Next revision | Previous revision |
wiki:dravyasamuddesa:15-patan [2017/09/06 18:06] – external edit 127.0.0.1 | wiki:dravyasamuddesa:15-patan [2019/07/15 17:55] (current) – chuck |
---|
<sourceDesc> | <sourceDesc> |
| |
<msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en"> | <msDesc> |
<msIdentifier> | <msIdentifier> |
<institution>Śrī Hemacandrācārya Jaina Jñāna Mandira</institution> | <institution>Śrī Hemacandrācārya Jaina Jñāna Mandira</institution> |
<settlement>Patan</settlement> | <placeName> |
<country>India</country> | <settlement>Patan</settlement> |
| <country>India</country> |
| </placeName> |
<idno>7312</idno> | <idno>7312</idno> |
<idno type="Rau">F[23]</idno> | <idno type="Rau">F[23]</idno> |
| |
<msContents> | <msContents> |
<summary>This paper manuscript is held at the Śrī Hemacandrācārya Jain Jñān Mandir in Patan, Gujarat. It is not listed in the New Catalogus Catalogorum. It is written in a Devanāgarī script which alternates between modern vowel signs and pṛṣṭhamātrā vowels; this inconsistency led to some misreadings in the critical edition of K. A. Subramania Iyer. There are also a number of peculiar glyphs — <quote xml:lang="sa">stha</quote> is written as <quote xml:lang="sa">scha</quote>, and <quote xml:lang="sa">jya</quote> is written as <quote xml:lang="sa">cha</quote>. These have been indicated with the <g> tag. The text extends from the <title xml:lang="sa">Jātisamuddeśa</title> until the end of the <title xml:lang="sa">Bhuyodravyasamuddeśa</title>, breaking off after a few words from the beginning of the commentary on the <title xml:lang="sa">Guṇasamuddeśa</title>. This transcription has been made from black and white printouts of digital images.</summary> | <summary>This paper manuscript is held at the Śrī Hemacandrācārya Jain Jñān Mandir in Patan, Gujarat. It is not listed in the New Catalogus Catalogorum. It is written in a Devanāgarī script which alternates between modern vowel signs and pṛṣṭhamātrā vowels; this inconsistency led to some misreadings in the critical edition of K. A. Subramania Iyer. There are also a number of peculiar glyphs — <quote xml:lang="sa">stha</quote> is written as <quote xml:lang="sa">scha</quote>, and <quote xml:lang="sa">jya</quote> is written as <quote xml:lang="sa">cha</quote>. These have been indicated with the <g> tag. The text extends from the <title xml:lang="sa">Jātisamuddeśa</title> until the end of the <title xml:lang="sa">Bhūyodravyasamuddeśa</title>, breaking off after a few words from the beginning of the commentary on the <title xml:lang="sa">Guṇasamuddeśa</title>. This transcription has been made from black and white printouts of digital images.</summary> |
| |
<msItem n="1" defective="false"> | <msItem n="1" defective="false"> |
| |
<author> | <author xml:lang="sa" role="author">Bhartṛhari</author> |
<persName xml:lang="sa" role="author">Bhartṛhari</persName> | <author xml:lang="sa" role="commentator">Helārāja</author> |
</author> | |
<author> | |
<persName xml:lang="sa" role="commentator">Helārāja</persName> | |
</author> | |
| |
<title xml:lang="san">Dravyasamuddeśa</title> | <title xml:lang="sa">Dravyasamuddeśa</title> |
<title xml:lang="san" type="commentary">Prakīrṇaprakāśa</title> | <title xml:lang="sa" type="commentary">Prakīrṇaprakāśa</title> |
