab</label> payo māṃsaraso vā'pi 
-                        śālimudgādibhojinām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.425cd"><label>sū.46.425cd</label> 
-                        yuddhādhvātapasantāpaviṣamadyarujāsu ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.426ab"><label>sū.46.426ab</label> māṣāderanupānaṃ tu 
-                        dhānyāmlaṃ dadhimastu vā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.426cd"><label>sū.46.426cd</label> madyaṃ madyocitānāṃ tu 
-                        sarvamāṃseṣu pūjitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.427ab"><label>sū.46.427ab</label> amadyapānāmudakaṃ phalāmlaṃ 
-                        vā praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.427cd"><label>sū.46.427cd</label> kṣīraṃ 
-                        gharmādhvabhāṣyastrīklāntānāmamṛtopamam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.428ab"><label>sū.46.428ab</label> surā kṛśānāṃ 
-                        sthūlānāmanupānaṃ madhūdakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.428cd"><label>sū.46.428cd</label> nirāmayānāṃ citraṃ tu 
-                        bhu(ā.bha)ktamadhye prakīrtitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.429ab"><label>sū.46.429ab</label> snigdhoṣṇaṃ mārute pathyaṃ 
-                        kaphe rūkṣoṣṇamiṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.429cd"><label>sū.46.429cd</label> anupānaṃ hitaṃ cāpi pitte 
-                        madhuraśītalam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.430ab"><label>sū.46.430ab</label> hitaṃ śoṇitapittibhyaḥ 
-                        kṣīramikṣurasastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.430cd"><label>sū.46.430cd</label> arkaśeluśirīṣāṇāmāsavāstu 
-                        viṣārtiṣu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.431ab"><label>sū.46.431ab</label> ataḥ paraṃ tu 
-                        vargāṇāmanupānaṃ pṛṭhak pṛthak | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.431cd"><label>sū.46.431cd</label> pravakṣyāmyānupūrvyeṇa 
-                        sarveṣāmeva me śṛṇu || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.432"><label>sū.46.432</label> tatra pūrvaśasyajātīnāṃ 
-                        badarāmlaṃ vaidalānāṃ dhānyāmlaṃ jaṅghālānāṃ dhanvajānāṃ ca pippalyāsavaḥ 
-                        viṣkirāṇāṃ kolabadarāsavaḥ pratudānāṃ kṣīravṛkṣāsavaḥ guhāśayānāṃ 
-                        kharjūranālikerāsavaḥ prasahānāmaśvagandhāsavaḥ parṇamṛgāṇāṃ 
-                        kṛṣṇagandhāsavaḥ bileśayānāṃ phalasārāsavaḥ ekaśaphānāṃ triphalāsavaḥ 
-                        anekaśaphānāṃ khadirāsavaḥ kūlacarāṇāṃ śṛṅgāṭakakaśerukāsavaḥ kośavāsināṃ 
-                        pādināṃ ca sa eva plavānāmikṣurasāsavaḥ nādeyānāṃ matsyānāṃ mṛṇālāsavaḥ 
-                        sāmudrāṇāṃ tu mātuluṅgāsavaḥ amlānāṃ phalānāṃ padmotpalakandāsavaḥ kaṣāyāṇāṃ 
-                        dāḍimavetrāsavaḥ madhurāṇāṃ trikaṭukayuktaḥ khaṇḍāsavaḥ tālaphalādīnāṃ 
-                        dhanyāmlaṃ kaṭukānāṃ dūrvānalavetrāsavaḥ pippalyādīnāṃ śvadaṃṣṭrāvasukāsavaḥ 
-                        kūṣmāṇḍādīnāṃ dārvīkarīrāsavaḥ cuccuprabhṛtīnāṃ lodhrāsavaḥ jīvantyādīnāṃ 
-                        triphalāsavaḥ kusumbhaśākasya sa eva maṇḍūkaparṇyādīnāṃ mahāpañcamūlāsavaḥ 
-                        tālamastakādīnāmamlaphalāsavaḥ saindhavādīnāṃ surāsava āranālaṃ ca toyaṃ vā 
-                        sarvatreti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.433"><label>sū.46.433</label> bhavanti cātra | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.433ab"><label>sū.46.433ab</label> sarveṣāmanupānānāṃ 
-                        māhendraṃ toyamuttamam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.433cd"><label>sū.46.433cd</label> sātmyaṃ vā yasya yattoyaṃ 
-                        tattasmai hitamucyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.434ab"><label>sū.46.434ab</label> uṣṇaṃ vāte kaphe toyaṃ 
-                        pitte rakte ca śītalam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.434cd"><label>sū.46.434cd</label> doṣavadguru vā 
-                        bhuktamatimātramathāpi vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.435ab"><label>sū.46.435ab</label> yathoktenānupānena 
-                        sukhamannaṃ prajīryati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.435cd"><label>sū.46.435cd</label> rocanam bṛṃhaṇaṃ vṛṣyaṃ 
-                        doṣasaṃghātabhedanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.436ab"><label>sū.46.436ab</label> tarpaṇaṃ mārdavakaraṃ 
-                        śramaklamaharaṃ sukham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.436cd"><label>sū.46.436cd</label> dīpanaṃ doṣaśamanaṃ 
-                        pipāsācchedanaṃ param || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.437ab"><label>sū.46.437ab</label> balyaṃ varṇakaraṃ 
-                        samyaganupānaṃ sadocyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.437cd"><label>sū.46.437cd</label> tadādau karśayetpītaṃ 
-                        sthāpayenmadhyasevitam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.438ab"><label>sū.46.438ab</label> paścātpītaṃ bṛṃhayati 
-                        tasmādvīkṣya prayojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.438cd"><label>sū.46.438cd</label> sthiratāṃ 
-                        gatamaklinnamannamadravapāyinām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.439ab"><label>sū.46.439ab</label> 
-                        bhavatyābādhajananamanupānamataḥ pibet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.439cd"><label>sū.46.439cd</label> na pibecchvāsakāsārto roge 
-                        cāpyūrdhvajatruge || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.440ab"><label>sū.46.440ab</label> kṣatoraskaḥ prasekī ca 
-                        yasya copahataḥ svaraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.440cd"><label>sū.46.440cd</label> 
-                        pītvā'dhvabhāṣyādhyayanageyasvapnānna śīlayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.441ab"><label>sū.46.441ab</label> pradūṣyāmāśayaṃ taddhi 
-                        tasya kaṇṭhorasi sthitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.441cd"><label>sū.46.441cd</label> 
-                        syandāgnisādacchardyādīnāmayāñjanayedbahūn || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.442ab"><label>sū.46.442ab</label> gurulāghavacinteyaṃ 
-                        svabhāvaṃ nātivartate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.442cd"><label>sū.46.442cd</label> tathā 
-                        saṃskāramātrānnakālāṃścāpyuttarottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.443ab"><label>sū.46.443ab</label> mandakarmānalārogyāḥ 
-                        sukumārāḥ sukhocitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.443cd"><label>sū.46.443cd</label> jantavo ye tu teṣāṃ hi 
-                        cinteyaṃ parikīrtyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.444ab"><label>sū.46.444ab</label> balinaḥ kharabhakṣyā ye ye 
-                        ca dīptāgnayo narāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.444cd"><label>sū.46.444cd</label> karmanityāś ca ye teṣāṃ 
-                        nāvaśyaṃ parikīrtyate || </l> 
-                    <label type="trailer" xml:id="Su.1.46.444">iti sarvānupānavargaḥ | </label> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.445ab"><label>sū.46.445ab</label> athāhāravidhiṃ vatsa 
-                        vistareṇākhilaṃ śṛṇu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.445cd"><label>sū.46.445cd</label> 
-                        āptāsthi(ā.nvi)tamasaṃkīrṇaṃ śuci kāryaṃ mahānasam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.446ab"><label>sū.46.446ab</label> 
-                        tatrāptairguṇasaṃpannamannaṃ bhakṣyaṃ susaṃskṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.446cd"><label>sū.46.446cd</label> śucau deśe susaṃguptaṃ 
-                        samupasthāpayedbhiṣak || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.447ab"><label>sū.46.447ab</label> viṣaghnairagadaiḥ spṛṣṭaṃ 
-                        prokṣitaṃ vyajanodakaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.447cd"><label>sū.46.447cd</label> siddhairmantrairhataviṣaṃ 
-                        siddhamannaṃ nivedayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.448ab"><label>sū.46.448ab</label> vakṣyāmyataḥ paraṃ 
-                        kṛtsnāmāhārasyopakalpanām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.448cd"><label>sū.46.448cd</label> ghṛtaṃ kārṣṇāyase deyaṃ 
-                        peyā deyā tu rājate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.449ab"><label>sū.46.449ab</label> phalāni sarvabhakṣyāṃś ca 
-                        pradadyādvai daleṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.449cd"><label>sū.46.449cd</label> pariśuṣkapradigdhāni 
