Both sides previous revisionPrevious revisionNext revision | Previous revision |
wiki:dravyasamuddesa:07-varanasi [2017/05/17 04:45] – external edit 127.0.0.1 | wiki:dravyasamuddesa:07-varanasi [2018/08/01 21:08] (current) – external edit 127.0.0.1 |
---|
<sourceDesc> | <sourceDesc> |
| |
<msDesc xml:id="Sanskrit" xml:lang="en"> | <msDesc> |
<msIdentifier> | <msIdentifier> |
<institution>Sarasvati Bhavan Library</institution> | <repository>Sarasvati Bhavan Library</repository> |
<settlement>Varanasi</settlement> | <institution>Sampurnanand Sanskrit University</institution> |
| <placeName> |
| <settlement>Varanasi</settlement> |
| <country>India</country> |
| </placeName> |
<idno>38824</idno> | <idno>38824</idno> |
<idno type="NCC">SB New DC. X. 38824</idno> | <idno type="NCC">SB New DC. X. 38824</idno> |
| |
<msContents> | <msContents> |
<summary>This transcription was made from a black and white photocopy of the mauscript, which is held in the Sarasvati Bhavan Library of Sampurnanand Sanskrit University in Varanasi. It is designated as "D" in Subramania Iyer's edition. It extends from the beginning of the <title xml:lang="sa">Jātisamuddeśa</title> to the end of the <title xml:lang="sa">Kriyāsamuddeśa</title>; however, only the first 100 folios were made available. In the manuscript, "va" and "ba" are not distinguished, and "ī" is often mistaken as "ā". The consonant cluster "dbha" is often written as "bhda" — this has been indicated in the transcription with the <g> tag. This manuscript is very closely correlated with the manuscript from the Asiatic Society of Bengal (K); in fact, in one place, it omits one full line from K, which may indicate that this manuscript was copied directly from K. However, it also has some readings which are more correct than K, namely <quote xml:lang="sa">vākyapadīye</quote> where K has <quote xml:lang="sa">vokyapadīye</quote>.</summary> | <summary>This transcription was made from a black and white photocopy of the mauscript, which is held in the Sarasvati Bhavan Library of Sampurnanand Sanskrit University in Varanasi. It is designated as <quote xml:lang="en">D</quote> in Subramania Iyer's edition. It extends from the beginning of the <title xml:lang="sa">Jātisamuddeśa</title> to the end of the <title xml:lang="sa">Kriyāsamuddeśa</title>; however, only the first 100 folios were made available. In the manuscript, <quote xml:lang="sa">va</quote> and <quote xml:lang="sa">ba</quote> are not distinguished, and <quote xml:lang="sa">ī</quote> is often mistaken as <quote xml:lang="sa">ā</quote>. The consonant cluster <quote xml:lang="sa">dbha</quote> is often written as <quote xml:lang="sa">bhda</quote> — this has been indicated in the transcription with the <g> tag. This manuscript is very closely correlated with the manuscript from the Asiatic Society of Bengal (K); in fact, in one place, it omits one full line from K, which may indicate that this manuscript was copied directly from K. However, it also has some readings which are more correct than K, namely <quote xml:lang="sa">vākyapadīye</quote> where K has <quote xml:lang="sa">vokyapadīye</quote>.</summary> |
| |
<msItem n="1" defective="false"> | <msItem n="1" defective="false"> |
| |
<author> | <author xml:lang="sa" role="author">Bhartṛhari</author> |