| |
<rubric xml:lang="san"><milestone n="1v1"/>oṁ namo bhagavate rgha<unclear>jñā</unclear>laśvaraśrīmadivya nṛ lakṣmī nṛ sahiyāya || śrīgurubhyo namaḥ ||<space/></rubric> | <rubric xml:lang="sa"><milestone n="1v1"/>oḿ namo bhagavater gha<unclear>jñā</unclear>laśvaraśrīmadivya nṛ lakṣmī nṛ sahiyāya || śrīgurubhyo namaḥ ||<space/></rubric> |
<incipit xml:lang="san"><milestone n="1v1"/>yasmin nāmmukhatāṃ prayāti ruciraḥ ko py aṃtarudyambhate nedīyān mahimā ma<lb n="2"/>nasy abhinavapuṃsaḥ prakāśātmanaḥ |</incipit> | <incipit xml:lang="sa"><milestone n="1v1"/>yasmin nāmmukhatāṃ prayāti ruciraḥ ko py aṃtarudyambhate nedīyān mahimā ma<lb n="2"/>nasy abhinavapuṃsaḥ prakāśātmanaḥ |</incipit> |
| |
<explicit xml:lang="san"><milestone n="55v1"/>iti bhūyodravyasamudeśaḥ | ꣸ || idānīṃ guṇasya <lb n="2"/>śāstrīyaṃ liṃṅgānumitaṃ lakṣa</explicit> | <explicit xml:lang="sa"><milestone n="55v1"/>iti bhūyodravyasamudeśaḥ | ꣸ || idānīṃ guṇasya <lb n="2"/>śāstrīyaṃ liṃṅgānumitaṃ lakṣa</explicit> |
| |
<textLang mainLang="sa-Deva">Sanskrit in Devanāgarī script.</textLang> | <textLang mainLang="sa-Deva">Sanskrit in Devanāgarī script.</textLang> |
<objectDesc form="pothi"> | <objectDesc form="pothi"> |
<supportDesc material="paper"> | <supportDesc material="paper"> |
<support>Paper.</support> | <extent> |
<extent>55 ff. | <measure quantity="55" unit="folios"/> |
<dimensions type="leaf"> | |
Unknown. | |
</dimensions> | |
</extent> | </extent> |
| |
<layoutDesc> | <layoutDesc> |
<layout columns="1" writtenLines="17"> | <layout columns="1" writtenLines="17"> |
<p>17 lines per page.</p> | |
<p>Left and right margins framed by double lines.</p> | <p>Left and right margins framed by double lines.</p> |
</layout> | </layout> |
| |
<handDesc> | <handDesc> |
<handNote scope="sole" script="devanāgarī" medium="black_ink"> | <handNote scope="sole" script="devanāgarī" medium="black ink"> |
<desc>Devanāgarī script in black ink. Mix of modern vowel signs and pṛṣṭhamātrā vowels.</desc> | <p>Mix of śiromātrā and pṛṣṭhamātrā vowels.</p> |
</handNote> | </handNote> |
</handDesc> | </handDesc> |
</additions> | </additions> |
| |
<bindingDesc> | |
<p>Unknown.</p> | |
</bindingDesc> | |
</physDesc> | </physDesc> |
| |
<history> | <history> |
<origin> | <origin> |
<date calendar="Gregorian" when="1800">19th century.</date> | <origDate calendar="Gregorian" when="1800">19th century.</origDate> |
<origPlace xml:lang="eng">India</origPlace> | <origPlace xml:lang="en">India</origPlace> |
</origin> | </origin> |
<provenance></provenance> | |
<acquisition>Acquired by the Śrī Hemacandrācārya Jaina Jñāna Mandira.</acquisition> | <acquisition>Acquired by the Śrī Hemacandrācārya Jaina Jñāna Mandira.</acquisition> |
</history> | </history> |
</charDecl> | </charDecl> |
<charDecl> | <charDecl> |
<glyph xml:id="ke_pṛṣṭhamātra"> | <glyph xml:id="ke_pṛṣṭhamātrā"> |
<glyphName>DEVANAGARI LETTER KA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E</glyphName> | <glyphName>DEVANAGARI LETTER KA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E</glyphName> |
<mapping type="standard">ke</mapping> | <mapping type="standard">ke</mapping> |
<mapping type="devanagari">कॎ</mapping> | <mapping type="devanagari">कॎ</mapping> |