-                        sauvarṇeṣu prakalpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.450ab"><label>sū.46.450ab</label> pradravāṇi rasāṃś caiva 
-                        rājateṣūpahārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.450cd"><label>sū.46.450cd</label> kaṭvarāṇi khaḍāṃś caiva 
-                        sarvān śaileṣu dāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.451ab"><label>sū.46.451ab</label> dadyāttāmramaye pātre 
-                        suśītaṃ suśṛtaṃ payaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.451cd"><label>sū.46.451cd</label> pānīyaṃ pānakaṃ madyaṃ 
-                        mṛnmayeṣu pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.452ab"><label>sū.46.452ab</label> kācasphaṭikapātreṣu 
-                        śītaleṣu śubheṣu ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.452cd"><label>sū.46.452cd</label> 
-                        dadyādvaidūryacitreṣu{O.pātreṣu} rāgaṣāḍavasaṭṭakān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.453ab"><label>sū.46.453ab</label> purastādvimale pātre 
-                        suvistīrṇe manorame | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.453cd"><label>sū.46.453cd</label> sūdaḥ sūpaudanaṃ dadyāt 
-                        pradehāṃś ca susaṃskṛtān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.454ab"><label>sū.46.454ab</label> phalāni sarvabhakṣyāṃś ca 
-                        pariśuṣkāṇi yāni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.454cd"><label>sū.46.454cd</label> tāni dakṣiṇapārśve tu 
-                        bhuñjānasyopakalpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.455ab"><label>sū.46.455ab</label> pradravāṇi rasāṃś caiva 
-                        pānīyaṃ pānakaṃ payaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.455cd"><label>sū.46.455cd</label> khaḍān yūṣāṃś ca peyāṃś ca 
-                        savye pārśve pradāpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.456ab"><label>sū.46.456ab</label> sarvān guḍavikārāṃś ca 
-                        rāgaṣāḍavasaṭṭakān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.456cd"><label>sū.46.456cd</label> purastāt sthāpayet prājño 
-                        dvayorapi ca madhyataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.457ab"><label>sū.46.457ab</label> evaṃ vijñāya matimān 
-                        bhojanasyopakalpanām | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.457cd"><label>sū.46.457cd</label> bhoktāraṃ vijane ramye 
-                        niḥsaṃpāte śubhe śucau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.458ab"><label>sū.46.458ab</label> sugandhapuṣparacite same 
-                        deśe'tha bhojayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.458cd"><label>sū.46.458cd</label> viśiṣṭamiṣṭasaṃskāraiḥ 
-                        pathyairiṣṭai rasādibhiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.459ab"><label>sū.46.459ab</label> manojñaṃ śuci nātyuṣṇaṃ 
-                        pratyagramaśanaṃ hitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.459cd"><label>sū.46.459cd</label> pūrvaṃ 
-                        madhuramaśnīyānmadhye'mlalavaṇau rasau || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.460ab"><label>sū.46.460ab</label> paścāccheṣān rasān vaidyo 
-                        bhojaneṣvavacārayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.460cd"><label>sū.46.460cd</label> ādau phalāni bhuñjīta 
-                        dāḍimādīni buddhimān || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.461ab"><label>sū.46.461ab</label> tataḥ peyāṃstato bhojyān 
-                        bhakṣyāṃścitrāṃstataḥ param | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.461cd"><label>sū.46.461cd</label> ghanaṃ pūrvaṃ samaśnīyāt 
-                        kecidāhurviparyayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.462ab"><label>sū.46.462ab</label> ādāvante ca madhye ca 
-                        bhojanasya tu śasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.462cd"><label>sū.46.462cd</label> niratyayaṃ doṣaharaṃ 
-                        phaleṣvāmalakaṃ nṛṇām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.463ab"><label>sū.46.463ab</label> 
-                        mṛṇālabisaśālūkakandekṣuprabhṛtīni ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.463cd"><label>sū.46.463cd</label> pūrvaṃ yojyāni bhiṣajā na 
-                        tu bhukte kadācana || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.464ab"><label>sū.46.464ab</label> sukhamuccaiḥ samāsīnaḥ 