<persName xml:lang="sa" role="author">Bhartṛhari</persName> | <author xml:lang="sa" role="commentator">Helārāja</author> |
</author> | |
<author> | |
<persName xml:lang="sa" role="commentator">Helārāja</persName> | |
</author> | |
| |
<title xml:lang="san">Dravyasamuddeśa</title> | <title xml:lang="sa">Dravyasamuddeśa</title> |
<title xml:lang="san" type="commentary">Prakīrṇaprakāśa</title> | <title xml:lang="sa" type="commentary">Prakīrṇaprakāśa</title> |
| |
| |
<rubric xml:lang="san"><milestone n="1v1"/>śrīgaṇeśāya namaḥ</rubric> | <rubric xml:lang="sa"><milestone n="1v1"/>śrīgaṇeśāya namaḥ</rubric> |
<incipit xml:lang="san"><milestone n="1v1"/>yasmin saṃmukhatāṃ prayāti ruciraṃ</incipit> | <incipit xml:lang="sa"><milestone n="1v1"/>yasmin saṃmukhatāṃ prayāti ruciraṃ</incipit> |
| |
<textLang mainLang="sa-Deva" >Sanskrit in Devanāgarī script.</textLang> | <textLang mainLang="sa-Deva" >Sanskrit in Devanāgarī script.</textLang> |
| |
</msItem> | </msItem> |
| |
<physDesc> | <physDesc> |
<objectDesc form="pothī"> | <objectDesc form="pothi"> |
<supportDesc material="paper"> | <supportDesc material="paper"> |
<extent>262 ff. | <extent> |
| <measure quantity="262" unit="folios" /> |
<dimensions type="leaf" unit="cm"> | <dimensions type="leaf" unit="cm"> |
<height>11.6</height> | <height>11.6</height> |
| |
<layoutDesc> | <layoutDesc> |
<desc>Impressed guidelines.</desc> | |
<layout columns="1"> | <layout columns="1"> |
<p>9 lines per page.</p> | <p>Impressed guidelines.</p> |
</layout> | </layout> |
</layoutDesc> | </layoutDesc> |
| |
<handDesc> | <handDesc> |
<handNote scope="sole" script="devanāgarī" medium="black_ink"> | <handNote scope="sole" script="devanāgarī" medium="black ink"><quote xml:lang="sa">va</quote> and <quote xml:lang="sa">ba</quote> are not distinguished, and <quote xml:lang="sa">ī</quote> is often mistaken as <quote xml:lang="sa">ā</quote>. The consonant cluster <quote xml:lang="sa">dbha</quote> is often written as <quote xml:lang="sa">bhda</quote> |
<desc>Devanāgarī in black ink.</desc> | |
</handNote> | </handNote> |
</handDesc> | </handDesc> |
| |
<bindingDesc> | <bindingDesc> |
<desc>An information sheet is afixed on the front board cover.</desc> | <p>An information sheet is afixed on the front board cover.</p> |
</bindingDesc> | </bindingDesc> |
</physDesc> | </physDesc> |
<history> | <history> |
<origin> | <origin> |
<date calendar="Gregorian" when="1800">19th century</date> | <origDate calendar="Gregorian" when="1800">19th century</origDate> |
<origPlace>India</origPlace> | <origPlace>India</origPlace> |
</origin> | </origin> |
<provenance></provenance> | |
<acquisition>Acquired by the Sampurnanand Sanskrit University.</acquisition> | <acquisition>Acquired by the Sampurnanand Sanskrit University.</acquisition> |
</history> | </history> |
</lg> | </lg> |
<p xml:id="c3.2.3-1"> | <p xml:id="c3.2.3-1"> |