<desc>ke written with pṛṣṭhamātra vowel</desc> | <desc>ke written with pṛṣṭhamātrā vowel</desc> |
</glyph> | </glyph> |
</charDecl> | </charDecl> |
<charDecl> | <charDecl> |
<glyph xml:id="te_pṛṣṭhamātra"> | <glyph xml:id="te_pṛṣṭhamātrā"> |
<glyphName>DEVANAGARI LETTER TA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E</glyphName> | <glyphName>DEVANAGARI LETTER TA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E</glyphName> |
<mapping type="standard">te</mapping> | <mapping type="standard">te</mapping> |
<mapping type="devanagari">तॎ</mapping> | <mapping type="devanagari">तॎ</mapping> |
<desc>te written with pṛṣṭhamātra vowel</desc> | <desc>te written with pṛṣṭhamātrā vowel</desc> |
</glyph> | </glyph> |
</charDecl> | </charDecl> |
<charDecl> | <charDecl> |
<glyph xml:id="ne_pṛṣṭhamātra"> | <glyph xml:id="ne_pṛṣṭhamātrā"> |
<glyphName>DEVANAGARI LETTER NA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E</glyphName> | <glyphName>DEVANAGARI LETTER NA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E</glyphName> |
<mapping type="standard">ne</mapping> | <mapping type="standard">ne</mapping> |
<mapping type="devanagari">नॎ</mapping> | <mapping type="devanagari">नॎ</mapping> |
<desc>ne written with pṛṣṭhamātra vowel</desc> | <desc>ne written with pṛṣṭhamātrā vowel</desc> |
</glyph> | </glyph> |
</charDecl> | </charDecl> |
<charDecl> | <charDecl> |
<glyph xml:id="de_pṛṣṭhamātra"> | <glyph xml:id="de_pṛṣṭhamātrā"> |
<glyphName>DEVANAGARI LETTER DA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E</glyphName> | <glyphName>DEVANAGARI LETTER DA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E</glyphName> |
<mapping type="standard">de</mapping> | <mapping type="standard">de</mapping> |
<mapping type="devanagari">दॎ</mapping> | <mapping type="devanagari">दॎ</mapping> |
<desc>de written with pṛṣṭhamātra vowel</desc> | <desc>de written with pṛṣṭhamātrā vowel</desc> |
</glyph> | </glyph> |
</charDecl> | </charDecl> |
<charDecl> | <charDecl> |
<glyph xml:id="dai_pṛṣṭhamātra"> | <glyph xml:id="dai_pṛṣṭhamātrā"> |
<glyphName>DEVANAGARI LETTER DA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E</glyphName> | <glyphName>DEVANAGARI LETTER DA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E</glyphName> |
<mapping type="standard">dai</mapping> | <mapping type="standard">dai</mapping> |
<mapping type="devanagari">दॎे</mapping> | <mapping type="devanagari">दॎे</mapping> |
<desc>dai written with pṛṣṭhamātra vowel</desc> | <desc>dai written with pṛṣṭhamātrā vowel</desc> |
</glyph> | </glyph> |
</charDecl> | </charDecl> |
<charDecl> | <charDecl> |
<glyph xml:id="bdai_pṛṣṭhamātra"> | <glyph xml:id="bdai_pṛṣṭhamātrā"> |
<glyphName>DEVANAGARI LETTER BA, DEVANAGARI SIGN VIRAMA, DEVANAGARI LETTER DA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E</glyphName> | <glyphName>DEVANAGARI LETTER BA, DEVANAGARI SIGN VIRAMA, DEVANAGARI LETTER DA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E</glyphName> |
<mapping type="standard">bdai</mapping> | <mapping type="standard">bdai</mapping> |
<mapping type="devanagari">ब्दॎे</mapping> | <mapping type="devanagari">ब्दॎे</mapping> |
<desc>bdai written with pṛṣṭhamātra vowel</desc> | <desc>bdai written with pṛṣṭhamātrā vowel</desc> |
</glyph> | </glyph> |