-                        samadeho'nnatatparaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.464cd"><label>sū.46.464cd</label> kāle sātmyaṃ laghu snigdhaṃ 
-                        kṣipramuṣṇaṃ dravottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.465ab"><label>sū.46.465ab</label> 
-                        bubhukṣito'nnamaśnīyānmātrāvadviditāgamaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.465cd"><label>sū.46.465cd</label> kāle bhuktaṃ prīṇayati 
-                        sātmyamannaṃ na bādhate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.466ab"><label>sū.46.466ab</label> laghu śīghraṃ vrajet pākaṃ 
-                        snigdhoṣṇaṃ balavahnidam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.466cd"><label>sū.46.466cd</label> kṣipraṃ bhuktaṃ samaṃ pākaṃ 
-                        yātyadoṣaṃ dravottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.467ab"><label>sū.46.467ab</label> sukhaṃ jīryati 
-                        mātrāvaddhātusāmyaṃ karoti ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.467cd"><label>sū.46.467cd</label> atīvāyatayāmāstu kṣapā 
-                        yeṣvṛtuṣu smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.468ab"><label>sū.46.468ab</label> teṣu tatpratyanīkāḍhyaṃ 
-                        bhuñjīta prātareva tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.468cd"><label>sū.46.468cd</label> yeṣu cāpi bhaveyuś ca divasā 
-                        bhṛśamāyatāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.469ab"><label>sū.46.469ab</label> teṣu tatkālavihitamaparāhṇe 
-                        praśasyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.469cd"><label>sū.46.469cd</label> rajanyo divasāś caiva yeṣu 
-                        cāpi samāḥ smṛtāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.470ab"><label>sū.46.470ab</label> kṛtvā samamahorātraṃ teṣu 
-                        bhuñjīta bhojanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.470cd"><label>sū.46.470cd</label> nāprāptātītakālaṃ vā 
-                        hīnādhikamathāpi vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.471ab"><label>sū.46.471ab</label> aprāptakālaṃ bhuñjānaḥ 
-                        śarīre hyalaghau naraḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.471cd"><label>sū.46.471cd</label> tāṃstān vyādhīnavāpnoti 
-                        maraṇā vā ni(ā.vi)yacchati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.472ab"><label>sū.46.472ab</label> atītakālaṃ bhuñjāno 
-                        vāyunopahate'nale | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.472cd"><label>sū.46.472cd</label> kṛcchrādvipacyate bhuktaṃ 
-                        dvitītaṃ ca na kāṅkṣati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.473ab"><label>sū.46.473ab</label> hīnamātramasantoṣaṃ karoti 
-                        ca balakṣayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.473cd"><label>sū.46.473cd</label> ālasyagauravāṭopasādāṃś ca 
-                        kurute'dhikam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.474ab"><label>sū.46.474ab</label> tasmāt susaṃskṛtaṃ yuktyā 
-                        doṣairetairvivarjitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.474cd"><label>sū.46.474cd</label> 
-                        yathoktaguṇasaṃpannamupaseveta bhojanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.475ab"><label>sū.46.475ab</label> vibhajya doṣakālādīn 
-                        kālayorubhayorapi | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.475cd"><label>sū.46.475cd</label> acokṣaṃ duṣṭamutsṛṣṭaṃ 
-                        pāṣāṇatṛṇaloṣṭavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.476ab"><label>sū.46.476ab</label> dviṣṭaṃ vyuṣitamasvādu pūti 
-                        cānnaṃ vivarjayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.476cd"><label>sū.46.476cd</label> cirasiddhaṃ sthiraṃ 
-                        śītamannamuṣṇīkṛtaṃ punaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.477ab"><label>sū.46.477ab</label> aśāntamupadagdhaṃ ca tathā 
-                        svādu na lakṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.477cd"><label>sū.46.477cd</label> yadyat svādutaraṃ 
-                        tattadvidadhyāduttarottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.478ab"><label>sū.46.478ab</label> prakṣālayedadbhirāsyaṃ 