ado devadatasya gṛhaṃ yatrā<lb n="7"/>sau kākaḥ prativasatīty atra niyatasvāmikagṛhopalakṣaṇāyopalakṣaṇabhūtasya kākasya utpatite pi tasminn upalakṣaṇasvakṛ<lb n="8"/>tatvād adhruvatvam ani<surplus reason="repeated line">yatasvāmikagṛhopalakṣaṇāyopalakṣaṇabhūtasya kākasya utpatite pi tasminn upalakṣaṇasvakṛtatvād ā</surplus><lb n="9"/>tyatvam iti tadanādareṇaiva tadupalakṣitaṃ gṛham abhidhāyate gṛhaśabdena thā yathā tathā prakṛtisaṃbaṃdhād asatyopādhyapalakṣitaṃ <surplus reason="repeated at beginning of next folio">satya</surplus><pb n="68v"/>satyam upādhirūpānādareṇa śabdair abhidhāyamānasyāpy abhidhānaviṣayaniyāmakatvād upalakṣaṇatve saty upādhitvaniṃdarśanena samarthi<lb n="2"/>taṃ tathā hi ktaktavat_<space/> nisety anubandhasyāprayogasamavāyitvād adhruvasyopalakṣaṇatve tadrahitasya śuddhasya pratyayaya<unclear>rū</unclear>pasya¦ <lb n="3"/>saṃjñāprasaṃga ity atredaṃ bhāṣye darśanam uktaṃ<space/> | ado devadatasya gṛhaṃ yatrā<lb n="7"/>sau kākaḥ prativasatīty atra niyatasvāmikagṛhopalakṣaṇāyopalakṣaṇabhūtasya kākasya utpatite pi tasminn upalakṣaṇasvakṛ<lb n="8"/>tatvād adhruvatvam ani<surplus reason="repeated line">yatasvāmikagṛhopalakṣaṇāyopalakṣaṇabhūtasya kākasya utpatite pi tasminn upalakṣaṇasvakṛtatvād ā</surplus><lb n="9"/>tyatvam iti tadanādareṇaiva tadupalakṣitaṃ gṛham abhidhāyate gṛhaśabdena thā yathā tathā prakṛtisaṃbaṃdhād asatyopādhyapalakṣitaṃ <surplus reason="repeated at beginning of next folio">satya</surplus><pb n="68v"/>satyam upādhirūpānādareṇa śabdair abhidhāyamānasyāpy abhidhānaviṣayaniyāmakatvād upalakṣaṇatve saty upādhitvaniṃdarśanena samarthi<lb n="2"/>taṃ tathā hi ktaktavat_<space/> nisety anubandhasyāprayogasamavāyitvād adhruvasyopalakṣaṇatve tadrahitasya śuddhasya pratyaya<sic>ya</sic><unclear>rū</unclear>pasya¦ <lb n="3"/>saṃjñāprasaṃga ity atredaṃ bhāṣye darśanam uktaṃ<space/> |
</p> | </p> |
</div1> | </div1> |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.14-2"> | <p xml:id="c3.2.14-2"> |
dṛśyarūpatayā va tasyaiva viva<unclear reason="visarga missing a dot">rtaḥ</unclear> tathā hi dṛśyaṃ tāva<g ref="#dbhā_bhdā">d bhā</g>vajātaṃ saṃcidupārūṭaṃ vedyamānaṃ veyatvād eva vedam aneka<lb n="6"/>m aparārthaprakāśasya prakāśamānatāyogād iti pūrvakāṃḍaṃ dvitīyasiddhau ca vitatya vicāritaṃ ṣṭāpi jāvātmā avidyākṛtāvachedo <lb n="7"/>niyataḥ satvaṃ sārī bhoktā brahmaiva cetanatvā<g ref="#dbhā_bhdā">d bhā</g>vato bhedānupapatter iti tatraivāveditaṃ anena ca | dṛśyarūpatayā va tasyaiva viva<unclear reason="visarga missing a dot">rtaḥ</unclear> tathā hi dṛśyaṃ tāva<g ref="#dbhā_bhdā">d bhā</g>vajātaṃ saṃcidupārūṭaṃ vedyamānaṃ veyatvād eva vedam aneka<lb n="6"/>m aparārthaprakāśasya prakāśamānatāyogād iti pūrvakāṃḍaṃ dvitīyasiddhau ca vitatya vicāritaṃ ṣṭāpi jāvātmā avidyākṛtāvachedo <lb n="7"/>niyataḥ satvaṃ sārī bhoktā brahmaiva cetanatvā<g ref="#dbhā_bhdā">d bhā</g>vato bhedānupapatter iti tatraivāveditaṃ anena ca |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.14-3"> | <p xml:id="c3.2.14-3"> |
<lg type="verse" id="3.2.15" xml:id="v3.2.15"> | <lg type="verse" id="3.2.15" xml:id="v3.2.15"> |
<l>vikārāpagame satyaṃ satyaṃ suvarṇaṃ kuṃḍale yathā</l> | <l>vikārāpagame satyaṃ satyaṃ suvarṇaṃ kuṃḍale yathā</l> |
<l>vikārāpagame satyāṃ tathāhuḥ prakṛti parāṃ<space/></l> | <l>vikārāpagame satyāṃ tathāhuḥ prakṛtiparāṃ<space/></l> |
| |
</lg> | </lg> |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.18-2"> | <p xml:id="c3.2.18-2"> |