</charDecl> | </charDecl> |
<charDecl> | <charDecl> |
<glyph xml:id="kai_pṛṣṭhamātra"> | <glyph xml:id="kai_pṛṣṭhamātrā"> |
<glyphName>DEVANAGARI LETTER KA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E</glyphName> | <glyphName>DEVANAGARI LETTER KA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E</glyphName> |
<mapping type="standard">kai</mapping> | <mapping type="standard">kai</mapping> |
<mapping type="devanagari">कॎे</mapping> | <mapping type="devanagari">कॎे</mapping> |
<desc>kai written with pṛṣṭhamātra vowel</desc> | <desc>kai written with pṛṣṭhamātrā vowel</desc> |
</glyph> | </glyph> |
</charDecl> | </charDecl> |
<charDecl> | <charDecl> |
<glyph xml:id="vai_pṛṣṭhamātra"> | <glyph xml:id="vai_pṛṣṭhamātrā"> |
<glyphName>DEVANAGARI LETTER VA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E</glyphName> | <glyphName>DEVANAGARI LETTER VA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E</glyphName> |
<mapping type="standard">vai</mapping> | <mapping type="standard">vai</mapping> |
<mapping type="devanagari">वॎे</mapping> | <mapping type="devanagari">वॎे</mapping> |
<desc>kai written with pṛṣṭhamātra vowel</desc> | <desc>vai written with pṛṣṭhamātrā vowel</desc> |
</glyph> | </glyph> |
</charDecl> | </charDecl> |
<charDecl> | <charDecl> |
<glyph xml:id="taiḥ_pṛṣṭhamātra"> | <glyph xml:id="taiḥ_pṛṣṭhamātrā"> |
<glyphName>DEVANAGARI LETTER TA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E, DEVANAGARI SIGN VISARGA</glyphName> | <glyphName>DEVANAGARI LETTER TA, DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E, DEVANAGARI VOWEL SIGN E, DEVANAGARI SIGN VISARGA</glyphName> |
<mapping type="standard">taiḥ</mapping> | <mapping type="standard">taiḥ</mapping> |
<mapping type="devanagari">तॎेः</mapping> | <mapping type="devanagari">तॎेः</mapping> |
<desc>taiḥ written with pṛṣṭhamātra vowel</desc> | <desc>taiḥ written with pṛṣṭhamātrā vowel</desc> |
</glyph> | </glyph> |
</charDecl> | </charDecl> |
<div1 n="1" type="commentary"> | <div1 n="1" type="commentary"> |
<p xml:id="c3.2.1-0"> | <p xml:id="c3.2.1-0"> |
jātir vā dravyaṃ vā padārthāv ity uktaṃ tatra vājapyāyanadarśanena jātiviśeṣaṇabhū<lb n="5"/>tāṃ padārthaṃ vyava<g ref="#sthā_schā">sthā</g>pya vyāḍidarśa<g ref="#ne_pṛṣṭhamātra">ne</g>na viśeṣyabhūtaṃ dravyam api padārthaṃ vyava<g ref="#sthā_schā">sthā</g>payitu yathādarśanaṃ tad eva paryāyāntarair uddiśati || | jātir vā dravyaṃ vā padārthāv ity uktaṃ tatra vājapyāyanadarśanena jātiviśeṣaṇabhū<lb n="5"/>tāṃ padārthaṃ vyava<g ref="#sthā_schā">sthā</g>pya vyāḍidarśa<g ref="#ne_pṛṣṭhamātrā">ne</g>na viśeṣyabhūtaṃ dravyam api padārthaṃ vyava<g ref="#sthā_schā">sthā</g>payitu yathādarśanaṃ tad eva paryāyāntarair uddiśati || |
</p> | </p> |
<lg type="verse" id="3.2.1" xml:id="v3.2.1"> | <lg type="verse" id="3.2.1" xml:id="v3.2.1"> |
| |
<p xml:id="c3.2.1-6"> | <p xml:id="c3.2.1-6"> |
tattvam iti caturbhūtatattvavādibhiś cārvā<g ref="#kai_pṛṣṭhamātra">kai</g>r dravyam ucyate | pṛthivy āpas tejo <lb n="13"/>vāyur iti tattvāni tatsamudāye śarīreṃdriyaviṣayasaṃjñā iti vacanāt | tad evam e<g ref="#taiḥ_pṛṣṭhamātra">taiḥ</g> paramārthata ekam eva vastūcyate | | tattvam iti caturbhūtatattvavādibhiś cārvā<g ref="#kai_pṛṣṭhamātrā">kai</g>r dravyam ucyate | pṛthivy āpas tejo <lb n="13"/>vāyur iti tattvāni tatsamudāye śarīreṃdriyaviṣayasaṃjñā iti vacanāt | tad evam e<g ref="#taiḥ_pṛṣṭhamātrā">taiḥ</g> paramārthata ekam eva vastūcyate | |