-                        bhuñjānasya muhurmuhuḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.478cd"><label>sū.46.478cd</label> viśuddharasane tasmai 
-                        rocate'nnamapūrvavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.479ab"><label>sū.46.479ab</label> svādunā tasya rasanaṃ 
-                        prathamenātitarpitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.479cd"><label>sū.46.479cd</label> na tathā 
-                        svādayedanyattasmāt prakṣālyamantarā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.480ab"><label>sū.46.480ab</label> saumanasyaṃ balaṃ 
-                        puṣṭimutsāhaṃ harṣaṇaṃ sukham | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.480cd"><label>sū.46.480cd</label> svādu 
-                        saṃjanayatyannamasvādu ca viparyayam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.481ab"><label>sū.46.481ab</label> bhuktvā'pi yat prārthayate 
-                        bhūyastat svādu bhojanam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.481cd"><label>sū.46.481cd</label> aśitaścodakaṃ yuktyā 
-                        bhuñjānaścāntarā pibet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.482ab"><label>sū.46.482ab</label> dantāntaragataṃ cānnaṃ 
-                        śodhanenāharecchanaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.482cd"><label>sū.46.482cd</label> kuryādanirhṛtaṃ taddhi 
-                        mukhasyāniṣṭagandhatām || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.483ab"><label>sū.46.483ab</label> jīrṇe'nne vardhate 
-                        vāyurvidagdhe pittameva tu | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.483cd"><label>sū.46.483cd</label> bhuktamātre kaphaścāpi 
-                        tasmādbhukteritaṃ kapham || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.484ab"><label>sū.46.484ab</label> dhūmenāpohya hṛdyairvā 
-                        kaṣāyakaṭutiktakaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.484cd"><label>sū.46.484cd</label> 
-                        pūgakaṅkolakarpūralavaṅgasumanaḥphalaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.485ab"><label>sū.46.485ab</label> phalaiḥ kaṭukaṣāyairvā 
-                        mukhavaiśadyakārakaiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.485cd"><label>sū.46.485cd</label> tāmbūlapatrasahitaiḥ 
-                        sugandhairvā vicakṣaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.486ab"><label>sū.46.486ab</label> bhuktvā rājavadāsīta 
-                        yāvadannaklamo gataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.486cd"><label>sū.46.486cd</label> tataḥ pādaśataṃ gatvā 
-                        vāmapārśvena saṃviśet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.487ab"><label>sū.46.487ab</label> śabdarūparasān gandhān 
-                        sparśāṃś ca manasaḥ priyān | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.487cd"><label>sū.46.487cd</label> bhuktavānupaseveta tenānnaṃ 
-                        sādhu tiṣṭhati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.488ab"><label>sū.46.488ab</label> śabdarūparasāḥ sparśā 
-                        gandhāścāpi jugupsitāḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.488cd"><label>sū.46.488cd</label> aśucyannaṃ tathā 
-                        bhuktamatihāsyaṃ ca vāmayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.489ab"><label>sū.46.489ab</label> śayanaṃ cāsanaṃ cāpi 
-                        necchedvā'pi dravottaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.489cd"><label>sū.46.489cd</label> nāgnyātapau na plavanaṃ na 
-                        yānaṃ nāpi vāhanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.490ab"><label>sū.46.490ab</label> na caikarasasevāyāṃ 
-                        prasajyeta kadācana | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.490cd"><label>sū.46.490cd</label> śākāvarānnabhūyiṣṭhamamlaṃ 
-                        ca na samācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.491ab"><label>sū.46.491ab</label> ekaikaśaḥ samastān vā 
-                        nādhya(ā.tya)śnīyādrasān sadā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.491cd"><label>sū.46.491cd</label> prāgbhukte tvavivikte'gnau 
-                        dvirannaṃ na samācaret || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.492ab"><label>sū.46.492ab</label> pūrvabhukte vidagdhe'nne 
-                        bhuñjāno hanti pāvakam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.492cd"><label>sū.46.492cd</label> mātrāguruṃ pariharedāhāraṃ 