tatra svapnaṃ viruddhakārollekho vaikalpikā dṛṣṭiḥ pratimātṛniyatā vaikalpikīti ko bhimāno vyāpārānusarī saṃsārī saṃ<lb n="8"/>sārī bhoktā sa ca bhāvatad acetanatvāt_ brahmaiva tathā ca tāvati <unclear reason="looks like khā">svā</unclear>taṃtryā nimitāpāśvaro nanyopādānābhāvāt_ nābhāsyāyat tu pri<lb n="9"/>yāpriyarūpatayā rāgadveyādimayena saṃsāramohena paravibhāgābhāgānusārī parasaṃkathādiṣu ta<del>thā</del>dāhu dāṃtatatvanipuṇāḥ pra<pb n="74v"/>vibhajyātmanātmānaṃ sṛṣṭvā bhāvān_ pṛthagvidhān sarveśvaraḥ sarvamayaḥ svapne bhoktā pravartate<space/> iti bhokteti pratyagātmasṛṣṭir iyam uktā tasya <lb n="2"/>ca sarveśvaratvāt_<space/> brahmarūpatve sṛṣṭisāmarthyam uktaṃ sarvamayatvāc cānanyopādānavicitrabhāvasvanām ātmopājñānām āhuḥ<space/> ata eva <lb n="3"/>pravibhajyātmanātmānam iti kartṛkarmabhedābhāvāc ca vaikalpikatvam asya sṛṣṭeḥ sphuṭaktaṃ bāhyopādānā tu jāgarāyām aiśvarī sṛṣṭi<lb n="4"/>r viśvaśabdavācya sarvapramātṛsādhāraṇā | tatra svapnaṃ viruddhakārollekho vaikalpikā dṛṣṭiḥ pratimātṛniyatā vaikalpikīti ko bhimāno vyāpārānusarī saṃsārī saṃ<lb n="8"/>sārī bhoktā sa ca bhāvatad acetanatvāt_ brahmaiva tathā ca tāvati <unclear reason="looks like khā">svā</unclear>taṃtryānimitāpāśvaro nanyopādānābhāvāt_ nābhāsyāyat tu pri<lb n="9"/>yāpriyarūpatayā rāgadveyādimayena saṃsāramohena paravibhāgābhāgānusārī parasaṃkathādiṣu ta<del>thā</del>dāhu dāṃtatatvanipuṇāḥ pra<pb n="74v"/>vibhajyātmanātmānaṃ sṛṣṭvā bhāvān_ pṛthagvidhān sarveśvaraḥ sarvamayaḥ svapne bhoktā pravartate<space/> iti bhokteti pratyagātmasṛṣṭir iyam uktā tasya <lb n="2"/>ca sarveśvaratvāt_<space/> brahmarūpatve sṛṣṭisāmarthyam uktaṃ sarvamayatvāc cānanyopādānavicitrabhāvasvanām ātmopājñānām āhuḥ<space/> ata eva <lb n="3"/>pravibhajyātmanātmānam iti kartṛkarmabhedābhāvāc ca vaikalpikatvam asya sṛṣṭeḥ sphuṭaktaṃ bāhyopādānā tu jāgarāyām aiśvarī sṛṣṭi<lb n="4"/>r viśvaśabdavācya sarvapramātṛsādhāraṇā |
</p> | </p> |
<p xml:id="c3.2.18-3"> | <p xml:id="c3.2.18-3"> |
sthiratvāsthiratvagrahāvedānimittas tu bhedaḥ<space/> avidyāpravṛtirūpatvāt_ punar asatyatā <lb n="5"/>samānaiva kevalaṃ <unclear reason="looks like ma">sa</unclear>tyām avidyām aparo mohaś cichakter āvārako nidrā nāma tadvaśād atraivam atatvābhimāne rvāgdṛśāṃ paramārthadṛśāṃ tuṃ <lb n="6"/>jananamaraṇarahitaiḥ pravibhakte kūṭasthe parasmin brahmaṇi cidānaṃdarūpe sarvam eva jagaj jāgratsvapnāyavasthāgaṃta mūrtikriyāvivarta<lb n="7"/>rūpaṃ sa sṛtsapram anvayicitsāmānyamātraṃ tu paramārtha iti siddhaṃ viruddhaṃm apalabhyata iti vadann avidyāyāṃ virodham abhyupaiti etad eva <lb n="8"/>hy avidyāyāḥ svarūpaṃ yad anupapadyamānam apy āsopagamaṃ nayati pam uparacayā jagalā<unclear>dya</unclear>m ātanotīty avicāritaramaṇāyām imām a<lb n="9"/>panayaṃti tatvadṛśaḥ<space/> | sthiratvāsthiratvagrahāvedānimittas tu bhedaḥ<space/> avidyāpravṛtirūpatvāt_ punar asatyatā <lb n="5"/>samānaiva kevalaṃ <unclear reason="looks like ma">sa</unclear>tyām avidyām aparo mohaś cichakter āvārako nidrā nāma tadvaśād atraiva matatvābhimāne rvāgdṛśāṃ paramārthadṛśāṃ tuṃ <lb n="6"/>jananamaraṇarahitaiḥ pravibhakte kūṭasthe parasmin brahmaṇi cidānaṃdarūpe sarvam eva jagaj jāgratsvapnāyavasthāgaṃta mūrtikriyāvivarta<lb n="7"/>rūpaṃ sa sṛtsapram anvayicitsāmānyamātraṃ tu paramārtha iti siddhaṃ viruddhaṃm apalabhyata iti vadann avidyāyāṃ virodham abhyupaiti etad eva <lb n="8"/>hy avidyāyāḥ svarūpaṃ yad anupapadyamānam apy āsopagamaṃ nayati pam uparacayā jagalā<unclear>dya</unclear>m ātanotīty avicāritaramaṇāyām imām a<lb n="9"/>panayaṃti tatvadṛśaḥ<space/> |
</p> | </p> |
</div1> | </div1> |