</p> | </p> |
| |
<div1 n="2" type="commentary"> | <div1 n="2" type="commentary"> |
<p xml:id="c3.2.2-0"> | <p xml:id="c3.2.2-0"> |
evaṃ darśanāṃtarāśrayeṇoddiṣṭeṣv api dravyabhe<g ref="#de_pṛṣṭhamātra">de</g>ṣu svasiddhāṃtāśrayeṇa sārvatrikīṃ dravyapadārthavyava<g ref="#sthāṃ_schāṃ">sthāṃ</g> karttum āha || ꣸ || | evaṃ darśanāṃtarāśrayeṇoddiṣṭeṣv api dravyabhe<g ref="#de_pṛṣṭhamātrā">de</g>ṣu svasiddhāṃtāśrayeṇa sārvatrikīṃ dravyapadārthavyava<g ref="#sthāṃ_schāṃ">sthāṃ</g> karttum āha || ꣸ || |
</p> | </p> |
<lg type="verse" id="3.2.2" xml:id="v3.2.2"> | <lg type="verse" id="3.2.2" xml:id="v3.2.2"> |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.5-2"> | <p xml:id="c3.2.5-2"> |
ghaṭākāropadhānapuraḥsaraṃ ghaṭaśabdena brahmadravyam abhimukhīkriyate | paṭākāro<lb n="9"/>padhānena tu paṭaśabdenetyādy upādhirūpopahitavivekitvam abhidhānīyaṃ tad yathā nālikāmuṣiravartmanihitanayanās tadavakāśāva<g ref="#sthi_schi">sthi</g>tam evārthabhāgaṃ paśya<lb n="10"/>nti tathāvichinnadṛk_śaktibhir ākārabhe<g ref="#dai_pṛṣṭhamātra">dai</g>r eva vastūpalakṣyate | tathaiva ca yathārthāvasāyaṃ śabdaniveśā<sic>s chaśa</sic><g ref="#bdai_pṛṣṭhamātra">bdai</g>r abhidhīyata ity arthaḥ | | ghaṭākāropadhānapuraḥsaraṃ ghaṭaśabdena brahmadravyam abhimukhīkriyate | paṭākāro<lb n="9"/>padhānena tu paṭaśabdenetyādy upādhirūpopahitavivekitvam abhidhānīyaṃ tad yathā nālikāmuṣiravartmanihitanayanās tadavakāśāva<g ref="#sthi_schi">sthi</g>tam evārthabhāgaṃ paśya<lb n="10"/>nti tathāvichinnadṛk_śaktibhir ākārabhe<g ref="#dai_pṛṣṭhamātrā">dai</g>r eva vastūpalakṣyate | tathaiva ca yathārthāvasāyaṃ śabdaniveśā<sic>s chaśa</sic><g ref="#bdai_pṛṣṭhamātrā">bdai</g>r abhidhīyata ity arthaḥ | |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.5-3"> | <p xml:id="c3.2.5-3"> |
yathā'varaṇādineṃ<lb n="11"/>driyasyaiva prakāśanaśaktiḥ pratibadhyate na viṣayo vikriyate tathānādyavidyāvachedaprakalpitavibhāgānāṃ jīvā<del rend="stroke above">me</del>nām eva savedanaśaktir niyamya<lb n="12"/>te yena vichinnārthābhimānena bhedaviṣayāṇy abhidhānāni prayujate | na tu tattvam avidya<del rend="two strokes above">mā</del>yāvilīṃkriyata iti nālikānidarśa<g ref="#ne_pṛṣṭhamātra">ne</g>na sūcayati | nālikā<lb n="13"/>dibhir ity ādigrahaṇād avadhānapratighā<del rend="two strokes above">ṭa</del>tamūrtyabhijanaṃ nādyavarodhaḥ | yatraiva vyavadhānaṃ tad evāvadhāryate | mūrtyabhijano rūpasauṃdarya <g ref="#te_pṛṣṭhamātra">te</g>nāpahṛto nyaṃ <lb n="14"/>na paśyati | | yathā'varaṇādineṃ<lb n="11"/>driyasyaiva prakāśanaśaktiḥ pratibadhyate na viṣayo vikriyate tathānādyavidyāvachedaprakalpitavibhāgānāṃ jīvā<del rend="stroke above">me</del>nām eva savedanaśaktir niyamya<lb n="12"/>te yena vichinnārthābhimānena bhedaviṣayāṇy abhidhānāni prayujate | na tu tattvam avidya<del rend="two strokes above">mā</del>yāvilīṃkriyata iti nālikānidarśa<g ref="#ne_pṛṣṭhamātrā">ne</g>na sūcayati | nālikā<lb n="13"/>dibhir ity ādigrahaṇād avadhānapratighā<del rend="two strokes above">ṭa</del>tamūrtyabhijanaṃ nādyavarodhaḥ | yatraiva vyavadhānaṃ tad evāvadhāryate | mūrtyabhijano rūpasauṃdarya <g ref="#te_pṛṣṭhamātrā">te</g>nāpahṛto nyaṃ <lb n="14"/>na paśyati | |