-                        dravyataś ca yaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.493ab"><label>sū.46.493ab</label> piṣṭānnaṃ naiva bhuñjīta 
-                        mātrayā vā bubhukṣitaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.493cd"><label>sū.46.493cd</label> dviguṇaṃ ca pibettoyaṃ 
-                        sukhaṃ samyak prajīryati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.493ef"><label>sū.46.493ef</label> peyalehyādyabhakṣyāṇāṃ guru 
-                        vidyādyathottaram || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.494ab"><label>sū.46.494ab</label> gurūṇāmardhasauhityaṃ 
-                        laghūnāṃ tṛptiriṣyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.494cd"><label>sū.46.494cd</label> dravottaro dravaścāpi na 
-                        mātrāgururiṣyate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.495ab"><label>sū.46.495ab</label> dravāḍhyamapi śuṣkaṃ tu 
-                        samyagevopapadyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.495cd"><label>sū.46.495cd</label> viśuṣkamannamabhyastaṃ na 
-                        pākaṃ sādhu gacchati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.496ab"><label>sū.46.496ab</label> piṇḍīkṛtamasaṃklinnaṃ 
-                        vidāhamupagacchati | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.496cd"><label>sū.46.496cd</label> srotasyannavahe pittaṃ 
-                        paktau vā yasya tiṣṭhati || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.497ab"><label>sū.46.497ab</label> vidāhi bhuktamanyadvā 
-                        tasyāpyannaṃ vidahyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.497cd"><label>sū.46.497cd</label> śuṣkaṃ viruddhaṃ viṣṭambhi 
-                        vahnivyāpadamāvahet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.498ab"><label>sū.46.498ab</label> āmaṃ vidagdhaṃ viṣṭabdhaṃ 
-                        kaphapittānilaistribhiḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.498cd"><label>sū.46.498cd</label> ajīrṇaṃ kecidicchanti 
-                        caturthaṃ rasaśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.499ab"><label>sū.46.499ab</label> atyambupānādviṣamāśanādvā 
-                        sandhāraṇāt svapnaviparyayācca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.499cd"><label>sū.46.499cd</label> kāle'pi sātmyaṃ laghu cāpi 
-                        bhuktamannaṃ na pākaṃ bhajate narasya || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.500ab"><label>sū.46.500ab</label> īrṣyābhayakrodhaparikṣatena 
-                        lubdhena rugdainyanipīḍitena | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.500cd"><label>sū.46.500cd</label> pradveṣayuktena ca 
-                        sevyamānamannaṃ na samyak pariṇāmameti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.501ab"><label>sū.46.501ab</label> mādhuruyamannaṃ 
-                        gatamāmasaṃjñaṃ vidagdhasaṃjñaṃ gatamamlabhāvam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.501cd"><label>sū.46.501cd</label> kiṃcidvipakvaṃ 
-                        bhṛśatodaśūlaṃ viṣṭabdhamāna(ā.ba)ddhaviruddhavātam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.502ab"><label>sū.46.502ab</label> udgāraśuddhāvapi 
-                        bhaktakāṅkṣā na jāyate hṛdgurutā ca yasya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.502cd"><label>sū.46.502cd</label> rasāvaśeṣeṇa tu saprasekaṃ 
-                        caturthametat pravadantyajīrṇam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.503ab"><label>sū.46.503ab</label> mūrcchā pralāpo vamathuḥ 
-                        prasekaḥ sadanaṃ bhramaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.503cd"><label>sū.46.503cd</label> upadravā bhavantyete 
-                        maraṇaṃ cāpyajīrṇataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.504ab"><label>sū.46.504ab</label> tatrāme laṅghanaṃ kāryaṃ 
-                        vidagdhe vamanaṃ hitam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.504cd"><label>sū.46.504cd</label> viṣṭabdhe svedanaṃ pathyaṃ 
-                        rasaśeṣe śayīta ca || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.505ab"><label>sū.46.505ab</label> vāmayedāśu taṃ tasmāduṣṇena 
-                        lavaṇāmbunā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.505cd"><label>sū.46.505cd</label> kāryaṃ cānaśanaṃ 