</p> | </p> |
</div1> | </div1> |
</p> | </p> |
<lg type="verse" id="3.2.6" xml:id="v3.2.6"> | <lg type="verse" id="3.2.6" xml:id="v3.2.6"> |
<l><lb n="15"/>teṣv ākāreṣu yaḥ śabdas tathābhūteṣu vartta<g ref="#te_pṛṣṭhamātra">te</g> |</l> | <l><lb n="15"/>teṣv ākāreṣu yaḥ śabdas tathābhūteṣu vartta<g ref="#te_pṛṣṭhamātrā">te</g> |</l> |
<l>tattvātmakatvāt tenāpi nityam evābhidhīyate || ꣸ ||</l> | <l>tattvātmakatvāt tenāpi nityam evābhidhīyate || ꣸ ||</l> |
| |
<div1 n="8" type="commentary"> | <div1 n="8" type="commentary"> |
<p xml:id="c3.2.8-0"> | <p xml:id="c3.2.8-0"> |
e<lb n="11"/>vaṃ tena tena rūpeṇa brahmaiva vikalpitaṃ bhavatīti sarvaśabdānāṃ tattadupādhimukhaṃ ta<g ref="#de_pṛṣṭhamātra">d e</g>va viṣayaḥ siddha ity āha || ꣸ || | e<lb n="11"/>vaṃ tena tena rūpeṇa brahmaiva vikalpitaṃ bhavatīti sarvaśabdānāṃ tattadupādhimukhaṃ ta<g ref="#de_pṛṣṭhamātrā">d e</g>va viṣayaḥ siddha ity āha || ꣸ || |
</p> | </p> |
<lg type="verse" id="3.2.8" xml:id="v3.2.8"> | <lg type="verse" id="3.2.8" xml:id="v3.2.8"> |
</lg> | </lg> |
<p xml:id="c3.2.9-1"> | <p xml:id="c3.2.9-1"> |
vijñānavāde viṣayākārasya sarvabhāvato satyatvān nīlādis tadgato dharmo jaḍo jaḍe jñāne saṃbhavy a<del><unclear>sya</unclear></del>tyaṃtam iti jaḍājaḍa<pb n="36r"/>yor na <g ref="#ke_pṛṣṭhamātra">ke</g>nacid aṃśena sārūpyam ity āha | tathā coktaṃ | ekadeśena sārūpye sarvaṃ syāt sarvavadanaṃ sarvātmanā tu sārūpye jñānam ajñānatāṃ vrajed iti | | vijñānavāde viṣayākārasya sarvabhāvato satyatvān nīlādis tadgato dharmo jaḍo jaḍe jñāne saṃbhavy a<del><unclear>sya</unclear></del>tyaṃtam iti jaḍājaḍa<pb n="36r"/>yor na <g ref="#ke_pṛṣṭhamātrā">ke</g>nacid aṃśena sārūpyam ity āha | tathā coktaṃ | ekadeśena sārūpye sarvaṃ syāt sarvavadanaṃ sarvātmanā tu sārūpye jñānam ajñānatāṃ vrajed iti | |
</p> | </p> |
</div1> | </div1> |
</lg> | </lg> |
<p xml:id="c3.2.12-1"> | <p xml:id="c3.2.12-1"> |
vaikārikasarvavyavahārā<lb n="15"/>tītatvāt pāramārthi<g ref="#ke_pṛṣṭhamātra">ke</g>na rūpeṇa vikārātmakaṃ tattvaṃ bhavati | tathā hy astīti na śakyate vyavaharttuṃ sattaupādhikasya rūpasya tattvasya bhāvāyogāt tenātmanā <lb n="16"/>vyavahārānavatārāt | nāpi nāstīty abhāvopādhikasyāpy atattvāt pramāṇana bhāvātmakasya tattvasyāve<del rend="dot above">ti</del>ditatvād | vaikārikasarvavyavahārā<lb n="15"/>tītatvāt pāramārthi<g ref="#ke_pṛṣṭhamātrā">ke</g>na rūpeṇa vikārātmakaṃ tattvaṃ bhavati | tathā hy astīti na śakyate vyavaharttuṃ sattaupādhikasya rūpasya tattvasya bhāvāyogāt tenātmanā <lb n="16"/>vyavahārānavatārāt | nāpi nāstīty abhāvopādhikasyāpy atattvāt pramāṇana bhāvātmakasya tattvasyāve<del rend="dot above">ti</del>ditatvād |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.12-2"> | <p xml:id="c3.2.12-2"> |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.14-4"> | <p xml:id="c3.2.14-4"> |
prayojanaśabdena ca samastakriyāphalanirdeśa iti sādhyasādhanaphalarūpatayā viśvasaṃkalanāyām aśeṣavivarttā<lb n="15"/>nu<unclear reason="smudged">gu</unclear>ṇyaṃ brahmaṇaḥ pratipāditaṃ | ekasya sarvabījasya yasya ceyam anekadhā | bhoktabhoktavyarūpe bhogarūpeṇa ca <g ref="#sthi_schi">sthi</g>tir iti brahmakāṃḍe pratipāditaṃ <lb n="16"/>tatraiva ca satattvanirṇayo smābhir vyadhāyi prakhyopakhyātmakatvāc ca vyavahārasya dvitve śa<sic>bda</sic>rthasaṃbaṃdharūpaṃ tad dṛśyadarśanaṃ ceti bhe<g ref="#de_pṛṣṭhamātra">de</g>nātra nirdeśa <lb n="17"/>etac cāvidyāmayaṃ rūpaṃ kathyate | pāramārthikaṃ tu praśāṃtaprapaṃcarūpaṃ vakṣyati | yatra draṣṭā ca dṛśyaṃ ca darśa<sic>na</sic> cāvikalpitaṃ | tasyaivārthasya satyatvaṃ śritā<pb n="37r"/>s trayyantavedita iti | | prayojanaśabdena ca samastakriyāphalanirdeśa iti sādhyasādhanaphalarūpatayā viśvasaṃkalanāyām aśeṣavivarttā<lb n="15"/>nu<unclear reason="smudged">gu</unclear>ṇyaṃ brahmaṇaḥ pratipāditaṃ | ekasya sarvabījasya yasya ceyam anekadhā | bhoktabhoktavyarūpe bhogarūpeṇa ca <g ref="#sthi_schi">sthi</g>tir iti brahmakāṃḍe pratipāditaṃ <lb n="16"/>tatraiva ca satattvanirṇayo smābhir vyadhāyi prakhyopakhyātmakatvāc ca vyavahārasya dvitve śa<sic>bda</sic>rthasaṃbaṃdharūpaṃ tad dṛśyadarśanaṃ ceti bhe<g ref="#de_pṛṣṭhamātrā">de</g>nātra nirdeśa <lb n="17"/>etac cāvidyāmayaṃ rūpaṃ kathyate | pāramārthikaṃ tu praśāṃtaprapaṃcarūpaṃ vakṣyati | yatra draṣṭā ca dṛśyaṃ ca darśa<sic>na</sic> cāvikalpitaṃ | tasyaivārthasya satyatvaṃ śritā<pb n="37r"/>s trayyantavedita iti | |
</p> | </p> |
</div1> | </div1> |
</lg> | </lg> |
<p xml:id="c3.2.16-1"> | <p xml:id="c3.2.16-1"> |
tattadupādhiparikalpitabhedabahulatayā vyavahārasyāvidyābhūyastvena pratiniyavākāropādhīyamānarūpabhedaṃ brahmaiva sarvaśabdaviviṣa<lb n="11"/>ya ity ukto rthaḥ | ātmā brahma tattvam ityādayo pi hi śabdāḥ samavalaṃbitopādhayo dravyātmānam anu parivarttaṃ<g ref="#te_pṛṣṭhamātra">te</g> nirupādhiko vāgviṣayātattvāviṣaya iti <lb n="12"/>tad vāṅmanasātītaṃ hi tat tattvam upadiśaṃti brahmavidaḥ | ghaṭādiśabdāpekṣayā tv ātmādiśabdāḥ pratyāsannāḥ sarvasya ca tanmayatva tadātmakatvā api tadātmakā ya<lb n="13"/>thāvibhaktaṃ prāk | abhede pi ca pāramārthike saṃvṛto lokayātrāyāṃ bhedo satya itīvaśabdaḥ | ata eva dviṣṭasaṃbaṃdhopapattiḥ | tattadupādhiparikalpitabhedabahulatayā vyavahārasyāvidyābhūyastvena pratiniyavākāropādhīyamānarūpabhedaṃ brahmaiva sarvaśabdaviviṣa<lb n="11"/>ya ity ukto rthaḥ | ātmā brahma tattvam ityādayo pi hi śabdāḥ samavalaṃbitopādhayo dravyātmānam anu parivarttaṃ<g ref="#te_pṛṣṭhamātrā">te</g> nirupādhiko vāgviṣayātattvāviṣaya iti <lb n="12"/>tad vāṅmanasātītaṃ hi tat tattvam upadiśaṃti brahmavidaḥ | ghaṭādiśabdāpekṣayā tv ātmādiśabdāḥ pratyāsannāḥ sarvasya ca tanmayatva tadātmakatvā api tadātmakā ya<lb n="13"/>thāvibhaktaṃ prāk | abhede pi ca pāramārthike saṃvṛto lokayātrāyāṃ bhedo satya itīvaśabdaḥ | ata eva dviṣṭasaṃbaṃdhopapattiḥ |
</p> | </p> |
</div1> | </div1> |
</lg> | </lg> |
<lg type="verse" id="3.2.18" xml:id="v3.2.18"> | <lg type="verse" id="3.2.18" xml:id="v3.2.18"> |
<l>ajanma<del rend="stroke above">yi</del>ni tathā nitye paurvāparyavivarji<g ref="#te_pṛṣṭhamātra">te</g> |</l> | <l>ajanma<del rend="stroke above">yi</del>ni tathā nitye paurvāparyavivarji<g ref="#te_pṛṣṭhamātrā">te</g> |</l> |
<l>tattve janmādirūpatvaṃ viruddham u<lb n="16"/>palabhyate || ꣸ ||</l> | <l>tattve janmādirūpatvaṃ viruddham u<lb n="16"/>palabhyate || ꣸ ||</l> |
| |
</lg> | </lg> |
<p xml:id="c3.2.18-1"> | <p xml:id="c3.2.18-1"> |