-                        tāvadyāvanna prakṛtiṃ bhajet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.506ab"><label>sū.46.506ab</label> laghukāyamataś cainaṃ 
-                        laṅghanaiḥ samupācaret | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.506cd"><label>sū.46.506cd</label> yāvanna prakṛtisthaḥ 
-                        syāddoṣataḥ prāṇatastathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.507ab"><label>sū.46.507ab</label> hitāhitopasaṃyuktam annaṃ 
-                        samaśanaṃ smṛtam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.507cd"><label>sū.46.507cd</label> bahu stokamakāle vā 
-                        vijñeyaṃ viṣamāśanam || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.508ab"><label>sū.46.508ab</label> ajīrṇe bhujyate yattu 
-                        tadadhyaśanamucyate | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.508cd"><label>sū.46.508cd</label> trayametannihantyāśu 
-                        bahūnvyādhīnkaroti vā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.509ab"><label>sū.46.509ab</label> annaṃ vidaghdam hi narasya 
-                        śīghraṃ śītāmbunā vai paripākameti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.509cd"><label>sū.46.509cd</label> taddhyasya śainyena nihanti 
-                        pittamākledibhāvācca nayatyadhastāt || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.510ab"><label>sū.46.510ab</label> vidahyate yasya tu 
-                        bhuktamātre(ā.traṃ) dahyata hṛtkoṣṭhagalaṃ ca yasya | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.510cd"><label>sū.46.510cd</label> drākṣābhayāṃ 
-                        mākṣikasamprayuktāṃ līḍhvā'bhayāṃ vā sa sukhaṃ labheta || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.511ab"><label>sū.46.511ab</label> bhavedajīrṇaṃ prati yasya 
-                        śaṅkā snigdhasya jantorbalino'nnakāle | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.511cd"><label>sū.46.511cd</label> prātaḥ 
-                        saśuṇṭhīmabhayāmaśaṅko bhuñjīta samprāśya hitaṃ hitārthī || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.512ab"><label>sū.46.512ab</label> svalpaṃ yadā 
-                        doṣavibaddhamāṃ līnaṃ na tejaḥpathamāvṛṇoti | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.512cd"><label>sū.46.512cd</label> bhavatyajīrṇe'pi tadā 
-                        bubhukṣā sā mandabuddhiṃ viṣavannihanti || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.513ab"><label>sū.46.513ab</label> ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi 
-                        guṇānāṃ karmavistaram | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.513cd"><label>sū.46.513cd</label> karmabhistvanumīyate 
-                        nānādravyāśrayā guṇāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.514ab"><label>sū.46.514ab</label> hlādanaḥ stambhanaḥ śīto 
-                        mūrcchātṛṭsvedadāhajit | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.514cd"><label>sū.46.514cd</label> uṣṇastadviparītaḥ 
-                        syātpācanaś ca viśeṣataḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.515ab"><label>sū.46.515ab</label> snehamārdavakṛtsnigdho 
-                        balavarṇakarastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.515cd"><label>sū.46.515cd</label> rūkṣastadviparītaḥ 
-                        syādviśeṣātstambhanaḥ kharaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.516ab"><label>sū.46.516ab</label> picchilo jīvano balyaḥ 
-                        sandhānaḥ śleṣmalo guruḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.516cd"><label>sū.46.516cd</label> viśado viparīto'smāt 
-                        kledācūṣaṇaropaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.517ab"><label>sū.46.517ab</label> dāhapākakarastīkṣṇaḥ 
-                        srāvaṇo mṛduranyathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.517cd"><label>sū.46.517cd</label> 
-                        sādopalepabalakṛdgurustarpaṇabṛṃhaṇaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.518ab"><label>sū.46.518ab</label> laghustadviparītaḥ 
-                        syāllekhano ropaṇastathā | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.518cd"><label>sū.46.518cd</label> daśādyāḥ karmataḥ 
-                        proktāsteṣāṃ karmaviśeṣāṇaiḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.519ab"><label>sū.46.519ab</label> daśaivānyān pravakṣyāmi 