svapnāva<g ref="#sthā_schā">sthā</g>gataḥ prapaṃco jāgarayā bāddhyanatvād asatya iti sarvavādyabhyupagamaḥ | tenaiva ca dṛṣṭāṃtana jāgarāyām api bhāvabhedaṃ turīyadaśāyā<lb n="17"/>m ananuvṛtter asatyo pa<g ref="#sthā_schā">sthā</g>pyate | yat kila sarvāva<g ref="#sthā_schā">sthā</g>sv anugataṃ ta<g ref="#de_pṛṣṭhamātra">d e</g>va satyaṃ tac ca saṃvinmātrarūpam abāddhyamānam ava<g ref="#sthā_schā">sthā</g>bhedas tv āgamāpāyitvā<unclear>d bā</unclear>vito san mu<pb n="37v"/>khaduḥkhādivat tathā hi rāgādayaḥ mukhādayaś cāsvabhāvatvāt saṃvinmātrarūpaṃ na vikurvaṃti | tathāva<g ref="#sthā_schā">sthā</g>bhedo py anekākārakāt tuṣṭopahatas | svapnāva<g ref="#sthā_schā">sthā</g>gataḥ prapaṃco jāgarayā bāddhyanatvād asatya iti sarvavādyabhyupagamaḥ | tenaiva ca dṛṣṭāṃtana jāgarāyām api bhāvabhedaṃ turīyadaśāyā<lb n="17"/>m ananuvṛtter asatyo pa<g ref="#sthā_schā">sthā</g>pyate | yat kila sarvāva<g ref="#sthā_schā">sthā</g>sv anugataṃ ta<g ref="#de_pṛṣṭhamātrā">d e</g>va satyaṃ tac ca saṃvinmātrarūpam abāddhyamānam ava<g ref="#sthā_schā">sthā</g>bhedas tv āgamāpāyitvā<unclear>d bā</unclear>vito san mu<pb n="37v"/>khaduḥkhādivat tathā hi rāgādayaḥ mukhādayaś cāsvabhāvatvāt saṃvinmātrarūpaṃ na vikurvaṃti | tathāva<g ref="#sthā_schā">sthā</g>bhedo py anekākārakāt tuṣṭopahatas |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.18-2"> | <p xml:id="c3.2.18-2"> |
tatra ca svapne viruddhākā<lb n="2"/>rollekhollekho <g ref="#vai_pṛṣṭhamātra">vai</g>kalpikī dṛṣṭiḥ | pratipramātṛniyatā | vaikalpikābhimāno vyāpārānusārī saṃsārī bhokta sa ca bhāvataś cetanatvā<sic>d brā</sic>hmaiva tathā ca tā<lb n="3"/>vati svātaṃtryānvitāpīśvaro <sic>na</sic>nyopādānād bhāvānā<sic>hāryo</sic> ya bhuṃkte | priyāpriyarūpatayā rāgadveṣādimayena saṃsāramohena svaparavibhāgānusāraḥ parasaṃ<lb n="3"/>kathādiṣu | tadāhur vedāṃtatattvanipuṇāḥ | pratibhāṣv ātmanātmānaṃ sṛṣṭvā bhāvān pṛthagvidhān | sarveśvaraḥ sarvamayaḥ svapne bhoktā pravarttate iti | bhokteti vacanā<lb n="4"/>t pratyagātmasṛṣṭir iyam uktā | tasya ca sarveśvaratvād brahmarūpatve sṛṣṭisāma<unclear>rthyam u</unclear>ktaṃ sarvamayatvāc cānanyopādānavicitrabhāvaracanām ātmopādānam āhuḥ | <lb n="5"/>ata eva pravibhaṣv ātmanātmānam iti kartṛkarmabhedābhāvāc ca vaikalpikatvam asyāḥ sṛṣṭeḥ sphuṭam u<sic>kāṃ</sic> bāhyopādānāt tu jāgarāyām aiśvarī sṛṣṭir viśvaśabda<lb n="6"/><sic>cyā</sic> sarvapramātṛsādhāraṇī | tatra ca svapne viruddhākā<lb n="2"/>rollekhollekho <g ref="#vai_pṛṣṭhamātrā">vai</g>kalpikī dṛṣṭiḥ | pratipramātṛniyatā | vaikalpikābhimāno vyāpārānusārī saṃsārī bhokta sa ca bhāvataś cetanatvā<sic>d brā</sic>hmaiva tathā ca tā<lb n="3"/>vati svātaṃtryānvitāpīśvaro <sic>na</sic>nyopādānād bhāvānā<sic>hāryo</sic> ya bhuṃkte | priyāpriyarūpatayā rāgadveṣādimayena saṃsāramohena svaparavibhāgānusāraḥ parasaṃ<lb n="3"/>kathādiṣu | tadāhur vedāṃtatattvanipuṇāḥ | pratibhāṣv ātmanātmānaṃ sṛṣṭvā bhāvān pṛthagvidhān | sarveśvaraḥ sarvamayaḥ svapne bhoktā pravarttate iti | bhokteti vacanā<lb n="4"/>t pratyagātmasṛṣṭir iyam uktā | tasya ca sarveśvaratvād brahmarūpatve sṛṣṭisāma<unclear>rthyam u</unclear>ktaṃ sarvamayatvāc cānanyopādānavicitrabhāvaracanām ātmopādānam āhuḥ | <lb n="5"/>ata eva pravibhaṣv ātmanātmānam iti kartṛkarmabhedābhāvāc ca vaikalpikatvam asyāḥ sṛṣṭeḥ sphuṭam u<sic>kāṃ</sic> bāhyopādānāt tu jāgarāyām aiśvarī sṛṣṭir viśvaśabda<lb n="6"/><sic>cyā</sic> sarvapramātṛsādhāraṇī |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.18-3"> | <p xml:id="c3.2.18-3"> |