-                        dravādīṃstānnibodha me | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.519cd"><label>sū.46.519cd</label> dravaḥ prakledanaḥ sāndraḥ 
-                        sthūlaḥ syādbandhakārakaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.519ef"><label>sū.46.519ef</label> ślakṣṇaḥ picchilavajjñeyaḥ 
-                        karkaśo viśado yathā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.520ab"><label>sū.46.520ab</label> sukhānubandhī sūkṣmaś ca 
-                        sugandho rocano mṛduḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.520cd"><label>sū.46.520cd</label> durgandho 
-                        viparīto'smāddhṛllāsārucikārakaḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.521ab"><label>sū.46.521ab</label> saro'nulomanaḥ prokto 
-                        mando yātrākaraḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.521cd"><label>sū.46.521cd</label> vyavāyī cākhilaṃ dehaṃ 
-                        vyāpya pākāya kalpate || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.522ab"><label>sū.46.522ab</label> vikāsī vikasannevaṃ 
-                        dhātubandhān vimokṣayet | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.522cd"><label>sū.46.522cd</label> āśukārī 
-                        tathā+āśutvāddhāvatyambhasi tailavat || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.523ab"><label>sū.46.523ab</label> sūkṣmastu saukṣmyāt 
-                        sūkṣmeṣu srotaḥsvanusaraḥ smṛtaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.523cd"><label>sū.46.523cd</label> guṇā viṃśatirityevaṃ 
-                        yathāvatparikīrtitāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.524ab"><label>sū.46.524ab</label> 
-                        saṃpravakṣyāmyataścordhvamāhāragatiniścayam | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.524cd"><label>sū.46.524cd</label> pañcabhūtātmake dehe 
-                        hyāhāraḥ pāñcabhautikaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.524ef"><label>sū.46.524ef</label> vipakvaḥ pañcadhā 
-                        samyagguṇān svānabhivardhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.525ab"><label>sū.46.525ab</label> avidagdhaḥ kaphaṃ pittaṃ 
-                        vidagdhaḥ pavanaṃ punaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.525cd"><label>sū.46.525cd</label> samyagvipakvo niḥsāra 
-                        āhāraḥ paribṛṃhayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.526ab"><label>sū.46.526ab</label> viṇmūtramāhāramalaḥ sāraḥ 
-                        prāgīrito rasaḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.526cd"><label>sū.46.526cd</label> sa tu vyānena vikṣiptaḥ 
-                        sarvān dhātūn pratarpayet || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.527ab"><label>sū.46.527ab</label> kaphaḥ pittaṃ malaḥ kheṣu 
-                        svedaḥ syānnakharoma ca | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.527cd"><label>sū.46.527cd</label> netraviṭ tvakṣu ca sneho 
-                        dhātūnāṃ kramaśo malāḥ || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.528ab"><label>sū.46.528ab</label> divā vibuddhe hṛdaye 
-                        jāgrataḥ puṇḍarīkavat | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.528cd"><label>sū.46.528cd</label> 
-                        annamaklinnadhātutvādajīrṇe'pi hitaṃ niśi || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.529ab"><label>sū.46.529ab</label> hṛdi sammīlite rātrau 
-                        prasuptasya viśeṣataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.529cd"><label>sū.46.529cd</label> 
-                        klinnavisrastadhātutvādajīrṇe na hitaṃ divā || </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.530ab"><label>sū.46.530ab</label> imaṃ vidhiṃ yo'numataṃ 
-                        mahāmuner nṛparṣimukhyasya paṭheddhi yatnataḥ | </l> 
- 
-                    <l xml:id="Su.1.46.530cd"><label>sū.46.530cd</label> sa bhūmipālāya 
-                        vidhātum auṣadhaṃ mahātmanāṃ cārhati sūrisattamaḥ || </l> 
-                    <trailer>iti bhagavatā śrīdhanvantariṇopadiṣṭāyāṃ tacchiṣyeṇa maharṣiṇā 
-                        suśrutena viracitāyāṃ suśrutasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne 
-                        ṣaṭcatvāriṃśattamo'dhyāyaḥ |</trailer> 
- 
-<trailer>samāptaṃ cedaṃ sūtrasthānam |</trailer> 
-            
-                     
-                </div> 
-            </div> 
-        </body> 
-    </text> 
-</TEI>